wymieniłam tu tylko te najbardziej spektakularne przykłady działal-ności charytatywnej ordynariusza koszalińsko-kołobrzeskiego. Kto wie, czym jeszcze zadziwiłby świat, gdyby nie dopadła go ciężka choroba, która ujawniła się w połowie 1995 r. leczył się intensywnie i pracował niemal do końca swoich dni, ale nowotwór był wyjątkowo złośliwy. szla-chetny biskup zmarł 15 marca 1996 r. w Klinice onkologicznej w war-szawie. w testamencie napisał m.in.: ,,Uczestników pogrzebu proszę, by
zamiast kwiatów i wieńców złożyli ich równowartość na budowę dzieł charytatywnych. [...] pieniądze i wszystkie inne przedmioty w moim mieszkaniu, biurze itd. mają być wykorzystane na cele diecezjalne, zwłaszcza charytatywne24.”
pogrzeb biskupa Domina 21 marca 1996 r. zgromadził tłumy, nie tylko dostojników Kościoła pod przewodnictwem prymasa kard. Józefa glempa, ale zwyczajnych ludzi, którzy przyjechali z całej diecezji, aby pożegnać swojego dobroczyńcę. ,,nikt nie ma wątpliwości, że przy tej trumnie winny zabrzmieć słowa Chrystusa z 25 rozdziału ewangelii wg św. mateusza25. posługa biskupa Czesława, trwająca długich 26 lat jest niezwykłym żywym komentarzem słów pana Jezusa. wasz pasterz niemal dosłownie karmił głodnych i spragnionych, przyodziewał nagich i leczył chorych. [...] Jego całkowite oddanie i poświęcenie zmieniło świadomość wielu ludzi nieraz żyjących z dala od wspólnoty Kościoła” – tak mówił do zgromadzonych ks. arcybiskup katowicki Damian zimoń. A papież Jan paweł ii w telegramie kondolencyjnym pisał m.in. o zmarłym: ,,[...]
Kochał człowieka, autentycznie troszczył się o jego potrzeby. stał blisko ludzkich spraw i starał się je rozumieć. Dziękuję mu dzisiaj za przykład jaki dał swoim życiem26.”
pamięć o niezwykłym biskupie nie zatarła się przez lata, jakie minęły od jego śmierci. wręcz przeciwnie, jakby w miarę upływu czasu nabie-rała znaczenia. wiele dzieł, które dzięki niemu powstały, funkcjonuje nadal. niektóre zmieniły profil albo właściciela. w diecezji koszalińsko-kołobrzeskiej w dwa lata po śmierci biskupa Domina powstała fundacja Charytatywna jego imienia, która za cel stawia sobie szeroko pojętą pomoc bliźniemu i podtrzymuje pamięć o patronie.
patrząc na opisaną wyżej bardzo skrótowo działalność biskupa Do-mina, trudno nie zadać sobie pytania: jak to możliwe, że jeden człowiek potrafił w ciągu jednego, wcale nie najdłuższego życia (niespełna 67 lat) dokonać tak wiele. prawda, nie pracował sam. zawsze miał wokół siebie grupę ludzi, którzy mu pomagali, kilkunastoosobową Komisję Charyta-tywną, kilkuosobowy sztab oddanych pracowników administracyjnych w Centrali KCep w Katowicach, niezastąpionego ks. mariana malchera, diecezjalnego dyrektora charytatywnego i innych księży kurialistów, wreszcie całą armię pracowników charytatywnych we wszystkich diece-zjach i parafiach. Ale jak to zrobić, żeby ta gigantyczna machina obracała się równomiernie, bez zgrzytów, pod kierunkiem jednego człowieka?
– zawsze tylko jeden człowiek jest maszynistą, a zespół mu pomaga.
