Bezradność i osamotnienie w rodzinie
Ewa, główna bohaterka Dzikich róż, mieszka w małej miejscowości niedaleko Warszawy. Jest młodą kobietą, matką dwójki dzieci (dwuletniego Jasia i ośmio-letniej Marysi). Jej mąż Andrzej wyemigrował do pracy za granicą, by zdobyć pieniądze na ukończenie budowy ich wspólnego domu. Film Anny Jadowskiej opowiada historię, która może się wydarzyć w wielu polskich rodzinach. Znacz-na część poakcesyjnych emigrantów z Znacz-naszego kraju wyjeżdża dziś bowiem za granicę z powodu lepiej płatnej pracy1.
Ewa nie wie, jak długo przyjdzie jej czekać na powrót męża. Tymczasem mieszka ze swoją matką i dziećmi w niewykończonym domu, który, zamiast ogrodu, otaczają chaszcze i resztki żwiru służące dzieciom za piaskownicę. Bo-haterka nie tylko mierzy się z brakiem obecności męża. Jest też od niego zależna finansowo. By zarobić własne pieniądze, decyduje się podjąć niskopłatne zajęcie.
Pracuje na plantacji dzikich róż – w upale, z dzieckiem u boku. Protagonistka jest nieszczęśliwa i osamotniona. Upragniony dom stał się jej więzieniem.
O trudnej sytuacji Ewy decyduje również to, że jest „matką od zawsze”. Anna Jadowska o swojej bohaterce mówi: „Ona [...] zaraz po tym, kiedy przestała być nastolatką, stała się mamą. [...] Nigdy nie mogła siebie sprawdzić, siebie doświadczyć, poznać, zintegrować własnej osobowości. Od razu wpadła w taką
1 Powód ten podało ponad trzy czwarte emigrantów do Wielkiej Brytanii poddanych badaniu w 2009 roku (Pawlak 2014: 93).
kliszę rodziny, gdzie kobieta praktycznie spycha wszystkie swoje egzystencjalne problemy, swoje własne potrzeby i służy jedynie rodzinie” (Jadowska 2017).
Bohaterka Jadowskiej, podobnie jak wiele polskich kobiet, akceptuje niekorzystny dla siebie podział ról (por. Gromkowska-Melosik 2011; Ostro-uch-Kamińska 2011). W związku z wyjazdem męża jest obarczona wieloma obowiązkami, a nie jest w stanie tego ciężaru udźwignąć. Nie czuje się spełniona.
Rodzina staje się dla niej pułapką. Ewa nie potrafi być dobrą matką. Przeszkadza jej w tym brak zaspokojenia własnych potrzeb emocjonalnych.
Poszukiwanie miłości i bliskości
Dzikie róże to opowieść o rodzinie rozpiętej pomiędzy dwoma krajami. O miłości na odległość. Ewa i Andrzej mają wspólny dom i dzieci, ale brak im wspól-nego bycia razem. Dzieli ich dystans geograficzny. W takiej miłości trudno o intymność, uczuciowość i seksualność: „Miłość poprzez media, telefoniczna i internetowa, musi zrezygnować z wielu form zmysłowości. [...] W kulturze takiej jak zachodnia, w której bezpośrednie spotkanie fizyczne i możność dotyku stanowią ważny element miłości, miłość na geograficzny dystans trudno utrzy-mać na dłuższa metę (Beck, Beck-Gernsheim 2013b: 74). Kruchość związku łączącego Ewę i Andrzeja nie wynika jedynie z rozdziału miłości i seksualności, ale przede wszystkim z rozdziału miłości i codzienności. Ewa wyraża to słowa-mi: „Ty przyjeżdżasz na tydzień i potem znowu wyjeżdżasz i ciebie, Andrzej, tutaj nie ma”.
Ewie brakuje bliskości, której nie odnajduje już w związku z mężem. Nie pragnie go już, nie ma z nim o czym rozmawiać. Nie rzuca mu się na szyję przy powitaniu. Nie potrafi odwzajemnić pocałunku ani objęcia. Nie rozmawia z nim.
Bohaterka pragnie czułości, ale nie potrafi jej przyjąć od męża, który przyjeżdża tylko od święta.
Film Jadowskiej jest opowieścią o związku dwojga ludzi, którzy żyją w nie-ustającym stresie, w strachu i oczekiwaniu na „normalność”. Dramat polega na tym, że ich związek nie może tego przetrwać. Sposób, w jaki żyją, wyczerpuje.
Odbiera siły i nadzieję na wyjście z sytuacji, w której tkwią. Andrzej i Ewa są sfrustrowani. Oboje wzięli na swoje barki ciężar nie do udźwignięcia, oboje uczynili to w imię miłości i dobra własnego i bliskich. Jednak scenariusz życia, który nakreślili w ten sposób, okazał się niemożliwą do zrealizowania utopią.
