Rozdział 3. Wartościowanie produktów wiedzy na platformie SyNaT
3.5. Transformacja wejściowych zasobów treści
Realizacja procesu transformacji stanowi główny element modelu biznesowe-go platformy SyNaT w szerokim ujęciu. Procesy transformacji są realizowane w ramach wektora procesów transformacji (rysunek 4.1). W modelu założono, że platforma osiągnie zdolność do przeprowadzania różnego rodzaju (i o różnej skali nasilenia) procesów transformacji, opisanych w czterech jej etapach (pozio-my transformacji), co przedstawiono w kolejnych częściach tego rozdziału. Jako
8 E. Okoń-Horodyńska, Innovation and Business Model – How this Can Fit Together: The SyNat Case, EAEPE, Krakow 2012, s. 45.
9 Komisja Europejska, Europa 2020. Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego roz-woju sprzyjającego włączeniu społecznemu, KOM(2010), Bruksela 2010.
10 K. Kelly, New Ruls for the New Economy – 10 Radical Strategies for a Connected World, Penguin Books, New York 1998, s. 53.
przykłady ważnych dla rozwoju nauki i gospodarki rezultatów transformacji, możliwych do uruchomienia przez platformę SyNaT, zaprezentowano koncepcje wyłaniania inteligentnych specjalizacji (rozdziały 3.6 i 4.3) oraz komercjalizacji produktów wiedzy (rozdział 4.2). Procesy transformacji są zmienne i zależne od wielu czynników, do których zaliczono między innymi:
– rodzaj wielkości wejściowej, którą może być jeden lub wiele produktów wie-dzy, już gotowych bądź potencjalnych, na przykład zamówienie, dzieło, pub-likacja, rekomendacje naukowe;
– strukturę różnych rodzajów ryzyka oraz ich poziomów;
– dostępność odpowiedniej wiedzy możliwej do uzyskania na platformie lub jej brak.
Gdzie i w jaki sposób należy dokonywać pomiaru wartości wiedzy otrzymanej w wyniku transformacji? W procesowej strukturze organizacyjnej platformy Sy-NaT z węzłami pomiarowymi wartościowania produktów wiedzy (rysunek 3.1).
W odniesieniu do etapu transformacji zaproponowano dwa podstawowe punkty pomiarowe. Jeden z nich bezpośrednio odnosi się do transformacji produktów wiedzy (5), drugi zaś do możliwości identyfi kacji inteligentnych specjalizacji (6).
Pozostałe punkty pomiarowe określają natomiast możliwe źródła podwyższania wartości produktów wiedzy.
Zależnie od potrzeb związanych z transformacją określonej wartości w systemie zarządzania określa się niezbędne zasoby, etapy procesu oraz sposoby fi -nansowania. Stopień złożoności procesu transformacji wpływa na odpowiednią liczbę sprzężeń zwrotnych, niezbędnych w procesie sprawnego i skutecznego osiągnięcia wartości wyjściowych, którymi mogą być na przykład zintegrowa-ne wyniki badań, priorytety, strategie oraz wszelkiego rodzaju innowacje (które powstają dzięki wielkiej liczbie produktów wiedzy). Wielkości wyjściowe, opi-sując skalę wzrostu (złożoności) wiedzy, a więc i wartości danej grupy badaw-czej, przedsiębiorstwa, a w ostatecznym rezultacie społeczeństwa, decydują tym samym o jego dalszym rozwoju. Wartości – zarówno wejściowe, jak i wyjściowe – są udostępniane otwartemu społeczeństwu wiedzy w każdy możliwy sposób, w tym przez informatyczne platformy na forum krajowym i międzynarodowym.
Dzięki rezultatowi transformacji wiedzy na platformie SyNaT może jednak wzra-stać jej złożoność (dzięki czemu, na przykład, przybliży badacza do końcowego rezultatu własnych badań lub ich wdrożenia), a więc i atrakcyjność dostępnych na niej produktów wiedzy, co będzie skutkować dużą liczbą wejść na platformę, podwyższając wartość zarówno produktów tu dostępnych, jak i samej platformy.
