siemianowice – parafia św. Krzyża

na początku XiX w. parafia michałkowicka obejmowała michałkowi-ce, maciejkowimichałkowi-ce, Bytków, ignatzdorf (obecnie wełnowiec – dzielnica Katowic) i Bańgów. w 1820 r. nastąpiła zmiana diecezji z krakowskiej na wrocławską; od 1822 r. do parafii michałkowickiej włączono także sie-mianowice, sadzawki, Czekaj i przełajkę. w ościennej gminie, siemia-nowicach, jedynym obiektem sakralnym w tamtym czasie była kaplica urządzona w pałacu Donnersmarcków w 1830 r.²¹ na mocy decyzji wro-cławskiej Kurii metropolitalnej wydanej dnia 24 stycznia 1834 r. wolno było w kaplicy pałacowej odprawiać jedną cichą mszę tygodniowo²². od 12 czerwca 1844 r. odprawiał ją proboszcz parafii michałkowickiej – ks.

Antoni stabik. Brakowało jednak kościoła dla wciąż wzrastającej liczby mieszkańców siemianowic. zwrócono się z prośbą o pomoc do właścicie-la siemianowic, hrabiego Hugona Henckel von Donnersmarck, z którego strony padła propozycja budowy kościoła w roku 1870, gdyż zajęty był w tym czasie budową kościoła w nakle. pomocy udzieliła hrabina wanda von gaschin, małżonka hr. Hugona. pod jej patronatem rozpoczęto zbiera-nie składek na budowę kościoła tymczasowego. w 1866 r. uzyskano zgodę biskupa wrocławskiego na budowę kościoła tymczasowego. Hr. wanda von Donnersmarck zakupiła teren i 12 czerwca 1867 r. rozpoczęto bu-dowę, którą zakończono w listopadzie tego samego roku. 28 listopada odbyło się uroczyste poświęcenie z udziałem hrabiny wandy, która wy-posażyła kościół w obrazy ołtarzowe, szaty i paramenty liturgiczne. nosił on wezwanie matki Boskiej²³, której wizerunek znajdował się w ołtarzu głównym. nowy kościół funkcjonował jako filialny parafii michałkowic-kiej, a dnia 12. grudnia 1867 r. Biskup ordynariusz wrocławski Henryk foerster mianował księdza Hugona stabika – bratanka michałkowickie-go proboszcza Antoniemichałkowickie-go stabika – kapelanem lokalii siemianowickiej, wydzielonej z parafii michałkowickiej 19 listopada 1868 r. 28 czerwca 1872 r. biskup erygował w siemianowicach samodzielną parafię, a 26 marca 1873 r. mianował księdza Hugona stabika jej proboszczem²⁴.

Cały czas gromadzono fundusze na budowę nowego kościoła. Hrabina wanda upoważniła administratora dóbr hrabiów Henckel von Donner-smarck do dokonania przewłaszczenia gruntu na rzecz Katolickiej gminy Kościelnej w siemianowicach. projekt kościoła wykonał bytomski budow-niczy paul Jackisch w 1881 r.²⁵ w 1884 r. kościół był już gotowy. ołtarze – główny mariacki i boczny św. Krzyża wykonał Carl Buhl z wrocławia.

organy wykonała firma schlag&söhne ze świdnicy. Drogę Krzyżową i obrazy w ołtarzu głównym i w bocznych namalował Joseph fahnrot z wrocławia²⁶. freski na sklepieniach, w prezbiterium, w przyłuczach ar-kad w nawie głównej i transepcie oraz na filarach wykonał stolper z nysy.

