Otoczenie ogólne

Otoczenie organizacji definiować moŜna takŜe za pomocą rozróŜniania elementów otoczenia ogólnego. WaŜni uczestnicy sieci międzyorganizacyjnej nie są jedynymi, któ-rych istnienie jest istotne dla organizacji. W otoczeniu występują takŜe inne elementy o charakterze ogólnym, które chociaŜ przenikają organizację, to „analiza samej sieci nie

daje szans na ich zauwaŜenie” [22, s. 80].

Na ten fakt zwraca uwagę R. W. Griffin, według którego „otoczenie ogólne

organi-zacji obejmuje niezbyt wyraźnie określone wymiary i siły, wśród których działa organiza-cja i które mogą wywierać wpływ na jej działania. Elementy te nie muszą być związane z innymi organizacjami” [18, s. 103].

Z tego teŜ powodu warto jest prowadzić dokładną analizę otoczenia ogólnego oto-czenia, gdyŜ pozwala ona dostrzec powiązania między organizacjami a ich otoczeniem. W celach czysto praktycznych otoczenie ogólne dzieli się na róŜne sektory (wymiary). We-dług M. Hatch w otoczeniu ogólnym wyróŜnia się sektory o charakterze społecznym, kul-turowym, prawnym, politycznym, ekonomicznym, technologicznym i fizycznym (rys.1.18)³⁰.

Rys. 1.18. Sektory otoczenia ogólnego Źródło: [22, s. 80]

Na przedstawionym rysunku organizacja stanowi centrum sieci międzyorganiza-cyjnej, którego elementy są w róŜnych interakcjach z organizacją. Zarówno sieć, jak i or-ganizację przenikają elementy otocznia ogólnego, tworząc kolejne zaleŜności. WaŜne jest,

30

Podobnego podziału otoczenia ogólnego dokonuje R. W. Griffin, według którego wyróŜnia się wymiary: ekonomiczny, techniczny, socjokulturowy, prawno-polityczny i międzynarodowy [18].

OTOCZENIE OGÓLNE Kulturowe Prawne Polityczne Fizyczne Społeczne Ekonomiczne Technologiczne SIEĆ ORG

Ŝe wyróŜnione sektory są w większości sztucznymi podziałami czynionymi po to, aby móc sobie poradzić ze złoŜonością otoczenia, to tylko punkt wyjściowy do analizy otoczenia ogólnego organizacji.

Sektor społeczny to przede wszystkim elementy struktury klasowej społeczeństwa, względy demograficzne, wzorce mobilności, style Ŝycia i tradycyjne instytucje społeczne (system edukacji, praktyki religijne, handel i rozmaite zawody). W wielu organizacjach coraz większą wagę przykłada się do zmian w tym sektorze. Starzenie się społeczeństwa, rosnąca rola kobiet i to nie tylko w aspekcie dostępu do nowych zawodów, migracje za-robkowe czy zjawisko tzw. obywateli Europy (świata), to przykłady zmian zachodzących w sektorze społecznym otaczającym współczesne organizacje.

Sektor kulturowy to obyczaje, tradycje i oczekiwania względem zachowań i

warto-ści społeczeństwa, w którym funkcjonuje dana organizacja. Wskazują one, jakie produkty, usługi i normy postępowania społeczeństwo sobie ceni. Przykłady warunków występują-cych w sektorze kulturowym, w którym działa wiele polskich organizacji, wskazują na obniŜenie się wartości autorytetu hierarchicznego, wzrost wartości praw człowieka i kwe-stii ochrony dóbr naturalnych, walkę z patologią i nierównościami społecznymi. Jest to istotna wiedza dla organizacji, która na tej podstawie określa strategię swego postępowania względem otoczenia.

Sektor prawny to panujący porządek prawny, stopień szczegółowości norm praw-nych, zwłaszcza regulacji dotyczących powstawania i funkcjonowania organizacji. MoŜna twierdzić, Ŝe rola tego sektora jest istotna. System prawny w duŜej mierze określa, co or-ganizacja moŜe i czego nie moŜe, wpływa na moŜliwości jej rozwoju w drodze ustawo-dawczej czy sprzyja stabilizacji gospodarki. Warto zwrócić uwagę na fakt umiędzynaro-dowienia tego sektora, z tego teŜ powodu czasami trudno jest trendy tego sektora oddzielić od trendów innych sektorów (np. politycznego czy ekonomicznego). Organizacje muszą przestrzegać norm prawa narodowego, ale funkcjonując w ramach rynku Unii Europej-skiej, w wielu sytuacjach muszą dostosować się do innych wymogów.

