Rozdział III. ZNACZENIE I FORMY REDYSTRYBUCJI W SYSTEMACH
2. Redystrybucja emerytalna jako szczególny rodzaj redystrybucji dochodów
2.4. Narzędzia redystrybucji emerytalnej
2.4.1. Stopa składki emerytalnej
Redystrybucja może dokonywać się zarówno na etapie gromadzenia kapitałów bądź uprawnień emerytalnych, jak i na etapie wypłaty świadczeń. Transfer pomiędzy uczest-nikami systemu na etapie wnoszenia składek może mieć dwojaki charakter:
• wnoszenia składek emerytalnych według skali progresywnej,
• finansowania/kredytowania składek na rzecz osób z niższych grup dochodowych.
System składek progresywnych oznacza wzrost stopy składek wraz ze wzrostem dochodów. System taki funkcjonował m.in. w Wielkiej Brytanii w 1985 r. i skutkował redystrybucją dochodów od osób lepiej do gorzej sytuowanych.
Kredytowanie składek bądź uprawnień emerytalnych polega na ich uzupełnianiu przez państwo za okresy, kiedy ubezpieczony nie mógł z niezależnych od siebie przyczyn podjąć zatrudnienia (np. okres urlopu z tytułu opieki nad dzieckiem lub członkiem rodziny).
Państwo może ponadto decydować o systematycznym dodatkowym uzupełnianiu upraw-nień bądź kapitałów osób uzyskujących dochody niższe od określonego poziomu. Takie uzupełnianie kapitału emerytalnego jest szczególnie istotne w finansowanych kapitałowo systemach o zdefiniowanej składce.
2.4.2. Wysokość opłat
W przypadku kapitałowego finansowania systemu emerytalnego, oszczędności eme-rytalne są gromadzone przez uczestników na rachunkach w funduszach emerytalnych, których administratorzy zarządzają środkami, inwestując je i pomnażając na rynku
122 Rozdział III. Znaczenie i formy redystrybucji w systemach emerytalnych
finansowym. Za wykonywane usługi instytucje te pobierają opłaty, które mogą być potrą-cane z wpłapotrą-canej składki (opłata od składki, ang. upfront fee), zgromadzonych aktywów (ang. management fee) lub jednocześnie na dwa wymienione sposoby. Opłata od składki może przyjmować formę kwotowego ryczałtu lub wartości określonej procentowo od wpły-wających środków. Podobnie opłata za zarządzanie aktywami może być określona kwo-towo, procentowo (również z możliwością ustalenia maksymalnego limitu kwotowego), może również zależeć od wyników inwestycyjnych funduszu. Wprowadzenie kwotowej opłaty od składki powoduje relatywnie większe uszczuplenie środków emerytalnych osoby o niższym poziomie zarobków, powodując redystrybucję od osób gorzej sytuowanych do pozostałych uczestników systemu.
2.4.3. Zróżnicowanie wieku emerytalnego
Dla określenia zasad funkcjonowania systemu emerytalnego niezbędne jest określenie obowiązującego wieku emerytalnego lub minimalnego elastycznego wieku emerytalnego, wyznaczającego umownie granicę starości. Wiek ten może być zróżnicowany dla różnych grup obywateli lub jednolity, obowiązujący wszystkich ubezpieczonych.
Ustalenie wieku emerytalnego dla wybranej grupy ubezpieczonych poniżej wieku innych uczestników systemu prowadzi w systemie o zdefiniowanym świadczeniu do redy-strybucji dochodowej na rzecz tych pierwszych, niezależnie od sposobu finansowania.
W systemach o zdefiniowanym świadczeniu przejście na emeryturę w wieku niższym niż standardowy powoduje zwykle redukcję wcześniejszego świadczenia w stopniu mniej-szym, niż wynika to z zasad aktuarialnych. W systemach o zdefiniowanej składce zakres redystrybucji zależy od rodzaju stosowanych tablic przeciętnego dalszego trwania życia.
