Organizacja i funkcjonowanie partii politycznych

W rozdziale drugim ustawy z 2002 roku poświęconym organizacji i funk-cjonowaniu partii politycznych ustawodawca związał ugrupowania o takim cha-rakterze zasadą legalności, zgodnie bowiem z postanowieniami art. 6 ustawy mają one obowiązek wewnętrznego organizowania się, a także podejmowania wszystkich działań w zgodzie z zasadami demokratycznymi oraz z postanowie-niami konstytucji i ustaw.

Wewnętrzna struktura partii, jak i jej działania powinny być zgodne z zasa-dami demokracji. Oznacza to po pierwsze, że bez uszczerbku dla prawa partii do określenia swojej wewnętrznej struktury na mocy art. 7 ust. 2 ustawy jednym z jej organów musi być zgromadzenie ogólne wszystkich jej członków. Powsta-nie i działaPowsta-nie takiego organu umożliwia wszystkim członkom partii podejmo-wanie decyzji w sposób bezpośredni, a także niezależnie od organu naczelnego partii podejmowanie decyzji najważniejszych, z rozwiązaniem partii włącznie.

Organy decyzyjne w partii powinny być powoływane zgodnie z ich statutami, a ich skład powinien być wyłaniany w drodze wolnego i tajnego głosowania (art. 7 ust. 3).

50 Złożenie takiej skargi następuje zgodnie z przepisami ustawy o sądownictwie admini-stracyjnym. Zob. Ley 29/1998, de 13 de julio, reguladora de la Jurisdicción Contencioso — administrativa, Boletín Oficial del Estado, núm. 167, de 14 de julio de 1998.

Przestrzeganie zasad demokracji jest także konieczne przy postępowaniu związanym z uchwalaniem i zmianą statutów oraz rozwijających ich postano-wienia regulaminów. W tym celu zgodnie z postanopostano-wieniami art. 7 ust. 4 ustawy partie muszą zagwarantować organom kolegialnym uprawnionym do dokony-wania takich zmian stosowny czas potrzebny do przygotodokony-wania debaty. Muszą także określić, jaka liczba uprawnionych może mieć prawo do zgłoszenia postu-latu do porządku dnia, a także jakie są zasady debaty pozwalającej na zaprezen-towanie różnych stanowisk w danej sprawie. Ponadto art. 7 ust. 4 zobowiązuje partie do określenia większości potrzebnych do podjęcia konkretnych decyzji.

Generalnie powinna to być większość zwykła członków obecnych lub repre-zentowanych. Ponadto statuty powinny przewidywać demokratyczne procedury kontrolne wobec wybranego kierownictwa partii (art. 7 ust. 5).

Art. 8 ustawy reguluje prawa i obowiązki członków partii. Zgodnie z jego postanowieniami członkami partii politycznej mogą być pełnoletnie osoby fizyczne, które nie zostały pozbawione prawa do działania (capacidad de obrar) lub to prawo nie zostało u nich ograniczone. Wszystkim członkom partii przy-sługują równe prawa i równe obowiązki (art. 8 ust. 1). Prawa członków partii politycznych muszą być określone przez ich statuty, jednakże muszą zawierać m.in. regulacje określone przez ustawę. Pierwszą z nich jest prawo do uczest-niczenia w działaniach partii, a także do uczestuczest-niczenia w działaniach orga-nów kierujących i reprezentacyjnych. Członkom musi przysługiwać prawo głosu oraz prawo do uczestniczenia w posiedzeniach zgromadzenia ogólnego, zgodnie z postanowieniami statutów. Wszystkim członkom partii musi także przysłu-giwać czynne i bierne prawo wyborcze w wyborach do organów kierujących w partii (art. 8 ust. 2 pkt b). Mają także prawo do bycia informowanymi o skła-dzie organów kierowniczych i administracyjnych, o decyzjach podejmowanych przez organy kierownicze, a także o sytuacji ekonomicznej partii (art. 8 ust.

2 pkt c). Członkom partii powinno ponadto przysługiwać prawo do oponowania przeciwko decyzjom podejmowanym przez organy ugrupowania, które byłyby sprzeczne z ustawami lub ze statutem partii (art. 8 ust. 2 pkt d).

