Zasady tworzenia partii politycznych

Pierwszy rozdział ustawy poświęcony jest warunkom tworzenia partii po- litycznych. Zgodnie z postanowieniami art. 1 ustawy Hiszpanie mają prawo

45 Konstytucja Hiszpanii z 27 grudnia 1978…, op.cit., s. 31.

46 Ley Orgánica 6/2002 de Partidos Políticos, Boletín Oficial del Estado, núm. 154, de 28 de junio de 2002.

do swobodnego tworzenia partii politycznych, a jedynym czynnikiem ograni-czającym ich działania są przepisy konstytucji i ustaw. Przynależność do partii politycznej jest przy tym dobrowolna i nikt nie może zostać zmuszony do two-rzenia bądź należenia do żadnego ugrupowania o takim charakterze.

Założycielami (promotores) partii politycznej mogą być osoby fizyczne (co najmniej trzy), które ukończyły 18 lat i cieszą się pełnią praw publicznych.

Nie mogą być przy tym uprzednio skazane prawomocnym wyrokiem sądowym za przynależność do nielegalnego stowarzyszenia ani też za popełnienie któregoś z ciężkich przestępstw określonych w XXI lub XXIV tytule kodeksu karnego⁴⁷. Tytuł XXI hiszpańskiego kodeksu karnego reguluje kwestie związane z tzw. prze-stępstwami przeciw konstytucji. Zalicza się do nich między innymi bunt, czyli czyny związane ze stosowaniem przemocy w miejscach publicznych, np. w celu uniemożliwienia uchylenia lub zmiany konstytucji, uniemożliwienia monarsze wykonywania jego prerogatyw, obligowania go do działania wbrew jego woli lub dla zakłócenia albo uniemożliwienia przeprowadzenia wolnych wyborów.

Do tego rodzaju przestępstw zalicza się także uniemożliwianie rozwiązania lub zwołania izb Kortezów Generalnych oraz parlamentów wspólnot autonomicz-nych, ogłoszenie niepodległości części terytorium państwowego lub doprowadze-nie do doprowadze-nieposłuszeństwa jakiejkolwiek formacji wojskowej podlegającej rządowi.

Do przestępstw przeciw konstytucji zalicza się także przestępstwa przeciw koro-nie, czyli na przykład zabójstwo monarchy lub kogokolwiek z rodziny królew-skiej, a także przestępstwa przeciwko instytucjom państwa (np. użycie przemocy w siedzibach Kongresu Deputowanych, Senatu lub któregokolwiek z parlamen-tów wspólnot autonomicznych). W grupie tej mieszczą się również przestępstwa przeciwko prawom podstawowym i swobodom publicznym oraz przestępstwa, których dopuszczają się funkcjonariusze państwowi (urzędnicy publiczni) wobec gwarancji konstytucyjnych. Przepisy tytułu XXIV kodeksu karnego odnoszą się natomiast do przestępstw przeciwko wspólnocie międzynarodowej. Zalicza się do nich między innymi łamanie praw człowieka, ludobójstwo oraz przestępstwa wobec ludzi i dóbr chronionych w czasie trwania konfliktów zbrojnych⁴⁸. Przyję-cie rozwiązań prawnych zakazujących tworzenia partii politycznych obywatelom skazanym prawomocnym wyrokiem sądowym za popełnienie któregokolwiek z wyżej wymienionych czynów świadczy o trosce ustawodawcy o bezpieczeń-stwo obywateli i o zachowanie integralności terytorialnej państwa. Rządzenie współczesnym demokratycznym państwem złożonym musi z jednej strony pro-wadzić do zabezpieczenia mniejszościom terytorialnym prawa do partycypo-wania w procesie podejmopartycypo-wania decyzji o charakterze politycznym, z drugiej jednak strony wiąże się z koniecznością zminimalizowania ryzyka związanego

47 Ley Orgánica 10/1995, de 23 de noviembre, del Código Penal, Boletín Oficial del Estado, núm. 281, de 24 de noviembre de 1995.

48 I^bIdem.

z ewentualnym pojawieniem się ugrupowań o charakterze radykalnym, dążą-cych do realizacji swoich postulatów politycznych metodami niedemokratycz-nymi. Hiszpański ustawodawca, biorąc pod uwagę historyczne doświadczenia państwa, zabezpieczył się w ten sposób przed ewentualnością utworzenia partii mogących zagrozić hiszpańskiej demokracji.