Przy stosowaniu jednolitych tablic dla obu płci, wcześniejsze emerytury kobiet potęgują efekt redystrybucji, natomiast przy użyciu tablic odrębnych świadczenie ulega obniżeniu o aktuarialnie obliczoną wartość wynikającą z dłuższego dalszego trwania życia.
Wymienione zróżnicowanie wysokości wieku emerytalnego odnosi się zwykle do kobiet i mężczyzn, jednak niższy wiek emerytalny może również przysługiwać uprzywilejowanym grupom zawodowym. Wprowadzane obecnie zrównoważone aktuarialnie systemy eme-rytalne dążą do usunięcia zjawiska subsydiowania jednych grup emerytów z dochodów pozostałych uczestników. Ze względu jednak na obowiązkowy i solidarnościowy charakter muszą również znaleźć równowagę pomiędzy opiekuńczością państwa a ekwiwalentnością i elastycznością rozwiązań systemowych358. W konsekwencji można zaobserwować zjawi-sko, iż w systemach o zdefiniowanym świadczeniu, zawierających rozwiązania umożliwia-jące wcześniejsze przejście na emeryturę, ubezpieczeni są „zachęcani” do wcześniejszego
358 S. Valdes-Prieto, op.cit, s. 31–32.
2. Redystrybucja emerytalna jako szczególny rodzaj redystrybucji dochodów 123
rozpoczęcia pobierania emerytury i jednoczesnego częściowego kontynuowania pracy zarobkowej (do pewnych limitów nie powoduje ona zawieszenia świadczeń), gdyż korzystają wówczas z możliwości uzyskiwania dochodów z dwóch źródeł. Problem ten może zostać wyeliminowany przez wprowadzenie formuły o zdefiniowane składce, w przypadku której wcześniejsze przejście na emeryturę oznacza odpowiednio niższe świadczenie.
2.4.4. Tablice przeciętnego dalszego trwania życia
Podstawową i najczęściej występującą formą wypłaty emerytur w systemach bazowych są świadczenia dożywotnie (renty dożywotnie, anuitety, ang. annuity) wypłacane z często-tliwością miesięczną. W systemach o zdefiniowanej składce ich wysokość jest obliczana na podstawie m.in. tablic przeciętnego dalszego trwania życia. Przeciętne dalsze trwanie życia różni się znacznie w zależności od płci, z różnicami sięgającymi kilkudziesięciu miesięcy dla osób w wieku 60 lat. Różnice w przeciętnym dalszym trwaniu życia występują również między grupami osób charakteryzujących się różnym wykształceniem, miejscem zamiesz-kania (miasto/wieś) czy rasą359. Istotnym elementem wpływającym na dalsze trwanie życia jest ponadto stan zdrowia (komercyjny rynek określa jako impaired life annuity produkty dla osób o stanie zdrowia nietypowym dla ich wieku i płci). Ze względu na solidarnościowy i publiczny charakter bazowych systemów emerytalnych, nie dopuszcza się różnicowania ubezpieczonych według kryteriów innych niż wiek i płeć, przy czym drugie z wymienio-nych jest także często odrzucane przez decydentów w poszczególz wymienio-nych krajach.
Tworząc system emerytalny o zdefiniowanej składce, należy podjąć decyzję, czy przy kalkulacji świadczenia stosowane będą tablice jednolite powodujące redystrybucję od żyją-cych krócej mężczyzn do dłużej żyjążyją-cych kobiet, czy też wysokość świadczeń będzie obli-czana według tablic odrębnych dla każdej płci360. W niektórych systemach emerytalnych, głównie w Ameryce Łacińskiej, stosowane są odrębne tablice przy kalkulacji świadczeń dla kobiet i mężczyzn, natomiast w pozostałej części systemów o zdefiniowanej składce wykorzystuje się tablice jednolite (tzw. unisex).
