Nowa ekonomia strukturalna

Trzecia fala myśli rozwojowej (po strukturalizmie i liberalizmie) zakładała neoklasyczne podejście do badania czynników determinujących strukturę ekonomiczną i jej ewolucję w ramach rozwoju ekonomicznego kraju, co stanowi istotę współczesnego wzrostu

47 gospodarczego (Lin, 2011, s. 193-221). Nowa ekonomia strukturalna (NES) oprócz warstwy teoretycznej opierała się na doświadczeniach empirycznych płynących z badań nad różnicami i doświadczeniami krajów, które osiągnęły sukces gospodarczy bez podążania ścieżką neoliberalnego wzrostu. Wskazania NES ukazują pułapki, przed jakimi mogą stanąć kraje rozwijające się podczas swojej drogi do wzrostu. Nowa ekonomia strukturalna oferuje rozwiązania i recepty, które pozwalają na przebicie się przez średni wzrost gospodarczy i dogonienie najbogatszych.

NES oparta jest o dwa rodzaje tez. Wśród kluczowych tez akademickich należy wyróżnić stosowanie w badaniach podejścia neoklasycznego odnośnie czynników determinujących strukturę ekonomiczną i jej rozwój. NES postuluje, że w ramach danej gospodarki występująca struktura przemysłowa ma charakter endogeniczny względem wyposażenia jej w zasoby oraz podejście, według którego czynnikiem o znaczeniu decydującym dla sukcesu rozwojowego jest państwo (Lin, 2017, s. 199). Państwo umożliwia rozwój poprzez prowadzenie odpowiedniej polityki przemysłowej. Na mocy tez politycznych Y. Lin w swoich pracach dzieli politykę przemysłową kraju osiągającego średnie dochody na pięć kategorii. Polityka przemysłowa powinna być prowadzona w celu przyśpieszenia dokonania się innowacji technologicznych oraz udoskonalenia rodzimego przemysłu. Wynika to z faktu, że kraje znajdujące się na różnych etapach rozwoju są w odmienny sposób wyposażone w zasoby. Praktyka pokazuje, że kraje zapóźnione gospodarczo mają deficyty kapitału, ale są jednak względnie zasobne w siłę roboczą i zasoby naturalne. Dla NES jest to punkt wyjścia do analizy rozwoju, ponieważ to zasoby determinują łączny budżet gospodarki oraz relatywne ceny czynników produkcji w danym okresie .

Aby dany kraj mógł wejść na wyższy poziom rozwoju wymagany jest wzrost poziomu dochodu narodowego, a on z kolei wymaga podniesienia poziomu przemysłowego. Szybka akumulacja kapitału w ramach gospodarki determinowana jest przez nadwyżki. Nadwyżki są zaś z kolei generowane, jeśli branże przemysłu danego kraju są w pełni dostosowane do jego przewag komparatywnych. Przemiany w zakresie struktury wyposażenia w zasoby jak również przewagi komparatywne torują drogę do przemian w zakresie struktury przemysłowej w kraju, a także wpływają na rozwój twardej i miękkiej infrastruktury.

Rozwój gospodarczy to proces przemian strukturalnych, który cechują: - ciągłe innowacje technologiczne,

- doskonalenie przemysłu, - poprawa stanu infrastruktury,

48 Kiedy w danym kraju zmienia się struktura wyposażenia w zasoby rozpoczyna się proces, który wymaga inicjatorów, którzy jako pierwsi wchodzą do nowych branż powstających w gospodarce wraz ze zmianami w zakresie przewag komparatywnych. Mogą oni ponieść stratę, ale też odnieść zysk. Jeśli zmaterializuje się ten drugi scenariusz wraz za inicjatorami podążą inne firmy przez co uniknie się występowania zysku monopolowego (Aghion, 2009, s.10). Lecz z drugiej strony występuje istotna asymetria pomiędzy wysokością straty (przy realizacji wariantu porażki) oraz zysku (realizacja wariantu powodzenia działań inicjatorów) (Hausmann, Rodrick, 2003, s. 603-633). Niezależnie od wyniku ekonomicznego działania podjęte przez inicjatorów są użyteczne społecznie, bowiem dostarczają nowych informacji. Rząd powinien zatem zachęcać inicjatorów do podejmowania działalności i wynagradzać ich za uzewnętrznianie informacji o rynku (Lin, 2017, s. 206). Jeżeli w danej gospodarce brakuje bodźców zachęcających firmy do wcielanie się w role inicjatorów poziom innowacji technologicznych i przemysłu będzie na niezmiennym poziomie.

