mie-rzyć badając deklarowanie wprowadzania zmian w domu, ogrodzie i na podwórku. Dodatkowym wskaźnikiem będzie planowanie kupienia róż-nego typu nowoczesnych urządzeń, których asortyment ciągle zmienia się w sprzedaży.
Prestiż w przestrzeni osiedla i jego wskaźniki
1. Stratyfikacja osiedlowa. Miarą różnicowania będzie: obraz społeczności osiedlowej w świadomości mieszkańców odzwierciedlający nierówności pod względem wykształcenia, zarobków, atrakcyjności wykonywanego zawodu.
2. Źródła szacunku sąsiedzkiego. Wskaźnikiem będzie ustalenie wpływu na poważanie wśród sąsiadów elementów takich jak: cechy statusowe - wy-kształcenie, zawód, zarobki; cechy osobowości - życzliwość, bezkonflik-towość; gospodarowanie zajmowaną przestrzenią - zadbany dom i ogród.
3. Status mieszkańców. Wskaźnikami będą: 1). obiekty i cechy przestrzeni będące przedmiotem zazdrości, 2). cechy przestrzeni prywatnej wysoko oceniane przez respondentów. (Pytanie wskaźnikowe: ”Które domy na terenie osiedla podobają się Panu(i) najbardziej i dlaczego?”).
4. 5. Metody i techniki badawcze, dobór próby i przebieg badań
Założenia zrealizowanych badań mieszczą się w metodologii badań tereno-wych. Metodą ogólną zastosowaną do ich realizacji był sondaż diagnostyczny.
W badaniach potrzeb społecznych i realizacji prestiżu w przestrzeni miejsca zamieszkania wykorzystano metody ilościowe i jakościowe. Główną techniką gromadzenia danych był zestandaryzowany wywiad kwestionariuszowy, prze-prowadzany przez grupę studentów socjologii trzeciego roku, w ramach zajęć z socjologii miasta.
Przeprowadzono również osiem wywiadów jakościowych (Babbie 2004, s.327) z ekspertami społecznymi i instytucjonalnymi. Respondenci wybrani zo-stali do wywiadów ze względu na szczególny rodzaj wiedzy posiadanej przez nich z powodu pełnionych w osiedlu funkcji, wykonywanego zawodu, bądź zain-teresowań. Wszyscy wybrani eksperci byli mieszkańcami badanych osiedli.
Znaleźli się wśród nich: przedstawicielka dewelopera, projektantka wnętrz, dwie osoby zarządzające nieruchomościami, przedstawiciel mieszkańców jednego z osiedli wybrany w celu reprezentowania interesów właścicieli domów, właści-cielka największej działki w osiedlu, a także jeden z mieszkańców, będący tak-że bystrym obserwatorem życia społecznego we własnym osiedlu.
Ważnym sposobem zbierania danych była obserwacja wsparta fotografią obiektów w przestrzeni osiedli. Zebrany materiał fotograficzny został poddany wykorzystywanej przez socjologię wizualną interpretacji semiologicznej, której podstawowa idea zakłada, ”że obraz fotograficzny jest znakiem lub układem znaków, za którymi kryją się znaczenia kulturowe” (Sztompka 2005, s. 81). Po-przez fotografię starano się trafić „w dziedzinę kultury wspólnych dla całej zbio-rowości reguł sensu” (ibidem). Obrazy utrwalone na fotografii mogą bowiem stać się znakami-wskaźnikami różnego typu zależności np. ekonomicznych, czy kulturowych.
Obiektem badań są mieszkańcy zespołów osiedli domów jednorodzinnych w zabudowie wolnostojącej, bliźniaczej i szeregowej w Katowicach powstałych od 1990 roku do 200539. W tym czasie wybudowano 25 różnej wielkości zespołów – od małych liczących pięć budynków – do większych o ponad sześćdziesięciu domach.
Wstępne sondażowe badanie w nowych katowickich osiedlach odbyło się w roku 2002. Przy współpracy dr inż. arch. Moniki Sroki-Bizoń i studentów III roku socjologii Politechniki Śląskiej udało się zebrać 50 ankiet w dziesięciu wówczas ukończonych osiedlach. Zbiorcze opracowanie uzyskanego materiału pozwoliło uzyskać obraz badanej społeczności pod względem charakterystyki cech spo-łeczno-demograficznych i oceny jakości życia w nowej przestrzeni. Ponadto wyniki badań, a także obserwacje poczynione w ich trakcie stały się inspiracją w
39 Dane zebrane na podstawie rejestru wydanych pozwoleń na budowę Wydziału Architektury i Budownictwa Urzędu Miasta Katowice, zweryfikowane badaniami w terenie (Sroka-Bizoń 2004).
formułowaniu nowych pytań badawczych i hipotez związanych z życiem spo-łeczności osiedlowej.