359 Brak rozróżnienia na rasy w systemie emerytalnym Stanów Zjednoczonych powoduje, że Afroame-rykanie, którzy żyją krócej niż przeciętna populacji, płacą relatywnie wysoką cenę za emeryturę lub inaczej – otrzymują relatywnie niższe świadczenia niż wynika to z tablic ich dalszego trwania życia. G. Ferro, On annuities: an overview of the issues, Munich Personal RePEc Archive Paper No. 15436, 2008, s. 5.
360 Np. w polskim systemie emerytalnym uwzględnienie płci w kalkulacji świadczenia emerytal-nego istotnie zróżnicowałoby emerytury kobiet i mężczyzn. Emerytury kobiet byłyby wówczas do 20%
niższe niż świadczenia mężczyzn. Zastosowanie tablic jednolitych powoduje wzrost świadczenia kobiet o 8–9% przy jednoczesnym obniżeniu świadczeń dla mężczyzn o 10,3–12,6%. T. Szumlicz (red.), B. Więckowska, J. Bijak, Analiza ubezpieczeniowych implikacji wyników prognozy przeciętnego dalszego trwania życia uzyskanej metodą Lee i Cartera, Wydanie Specjalne „Wiadomości Ubezpieczeniowych”, styczeń 2009, s. 48.
124 Rozdział III. Znaczenie i formy redystrybucji w systemach emerytalnych
Korzystanie z oddzielnych tablic dalszego trwania życia dla kobiet i mężczyzn zostało zabronione w obowiązkowych systemach emerytalnych Holandii, Danii, Irlandii, Szwecji, Węgier, Słowenii, Słowacji, Grecji i Luksemburga. W Niemczech od 2006 r. jednolite tablice muszą być stosowane przy kalkulacji świadczenia również z dobrowolnej części objętej zachętami podatkowymi ze strony państwa tzw. Riesterrente361.
Ze stosowaniem jednolitych tablic dalszego trwania życia dla danej kohorty wiąże się jeszcze jeden aspekt. W opisach badań systemów emerytalnych można się spotkać z wnioskami, iż gorzej wykształceni, mniej zarabiający pracownicy odznaczają się wyż-szą śmiertelnością i krótszym dalszym przeciętnym trwaniem życia362 – w konsekwencji aktuarialnie obliczone świadczenie osób gorzej zarabiających powinno być wyższe niż osób o ponadprzeciętnych zarobkach z uwagi na krótszy okres pobierania emerytury.
Różnicowanie emerytów według poziomu uzyskiwanych wcześniej dochodów nie jest jednak stosowane w obowiązkowych systemach emerytalnych ze względu na ich solidar-nościowy i publiczny charakter. Niepożądane transfery w kierunku osób z najwyższych grup dochodowych mogą być jednak ograniczane przez wprowadzenie gwarantowanych okresów wypłaty, możliwość dziedziczenia części aktywów emerytalnych lub emerytury małżeńskie363. Dodatnia korelacja wysokości dochodów z długością przeciętnego dalszego trwania życia nie została potwierdzona w polskich realiach364.
Niepewność dotycząca kształtowania się tablic dalszego trwania życia powoduje, że towarzystwa ubezpieczeniowe oferują ceny wyższe, niż wynikałoby to z bieżących tablic dalszego trwania życia. Stosują wówczas tzw. skorygowane tablice dalszego przeciętnego trwania życia, które uwzględniają trendy związane z wydłużaniem trwania życia i uwzględ-niają ewentualny czynnik antyselekcji (w przypadku świadczeń dobrowolnych lub wie-lości form wypłaty świadczeń).
