Rozdział 4. Hybrydowy model biznesowy platformy SyNaT jako
4.1. Platforma SyNaT jako narodowa platforma polskiej nauki i innowacji
Biorąc pod uwagę przedstawioną rolę oraz przeznaczenie platformy SyNaT, jako narodowa platforma polskiej nauki i innowacji powinna ona umożliwiać:
– zachowanie transparentności fi nansowania i zarządzania rozwojem polską na-uką i innowacjami;
– ocenę przydatności produktów wiedzy w otoczeniu społeczno-gospodarczym;
– wyznaczanie nowych tendencji w nauce, a przez to kierunków i obszarów rozwoju nauki w Polsce;
– wprowadzenie polskiej nauki do obiegu światowego.
Mając na uwadze przedstawione przeznaczenie oraz sens istnienia platformy SyNaT jako narodowej platformy polskiej nauki i innowacji, sformułowano pro-pozycję jej misji:
Misją platformy SyNaT jest pełnienie funkcji narodowej platformy polskiej nauki i innowacji, która zarządza wytyczaniem głównych kierunków rozwoju polskiej nauki i innowacji we współpracy z krajowymi instytucjami polskiej nauki, efektywnym organizowaniem i koordynowaniem potencjału naukowe-go wokół nich oraz integrowaniem i upowszechnianiem zasobów wiedzy dla otoczenia naukowego i społeczno-gospodarczego.
Z przedstawionej misji wynikają następujące podstawowe cele:
1. Współpraca z krajowymi instytucjami polskiej nauki w zarządzaniu wytycza-niem głównych kierunków rozwoju polskiej nauki.
2. Organizowanie, koordynowanie oraz integrowanie potencjału naukowego wo-kół priorytetowych projektów badawczych, badawczo-rozwojowych i rozwo-jowych.
3. Integrowanie i upowszechnianie rozproszonych zasobów treści w społeczeń-stwie.
Wyszczególnione cele, wynikając z misji, z jednej strony stanowią szersze wyjaśnienie sensu, przyczyny, dla której tworzy się omawiane przedsięwzięcie, zachowując powiązanie przyczynowo-skutkowe, a z drugiej stanowią składnik strategii rozwoju przedsięwzięcia, będąc tym samym pierwszym krokiem na drodze do jej budowy. Oczywiście w ramach przygotowania strategii rozwoju
przedsięwzięcia można formułować więcej celów. Niemniej jednak wyszczegól-nione cele, uwzględniając misję, przyczyny oraz sens istnienia i funkcjonowania przedsięwzięcia, powinny stanowić kanwę dla budowy strategii rozwoju platfor-my SyNaT jako narodowej platforplatfor-my polskiej nauki i innowacji. Należy zwrócić uwagę, że trzeci cel zasadniczo odpowiada misji oraz strategii rozwoju platformy SyNaT jako integratora rozproszonych cyfrowych repozytoriów zasobów wiedzy (rozdział 2.3). Dla tej koncepcji platformy SyNaT został opracowany odrębny model biznesowy wraz ze sposobem jego ewaluacji (rozdział 5). W przypadku in-tegracji odrębnie opracowanych koncepcji w jedno przedsięwzięcie wspomniana strategia stanowi strategię cząstkową, w której uwzględniono opracowanie, testo-wanie, implementację oraz zarządzanie stroną internetową. W kontekście koncep-cji platformy SyNaT jako narodowej platformy polskiej nauki i innowakoncep-cji może ona pełnić funkcję portalu Wiedza Polska. W takiej sytuacji również koncepcje modeli biznesowych powinny zostać zintegrowane w jedną spójną propozycję.
W toku prac powstało wiele koncepcyjnych wersji modelu biznesowego dla platformy SyNaT jako narodowej platformy nauki i innowacji8. Kolejne prace wskazywały na potrzebę uwzględnienia nowych aspektów platformy. Prowadzo-na dyskusja i prace wykonywane w ramach poszczególnych etapów projektu co-raz wyraźniej wskazywały na potrzebę zbudowania hybrydowego modelu bizne-sowego, który powinien łączyć zagadnienia przedsiębiorcze, klasycznie wiązane modelem biznesowym przedsięwzięć typu profi t (ang. BM – Business Model), oraz społeczny charakter realizowanych celów, co z kolei wskazywało na potrze-bę uwzględnienia w tworzonej koncepcji aspektów społecznego modelu bizneso-wego (ang. SBM – Social Business Model). Różnice między wyszczególnionymi dwoma nurtami modeli sprowadzają się właściwie do:
– odejścia od generowania zysku dla akcjonariuszy i interesariuszy jako funda-mentalnego celu przedsięwzięcia;
– przeznaczania generowanego zysku na utrzymanie i rozwój przedsięwzięcia.
