„Mit: Osoby z niepełnosprawnością intelektualną są chore.
Rzeczywistość: Nie jest to prawdą. Posiadanie niepełnosprawności intelektualnej nie oznacza automatycznie, że osoba jest chora. Większość osób z niepełnosprawnością inte-lektualna jest zdrowa somatycznie i ma dobre samopoczucie. Mit pochodzi z faktu, z przeszłości, że osoby z niepełnosprawnością intelektualna były traktowane jak chore psychicznie i przebywały w placówkach i instytucjach lecznictwa psychiatrycznego, gdzie zajmowali się nimi lekarze i pielęgniarki.
Mit: Osoby z niepełnosprawnością i chore psychiczne są takie same.
Rzeczywistość: Nie jest prawdą, że posiadanie niepełnosprawności intelektualnej au-tomatycznie implikuje symptomy choroby psychicznej. Również choroba psychiczna nie oznacza automatycznie podobnych cech i charakteru uczenia się jak u osoby z niepełno-sprawnością intelektualną. Mit stanowi pochodną faktu, że w przeszłości osoby z niepeł-nosprawnością intelektualną i z chorobą psychiczną były segregowane od społeczeństwa wspólnie w tych samych placówkach.
Mit: Osoby z niepełnosprawnością intelektualną nie mogą podejmować decyzji. Rzeczywistość: Ten mit może być postrzegany przez pryzmat wielu zachowań, takich jak realizowanie rozmów raczej z pracownikami wspierającymi niż bezpośrednio z sa-mymi zainteresowanymi osobami niepełnosprawnymi. Jakkolwiek ten mit nie jest praw-dą. Osoby z niepełnosprawnością intelektualną mogą podejmować decyzje. To jest dehu-manizujące być ignorowanym, bazując na założeniu, że nie ktoś niepełnosprawny intelek-tualnie nie ma zdania w sprawach, które właśnie jego dotyczą. Jest prawdą, że wszyscy ludzie, włączając osoby z dużymi potrzebami wsparcia, mogą się komunikować w sposób inny niż tradycyjny. Jest poważnym wyzwaniem pobudzić myślenie osób wpierających wykraczające poza zwyczajne wzory komunikacji, aby dzięki temu zaangażować wielu lu-dzi do dialogu, aktywności i podejmowania decyzji. Osoby z niepełnosprawnością intelek-tualną maja prawo do bycia integralnie włączani we wszystkie decyzje, które ich dotyczą. Dzięki stworzonym takim możliwościom rozwijają umiejętności podejmowania decyzji.
Mit: Osoby dorosłe z niepełnosprawnością intelektualną są wiecznymi dziećmi. Rzeczywistość: Nie jest to prawdą. Wszyscy ludzie rozwijają się, dojrzewają z okre-ślonymi możliwościami takiego rozwoju. Badania wskazują, że zachowanie osoby z nie-pełnosprawnością intelektualną jest silnie zdeterminowane oczekiwaniami innych im sta-wianymi. Jeśli będą zatem traktowane jak dzieci, będą się tak właśnie zachowywały. Ten mit prawdopodobnie stanowi kontynuację historycznego postrzegania dorosłej osoby nie-pełnosprawnej jako „świętej i niewinnej” oraz „specjalnego dziecka Boga.”
Mit: Osoby z niepełnosprawnością intelektualną nie mogą się uczyć.
Rzeczywistość: Nie jest to prawdą. Wszyscy ludzie mogą się uczyć. Tradycyjne me-tody mogą nie być odpowiednie dla osoby z niepełnosprawnością intelektualną, lecz to nie implikuje faktu niemożności uczenia się. Mit prawdopodobnie pochodzi z faktu, że nasze rozumienie procesu uczenia się może być ograniczone, lub też nie rozumiemy lub nie poznajemy nowych dróg uczenia się i nauczania.
Mit: osoby z niepełnosprawnością intelektualną nie zauważają tego co się dzieje wo-kół nich.
Rzeczywistość: Nie jest to prawdą, osoby z niepełnosprawnością intelektualną, bez względu na ich poziom i potrzeby wsparcia, metody komunikacji – zauważają i odczuwa-ją to, co się dzieje wokół nich. Są świadomi i odczuwaodczuwa-ją nie tylko typowe sprawy z ich fizycznego i społecznego środowiska (takiego jak warunki środowiskowe, sytuacje ży-ciowe.) są świadomi również tego i odczuwają to, że w ich obecności mówi się o nich, jakby wcale nie byli obecni. Ten mit pochodzi z fałszywego założenia i obserwacji, że osoby, które nie pokazują typowych oznak bycia świadomymi czegoś, nie są świadomi tego co się dzieje wokół.
Mit: Wsparcie i terapia, opieka, nauczanie, są najlepiej realizowane w segregacyjnych miejscach dla grup osób.
Rzeczywistość: Ten mit może być rozumiany w ten sposób, że wiele sposobów wsparcia, działań, form terapii, (re)habilitacji jest prowadzonych w warunkach segrega-cyjnych od reszty społeczności lokalnej np. klasy segregacyjne, warunki i miejsca życia, i środki finansowe, które są przeznaczane do miejsc wsparcia a nie dla konkretnych osób. Ten mit, jak wierzy w niego wielu ludzi, może być skutkiem braku innych modeli wspar-cia opartego na inkluzji społecznej. Jakkolwiek, inne modele istnieją i funkcjonują. Wiele przykładów wskazuje, że osoby niepełnosprawne, włączając grupę osób z dużymi wyma-ganiami wsparcia medycznego, mogą żyć godnie w inkluzywnych miejscach w społecz-ności lokalnej.