W Wielkiej Brytanii zakłady ubezpieczeń wypracowały odrębne tablice dla systemu obowiązkowego i ubezpieczeń dobrowolnych, które różnią się od bieżącego dalszego trwania życia dla całej populacji. Statystyki pokazują, że dobrowolne renty są nabywane przez osoby o znacznie niższej śmiertelności niż osoby z systemów obowiązkowych. Dla wybranych
361 Adequate…, op.cit., s. 143.
362 Zob. S. Valdes-Prieto, op.cit., s. 35 oraz Annuities…, op.cit., s. 7. Taka niezamierzona redy-strybucja została zaobserwowana w systemie emerytalnym Holandii, Szwecji, Wielkiej Brytanii i USA.
W Stanach Zjednoczonych śmiertelność osób w wieku 50+ z najniższego kwartyla dochodowego jest średnio cztery razy wyższa niż osób z najwyższego kwartyla dochodowego. To powoduje, że nawet do 20% aktywów emerytalnych najbiedniejszych uczestników może służyć redystrybucji w kierunku osób najbogatszych.
363 Annuities…, op.cit., s. 7.
364 Zobacz Uzasadnienie do projektu ustawy o emeryturach kapitałowych z 27 kwietnia 2007 r., Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, 2007.
2. Redystrybucja emerytalna jako szczególny rodzaj redystrybucji dochodów 125
10 krajów (500 mln mieszkańców) średni poziom anyselekcji (różnicy w dalszym trwa-niu życia) kupujących renty w stosunku do całej populacji wynosi co najmniej 25%365.
Rodzaj stosowanych tablic przeciętnego dalszego trwania życia może wpływać na redystrybucję międzypokoleniową w systemie emerytalnym. W sytuacji wydłużania się dalszego trwania życia stosowanie tablic przekrojowych, które są niedoszacowane, skut-kuje redystrybucją od pokolenia pracujących do pokolenia emerytów366. Redystrybucję tę można ograniczyć przez zastosowanie tablic kohortowych, które uwzględniają zmiany w długości dalszego trwania życia.
2.4.5. Parametryzacja świadczeń
Ewentualna progresywność systemu emerytalnego może wynikać z faktu zastosowania do obliczania świadczeń emerytalnych nieliniowej funkcji dochodów osiągniętych w okre-sie aktywności zawodowej367. Parametryzacja wysokości świadczenia występuje w systemach o zdefiniowanym świadczeniu. Przy odpowiednio dobranych parametrach osoby z niższych grup dochodowych otrzymują relatywnie wyższą emeryturę, a osoby z grup o wyższych dochodach – świadczenie relatywnie niższe, co jest konsekwencją kompensowania utraty dochodów w różnym zakresie. W takiej sytuacji następuje redystrybucja od lepiej do gorzej sytuowanych. Dla kształtowania stopy zastąpienia, poziomu świadczeń i redystrybucji eme-rytalnej duże znaczenie mają części socjalne równe dla wszystkich ubezpieczonych, sposób obliczania podstawy wymiaru świadczenia, zakres uwzględniania okresów nieskładkowych i ograniczenie z góry wysokości świadczenia emerytalnego368. Wyższa stopa zastąpienia w przy-padku systemów o zdefiniowanym świadczeniu może być także osiągana w drodze stosowa-nia wyższych przeliczników za lata pracy przy obliczaniu emerytur dla wybranych grup369.
Obliczanie podstawy wymiaru emerytury na bazie zarobków jedynie z części okresu aktywności zawodowej preferuje osoby o zróżnicowanej historii zarobkowania poprzez moż-liwość uwzględnienia w podstawie wymiaru świadczenia lat kalendarzowych charakteryzują-cych się najlepszą relacją uzyskiwanego wynagrodzenia do wynagrodzenia przeciętnego.
Zmniejszenie redystrybucji w systemach o zdefiniowanym świadczeniu może być osiągane dzięki wydłużeniu okresów370, z których zarobki są uwzględnianie przy kalkulacji
365 O. Mitchell, D. McCarthy, Annuities for An Ageing World, Working Paper 21/02, Center for Research on Pensions and Welfare Politics, 2002, s. 6–12.