Pamiętać należy, że strata czy zysk inicjatorów nie zależą wyłącznie od ich własnej aktywności. Sukces bądź porażka w znacznej mierze bazują na tym, czy twarda i miękka infrastruktura odpowiada potrzebom nowych branż w gospodarce. Poprawienie stanu infrastruktury i instytucji jest znacząco poza orbitą możliwości firm prywatnych zatem potrzebna jest interwencja państwa. Rząd może dokonywać wysiłków samodzielnie lub w taki sposób je koordynować poprzez politykę, by opłacało się udoskonalać infrastrukturę w ramach kooperacji przedsiębiorców.

Nowa ekonomia strukturalna uzasadnia stopniowe i dwutorowe podejście do reform. Obejmują one utrzymanie stabilności społecznej i politycznej, zapewniając jednocześnie tymczasową ochronę firmom w sektorach historycznie uprzywilejowanych a jednocześnie osiągnięcie dynamicznego rozwoju branż tłumionych, a obecnie pożądanych ze względu na istnienie w nich przewag komparatywnych kraju (Lin, 2017, s. 207). Liberalizacja handlu i inwestycji postrzegana jest nie tylko jako wymóg ekonomiczny współzależności, ale także jako niezbędny czynnik wzrostu poszczególnych gospodarek i ich komplementarności. Współpracę ekonomiczną uważa się za funkcjonalną wobec pokoju i stabilności międzynarodowej (Haliżak, 2007, s. 54-55). Dynamiczny rozwój sektorów dobrze dostosowanych do przewag komparatywnych pomaga gospodarkom w szybkim akumulowaniu kapitału oraz zmienia strukturę wyposażenia w zasoby niezbędne do produkcji.

Założenia NES wskazują, że rząd powinien najpierw odkryć branże o ukrytych przewagach komparatywnych a następnie dostarczyć pierwszym inicjatorom bodźców

49 zachęcających do pokonania niedostatków poprzez odpowiednią koordynację w zakresie miękkiej i twardej infrastruktury oraz instytucji. Dzięki tym zabiegom branże te można przekształcić w narodowe przewagi konkurencyjne. Zauważa się, że brak tworzenia nowych branż w gospodarce powoduje brak możliwości osiągnięcia stabilnego wzrostu gospodarczego, niemożność tworzenia nowych miejsc pracy i oddziaływania na lokalne bezrobocie, a także przyczynia się do utknięcia w pułapce niskiego lub średniego dochodu. Przez branże z ukrytą przewagą komparatywną w oparciu o teorię rozumie się branże cechującą się niskimi kosztami środków produkcji w stosunku do reszty świata (Lin, 2017, s. 208). Kwestia ta jest uwarunkowana strukturą wyposażenia danej gospodarki w zasoby oraz istniejące koszty transakcyjne. Najczęściej z powodu niedowładu twardej bądź miękkiej infrastruktury (bądź obu jednocześnie) koszty powodują, że branża jest niekonkurencyjna na rynku nie tylko krajowym, ale i międzynarodowym.

Każdy kraj rozwijający się na świecie ma potencjał dynamicznego wzrostu i może uniknąć pułapki średniego dochodu. Należy przede wszystkim obrać własną ścieżkę dochodzenia do nadwyżek ekonomicznych. Oprócz stosowania metod rynkowych i odpowiedniego interwencjonizmu należy pamiętać o kluczowej roli rządu w procesie budowania rozwiniętej gospodarki. Rząd musi odgrywać właściwą, ułatwiająca rolę w realiach gospodarki rynkowej poprzez wspieranie rozwoju odpowiednich branż danego kraju np. tych z ukrytymi przewagami komparatywnymi. Wydaje się, że azjatyckie tygrysy skutecznie osiągnęły wysoki wzrost oraz niesłuchaną redukcję ubóstwa dzięki wolnorynkowej polityce i orientacji zewnętrznej (Moyo, 2009, s. 20), która wynika z opracowania własnej ścieżki rozwoju.