Należy przypomnieć, że w przedstawionym wyżej modelu funkcjonowania platformy SyNaT wyznaczono cztery poziomy transformacji, a więc:
1. Wejście = wyjście.
2. Wejście = produkt wyjściowy wygenerowany automatyczne.
3. Wejście = produkt końcowy wygenerowany przy udziale ekspertów.
4. Wejście = produkt końcowy otrzymany przy udziale nowych badań, poszu-kiwania rozwiązań, badań zamawianych, zleconych (na przykład przez OPI, MNiSW, PARP, urzędy centralne i regionalne, przedsiębiorstwa).
92
W dalszej części opracowania, opierając się na badaniach zrealizowanych wcześniej, podjęto próbę określenia możliwych rezultatów osiąganych na po-szczególnych poziomach transformacji.
3.5.1. Produkt w postaci nieprzetworzonej jest oferowany użytkownikowi
Na tym etapie są możliwe następujące sposoby korzystania z produktów wiedzy platformy:
– pobieranie obiektów cyfrowych ułożonych w formie rodzajowej listy zasobów treści (tabela 1.3);
– przeszukiwanie abstraktów i spisów treści możliwie wielu form komunikacji naukowej;
– baza danych organizacji naukowych i grantodawców; baza danych o konfe-rencjach (według tematów), zob. WikiCFP (http://www.wikicfp.com/cfp/, do-stęp: 02.07.2013).
Na tym etapie produkt platformy jest tożsamy z zasobem. To etap rozpoczęcia (start up) działania platformy. Na wartość produktu wiedzy określonej za po-mocą przedstawionej wcześniej metodyki (zależność 1) nie będzie mieć wpływu stopień przetworzenia wiedzy na platformie, takiego procesu na tym etapie się nie zakłada; nie wzrośnie więc złożoność wiedzy. W punkcie pomiarowym (5) wartość produktu wejściowego (rysunek 3.1) będzie więc równa wartości pro-duktu wyjściowego, ale tylko w pewnym przedziale czasu, w którym informacje się nie zdezaktualizują lub nie zostaną wyparte przez inne. O wzroście wartości mogą jednak zdecydować użytkownicy (punkt pomiarowy 4) oraz wartościowa-nie przedmiotowe (punkty pomiarowe 1, 2 i 3) (rysunek 3.1). Podstawowy po-ziom transformacji (wejście = wyjście) odpowiada programowalnemu proceso-wi decyzyjnemu, który, ze względu na wyszczególnione założenie, nie wymaga opracowania, testowania ani skomplikowanej implementacji programistycznej, a w związku z tym nie stanowi on etapu w strategicznym planie utrzymania i roz-woju platformy SyNaT. Został więc przyjęty jako podstawowy w momencie uru-chomienia platformy SyNaT (rozdział 3.3.2).
3.5.2. Produkt wygenerowany drogą automatycznego przetworzenia
Drugi etap procesu transformacji zakłada możliwość dokonywania zmian w pro-duktach wiedzy, ale w taki sposób, że informacja zawierająca efekt synergii,
„zderzenia” kilku innych produktów wiedzy, jest generowana automatycznie.
Przykłady takich produktów mogą być następujące:
– statystyki bibliometryczne (czasopisma z listy JCR i inne, czasopisma pol-skie, aktywność naukowa w Internecie jako nowa forma oceny aktywności naukowej; analiza bibliometryczna na potrzeby: awansów zawodowych i na-ukowych, akredytacji, wniosków grantowych, sprawozdawczości itd.);
– rankingi jednostek naukowych (profi le jednostek naukowych; łączna liczba prac naukowych, inne kryteria oceny, ogólnokrajowy system ewaluacji oparty na pomiarze dokonań);
– rankingi autorów (profi le autorów; łączna liczba prac naukowych; prace z IF, inne kryteria oceny itd.), menedżer bibliografi i;
– e-mail alerts, e-mail this page, search this publication;
– zachowywanie rezultatów wyszukiwania, możliwości współpracy z narzę-dziami do tworzenia bibliografi i (na przykład EndNote, RefManager, ProCite, BIBTEX, RefWorks, Import into RefWorks).
