Gdy bada się tę niespotykanie dużą i zróżnicowaną falę imigracji do Polski, szczególnie uderzające jest to, że ma ona miejsce pod rządami, które opisuje się jako „antyimigracyjne” (i które same siebie tak postrzegają). Taki wizeru-nek powstał w roku 2015, u szczytu kryzysu migracyjnego w Europie, kiedy Prawo i Sprawiedliwość (PiS), wtedy w opozycji, głośno sprzeciwiło się przyję-ciu osób ubiegających się o azyl, co poparła większość polskiej opinii publicz-nej22. Był to jeden z czynników, który pomógł PiS zdobyć władzę w wyborach tamtej jesieni, ponieważ stanowisko tej partii kontrastowało z polityką ówcze-snego rządu Platformy Obywatelskiej. Zaakceptował on plan Komisji Euro-pejskiej, zgodnie z którym państwom członkowskim miano przydzielić kwoty i według nich przesiedlić do nich osoby ubiegające się o azyl.
20 Business Services Sector in Poland 2018, Warszawa: Association of Business Service Leaders, 2018, s. 43, https://absl.pl/wp-content/uploads/2018/06/raport_absl_2018_EN_181120_
epub.pdf.
21 Mapy i dane statystyczne imigrantów i służb migracyjnych Polski, migracje.gov.pl.
22 CBOS zbadał stosunek Polaków do uchodźców. Tylko 5 proc. chce ich przyjąć i pozwolić na osie-dlenie się, Gazeta Wyborcza, 17.12.2015, http://wyborcza.pl/1,75398,19360117,cbos-zbadal -stosunek-polakow-do-uchodzcow-tylko-5-procent-chce.html.
Rząd PiS nadal utrwala ten wizerunek. Publicznie odmówił przyjęcia osób ubiegających się o azyl z polskiej kwoty, w wyniku czego Komisja Europejska podjęła działania prawne przeciwko Polsce. Rząd regularnie krytykuje konse-kwencje masowej migracji w krajach Europy Zachodniej. W 2017 roku mini-ster spraw wewnętrznych Mariusz Błaszczak ostrzegał, że imigracja zebrała
„krwawe żniwo” w Europie Zachodniej i obiecywał, że „nie powtórzy się to”
w Polsce pod rządami PiS23. Podczas kampanii przed wyborami samorządo-wymi w roku 2017 PiS zaprezentował swój najsilniejszy dotychczas komuni-kat antyimigracyjny, publikując wideo przedstawiające apokaliptyczną wizję tego, jak wyglądałaby Polska, gdyby opozycji pozwolono wpuścić uchodź-ców do kraju24. Podczas kampanii przed wyborami europejskimi w 2019 roku prezes PiS, Jarosław Kaczyński ostrzegł przed „kulturową ofensywą cywilizacji muzułmańskiej”, przed którą „Europa musi się bronić”25.
Jednak uderzające jest to, że podczas kreowania tego publicznego wizerun-ku, rządowe osobistości wyższego szczebla wysyłały jednocześnie sygnały, że nie przeszkadza im, a nawet wspierają imigrację na dużą skalę, w tym z krajów muzułmańskich. Ale robili to po cichu, często rozmawiając z przedstawiciela-mi biznesu lub z publicznością zagraniczną, a nie bezpośrednio z polską.
W 2016 roku Mateusz Morawiecki, ówczesny minister rozwoju, powie-dział w niewielkim kręgu uczestników Forum Ekonomicznego w Krynicy, że Polska musi podjąć „intensywne działania”, aby przeciwdziałać malejącej licz-bie pracowników i dlatego „zaprosiłby kilkaset tysięcy robotników ukraiń-skich”26. Dwa lata później, już jako premier, Morawiecki ponownie podkre-ślił, że Polska potrzebuje imigrantów, aby wypełnić luki na rynku pracy27.
23 Błaszczak: Mamy do czynienia z „potężnym” kryzysem imigracyjnym, Dziennik Gazeta Praw-na, 18.04.2017, https://www.gazetaprawna.pl/artykuly/1035638,blaszczak-kryzys-imigracyjny.
html.
24 PiS w spocie przypomina deklaracje PO o uchodźcach, Rzeczpospolita, 17.10.2018, https://
www.rp.pl/Kraj/181019278-PiS-w-spocie-przypomina-deklaracje-PO-o-uchodzcach.html.
25 PiS wraca z tematem muzułmańskich imigrantów. Jarosław Kaczyński: Trzeba się bronić!, Gazeta.pl, 23.03.2019, http://wiadomosci.gazeta.pl/wiadomosci/7,114884,24577993,pis-wraca -z-tematem-muzulmanskich-imigrantow-jaroslaw-kaczynski.html.