Mit: Osoby z niepełnosprawnością intelektualną preferują życie i przebywanie z in-nymi osobami z niepełnosprawnością intelektualną.
Rzeczywistość: To niekoniecznie jest prawdą podobnie jak komentarz, że „osoby, które noszą okulary preferują spędzanie czasu z ludźmi w okularach” Większość ludzi preferuje różnorodność i spędzanie czasu z tymi, którzy podzielają ich zainteresowania a to samo dotyczy osób z niepełnosprawnością intelektualną. Ten mit pochodzi prawdo-podobnie z faktu, że osoby z niepełnosprawnością intelektualną są jedynie wtedy wspie-rane i mają dostęp do społeczności lokalnej, gdy są w zorganizowanych grupach. Pod uwagę trzeba wziąć to, że osoby z niepełnosprawnością intelektualną są ciągle dewalu-owane przez wielu ludzi w społecznościach lokalnych. Oczywiście osoba, która czuje się stygmatyzowana, wykpiwana i ośmieszana będzie raczej preferowała spędzanie czasu z tymi, którzy tego nie czynią”18.
PodDumowanie
Na współczesne mity o niepełnosprawności można spojrzeć w kilku perspektywach. Przedstawione przez mnie dwie opcje nie wyczerpują kontekstu. W perspektywie modelu kulturowego niepełnosprawności mity o niej stanowią artystyczną i narracyjną metaforę życia osoby dorosłej niepełnosprawnej, tworząc opowieść o niej samej, jej własnej co-dzienności. Mit o niepełnosprawności, rozpatrywany w medycznym modelu niepełno-sprawności i wsparcia, tworzony przez osoby pełnosprawne staje się mitem negatywnym, stereotypem, ograniczającym funkcjonowanie osobom niepełnosprawnym w przestrzeni osób pełnosprawnych. Jakkolwiek konstruowanie zrębów kultury i jej unikatowości nie
18
Council for Intellectual Disability 22-36 Moun Street, Broadway, NSW, 2007ph: (02) 9211 1611 free-call: 1800 424 065 fax (02) 9211 2606 e-mail: nswcid@cia.com.au 21/11/00; 15:18; Page 1 of 2.
jest li tylko przynależne perspektywie osób pełnosprawnych. Osoby z niepełnosprawno-ścią i ich własne koncepcje budowania kultury należałoby również wziąć pod uwagę, zgodnie z koncepcją Stevena E. Browna.
Bibliografia:
Baldwin, J., No Name in the Street. New York: Doubleday, 1972.
Błeszyńska K. Wybrane determinanty postaw wobec osób niepełnosprawnych intelektualnie. (w:) Dykcik W., Społeczeństwo wobec autonomii osób niepełnosprawnych, Eruditus, Poznań 1996, s. 99-110.
Brown, Steven E., Creating a Disability Mythology. First published in International Journal Of Rehabilitation Research, Winter 1992. Internet publication URL
http://www.independentliving.org/docs3/brown92a. html
Campbell, J., The Hero with a Thousand Faces. Princeton University: Princeton, 1949. Carr, J.B., Communicating and relating (2nd ed.). Dubuque: Wm. C. Brown, 1979.
DeLoach, C. and Greer, B.G., Adjustment to severe physical disability: A metamorphosis. New York: McGraw-Hill, 1981.
Faunce, W.A., Problems of an industrial society. New York: McGraw-Hill, 1968.
Goodwin, L.R., Jr., Stress management for rehabilitation clients. Rehabilitation Counseling Bul-leitn, 23/1980, 193-201.
Hall, E., TBeyond culture. Garden City, NY: Anchor/Double day, 1976.
Gary E. Holmes, The Institutionalization of Disability Myths Impact on Vocational Rehabilita-tion Services. Journal of RehabilitaRehabilita-tion January-March, 1990.
Kaplan, S.P. and Thomas, K.R., Rehabilitation counseling student perceptions of obese clients. Rehabilitation Counseling Bulletin, 25/1981,106-109.
Kawczyńska-Butrym Z., Niepełnosprawność - specyfika pomocy społecznej. Wydawnictwo Na-ukowe Śląsk, Katowice 1998.
Kopaliński Wł. Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych. Wyd. On-line, DeAgostini http://www.slownik-online.pl/kopalinski/02286E8A125FFD5EC124565DB00576217.php Kowalik S., Psychospołeczne podstawy rehabilitacji osób niepełnosprawnych. Wydawnictwo
Naukowe Śląsk, Katowice 1996.
Patterson, J.B. and Witten, B., Myths concerning persons with disabilities. Journal of Applied Rehabilitation Counseling, 18 (3/1987), 42-44.
Spradley, J.P. and McCurdy, D.W., Conformity and conflict: Readings in cultural anthropology. Boston: Little, Brown and Company, 1971.
Wesolowski, M.D. and Deichmann, J., Physiological activity and attitudes toward disabled per-sons. Rehabilitation Counseling Bulletin, 23/1980, 218-226.
Wright, B.A., Physical disability: psychological approach. New York: Harper and Row, 1960. Zaorska M., Andrulonis E., Postawy społeczne wobec osób niepełnosprawnych. (w:)
Wychowa-nie na co dzień, nr 7-8/2006, Akapit, Toruń.
Zola, I.K., Missing Pieces: A Chronicle of Living with a Disability. Philadelphia: Temple, 1983. Zunker, V.G., Career counseling - Applied concepts of life planning (2nd ed.). Monterey, CA:
Zbigniew Paweł Kruszewski