W tym kontekście można więc mówić, że przedsięwzięcie, jakim ma być platforma SyNaT jako narodowa platforma polskiej nauki i innowacji, jest bi-znesowo-społeczne. Model biznesowy oraz sposób jego ewaluacji powinien za-tem uwzględniać oba aspekty funkcjonowania organizacji, czego wyrazem jest uwzględnienie ekonomicznych i pozaekonomicznych wartości generowanych przez platformę SyNaT. Biorąc pod uwagę przedstawione wątki, jakie domino-wały w pracach nad koncepcją modelu biznesowego, zaproponowano ostatecznie hybrydowy model biznesowy platformy SyNaT (rysunek 4.1).
Model biznesowy określa powiązania wewnętrzne – pomiędzy trzema głów-nymi komponentami – oraz zewnętrzne – pomiędzy główgłów-nymi komponentami a otoczeniem zewnętrznym. Opis powiązań składa się na unikatowy sposób funkcjonowania organizacji w jej otoczeniu zewnętrznym oraz środowisku we-wnętrznym. Powiązania zewnętrzne modelu biznesowego platformy SyNaT jako
8 E. Okoń-Horodyńska, Platforma SyNaT – w kierunku integratora narodowych zasobów wie-dzy [w:] R. Wisła, E. Okoń-Horodyńska, T. Sierotowicz (red.), op.cit., s. 162–187.
WEKTOR WIELKOĝCI WYJ
àaĔcuch generowania wartoĞci Beneficjenci (obszary otwartego spoáeczeĔstwa wiedzy)
Zarządzanie platformą SyNaT jako narodową platformą polskiej nauki i innowacji Projekty badawcze i rozwojowe (priorytety rozwoju polskiej nauki) BadaniaRozwójInĪynieria BiotechnologiaNanotechnologiaChemiaFizykaMateriaáy Inne
Edukacja Matematyka
SpoáeczeĔstwo Nauka Edukacja Gospodarka Inne
Strategia rozwoju platformy SyNaT Infrastruktura informatyczna –system hostingowy àącznoĞü krajowa i zagraniczna
Ochrona wáasnoĞci intelektualnej
Ministerstwa StandaryzacjaOpis i ocenaEwaluacja
Narodowe Centrum Nauki Biblioteka Narodowa
Polska Akademia Nauk
Narodowe Centrum BadaĔ i Rozwoju Towarzystwa Naukowe Inne biblioteki i zbiory Uczelnie
Biblioteka JagielloĔska
Instytuty Badawcze Jednostki badawczo- rozwojowe Inne
Zarządzanie ryzykiem Zarządzanie jakoĞcią
Zarządzanie rozwojem polskiej nauki i innowacji Zarządzanie systemem ochrony wáasnoĞci intelektualnej
Zarządzanie finansami Zarządzanie kontaktami z zewnĊtrznymi oĞrodkami naukowymi i instytucjami badawczymi Wspóápraca z krajowymi instytucjami polskiej nauki w zarządzaniu wytyczaniem wiodących kierunków jej rozwoju Organizowanie, koordynowanie oraz integrowanie potencjaáu naukowego wokóá priorytetowych projektów badawczych i badawczo-rozwojowych
Integrowanie i upowszechnianie rozproszonych zasobów treĞci w spoáeczeĔstwie Ludzie nauki PrzedsiĊbiorcy
Polska
Unia Europejska
ĝwiat PORTAL POLSKA NAUKA
Standardy techniczneWartoĞciowanie produktów wiedzy
Rozproszone repozytoria cyfrowe Usáugi: hostingowe, komunikacyjne, repozytoryjne Powszechne korzystanieBezpieczeĔstwo
WEKTOR PROCESÓW TRANSFORMACJI WIELKOĝCI WEJĝCIOWYCH NA WYJĝCIOWE
OTOCZENIE NAUKOWE I SPO àECZNO-GOSPODARCZE
WEKTOR WIELKOĝCI WEJ
ĝCIOWYCH
Integracja rozproszonych repozytoriów cyfrowych zasobów treĞci STUDIUM WYK
FinansowanieModelowanie Rysunek 4.1. Hybrydowy model biznesowy platformy SyNaT jako narodowej platformy polskiej nauki i innowacji Źródło: opracowanie własne.