366 Za tę uwagę autorka dziękuje Barbarze Więckowskiej.
367 J.R. Brown, J.L. Coronado, D. Fullerton, The progressivity of Social Security, NBER, 2006, s. 5.
368 Zwłaszcza jeśli nie ma ograniczeń co do wysokości opłacanej składki. M. Żukowski, Wielo-stopniowe…, op.cit., s. 43.
369 Wyższe niż standardowe współczynniki są np. stosowane w Polsce przy kalkulacji świadczeń emerytalnych ze starego systemu emerytalnego dla górników.
370 Np. Stany Zjednoczone wydłużyły ten okres do 35 lat.
126 Rozdział III. Znaczenie i formy redystrybucji w systemach emerytalnych
świadczenia emerytalnego371. Krótkie, kilkuletnie okresy brane pod uwagę przy ustala-niu podstawy wymiaru emerytur faworyzują bowiem lepiej wykształcone osoby i osoby o dynamicznie zmieniającym się poziomie wynagrodzenia w trakcie kariery zawodowej.
2.4.6. Emerytura minimalna
Szeroko stosowanym w obowiązkowych systemach emerytalnych narzędziem polityki redystrybucyjnej jest minimalna wysokość świadczenia emerytalnego. Jest ona odzwiercie-dleniem wbudowanego w politykę społeczną elementu egalitaryzmu i dążenia do realizo-wania sprawiedliwości rozdzielczej przez korektę w podziale dochodu społecznego372.
Emerytury minimalne, obywatelskie lub dopłaty do wysokości emerytur minimalnych finansowane są przeważnie z budżetu państwa. W większości systemów emerytalnych Unii Europejskiej gwarancje minimalnej emerytury są ściśle powiązane z wysokością wypracowanego świadczenia i uzależnione od posiadania wymaganego stażu ubezpieczeniowego (tabela 22).
Przedstawione gwarancje minimalnej wysokości świadczeń obejmują jedynie rozwiązania wbudowane bezpośrednio w system emerytalny, których odbiorcami mogą być wyłącznie osoby podlegające ubezpieczeniu emerytalnemu i posiadające wymagany staż. W zestawie-niu pominięto tzw. emerytury obywatelskie, które nie są bezpośrednio związane z syste-mem ubezpieczeniowym i są należne każdej osobie, która zamieszkiwała na terenie państwa przez określoną liczbę lat przed emeryturą. Świadczenia te są wypłacane w równej wysokości wszystkim emerytom i, choć wpływają na wysokość stopy zwrotu, nie są związane z wyso-kością uzyskiwanych wcześniej wynagrodzeń. Emerytury takie wypłacane są praktycznie wszystkim emerytom w Danii (99%, Folkepension), Holandii (100%, Residence-based state pension), Wielkiej Brytanii (96–98%, Basic state pension) i części emerytów w Szwecji, Grecji, Irlandii, Włoszech oraz Estonii (nazywane emeryturą bazową, podstawową, nieskładkową, państwową)373. Specjalne świadczenia dla osób ubogich w wieku emerytalnym, które nie posiadają wymaganego stażu w systemie są również wypłacane na Cyprze, Malcie, Litwie, Łotwie, Węgrzech w Portugalii, Słowacji, Niemczech, Danii i Finlandii – prawo do tych świadczeń oparte jest zwykle na testowaniu dochodów (ang. means-tested programmes).
371 Doskonałym przykładem wydłużania okresu pracy uwzględnianego przy kalkulacji świadczenia z części repartycyjnej są Włochy. Na skutek reformy Amato z 1992 r. – wydłużono ten okres do 10 lat, a następnie do całego okresu aktywności zawodowej (dla ubezpieczonych przystępujących do systemu po 31 grudnia 1992 r.). Wcześniej uwzględniany okres wynosił 5 lat dla pracowników sektora prywat-nego i wysokość ostatnich zarobków dla pracowników sektora publiczprywat-nego. Reforma Diniego z 1995 r.
wprowadziła natomiast zasadę zdefiniowanej składki i uzależnienie świadczenia od wysokości składek wpłaconych w całym okresie aktywności zawodowej. J. Plak, op.cit., s. 66 i 80–81.