26 M. Kolanko (2016): Morawiecki: Musimy uzupełniać ubytki na rynku pracy. Będę starał się, by nastąpiło zaproszenie kilkuset tysięcy pracowników z Ukrainy, 300Polityka.pl, 7.09.2016, http://300polityka.pl/live/2016/09/07/morawiecki-musimy-uzupelniac-ubytki-na-rynku -pracy-bede-staral-sie-by-nastapilo-zaproszenie-kilkuset-tysiecy-pracownikow-z-ukrainy/.
27 Poland needs immigrants for its labor market: PM Morawiecki, Polandin.com, 2.07.2018, https://
polandin.com/37906502/poland-needs-immigrants-for-its-labor-market-pm-morawiecki.
Podobnie, minister inwestycji i rozwoju Jerzy Kwieciński mówił, że „nasza gospodarka potrzebuje coraz więcej zagranicznych pracowników”28. Minister przedsiębiorczości i technologii Jadwiga Emilewicz powiedziała również, że rząd jest „gotowy do otwarcia granic”29. O ile druga i trzecia wypowiedź poja-wiły się w mediach anglojęzycznych (ale wydaje się, że nie upowszechniono ich w tłumaczeniu na język polski), o tyle pierwsza i czwarta nie cieszyły się zbytnim zainteresowaniem w Polsce.
Słowa te współgrają z odpowiednimi działaniami. Rząd potwierdził w 2018 roku, że pracuje nad nową Krajową Polityką Migracyjną w ramach Strategii na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju. Jednym z jej celów jest, podobno, ułatwienie imigrantom spoza UE osiedlania się i pracy w Polsce, na przykład poprzez rozszerzenie listy krajów o uprzywilejowanym dostępie do polskiego rynku pracy z obecnych sześciu byłych krajów sowieckich na kraje Azji Południowo-Wschodniej, takie jak Wietnam i Filipiny30. Jednocześnie, polski rząd rozpoczął bezpośrednie negocjacje z Filipinami w celu zawarcia umowy ułatwiającej migrację obywateli tego kraju do Polski31. Podczas wizyty w Bangladeszu w 2017 roku polska minister rodziny, pracy i opieki społecz-nej Elżbieta Rafalska uzgodniła z rządem tego państwa utworzenie wspólspołecz-nej grupy badawczej ds. migracji. Podkreśliła wysoki poziom imigracji w Polsce ostatnimi czasy i stwierdziła, że „trend rośnie w kierunku absorpcji większej liczby pracowników”32.
28 I. Francis (2018): Poland short of workers after exodus to Britain and Germany, Sky News, 29.04.2018, https://news.sky.com/story/poland-short-of-workers-after-exodus-to-britain-and -germany-11351969.
29 Konstytucja Biznesu do przeglądu w przyszłym roku. Rząd chce ściągnąć więcej pracowni-ków z zagranicy, Forbes, 9.08.2018, https://www.forbes.pl/gospodarka/jadwiga-emilewicz-o -konstytucji-biznesu-i-imigracji-zarobkowej-do-polski/tjm1gxd.
30 G. Osiecki (2018): Rząd otwiera się na imigrantów. Cudzoziemcy pomogą nam załatać demo-graficzną dziurę, Dziennik Gazeta Prawna, 4.06.2018, https://serwisy.gazetaprawna.pl/praca-i -kariera/artykuly/1127723,zmiany-w-zatrudnianiu-cudzoziemcow-imigranci-bez-pozwolen-na -prace.html.
31 G. Osiecki, M. Chądzyński (2018): Nowa polityka migracyjna Polski. Rząd wprowadza ułatwie-nia w zatrudułatwie-nianiu cudzoziemców, Dziennik.pl, 12.07.2018, https://gospodarka.dziennik.pl/
praca/artykuly/577742,polityka-migracyjna-kryzys-praca-cudzoziemcy-filipiny.html; J. Kastner (2018): Poland cracks door open for Filipino workers, Nikkei Asian Review, 17.08. 2018, https://
asia.nikkei.com/Economy/Poland-cracks-door-open-for-Filipino-workers.
32 Bangladesh, Poland agree to work for safe migration, Daily Sun, 23.04.2017, http://www.daily -sun.com/printversion/details/221481/Bangladesh-Poland-agree-to-work-for-safe-migration-.