Tylko taki zespół działa sprawnie, który ma dobrego lidera. A biskup Domin był wyśmienitym liderem. Umiał zgromadzić wokół siebie dużą grupę osób i zaraził ich swoją dobrocią i miłością – tłumaczy ks. dr Krzysztof Bąk.
A cytowany tu już ks. dr hab. Adam Rybicki w swojej książce, a wcześniej w swojej pracy doktorskiej, przekonująco udowadnia, że w przypadku biskupa Domina, ,,który nie był teologiem zajmującym się intelektualnym pogłębianiem prawd wiary i problemów z zakresu teolo-gii i duchowości [...], ale ,,praktykiem i duszpasterzem” właśnie czyny miłosierdzia stały się ,,źródłem i szczytem życia duchowego27.” poprzez te czyny szlachetny biskup, rodem z michałkowic, dążył do chrześcijań-skiej doskonałości. Toteż dość często słyszy się głosy, nie tylko z ust jego przyjaciół i ludzi wiele mu zawdzięczających, ale także utytułowanych teologów, że istnieją mocne podstawy, aby podjąć starania o wszczęcie procesu beatyfikacyjnego niezwykłego biskupa.
W tym miejscu pragnę podziękować wszystkim, którzy przyczynili się do powstania tego artykułu, przywołując w rozmowach ze mną swoje osobiste wspomnienia związane z biskupem Czesławem Dominem:
zwłaszcza ks. infułatowi dr. Rudolfowi Bromowi i ks. dr. Krzysztofowi Bąkowi a także osobom, które chciały pozostać anonimowe. Szczegól-nie dziękuję ks. dr. Wacławowi Grądalskiemu oraz pani Marii Szypszak z kołobrzeskiej Fundacji Charytatywnej im. Biskupa Czesława Domina za informacje dotyczące działalności biskupa na terenie diecezji kosza-lińsko-kołobrzeskiej, a zwłaszcza za udostępnienie jego zdjęć, będących w posiadaniu fundacji.
p R z Y p i s Y :
1 Rada miasta w siemianowicach śląskich 14 kwietnia 1994 r. podjęła uchwałę o nadaniu ks. biskupowi Czesławowi Dominowi tytułu Honorowego obywatela miasta siemianowic śląskich – jak czytamy w uzasadnieniu – ,,w dowód uznania za trudną i pełną zaangażowania służbę jako przewodniczącego Komisji Charytatywnej episkopatu polski na rzecz społeczeństwa i Kościoła oraz niezmierną szlachetność i dobroć”. Ks. biskup oso-biście uczestniczył w uroczystości nadania, która odbyła się 19 maja 1994 r.
2 Biskup Czesław Domin otrzymał przepustkę nr 87 wydaną przez Urząd do spraw wyznań w porozumieniu z ministrem spraw wewnętrznych 18 stycznia 1982 r. Uprawniała ona przewodniczącego KCep do poruszania się na terenie pRl bez ograniczeń w czasie godzin milicyjnych
3 Ks. bp wiktor skworc, (wówczas biskup tarnowski), wspomnienie: Człowiek modli-twy, czynu i miłości, Caritas, nr 1 /1999 r. str. 5-6
4 Ks. Czesław Domin rozpoczął swą posługę kapłańską w 1953 r., a więc w okresie niezwykle trudnym dla Kościoła katolickiego. Diecezją katowicką (po wygnaniu w 1952 r. przez władze komunistyczne prawowitych biskupów śląskich: stanisława Adamskiego, Juliusza Bieńka i Herberta Bednorza), zarządzał wikariusz kapitulny ks. filip Bednorz, a po jego śmierci w 1954 r. ks. Jan piskorz, obaj narzuceni przez władze pRl-owskie. Kanoniczni biskupi wrócili na stałe do diecezji dopiero 5 listopada 1956 r. źródło: A. grajewski, wygna-nie, Katowice 1995.