372 W. Szubert, Przedmiot…, op.cit., s. 37.
373 Adequate…, op.cit., s. 56.
2. Redystrybucja emerytalna jako szczególny rodzaj redystrybucji dochodów 127
Tabela 22. Gwarancje emerytury minimalnej w krajach Unii Europejskiej w 2005 r.
Państwo Rodzaj gwarancji
Belgia emerytura minimalna b.d. 33%
minimalne uprawnienia emerytalne
(min.15 lat stażu) tak
Czechy minimalna wysokość emerytury nie b.d.
Dania emerytura uzupełniająca (ATP) nie 68%
Holandia BRAK
(emerytura obywatelska)
– –
Luksemburg emerytura minimalna nie 15,4%
Wielka Brytania kredyt emerytalny tak 22,9%
Francja minimalne świadczenie dla emerytów w wieku min. 65 lat
(emerytura państwowa dla osób nieposiadających wymaganego stażu)
– –
Grecja emerytura minimalna tak 70%
Hiszpania gwarantowana minimalna emerytura składkowa
tak 20%
Irlandia minimalna emerytura składkowa tak 60%
Włochy minimalny dodatek emerytalny tak 39%
Cypr emerytura minimalna nie 17,5%
Łotwa emerytura minimalna nie 37,3%
Litwa BRAK
(pomoc społeczna dla niespełniających warunków systemowych)
– –
Węgry emerytura minimalna nie 3%
Malta emerytura minimalna nie b.d.
Austria emerytura minimalna tak 11,6%
Polska emerytura minimalna tak b.d.
Portugalia emerytura minimalna nie 58,8%
Słowenia minimalna stopa zastąpienia (uzależniona
od płci świadczeniobiorcy) nie b.d.
Słowacja BRAK
(pomoc społeczna) – –
Szwecja BRAK
(emerytura obywatelska i dodatki do kosztów utrzymania)
– –
Źródło: Opracowanie własne na podstawie Adequate and sustainable pensions, Komisja Europejska, Luksem-burg 2006, s. 56–64.
128 Rozdział III. Znaczenie i formy redystrybucji w systemach emerytalnych
W niektórych krajach (np. Portugalia) odrębna wysokość emerytury minimalnej jest wyznaczana w systemach zabezpieczenia społecznego rolników. Zestawienie powyższe nie obejmuje szczególnych systemów emerytalnych utworzonych wyłącznie dla uprzywilejo-wanych grup zawodowych.
W Australii występuje świadczenie minimalne uzależnione od dochodów i majątku (ang. means- and asset tested) emeryta albo pary emeryckiej, które otrzymuje w sumie ponad połowa emerytów374.
Z postulatem dokładnego badania sytuacji majątkowej ubezpieczonych przy dopła-tach do emerytury minimalnej występuje J.E. Stiglitz. Jego zdaniem, znaczna część redystrybucji dochodowej w systemach emerytalnych osiągana jest poprzez weryfikację jedynie wysokości zarejestrowanego dochodu z pracy (wpłaconych składek), a nie ogól-nego poziomu zamożności czy faktycznych środków utrzymania. Uzależnienie działania redystrybucyjnych elementów systemu od stanu majątkowego świadczeniobiorców słu-żyłoby sprawiedliwości i pozwoliłoby ograniczyć wydatki375. Postulat ten nie jest jednak społecznie popularny. Ponadto, bardziej szczegółowa weryfikacja sytuacji majątkowej świadczeniobiorców podniosłaby na pewno koszty instytucji wykonującej te zadania.