na filarach nawy głównej kościoła umieszczono drewniane, polichromo-wane rzeźby przedstawiające wizerunki świętych. Ambonę ozdobioną rzeźbionymi wizerunkami czterech ewangelistów wykonał rzeźbiarz lust z wrocławia. witraże zamówione zostały w pracowni Adolpha seile-ra we wrocławiu²⁷. środkowy witraż przedstawia grupę Ukrzyżowania, czyli Chrystusa na krzyżu, madonnę po Jego prawej stronie i św. Jana po lewej. scena ta oddzielona jest od monochromatycznego przedstawienia złożenia Chrystusa do grobu, usytuowanego poniżej grupy Ukrzyżowa-nia, na osi powyższej sceny. witraż po lewej przedstawia ewangelistów św. mateusza i św. marka, po prawej św. Łukasza i św. Jana. witraże w ramionach transeptu umieszczone w dużych czwórdzielnych oknach, wypełniają przedstawienia geometryczno-roślinne o powtarzalnych kwa-terach. Dolny pas zajmują postacie czterech aniołów przyklękających na jedno kolano ukazanych z wstęgami trzymanymi w dłoniach. na wieży kościelnej zawieszono trzy dzwony, które nosiły nazwy: św. Jadwiga, św. maria i św. Józef. Do dziś zachowały się jedynie nieliczne fragmenty bogatego wyposażenia kościoła, natomiast freski zostały całkowicie usu-nięte. wielokrotnie przerabiane i remontowane organy zachowały jed-Kościół św. Krzyża, widokówka archiwalna ze zbiorów Piotra Spyrki

nak swą szafę również dostosowaną do neogotyckiego wystroju wnętrza kościoła. 23 września 1884 roku uroczystej konsekracji kościoła dokonał biskup Herman gleich, sufragan wrocławski. Całkowity koszt budowy wyniósł 360.000 marek, z czego większą część sumy, t.j. 300.000 marek ofiarowało Towarzystwo Akcyjne zjednoczonych Hut Królewskiej i laura oraz parafianie, a na sumę 60.000 marek zaciągnięto pożyczkę.

w 1887 roku paul Jackisch zaprojektował plebanię, zbudowaną w 1888 r. Rozebrano w 1884 roku kościół tymczasowy, a na jego miejscu w 1910 r. zbudowano Kaplicę ogrójca, w której znajdowała się rzeźba wielopostaciowa Chrystus w ogrójcu²⁸. od kilkunastu lat ta kaplica pełni funkcję kaplicy wieczystej Adoracji, w związku z czym zmieniono jej wy-strój. w 1915 roku dobudowano oratorium i całość ogrodzono murem.

msze w kościele odbywały się w języku polskim i niemieckim. okól-niki, listy pasterskie oraz inne pisma z Kurii Diecezjalnej we wrocławiu przysyłane były również w wersji dwujęzycznej. po plebiscycie, kiedy siemianowice zostały przyłączone do polski i włączone do diecezji kato-wickiej, nadal odprawiano jedną mszę w języku niemieckim.

podczas ii wojny światowej kościół ucierpiał od bomby, która spadła w pobliżu probostwa; częściowo zostały uszkodzone witraże i mury ko-ścioła. Remont kościoła po zniszczeniach wojennych zakończył się w 1950 roku. prowadzono także bieżące

prace remontowe, spowodowane szkodami górniczymi. w 1972 roku w ramach wspomnianych wyżej działań „posoborowych” usunięto niemal całe neogotyckie wyposaże-nie kościoła: ołtarz główny, ambonę i chrzcielnicę. w kolejnych latach znikały dalsze elementy wyposaże-nia: ołtarze boczne (w roku 1975), żyrandole w latach 1973/1974, balaski, neogotyckie ramy Drogi Krzyżowej, rzeźby z filarów nawy głównej, jeden z czterech neogo-tyckich konfesjonałów, a w końcu skuto polichromię i freski, którymi pokryte były filary, przyłucza ar-kad, ściany transeptu, prezbite-rium i sklepienie. nad wejściem zachował się portal z piaskowca, z umieszczonym w nim

tympano-nem z płaskorzeźbioną postacią Wnętrze kościoła św. Krzyża, fot. Jan Mehlich

matki Boskiej z Dzieciątkiem, którym oddają pokłon aniołowie. Kościół, plebania, oratorium i dawna kaplica ogrójca (obecnie wieczystej Ado-racji) zostały wyremontowane staraniem obecnego księdza proboszcza.

na remont czekają jeszcze witraże.