Takie produkty są już częściowo osiągalne na różnych platformach, jak wska-zują przykłady. Jednym z ciekawszych jest z pewnością platforma Eurostatu, gdzie można wygenerować wskaźniki pokazujące zależności pomiędzy różnymi agregatami, na przykład makroekonomicznymi (PKB a bezrobocie, oszczędności – inwestycje – PKB, podatki – przychody budżetowe itd. czy też modele), zja-wiskami społecznymi, ekonomicznymi lub technicznymi. Na platformie SyNaT mogą powstać, z pewnością przydatne instytucjonalnie, produkty rankingujące autorytety naukowe badaczy lub jednostek naukowych czy – szerzej – służące ewaluacji poszczególnych przekrojowych rezultatów rozwoju nauki w Polsce.
Takie rankingowanie dziedzin badawczych na podstawie skali podejmowanych w danym zakresie badań czy publikacji mogłoby przybliżać możliwości platfor-my do wyłaniania specjalizacji badawczych i ich potencjalnego oddziaływania na gospodarkę oraz określenia siły tych specjalizacji w skali międzynarodowej. Na tym etapie transformacji produkt platformy nie jest tożsamy z zasobem, bowiem do wygenerowania nowego produktu wiedzy mogą być wykorzystane zarówno różne zasoby bazowe, jak i inne produkty wiedzy o różnym stopniu oryginalno-ści, przetwarzane na platformie według kryteriów wymagających większej zło-żoności i koncentracji wiedzy. Wartość takiego produktu będzie więc wzrastać i w punkcie pomiaru (5) wartość wejściowa będzie niższa od wyjściowej (rysu-nek 3.1). Dodatkowo, zgodnie z wcześniejszym założeniem, że obfi tość decyduje o wartości, atrakcyjność takiego produktu dla użytkowników także może wzra-stać, co zostanie oznaczone w punkcie pomiarowym (4) (rysunek 3.1). Całkowi-ta wartość produktu wiedzy w kraju będzie więc wyznaczona na drugim eCałkowi-tapie transformacji także przez dwa punkty pomiarowe (5) i (4), jednak jej osiągnięcie nie jest możliwe w formule dla momentu uruchomienia platformy (start up). Naj-pierw musi dojść do jej techniczno-organizacyjnego rozwoju.
Poziom transformacji polegający na automatycznym wygenerowaniu produk-tów wiedzy opiera się na programowalnym procesie podejmowania decyzji (roz-dział 1.2). Opracowanie, testowanie oraz implementacja tego rodzaju transforma-cji zostały przewidziane w strategicznym planie utrzymania i rozwoju platformy SyNaT w perspektywie długoterminowej (rozdział 6, tabela 6.4).
94
3.5.3. Produkt wykreowany przy współudziale użytkowników platformy
Trzeci etap transformacji na platformie zakłada aktywny udział użytkowników ekspertów w kreowaniu produktów wiedzy, przy czym ten proces może się od-bywać albo przy wykorzystaniu produktów istniejących, albo jako oryginalny produkt powstały w kooperacji. W tym przypadku aktywność ekspertów skon-centrowana na danej dziedzinie pozwoli w przyszłości wyznaczyć specjaliza-cję naukową kraju w kontekście trendów światowych. Trzeba zauważyć, że to podejście ma swoje źródło w koncepcji innowacji popytowej zakładającej, iż w poszukiwaniu źródeł innowacji należy się skupić na kliencie (odbiorcy) oraz otoczeniu organizacji. Koncepcja koncentruje uwagę na przewidywaniu, odkry-waniu i zaspokajaniu potrzeb odbiorcy, bo to klient powinien być traktowany jako innowator; w relacjach przedsiębiorstwo (organizacja)–klient brakowało właśnie czynnej aktywności klienta jako partnera11. Aby więc innowacja popytowa przy-niosła oczekiwany sukces, organizacja powinna znać preferencje użytkowników wprowadzanego na rynek produktu, monitorować generowane pomysły i ich oce-nę dokonywaną przez użytkowników, a także w sposób ciągły informować użyt-kowników o przydatności nowego produktu i wytworzonej wartości12. Podejście to można rozwijać i wykorzystać na platformie SyNaT w takich przypadkach, jak:
– dodawanie notatek do obiektów cyfrowych; komentarze;
– tagowanie, social bookmarking (dzięki tagowaniu oraz zakładkowaniu [social bookmarking] literatury oraz innych źródeł naukowych mogą być tworzone kolekcje/zbiory dostępne publicznie);
– platforma open peer review dla wniosków grantowych (wniosek → otwarte peer review [ślad własności pomysłu zostaje w Internecie] → recenzja → pa-nel ekspercki NCBiR/NCN);
– platforma open peer review dla zakończonych badań (peer review wyników badań, szkicu artykułu);
– platforma prac magisterskich: rozbudowywanie tez, uzupełnianie danych, wprowadzenie nowych metod badawczych, poszukiwanie zastosowań w prak-tyce – powstanie nowego produktu;
– platforma jako formuła kickstarter (rozbudowa partnerstwa akcji wokół wdro-żenia pomysłu, łącznie z organizacją fi nansowania pomysłu).