Zgodnie z postanowieniami ustawy z 2002 roku partie polityczne w Hiszpa-nii mogą tworzyć wyłącznie obywatele tego państwa. Prawo takie nie przysłu-guje cudzoziemcom, którzy mogą jednakże bez przeszkód korzystać z prawa przynależności do istniejących już ugrupowań⁴⁹.

Założenie partii poprzedza przygotowanie aktu założycielskiego. Musi on zawierać dane personalne założycieli, określenie prowizorycznych organów decyzyjnych, adres siedziby oraz statut ugrupowania (art. 3). Ważnym ele-mentem owego aktu jest też propozycja nazwy partii, nazwa nie może bowiem wprowadzać w błąd co do tożsamości politycznej ugrupowania ani też godzić w akty prawne lub w podstawowe prawa człowieka. Nie może być także nazwą identyczną lub bardzo podobną (choćby fonetycznie) do takiej, za pomocą któ-rej identyfikuje się inne ugrupowanie wpisane do któ-rejestru partii politycznych, które uprzednio zostało zdelegalizowane i rozwiązane na mocy prawomocnego orzeczenia sądowego lub które jest identyczne lub łudząco podobne do zastrze-żonej nazwy określonej marki. Ponadto partie polityczne mogą założyć na mocy swoich statutów możliwość powołania organizacji młodzieżowych (art. 2 ust. 2).

Po przygotowaniu akt założycielski musi zostać złożony w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych, które prowadzi rejestr partii politycznych. Ministerstwo wpisuje nowy podmiot do rejestru w ciągu dwudziestu dni od dnia złożenia pełnej dokumentacji przez założycieli. Termin ten nie jest jednak zachowany w przypadku, gdy podmiot rejestrujący stwierdzi nieprawidłowości w przedło-żonym wniosku lub towarzyszącej mu dokumentacji. W takiej sytuacji minister-stwo wzywa założycieli do usunięcia braków formalnych, a rejestracja partii jest wówczas uzależniona od ponownego przedłożenia poprawionej dokumentacji.

Należy również zaznaczyć, że w sytuacji, gdy Ministerstwo Spraw Wewnętrz-nych poweźmie podejrzenie, iż z przedstawioWewnętrz-nych dokumentów wynika chęć powołania ugrupowania, którego działalność byłaby sprzeczna z prawem, zawiadamia o tym prokuraturę w terminie dwudziestu dni. W takiej sytuacji obowiązkiem prokuratury jest zajęcie stanowiska w sprawie, również w ciągu dwudziestu dni. Konsekwencją badania sprawy przez ów organ może być wyda-nie pozytywnej opinii, umożliwiającej Ministerstwu Spraw Wewnętrznych

reje-49 Przepis art. 1 ust. 1 ustawy organicznej z 2002 roku, zezwalający jedynie Hiszpa-nom na tworzenie partii politycznych, został w 2003 roku uznany przez Trybunał Konstytu-cyjny za zgodny z postanowieniami ustawy zasadniczej. Zob. Pleno. Sentencia 48/2003, de 12 de marzo. Recurso de inconstitucionalidad núm. 5550—2002. Promovido por el Gobierno Vasco contra diversos preceptos de la Ley Orgánica 6/2002, de 27 de junio, de partidos politicos, Bole-tín Oficial del Estado, núm. 63. Suplemento del Tribunal Constitucional, de 14 de marzo de 2003.

strację partii politycznej, lub skierowanie sprawy na drogę postępowania przed sądem karnym. W drugim z przedstawionych powyżej przypadków termin ewentualnej rejestracji ugrupowania jest uzależniony od wydania prawomoc-nego orzeczenia przez sąd karny, oddalający zarzuty o podejrzeniu chęci podję-cia działalności sprzecznej z prawem.

Ponadto należy zaznaczyć, że w sprawie przeprowadzenia postępowania administracyjnego związanego z wpisaniem ugrupowania do rejestru partii politycznych założycielom przysługuje prawo złożenia skargi do sądu admini-stracyjnego⁵⁰.

Z chwilą wpisania do rejestru partii politycznych ugrupowanie nabywa osobowość prawną. Przyjmuje się przy tym, że konsekwencje prawne wpisa-nia nowego podmiotu do rejestru nie mają określonego czasu obowiązywawpisa-nia.

Utrata praw i obowiązków wynikających z formalnego zarejestrowania partii politycznej jest możliwa jedynie w drodze prawomocnego orzeczenia sądowego o delegalizacji partii lub w drodze zgodnego ze statutem postępowania organów wewnątrzpartyjnych o jej rozwiązaniu.