Gwarancje wbudowane w systemach emerytalnych narażone są na pokusę nadużycia ze strony jego uczestników. Posiadając gwarancje świadczenia minimalnego lub minimal-nej stopy zwrotu, indywidualny uczestnik jest skłonny do podjęcia większego ryzyka.
Stąd gwarancje powinny dotyczyć emerytur otrzymywanych ze środków inwestowanych konserwatywnie, aby nie narażać państwa na nadmierne obciążenia spowodowane ryzy-kownymi zachowaniami uczestników376.
2.4.7. Waloryzacja świadczeń
Zastosowanie konkretnego rodzaju indeksacji (inflacyjnej, płacowej lub mieszanej) może powodować efekt redystrybucji szczególnie w systemach finansowanych metodą repartycyjną. W systemach stosujących indeksację cenową świadczeń, emerytury zacho-wują realną wartość, lecz ich wzrost nie jest powiązany ze stopą wzrostu gospodarczego.
W konsekwencji, w latach rozkwitu gospodarki emeryci nie uczestniczą we wzroście gospodarczym, gdyż ich świadczenia nie rosną wraz ze wzrostem realnych płac. Jednak w latach spadku produkcji zyskują w porównaniu z grupą opłacających składki, gdyż ich świadczenia utrzymują realną wartość. Redystrybucja pomiędzy pokoleniami pracują-
374 G. Ferro, On annuities: an overview of the issues, Munich Personal RePEc Archive Paper No. 15436, 2008, s. 14.
375 J.E. Stiglitz, op.cit., s. 451.
376 G. Ferro, op.cit., s. 11.
2. Redystrybucja emerytalna jako szczególny rodzaj redystrybucji dochodów 129
cych i emerytów zależy w tym przypadku od stopy wzrostu gospodarczego377. Zmiany dokonywane obecnie w bazowych systemach emerytalnych zakładają zwykle wprowadza-nie inflacyjnej waloryzacji świadczeń.
Waloryzowanie świadczeń za pomocą wskaźnika wzrostu płac378 umożliwia emerytom uczestniczenie we wzroście gospodarczym, powodując jednocześnie, że w latach deko-niunktury ponoszą konsekwencje gorszych wyników gospodarczych. Taka waloryzacja zapewnia stabilizację relatywnej wysokości emerytur, nie chroniąc jednak ich wysokości nominalnej. Indeksacją uzależnioną od poziomu wzrostu gospodarczego charakteryzują się często kapitałowe systemy emerytalne o zdefiniowanej składce.
Ze względu na specyficzne cechy systemów o zdefiniowanej składce i zdefiniowa-nym świadczeniu oraz uwzględniając repartycyjną i kapitałową metodę finansowania, do wymienionych głównych typów systemów można przyporządkować określone narzędzia redystrybucyjne (tabela 23).
Tabela 23. Narzędzia redystrybucyjne w systemach emerytalnych
Formuła emerytalna
zdefiniowane świadczenie (DB) zdefiniowana składka (DC)
FINANSOWANIE lat składkowych, limit wysokości świadczenia),
wspólne tablice dalszego trwania życia, lat składkowych, limit wysokości świadczenia),
wspólne tablice dalszego trwania życia,
zróżnicowany wiek emerytalny, emerytura minimalna,
waloryzacja świadczeń
Źródło: Opracowanie własne.
377 Zob. szerzej A. Kruse, op.cit., s. 8–10.
378 Waloryzacja płacowa może opierać się np. na stopie wzrostu wynagrodzeń w gospodarce lub wzroście sumy przypisu składek emerytalnych. Drugie z rozwiązań sprzyja stabilności systemu emery-talnego, gdyż uwzględnia korektę wzrostu płac w związku z przemianami demograficznymi i na rynku pracy.
130 Rozdział III. Znaczenie i formy redystrybucji w systemach emerytalnych