Platforma SyNaT, dzięki rozwijającemu się procesowi transformacji, może się stać efektywnym narzędziem, przydatnym w prowadzeniu działalności naukowej, podobnie jak Facebook, będąc niekwestionowanym liderem wśród portali społecz-nościowych i ważną platformą opiniotwórczą, generując dla przeciętnej marki
po-11 E. Hippel, Customer Innovators. A New Way to Create Value, HBR Nr 4: Inteligentna spe-cjalizacja w ramach nowej perspektywy fi nansowej 2014–2020, MNiSW, DS., Warszawa (forma elektroniczna: www.nauka.gov, dostęp: 02.07.2013).
12 A. Ulwick, Czego chcą klienci? Tworzenie przełomowych produktów i usług dzięki innowa-cji ukierunkowanej na rezultaty, Kraków 2009.
nad 50% treści z nią związanych13, okazał się efektywnym narzędziem przydatnym w prowadzeniu działalności gospodarczej. Na tym etapie transformacji produkt platformy staje się efektem wypadkowej wartości idei, opinii, rozwiązań, wie-dzy bazowej i potrzeb zgłaszanych przez potencjalnych użytkowników. Powstałe w wyniku trzeciego etapu transformacji produkty wiedzy mogą nawet przyjmować formę eksperymentalną, obarczoną na początku znacznym ryzykiem. Ryzyko to może być jednak znacznie rozproszone dzięki wielości rekomendacji eksperckich wskazujących ścieżki jego minimalizacji. Wszystkie wskazane elementy wy-znaczają rosnącą wartość produktu wiedzy, określoną w punktach pomiarowych (5) i (4), przy wciąż rozwijanej bazie techniczno-organizacyjnej i zarządczej plat-formy SyNaT. Produkty wiedzy otrzymane w wyniku trzeciego poziomu transfor-macji zasilają, podobnie jak na poprzednich etapach, katalog produktów wiedzy.
Przedstawiony poziom transformacji jest oparty na częściowo programowal-nym oraz nieprogramowalprogramowal-nym procesie podejmowania decyzji (rozdział 1.2)14. Opracowanie, testowanie oraz implementacja tego rodzaju transformacji zosta-ły przewidziane w strategicznym planie utrzymania i rozwoju platformy SyNaT w perspektywie długoterminowej (rozdział 6, tabela 6.4).