Sektor polityczny to panujący system polityczny, sposób sprawowania władzy i stopień ingerencji czynników politycznych w otoczenie organizacji. Dla organizacji waŜne jest, czy rząd jest demokratyczny, a w gospodarce nie ma mechanizmów ograniczających swobodny przepływ produktów i usług. Sektor ten ma istotne powiązania z sektorem prawnym (dlatego teŜ np. R. Griffin łączy te dwa sektory w jeden – prawno-polityczny), a razem podlegają wpływom innych sektorów.

Sektor ekonomiczny to ogólna kondycja systemu gospodarczego, w którym funk-cjonuje organizacja. Składają się na niego rynki: pracy, finansowy, towarów i usług. Do szczególnie waŜnych czynników ekonomicznych, które poddaje się szczegółowej analizie, naleŜą: stopień udziału własności prywatnej, polityka fiskalna, wzorce spoŜycia, wzorce inwestycji finansowych i systemu bankowości. Czynniki te, a takŜe inne (równowaga płat-nicza, kwestie walutowe, powiązania gospodarcze z innymi krajami, porozumienia han-dlowe, kontrola cen, dostęp do rynków surowców, stopy procentowe i stopy inflacji, wskaźniki cen, stopa bezrobocia itp.) mają wpływ na funkcjonowanie organizacji. Trendy sektora ekonomicznego są ściśle powiązane z pozostałymi sektorami, a w większości opra-cowań literatury sektor ten uwaŜa się za najwaŜniejszy z elementów otoczenia ogólnego.

Sektor technologiczny to nie tylko wytwory techniki: maszyny, urządzenia, infra-struktura techniczna (drogi, linie energetyczne i telekomunikacyjne itp.), lecz takŜe wiedza techniczna i technologiczna, z której organizacja moŜe korzystać. W sektorze tym waŜny jest nie tylko poziom tej techniki i technologii, ale i jej rozwój poprzez osiągnięcia nauko-we, które odpowiednio zastosowane w organizacji dają wyŜszą jakość produkcji i świad-czonych usług. MoŜna uwaŜać, Ŝe „w pewnym sensie otoczenie zawiera wiedzę o

wytwa-rzaniu poŜądanych przez nie wyrobów i przekazuje tę wiedzę rozmaitym organizacjom re-alizującym procesy produkcyjne, które przynoszą korzyści reszcie otoczenia” [22, s. 83].

Realizacja oczekiwań otoczenia w tym sektorze wymaga od organizacji zarówno zatrud-niania wykształconych, innowacyjnie nastawionych pracowników, jak i stosowania nowo-czesnych technologii.

Sektor fizyczny to zasoby naturalne (np. węgiel, ropa, ruda), klimat, jakość gleby, system hydrologiczny, a takŜe stopień zmian w przyrodzie wskutek działalności człowieka. Wiele elementów sektora, takich jak globalne ocieplenie i zmiany klimatyczne, zanikanie lasów równikowych, topnienie lodowców, katastrofy lokalne, ma charakter ogólny. No-wym zjawiskiem, zwłaszcza w krajach wysoko rozwiniętych, jest znaczny wzrost świado-mości ekologicznej społeczeństw, a takŜe organizacji, któremu towarzyszy zrozumienie odpowiedzialności człowieka za środowisko naturalne. Znajduje to swoje odbicie w wielu działaniach organizacji: lokalizacji działalności gospodarczej, rodzaju stosowanych mate-riałów, konstrukcji wyrobów, rodzaju opakowań itp. Występuje takŜe powiązanie tego sektora z innymi. Nieprzestrzeganie norm ekologicznych coraz częściej niesie za sobą skutki ekonomiczne i prawne, a w dalszej kolejności technologiczne, kulturowe i społecz-ne. Sektor ten stawia zatem przed współczesnymi organizacjami coraz wyŜsze wymagania.