narodowej platformy polskiej nauki i innowacji zaznaczono literą „z” w żółtym kole (rysunek 4.1). Poniżej przedstawiono, możliwe do określenia na wstępnym, koncepcyjnym etapie, główne znaczenia powiązań omawianego modelu bizneso-wego. W przypadku uruchomienia projektu dedykowanego opracowaniu tego ro-dzaju przedsięwzięcia poszczególne powiązania podlegają uzupełnieniu i dopre-cyzowaniu. Pierwszy komponent modelu biznesowego to: zarządzanie platformą SyNaT jako narodową platformą polskiej nauki i innowacji. Jest on powiązany w zakresie współpracy w rozwoju polskiej nauki i innowacji z następującymi obiektami środowiska zewnętrznego:
– ministerstwami;
– Narodowym Centrum Badań i Rozwoju;
– Narodowym Centrum Nauki;
– Polską Akademią Nauk.
Komponent ten jest również powiązany na poziomie Polski, Unii Europejskiej oraz pozostałych krajów świata w zakresie:
– realizacji Strategii Rozwoju kraju 2020, Strategii Rozwoju Nauki w Polsce oraz przygotowania i realizacji innych planów rozwoju o charakterze krajo-wym;
– realizacji wytycznych i współpracy z krajami i regionami Unii Europejskiej w wybranych, priorytetowych obszarach nauki i technologii;
– współpracy z pozostałymi krajami świata;
– fi nansowania projektów: badawczych, rozwojowych oraz inżynieryjnych (mających na celu poszukiwanie nowych zastosowań dotychczasowych zdo-byczy nauki i techniki), realizowanych we współpracy wewnętrznej instytucji krajowych i zewnętrznej instytucji europejskich i światowych.
Komponent zarządzania platformą SyNaT zawiera główne składniki:
– w zakresie zarządzania:
• rozwojem polskiej nauki i innowacji;
• kontaktami z zewnętrznymi ośrodkami naukowymi oraz instytucjami ba-dawczymi;
• fi nansami;
• ryzykiem;
• jakością;
• systemami ochrony własności intelektualnej;
– w zakresie strategii trzy główne cele powiązane na zasadzie przyczynowo--skutkowej z misją przedsięwzięcia, które powinny stanowić kanwę opraco-wania strategii platformy SyNaT:
• współpracę z krajowymi instytucjami polskiej nauki w zarządzaniu wyty-czaniem podstawowych kierunków rozwoju polskiej nauki;
• organizowanie, koordynowanie oraz integrowanie potencjału naukowego wokół priorytetowych projektów badawczych, badawczo-rozwojowych i rozwojowych;
• integrowanie i upowszechnianie rozproszonych zasobów treści w społe-czeństwie.
113
Wśród najważniejszych funkcji tego komponentu wyszczególniono następu-jące pozycje:
– zarządzanie opracowaniem, funkcjonowaniem i rozwojem zintegrowanego modelu platformy identyfi kacji wiedzy;
– koordynacja współpracy między poszczególnymi uczestnikami platformy – krajowymi i zagranicznymi;
– zarządzanie formami współpracy między uczestnikami platformy;
– określenie form uczestnictwa;
– określenie form publikacji i udostępniania wiedzy w opracowanych i przyję-tych formach;
– organizowanie zarządzania projektami rozwoju zgłoszeń, form wymiany wie-dzy;
– organizacja fi nansowania przedsięwzięć;
– identyfi kacja i rozwój obszarów wiedzy eksperckiej;
– inne.
Komponent generowania wartości stanowi wektor procesów transformacji wielkości wejściowych na wyjściowe. To najważniejszy komponent rozwoju polskiej nauki i innowacji. Na wejściu wektor ten jest powiązany zarówno z in-stytucjami, które są w posiadaniu rozproszonych repozytoriów cyfrowych zaso-bów treści i powinny współpracować dla rozwoju nauki i innowacji w Polsce, jak i z ludźmi nauki i biznesu oraz innymi osobami zainteresowanymi współpracą w różnych dziedzinach nauki i rozwoju innowacji. Wśród instytucji otoczenia naukowego oraz społeczno-gospodarczego wyszczególniono:
– instytuty badawcze;
– towarzystwa naukowe;
– jednostki badawczo-rozwojowe;
– uczelnie;
– biblioteki.
