Postawiono mieszkańcom nowych osiedli ważne pytanie o to, w jakim stop-niu – szacowanym na skali procentowej - udało im się zrealizować wizje wła-snego domu w zakresie dziewięciu istotnych wartości (piękno, funkcjonalność, bezpieczeństwo, nowoczesność, zdrowie, prestiż i ekologia) związanych z roz-wiązaniami nowo zbudowanej przestrzeni zamieszkiwania. Przy czym w bada-niach założono, iż:
− wizja pięknego domu oddaje ogólne estetyczne wrażenia na temat do-mów respondentów;
− wizja funkcjonalnego domu określa, na ile budynek jest wygodny w użyt-kowaniu;
− wizja bezpiecznego domu ukazuje, czy budynki według mieszkańców zapewniają poczucie bezpieczeństwa i ochrony przed innymi ludźmi;
− wizja nowoczesnego domu, czyli jak respondenci oceniają swój budynek w kontekście nowoczesnych trendów w architekturze;
− wizja zdrowego domu sprawdza opinie użytkowników na temat bezpie-czeństwa wynikającego z użytych do budowy materiałów i rozwiązań ar-chitektonicznych;
− wizja domu prestiżowego - na ile posiadanie domu jest potwierdzeniem dla mieszkańców życiowego sukcesu;
− wizja domu ekologicznego określa, czy dom jest przyjazny dla środowi-ska, na przykład ze względu na zastosowany system ogrzewania.
Ponadto pytanie o zadowolenie z wielkości domu i z posiadanej działki ujawniać miało, jak respondenci po pierwszym okresie zamieszkania w nowej przestrzeni oceniają te wartości.
Wykres 10 pokazuje, iż mieszkańcy domów wolnostojących są najbardziej zadowoleni ze swojego domu we wszystkich badanych aspektach. Wielkość budynku jest najbardziej satysfakcjonującą wskazaną przez nich wartością do-mu. Uważają też, że posiadają zdrowy i funkcjonalny dom. Prawie 90% respon-dentów odpowiada estetyka posiadanego przez nich budynku.
Respondenci mieszkający w zabudowie bliźniaczej i szeregowej są również zadowoleni z wielkości domu, lecz nieco mniej niż ci mieszkający w budynkach wolnostojących. Kolejnym docenionym czynnikiem jest funkcjonalność i bezpie-czeństwo ich domu.
Niskie oceny przypisane wartościom domu ekologicznego i zdrowego wyni-kają raczej z braku refleksji na ten temat, niż z negatywnej ich oceny we wła-snych domach. Z kolei kulturowe bariery wskazane przez Henryka Domańskie-go w jeDomańskie-go pracy o prestiżu (por. Domański 1999) są przyczyną nie zbyt wysokiego zadowolenia z domu w kategoriach prestiżu. Pytanie to było zbyt drażliwe dla respondentów.
Wykres 10. Odczuwany poziom realizacji wartości u właścicieli różnego typu domów.
(Dane według średnich z deklarowanych odsetek)
89,4
Satysfakcja z wielkości działki w opiniach mieszkańców zabudowy bliźnia-czej i szeregowej osiąga średnie wartości. Ciekawe jest to, iż mieszkańcy „bliź-niaków” deklarują najniższy poziom satysfakcji z wielkości działki, mimo że ich powierzchnia jest większa niż przynależna domom szeregowym. Wynika to za-pewne z niezaspokojonych pragnień posiadania domu wolnostojącego i porów-nywania swojej działki do działek domów wolnostojących, podczas gdy miesz-kańcy szeregówek porównują swoją sytuację mieszkaniową do mieszkańców blokowisk, w których kiedyś mieszkali.
Wyniki badań wskazują, iż ogólne zadowolenie, jakie daje fakt posiadania nowego domu jest wyraźnie wyższe u posiadaczy domów wolnostojących, nie mniej jednak satysfakcję z różnych wartości realizowanych w domach
szerego-wych i „bliźniakach” również można określić jako wysoką. Najważniejszymi dla mieszkańców wartościami nowych domów są: wielkość, funkcjonalność, bez-pieczeństwo oraz nowoczesność. Poziom zadowolenia z estetyki swojego do-mu oceniony jest nieco niższej, ale również jest wysoki, natomiast pozostałe wartości: ekologia, zdrowie, wielkość posesji, mają niższe wagi. Warto dostrzec dość niskie znaczenie realizacji wartości prestiżowych, które częściej są osią-gane przez właścicieli domów wolnostojących, zwykle większych i ulokowanych na większej działce. Z drugiej strony realizacja funkcji prestiżowych zostaje ukryta za jednolitymi fasadami domów, które mają maskować bogactwo pry-watnej przestrzeni domu i zlokalizowanego na jego tyłach ogrodu.
Większość opisanych zależności pomiędzy typem domu a poszczególnymi czynnikami wpływającymi na zadowolenie z domu mierzone testem χ² wykazuje wyraźne związki na poziomie istotności przynajmniej p=0,05. Największy zwią-zek występuje pomiędzy typem domu a zadowoleniem z działki, uważaniem swego domu za ładny i funkcjonalny. Zależność taka jest zbyt słaba natomiast w przypadku zadowolenia z wielkości domu i z wizji domu bezpiecznego oraz ekologicznego. Wydaje się więc, że typ domu nie wpływa różnicująco na zado-wolenie mieszkańców z tych wartości.
Warto w tym miejscu dokonać próby odpowiedzi na pytanie: Czym jest nowy dom dla mieszkańców należących do tworzącej się po transformacji ustrojowej klasy średniej? Wyniki badań wskazują, że główne potrzeby mieszkańców związane z posiadaniem własnego domu oscylują wokół najstarszych funkcji domu-schronienia (por. rozdział 1.3.). Potwierdza się zatem hipoteza na temat dominacji potrzeby bezpieczeństwa pośród innych potrzeb zaspokajanych w zamieszkiwanej przestrzeni. Dom według respondentów jest miejscem bez-piecznym, chroniącym mieszkającą w nim rodzinę i jej dobytek przed zagroże-niami zewnętrznymi. Ponadto dzięki społecznemu składowi zamieszkiwanych przez nich osiedli jest on ulokowany w przyjaznym wzmacniającym poczucie bezpieczeństwa otoczeniu. Taki stosunek do zamieszkiwanej przestrzeni wyni-ka z faktu, iż przeważająca większość badanych była dotychczas mieszwyni-kańcami wielorodzinnych bloków. Kupno pierwszego domu jest przede wszystkim reali-zacją „marzenia” złożonego z wartości głęboko zakorzenionych w kulturze, wo-bec których inne ważne cechy domu schodzą na dalszy plan.