3.5.4. Produkt wytworzony przez zamówienie dedykowane (osobna bramka)
Na czwartym poziomie transformacji produkt końcowy jest otrzymywany przy udziale nowych badań, poszukiwania rozwiązań, badań zamawianych, zleconych, nazwanych ogólnie zamówieniami dedykowanymi. Przykłady stosowania takich praktyk, choć bez narzędzia elektronicznego, lecz jako pojedyncze ekspertyzy, są znane w działalności urzędów centralnych oraz regionalnych i lokalnych (na przykład praktyka OPI, MNiSW, PARP, urzędów marszałkowskich, miasta, gmi-ny), korporacji, NGO-sów, laboratoriów badawczych, MSP itp. Mogą one po-wstawać między innymi w wyniku następujących rodzajów aktywności:
– kwerendy badań w poszczególnych dziedzinach z wyznaczeniem potrzebnych zależności czy modeli,
– testowania wielowymiarowego;
– kwerendy typu state of the art;
– kwerendy rezultatów badań przekrojowych, międzydziedzinowych;
– wyceny patentów i innych form ochrony własności intelektualnej;
– szacowania odszkodowań za naruszenia;
– wyznaczania trendów technologicznych, badawczych i oceny technologii;
– wizualizacji tekstów naukowych i edukacyjnych, wideoabstraktów, wideoar-tykułów, interaktywnych wykresów;
13 http://social24.pl/nowy-system-agregowania-tresci-z-facebooka, dostęp: 02.07.2013.
14 T. Sierotowicz, Adaptacja mapy drogowej systemu informacji naukowo-technicznej do bu-dowy procesów organizacyjnego i decyzyjnego platformy SyNaT, Projekt SyNaT, Uniwersytet Jagielloński, Kraków 2013, s. 26–30.
96
– warsztatów, na przykład w formie e-learningu w zakresie kształtowania kom-petencji infobrokeringu naukowego;
– wypożyczania narzędzi do badań śladów cyfrowych w Internecie (dla socjo-logów sieci);
– obsługi redakcji medialnych; tworzenia produktów informacyjnych;
– usługi typu OCR (poprawy prezentacji zniszczonych dokumentów);
– pośrednictwa w udzielaniu licencji (różne kategorie IP, platforma jako broker IP, na przykład CTT);
– pośrednictwa w wypożyczaniu książek (na przykład we współpracy z ABE Marketing Sp. z o.o. i International Publishing Service Sp. z o.o);
– hostingu repozytoriów instytucjonalnych (hostingu uczelnianych bibliotek cy-frowych itd.);
– usług archiwistycznych (kopii repozytoryjnych: foto, audio, fi lmów itd.);
– kwerendy obiektów audio itp.
– innych zamówień, które mogą być zrealizowane dzięki bogactwu zasobów i produktów wiedzy dostępnych na platformie.
Czwarty etap transformacji zapewni kreowanie produktów wiedzy, których wartość będzie określana w trzech wymiarach (rysunek 3.1):
– po pierwsze, wartość będzie zależeć od złożoności wiedzy oryginalnej i jej koncentracji w produkcie (punkt pomiaru 5);
– po drugie, na wartość będzie wpływać atrakcyjność produktu wiedzy wyzna-czona przez użytkowników (punkt pomiaru 4) w sieci;
– po trzecie, może tu wchodzić w grę aspekt komercyjny, bowiem zamawiane produkty będą podlegać transakcjom kupna-sprzedaży.
Oczywiście, wartość określona w dwóch punktach pomiarowych powinna też stanowić w tym przypadku podstawę cenowania produktu wiedzy. Zakłada się więc, że na czwartym etapie transformacji część produktów lokowanych w ka-talogu produktów wiedzy będzie podlegać procesom komercjalizacji, zasilając fi nansowe źródła utrzymania i rozwoju platformy SyNaT.
W wyniku procesu transformacji w katalogu produktów wiedzy znajdą się więc następujące grupy produktów:
1. Bazowe produkty wiedzy (wejście = wyjście).
2. Produkty wiedzy wygenerowane automatycznie.
3. Produkty wiedzy wygenerowane partycypacyjnie.
4. Produkty wiedzy wykreowane w drodze zamówień dedykowanych.
Zakłada się również, że pojemność grup produktów generowanych na platfor-mie będzie się zplatfor-mieniać wraz z rosnącą liczbą produktów bazowych oraz umię-dzynarodowieniem platformy.
Przedstawiony poziom transformacji jest oparty na nieprogramowalnym pro-cesie podejmowania decyzji (rozdział 1.2). Opracowanie, testowanie oraz imple-mentacja tego rodzaju transformacji zostały przewidziane w strategicznym planie utrzymania i rozwoju platformy SyNaT w perspektywie długoterminowej (roz-dział 6, tabela 6.4).