5 pisze o tym gabriela Kreihs w swojej książce pt. Dobro ukryte w archiwach, Ka-towice 2004, w oparciu o akta personalne ks. biskupa Domina w aktach Archiwum Kurii Archidiecezjalnej w Katowicach, str. 37
6 w pRl mianowany przez biskupa proboszcz nie mógł objąć swego stanowiska bez zgody wydziału ds. wyznań wojewódzkiej Rady narodowej.
7 Ks. s. sierla, życie darowane mi po raz drugi, świbie 2004 r., str. 103
8 Ks. J. majka, Diecezjalne związki ,,Caritas” na terenie pRl w latach 1945–1950, ,,wiadomości Charytatywne” nr 4/1988
9 w skład KCep w jej pierwszej kadencji oprócz ks. bp-a Domina – przewodniczącego, wchodziło jeszcze 4 biskupów – bp Julian groblicki – zastępca przewodniczącego, bp Jan Kulik – ogólnopolski duszpasterz chorych, bp Jan mazur i bp Józef Kurpas, 4 kapłanów – ks.
prałat Karol Dlopolski –sekretarz komisji, ks. dr Jan Białobok – z-ca sekretarza, ks. prałat Adam pawłowski i ks. dr Józef wojciechowski, 2 zakonników – o. Bruno pawłowicz –ogól-nopolski duszpasterz niewidomych i o. michał mroczkowski, 2 siostry zakonne – s. Akwina filipowicz i s. Aniela prendowska oraz 2 osoby świeckie –p. Jadwiga świerczewska i p.
Aniela lossow. w kolejnej kadencji od 1984 roku w składzie komisji zaszły tylko niewielkie zmiany: zmarłego ks. K. Dlopolskiego zastąpił na stanowisku sekretarza ks. dr zdzisław sawiński , doszły też nowe osoby. Każdy z członków komisji miał określony zakres spraw, którymi się zajmował, szczególną jednak rolę pełnili sekretarze KCep ks. K. Dlopolski , potem ks. z. sawiński; źródło g. Kreihs, dz. cyt., str. 47
10 s. siwek, pomoc. Rozmowa z ks. biskupem Cz. Dominem, ,,znaki Czasu” R. 1987, nr 8/4 str. 10
11 program pHARe (skrót od nazwy poland and Hungary Assistance for Reconstruc-ting of their economics) został utworzony w 1989 r. w celu wsparcia przemian ustrojowych i gospodarczych w polsce i na węgrzech . potem program został rozszerzony na inne kraje europy środkowo-wschodniej, a w 1997 r. przekształcono go w instrument pomocy przedakcesyjnej dla krajów ubiegających się o członkostwo w Unii europejskiej. w latach 1990 – 2003 polska otrzymała z programu pHARe ok. 3,9 mld euro bezzwrotnej pomocy finansowej, najwięcej spośród państw kandydujących do Ue.
12 zestawienie zamieszczone w: g. Kreihs, dz. cyt. str. 85 – 86 13 Tamże, str. 87 - 89
14 Dziennik Ustaw pRl z 1982 r. nr 35, poz. 233
15 Ks. A. Rybicki, Duchowy wymiar działalności charytatywnej w życiu i myśli biskupa Czesława Domina (1929-1996) w: Roczniki Teologiczne, Tom XliX, zeszyt 5/2002, str. 192
16 Tamże, str. 191 17 Tamże, str. 191 18 Tamże, str. 193 19 Tamże, str. 194
20 Ks. bp Czesław Domin, powołanie i zadania parafialnego zespołu Charytatywnego w: ,,wiadomości Charytatywne” nr 1-2/1988 str. 23
21 s. siwek, dz. cyt. str. 17 22 g. Kreihs, dz. cyt. str. 103
23 Dz. U. pRl z 1989 r. nr 29, poz. 154-156
24 Rozmiłowany w miłosierdziu. wspomnienia o księdzu biskupie Czesławie Domi-nie1929 –1996 opracowanie ks.wacław grądalski, str. 272
25 odniesienie do słów Chrystusa: ,,pójdźcie , błogosławieni ojca mojego, weźcie w posiadanie królestwo przygotowane wam od założenie świata! Bo byłem głodny, a dali-ście mi jeść; byłem spragniony, a dalidali-ście mi pić; byłem przybyszem, a przyjęlidali-ście mnie;
byłem nagi, a przyodzialiście mnie; byłem chory, a odwiedziliście mnie; byłem w więzieniu, a przyszliście do mnie. wówczas zapytają sprawiedliwi: ,,panie, kiedy widzieliśmy Cię głodnym i nakarmiliśmy Ciebie? spragnionym i daliśmy Ci pić? Kiedy widzieliśmy Cię przy-byszem i przyjęliśmy Cię? lub nagim i przyodzialiśmy Cię? Kiedy widzieliśmy Cię chorym lub w więzieniu i przyszliśmy do Ciebie? A Król im odpowie: ,,zaprawdę, powiadam wam:
wszystko co uczyniliście jednemu z tych braci moich najmniejszych mnieście uczynili”.