Generowanie wartości odbywa się w wektorze procesów transformacji wiel-kości wejściowych na wyjściowe. Stanowi on główną część wykonawczą w mo-delu biznesowym. Po pozytywnym przejściu etapu studium wykonalności rozwój nauki i innowacji przebiega w formie realizowanych projektów (portfeli projek-tów) ukierunkowanych na badania, rozwój oraz prace inżynieryjne w zakresie poszukiwania nowych rozwiązań posiadanych wiedzy i technologii. Od ponad dekady tego rodzaju prace inżynieryjne zalicza się więc do działalności badaw-czo-rozwojowej jako projekty innowacyjne9. Na wyjściu znajdują się produk-ty wektora procesów transformacji, z których może korzystać określona grupa benefi cjentów należących do różnych obszarów społeczeństwa wiedzy. Należy wspomnieć, że zarówno wielkości wejściowe, jak i wyjściowe charakteryzują się dużą różnorodnością. Przykładowymi wielkościami wejściowymi mogą być: za-mówienia, dzieła, publikacje, rekomendacje naukowe, wyniki prac badawczych,
9 Por. np. IBM, Annual Report 2012, Wydawnictwo Donnelley, Nowy Jork, 2013, s. 115;
Xerox, Annual Report 2012, Wydawnictwo Xerox Corporation, Nowy Jork, 2013, s. 35.
rozwojowych itd., a na wyjściu wyniki przeprowadzonych na platformie badań, ustalone w rezultacie współpracy priorytety rozwoju polskiej nauki, strategie, in-nowacje itd. Liczba oraz zróżnicowanie wielkości wejściowych i wyjściowych są uzależnione od efektywności działalności platformy oraz zainteresowania współpracą instytucji środowiska zewnętrznego. Przedstawiony model bizneso-wy zawiera aspekt społeczny, ponieważ na platformie w ramach realizowanych projektów będą – w założeniu – opracowywane i wykonywane projekty związane ze społecznymi wartościami, jak kultura, dziedzictwo narodowe, nauka, edukacja itd. Można zatem mówić o koncepcji hybrydowego modelu biznesowego, w któ-rym uwzględniono generowanie wartości o charakterze ekonomicznym i poza-ekonomicznym.
Z otoczeniem zewnętrznym wiąże się trzeci komponent modelu: infrastruk-tura informatyczna – system hostingowy. Istotnym składnikiem obsługiwanym od strony technicznej jest portal Polska Wiedza. Umożliwia on zarówno komu-nikację w przypadku podłączania zewnętrznych rozproszonych repozytoriów cyfrowych zasobów treści, jak również korzystanie z różnych form produktów wiedzy przez spektrum użytkowników należących do otwartego społeczeństwa wiedzy, zarówno indywidualnych, jak i instytucjonalnych, szeroką ofertę usłu-gową, bogatą paletę funkcjonalności. Na wejściu tego komponentu znajdują się również formy zasobów treści, z których korzysta się w realizacji poszczegól-nych projektów. Komponent infrastruktury informatycznej w dużej mierze po-winien zapewnić:
– komunikację między poszczególnymi użytkownikami platformy;
– bezpieczeństwo danych;
– zachowanie i zapewnienie spójności standardów technicznych;
– łączność krajową i zagraniczną;
– integrację rozproszonych repozytoriów cyfrowych zasobów treści;
– szeroką ofertę usługowo-funkcjonalną;
– powszechny dostęp do produktów wiedzy.
Przewidywany zakres obsługi oraz wyszczególnione, najważniejsze funkcje komponentu infrastruktury informatycznej już na etapie koncepcyjnym implikują konieczność uruchomienia centrum superkomputerowego, które będzie zdolne do sprawnego i skutecznego zapewnienia funkcjonowania platformy od strony tech-nicznej, programistycznej oraz informatycznej. Przedstawiona charakterystyka koncepcji platformy SyNaT jako narodowej platformy polskiej nauki i innowacji stanowi podstawę opracowania propozycji ewaluacji jej modelu biznesowego.