Przepisy ustawy regulujące prawa członków partii politycznych odnoszą się także do kwestii ich usunięcia z szeregów ugrupowania. Na mocy art. 8 ust. 3 zastosowanie procedur zmierzających do osiągnięcia takiego celu musi wiązać się z zapewnieniem każdemu prawa do informacji, na jakiej podstawie postę-powanie wszczęto. Każdemu musi także przysługiwać prawo do bycia wysłu-chanym, zanim zostaną podjęte odpowiednie kroki zmierzające do usunięcia go z partii. Ostateczna decyzja wydana przez właściwy organ partii musi być ponadto uzasadniona, stronie musi natomiast przysługiwać prawo do wewnętrz-nego odwołania się.

Ustawa określa nie tylko prawa, jakie muszą być zagwarantowane wszystkim członkom partii na mocy ich statutów, ale także podstawowe obowiązki (art. 8 ust. 4). Ustawodawca zaliczył do nich obowiązek współdzielenia celów partii

i współpracy na rzecz ich realizacji. Po drugie członkowie partii są zobligowani do przestrzegania przepisów zawartych zarówno w statucie, jak i w ustawach.

Trzecim obowiązkiem wynikającym z ustawy jest szacunek dla postanowień podjętych w sposób ważny przez organy kierownicze partii i wypełnianie ich.

Po czwarte zaś członkowie partii są zobowiązani do uiszczania składek i pono-szenia innych kosztów, jeżeli tak wynika ze statutu partii.

Art. 9 odnosi się do działania partii politycznych. Zgodnie z zawartymi w nim przepisami partie mają prawo do swobodnego (wolnego) podejmowa-nia działań, mając jednak na względzie konieczność przestrzegapodejmowa-nia przepisów konstytucji, praw człowieka oraz zasad demokratycznych. Partie mają przy tym prawo do podejmowania działań w celu wykonywania funkcji przewidzianych dla takich podmiotów przez konstytucję. W tym zakresie mają jednak obowią-zek przestrzegania zasady pluralizmu (art. 9 ust. 1).

Jeżeli partia polityczna będzie podejmowała działania sprzeczne z zasadami demokratycznymi, może wówczas zostać zdelegalizowana. Ustawa przewiduje, że działania zmierzające do tego celu będą podejmowane szczególnie wtedy, gdy działania partii byłyby podejmowane w celu ograniczenia lub likwidacji systemu wolności, a także wtedy, gdy dążenia partii skupiałyby się na ogra-niczeniu lub próbach likwidacji systemu demokratycznego. Ustawa precyzuje także, o jakie zachowania chodzi w szczególności. Po pierwsze procedura zmie-rzająca do delegalizacji może zostać uruchomiona w stosunku do ugrupowania, które systematycznie narusza podstawowe prawa i wolności poprzez popieranie lub usprawiedliwianie zamachu na czyjeś życie lub łamanie prawa do niety-kalności osobistej oraz w sytuacji prześladowania osób z powodu ich przeko-nań religijnych lub ideologicznych, przynależności narodowej, płci, rasy czy też orientacji seksualnej. Po drugie sankcje takie mogą zostać uruchomione w sto-sunku do ugrupowania, które wspiera lub uprawomocnia przemoc jako metodę stosowaną w celu osiągnięcia celów politycznych lub w celu ograniczenia warun-ków umożliwiających istnienie demokracji, pluralizmu i wolności politycznych.

Po trzecie delegalizacja grozi partii, która wspiera politycznie działania organi-zacji terrorystycznych zmierzających do osiągnięcia swoich celów związanych z obaleniem porządku konstytucyjnego lub zburzenia porządku (pokoju) pub-licznego. Chodzi tu o związki z ugrupowaniami, które próbują wprowadzić kli-mat terroru w stosunku do władz publicznych, określonych osób lub grup spo-łecznych albo w stosunku do całego społeczeństwa.