ewangelia wg św. mateusza, Rozdz. XXV w. 34–40. pismo święte. nowy Testament. Tłuma-czenie Tysiąclecia
26 g. Kreihs, dz. cyt. str. 46
27 Ks. A. Rybicki, Duchowy wymiar działalności charytatywnej [...] str. 198
B i B l i o g R A f i A :
Kreihs gabriela, Dobro ukryte w archiwach. Akcja dobroczynna Kościoła Katolickiego w czasie kryzysu gospodarczego i politycznego w Polsce lat 1981–1990, Księgarnia św.
Jacka, Katowice 2004
sierla stanisław, ks., Życie darowane mi po raz drugi, świbie 2004 r., str. 103 Rybicki Adam, ks., Zaufajcie miłosierdziu! Biskup Czesław Domin (1929–1996), Księ-garnia św. Jacka, Katowice 2002
Rybicki A. Duchowy wymiar działalności charytatywnej w życiu i myśli biskupa Czesła-wa Domina (1929–1996) w: Roczniki Teologiczne, Tom XliX, zeszyt 5/2002
Rozmiłowany w miłosierdziu. Wspomnienia o księdzu biskupie Czesławie Dominie 1929–1996, opracowanie ks. wacław grądalski, wydawnictwo Diecezji pelplińskiej „Ber-nardinum”, pelplin 2000
wiktor skworc, ks. bp, Wspomnienie: Człowiek modlitwy, czynu i miłości, Caritas, nr 1 1999 r. str. 5–6
siwek sławomir, Pomoc. Rozmowa z ks. biskupem Cz. Dominem, „znaki Czasu” R. 1987, nr 8/4
Domin Czesław, ks. bp, Informacje dla ofiarodawców przysyłających żywność do Polski za pośrednictwem kościelnej akcji charytatywnej (według sytuacji z marca 1981 r.), w:
„wiadomości Charytatywne” nr 50/1981
Domin Cz. Powołanie i zadania Parafialnego Zespołu Charytatywnego w: „wiadomości Charytatywne” 1988 nr 1–2
Domin Cz, Doświadczenia Komisji Charytatywnej Episkopatu w latach 1980–1987 przygotowaniem do wznowienia działalności kościelnej „Caritas” w Polsce w: „wiadomości Charytatywne” nr 4/1988
Instrukcja Konferencji Episkopatu Polski o pracy charytatywnej w parafiach w: „wiado-mości Charytatywne” nr 1–2/1988
majka Józef ks., Diecezjalne związki „Caritas” na terenie PRL w latach 1945–1950,
„wiadomości Charytatywne” nr 4/1988
sawiński zdzisław, ks. Środki materialne na realizację działalności charytatywnej Kościoła w Polsce, w: „wiadomości Charytatywne” nr 4/1988