Ewa czuje się przytłoczona. Nie potrafi trwać w poświęceniu. Pragnie zaspo-koić własne potrzeby. Pozbawiona czułości, trwając w oczekiwaniu na niepewną
„lepszą” przyszłość, nawiązuje romans z nastolatkiem. Sięga tym samym po coś, co nie przynosi jej ukojenia, co jest jedynie chwilowym zaspokojeniem. Marcel obdarza ją bowiem nastoletnią, niedojrzałą, namiętną miłością, która wyklucza możliwość zbudowania na jej gruncie stabilnego związku.
Tragiczny wybór, presja i oczekiwania społeczne
Owocem „zakazanego związku” Ewy i Marcela jest dziecko, które bohaterka, tuż po jego urodzeniu, oddaje do adopcji. Bohaterka ukrywając swój romans przed mężem dokonuje tragicznego wyboru (por. Scheler 1976: 58–62). Zachowanie ciąży w tajemnicy jest działaniem, które podejmuje w obronie trwałości rodziny, której jest częścią. Jednak wybierając milczenie, na cierpienie skazuje siebie oraz nowonarodzone dziecko. Ewa znajduje się w sytuacji, w której, niezależnie od tego, za którą z wartości się opowie, za każdym razem efektem jej działań stanie się destrukcja jednej z nich.
Wybory dokonywane przez bohaterkę do pewnego momentu są zgodne ze społecznymi oczekiwaniami, którym podlega jako żona, matka oraz córka.
Matka przekonuje ją, by poddała się temu, co niesie los, by nie sięgała po nic więcej. Uspokaja ją, że wszystko się ułoży. Jej zachowania stanowią formę prze-mocy symbolicznej stosowanej przez kobiety wobec kobiet zmuszających się wzajemnie do bierności i podległości, do dostosowywania się do narzuconych im ról i zdań. Matka bohaterki jedynie pozornie obdarza ją wsparciem. Pomaga jej w wychowaniu dzieci, odbierając jej jednocześnie prawo do przekraczania granic tradycyjnie postrzeganej kobiecości.
Z czasem Ewa zaczyna zdawać sobie sprawę z własnego zniewolenia, dostrze-gając sprzeczność pomiędzy wolnością, równością, miłością i rodziną.
Odzyskanie własnej podmiotowości
Główna bohaterka Dzikich róż zmaga się z poszukiwaniem siebie, własnej tożsamości i decyzyjności Przełomowym wydarzeniem w filmie jest zaginięcie Jasia. Pod wpływem tego traumatycznego wydarzenia w głównej bohaterce do-konuje się wewnętrzna przemiana. Ewa w końcu decyduje się kierować własnym
głosem wewnętrznym. Przestaje zwracać uwagę na otoczenie. Wraca do szpitala, w którym urodziła dziecko. Chce je odzyskać. Jej decyzja jest indywidualna.
W Dzikich różach Anna Jadowska dokonuje dekonstrukcji filmowego obrazu kobiety przedstawianej głównie w roli obiektu seksualnego poddanego zachowaniu i spojrzeniu mężczyzny. Pragnienie seksualne kreowanej przez nią bohaterki jest jawne. Reżyserka daje jej do niego prawo, choć Ewie przychodzi zapłacić za to cenę – wiejska społeczność podejrzewa ją i oskarża o bezwstydne zachowanie.
Protagonistka nie uwodzi widza seksapilem, nie wabi męskiego spojrzenia gestem i zachowaniem. Ewę najczęściej widzimy w codziennym stroju, bez makijażu, w wyciągniętej podkoszulce, zmęczoną upałem, pchającą dziecięcy wózek czy zbierającą płatki róż.
W Dzikich różach stale jesteśmy bardzo blisko głównej bohaterki. Film obfituje w kadry będące zbliżeniem jej twarzy. Przyglądamy jej się z bliska.
Podążamy za nią. Obraz Jadowskiej jest przekonujący. To mocna opowieść wciągająca widza, wywołująca emocje. Reżyserka opowiada w nim o sytuacji kobiet, które, jak mówi: „zawieszają się na związkach, zawieszają się na mężczy-znach nie polegając na samym sobie” (Jadowska 2017). Film Dzikie róże pozwala kobietom-widzom zobaczyć w nim siebie, swoje relacje z rodziną i mężczyznami.
To jeden z nielicznych polskich filmów ukazujących współczesną kobietę, która, na przekór patriarchalnym wzorcom, popełniając błędy i ponosząc koszty z tym związane, w końcu odzyskuje swój wewnętrzny głos.