W art. 9 ust. 3 ustawodawca doprecyzował również, jakie dokładnie dzia-łania lub zdarzenia mogą zostać zaliczone do działań nielegalnych, określonych w przedstawionych powyżej trzech grupach. W pierwszej kolejności zaliczono do nich werbalne bądź milczące wsparcie dla terrorystów dążących do osiąg-nięcia swojego celu przy pomocy środków odbiegających od możliwości zagwa-rantowanych przez prawo, jak również usprawiedliwianie i bagatelizowanie zna-czenia aktów łamania praw podstawowych. Do czynów tych zalicza się także

wspieranie przemocy poprzez programy i działania wspierające kulturę sprze-ciwu i konfrontacji związaną z działalnością terrorystów, a także zastraszanie i społeczną izolację osób, które sprzeciwiają się takim działaniom (powodowa-nie, aby takie osoby żyły w poczuciu strachu, wykluczenia czy też w poczuciu pozbawienia ich praw podstawowych, takich jak prawo do wyrażania własnej opinii oraz do swobodnego i demokratycznego uczestniczenia w życiu publicz-nym). Kolejnym działaniem w przedstawianej grupie jest regularne umiesz-czanie przez partię w swoich organach kierowniczych oraz na swoich listach wyborczych osób skazanych za przestępstwa związane z terroryzmem, a także zrzeszanie w swych szeregach osób o podwójnej przynależności: do partii poli-tycznej oraz do grupy terroryspoli-tycznej lub stosującej przemoc, nawet w przy-padku podjęcia przez partię kroków dyscyplinarnych w celu wykluczenia ich ze swoich szeregów. Innym działaniem skłaniającym do podjęcia procedur dele-galizacyjnych jest posługiwanie się przez partie polityczne symbolami grup terrorystycznych (zastępowanie nimi swoich symboli lub ich łączne stosowa-nie), rozpowszechnianie ich odezw lub popularyzacja jakiegokolwiek elementu, z którym takie grupy się identyfikują. Działaniem niedozwolonym jest ponadto cedowanie na rzecz terrorystów lub podmiotów z nimi współpracujących praw przysługujących partii politycznej w ramach ordynacji wyborczej. Zabroniona jest również stała współpraca ze stowarzyszeniami lub grupami, które działają na podstawie porozumienia z organizacją terrorystyczną lub stosującą przemoc i które same popierają terroryzm lub samych terrorystów. Czynem zabronionym jest także wspieranie stowarzyszeń i grup wspomnianych powyżej z wysokości instytucji rządowych, administracyjnych, ekonomicznych czy też innych insty-tucji państwa. Kolejnym działaniem zaliczanym do omawianej grupy jest pro-mowanie i wspieranie działań, które mają na celu rekompensowanie, uczczenie lub wyróżnienie działań terrorystycznych lub aktów przemocy, a także uczest-niczenie w tego typu działaniach, jak również wyróżnianie uczestniczących w nich lub współpracujących z nimi osób. W końcu do omawianej grupy zali-cza się też wspieranie działań zmierzających do zakłócenia porządku publicz-nego, a także zastraszenie lub zniewolenie społeczne związane z terroryzmem lub przemocą.

W celu stwierdzenia, czy dana partia polityczna — także pomimo zmiany nazwy — nie dopuszcza się przedstawionych powyżej działań, badane są nastę-pujące elementy: jej rezolucje, dokumenty i komunikaty partii, jej organów oraz grup parlamentarnych i municypalnych, przebieg organizowanych przez nią aktów publicznych, zebrań obywatelskich i manifestacji, działania oraz pub-liczne zobowiązania jej kierownictwa, a także członków grup parlamentarnych i municypalnych, jak również działania ich członków lub kandydatów. W przy-padku stwierdzenia przypadków działania sprzecznego z prawem, a w szcze-gólności dopuszczania się przestępstw określonych w tytule XXI oraz XXIV kodeksu karnego, na kierownictwo, członków lub kandydatów na członków

par-tii politycznych mogą zostać nałożone sankcje administracyjne lub wyroki ska-zujące. Ustawa przewiduje możliwość podjęcia takich kroków nawet w sytua-cji wszczęcia przez samo ugrupowanie postępowania dyscyplinarnego, którego celem ma być usunięcie winnego z partyjnych szeregów.

3.3.3. Rozwiązanie lub sądowe zawieszenie działania