Tabela 6. Charakterystyka katowickich osiedli zakwalifikowanych do badań Lp. Nazwa –adres
Krogulcza 13 Piotrowice 1996 12. Osiedle
Pastelowe 30 Kokociniec 1997 13. ul. Barlickiego 19 Osiedle Witosa 1997
Dla celów badawczych w badaniach z roku 2002, jak i w tych planowanych na lata 2005/2006 założono, że najmniejszym badanym osiedlem będzie osie-dle o liczebności 10 domów. Jest zgodne także z urbanistycznym rozumieniem pojęcia zespół osiedlowy, jako przestrzeni urbanistycznej tworzonej, przez co najmniej 10 obiektów (por. Sroka-Bizoń, 2004). Kolejne uczynione założenie wyklucza z próby badawczej osiedla będące do 2005 roku jeszcze w budowie oraz te zasiedlone mniej niż w 90%. Zakwalifikowane do badań osiedla przed-stawia tabela 6.
Po wstępnym opracowaniu kwestionariusza wywiadu, został on sprawdzony w badaniach pilotażowych przeprowadzonych we wrześniu 2005 roku. Właści-we badania przeprowadzono jesienią 2005 i wiosną 2006 roku.
Próba badawcza obejmowała wszystkich 462 właścicieli budynków spełnia-jących założone kryteria. W sumie udało się zrealizować 182 wywiady, co sta-nowi 39,4% wszystkich zamierzonych. Z grupy mieszkańców, z którymi nie uda-ło się zrealizować wywiadów, okouda-ło 20% odmówiuda-ło nie podając przyczyn odmowy. Często towarzyszyło temu stwierdzenie: „nie dziękuję”. Czasami od-powiedź odmowna na prośbę o udzielenie wywiadu usprawiedliwiona była bra-kiem czasu lub chęcią odpoczynku po ciężkim dniu (około 35% odmów). W po-zostałych przypadkach niemożność odbycia wywiadu powodowana była nieobecnością w domu głównych właścicieli.
Podczas przeprowadzania wywiadów okazało się, że w kilku osiedlach trud-niej jest nawiązać pozytywny kontakt z respondentami niż w pozostałych.
W osiedlach przy ulicy Zwoźniakowej uzyskano tylko jedną ankietę na 23 mieszkańców, natomiast przy ul. Głogowej spośród 20 mieszkających trzy oso-by zgodziły się udzielić wywiadu. W pierwszym z nich osoba, która udzieliła wywiadu sama wyraziła wątpliwość, czy inni mieszkający sąsiedzi będą chcieli rozmawiać z ankieterami, gdyż wszyscy w osiedlu „cenią sobie prywatność i spokój”. Osiedle położone jest na uboczu w niemal wiejskim otoczeniu. Nato-miast przy ul. Głogowej istnieje jedno z pierwszych osiedli wybudowanych po 1990 roku. Zastanawiające jest, że do 2005 roku nie było jeszcze w 100% za-siedlone, a w wielu budynkach trwały nadal prace wykończeniowe. Przestrzeń ta oceniona została przez eksperta (wywiad nr 8) dość nisko ze względu na nieprzystającą do wiejskiej okolicy nadmierną gęstość zabudowy. Można tu wysunąć przypuszczenie, iż źle zaprojektowana przestrzeń wpływa na pogor-szenie stosunków sąsiedzkich. Osoby, które udzieliły wywiadów nie wyrażały się bowiem miło o swoich sąsiadach.
ROZDZIAŁ 5
MIESZKAŃCY NOWYCH OSIEDLI - PREZENTACJA CECH ZBIOROWOŚCI I STRUKTURY BADANYCH DOMÓW
5. 1. Zbiorowość osiedlowa objęta analizą
W badaniach wzięło udział 182 respondentów mieszkających w nowych osiedlach domów jednorodzinnych w zabudowie jednorodzinnej wolnostojącej,
„bliźniaczej” i szeregowej. Badane osiedla zlokalizowane były w ośmiu – głów-nie południowych – dzielnicach Katowic. Tabela 7 zawiera adresy osiedli, w któ-rych przeprowadzono wywiady.
Tabela 7. Katowickie osiedla, w których zaplanowano przeprowadzenie badań
Lp. Nazwa – adres osiedla Ilość domów
Liczba wywiadów
1. ul. Głogowa 20 3
2. Osiedle Brynów II 50 15
3. ul. Fałata 22 13
4 ul. Kempy 37 15
5. ul. Kępowa 10 7
6. ul. Grottgera -Krogulcza 13 7 7. Osiedle Pastelowe 30 17 8. ul. Barlickiego 19 11 9. ul. Smugowa-Adamczyka 18 5 10. ul. Rolna 39 10 11. ul. Kopaniny Lewe 37 10
12. ul. Zwoźniakowej 23 1
13. ul. Łąkowa 21 5
14. ul. Niska – Sępia 22 8
15. ul. Działowa 11 8
16. ul. Berberysów 18 16
17. ul. Sołtysia 10 6
18. ul. Szarych Szeregów 62 25
Ogółem 462 182