Powody tej polityki proimigracyjnej są jasne. Polskie społeczeństwo się starzeje, Polska ma jeden z najniższych na świecie wskaźników urodzeń i dużą liczbę obywateli pracujących za granicą. Demografowie prognozują, że populacja Polaków w wieku produkcyjnym spadnie z około 26 milionów w 2015 roku do około 19 milionów w 2050 roku – jest to spadek o prawie 25%33. Przewiduje się, że w tym okresie wskaźnik obciążenia demograficznego (old-age dependency ratio) wzrośnie o ponad 30 punktów procentowych. Jest to drugi wynik w Unii Europejskiej, przy czym Polska ma również drugi co do wielkości wzrost mediany wieku do 2050 roku34. Na skutek dynamiczne-go rozwoju dynamiczne-gospodarki bezrobocie spadło do rekordowo niskiedynamiczne-go poziomu35, wynagrodzenia szybko rosną36, a wielu pracodawców usiłuje znaleźć pracow-ników. Aby złagodzić deficyt siły roboczej, biznes domaga się wpuszczenia większej liczby migrantów. W sierpniu 2018 roku grupa organizacji bizneso-wych i pozarządobizneso-wych, w tym Polska Izba Handlu i Związek Przedsiębiorców i Pracodawców, zaapelowała publicznie do rządu o wprowadzenie ułatwień przy zatrudnianiu pracowników zagranicznych 37.
To właśnie ten lobbing zachęcił rząd do realizacji nowej, bardziej otwartej strategii imigracyjnej, przedstawionej powyżej. Jednocześnie jednak politycy, aby uspokoić opinię publiczną, nadal publicznie twierdzą, że sprzeciwiają się imigracji. Te działania równoważące nie przynoszą trwałych skutków i mogą mieć niebezpieczne konsekwencje. Rządowi do tej pory „się udawało”, ale są już oznaki wzrostu napięcia.
33 A. Kiełczewska, P. Lewandowski (2017): Population ageing and the labour supply in Poland up to 2050, w: P. Lewandowski, J. Rutkowski (red.), Population Ageing, Labour Market and Public Finance in Poland, Warszawa: European Commission Representation in Poland, s. 12.
34 People in the EU – population projections, Eurostat, grudzień 2017, https://ec.europa.eu/
eurostat/statistics-explained/index.php?title=People_in_the_EU_-_population_projections.
35 D. Bartyzel (2017): Unemployment So Low It’s Time for Poland to Worry About It, Bloomberg, 25.05.2017, https://www.bloomberg.com/news/articles/2017-05-24/unemployment-so-low-it-s -now-time-for-poland-to-worry-about-it.
36 UK workers experienced sharpest wage fall of any leading economy, TUC analysis finds, Trades Union Congress, 27.07.2016, https://www.tuc.org.uk/news/uk-workers-experienced-sharpest -wage-fall-any-leading-economy-tuc-analysis-finds; W. Ziomek, Wzrost wynagrodzeń w 2019.
Polska w czołówce, Money.pl, 2.12.2018, https://www.money.pl/gospodarka/wiadomosci/
artykul/pensje-w-polsce-wzrost-plac,245,0,2423029.html.
37 P. Bednarz, Potrzeba więcej ułatwień dla cudzoziemców. Pracodawcy apelują o zmiany w prawie, Business Insider Polska, 22.08.2018, https://businessinsider.com.pl/finanse/zmiana-warunkow -zatrudniania-cudzoziemcow-apel-pracodawcow/vr771p1.
W szczególności, prawica nacjonalistyczna wywiera nacisk na rząd, próbując zwrócić uwagę opinii publicznej na imigrację i wzbudzając obawy o jej nega-tywny wpływ na polską kulturę i społeczeństwo. Gniew w mediach nacjona-listycznych wywołało przemówienie wiceministra inwestycji i rozwoju Pawła Chorążego w sierpniu 2018 roku, którego zdaniem Polska, jeśli chce się rozwi-jać, musi otworzyć się na migrację38. Chociaż jego słowa niewiele różniły się od innych wypowiedzi wcześniej cytowanych, wyższych rangą ministrów, tym razem zwrócono na nie uwagę (a pojawiły się one na krótko przed ważnymi wyborami samorządowymi). W odpowiedzi, znaczący politycy PiS energicznie zaprzeczali, by rząd prowadził jakąkolwiek politykę zezwalającą na imigrację na dużą skalę. Minister spraw wewnętrznych Joachim Brudziński powiedział, że:
„w kwestii polityki migracyjnej nie zamierzam zmieniać [naszej] twardej pozy-cji nawet o milimetr”. Słowa Chorążego powinny być „traktowane jako akade-mickie dygresje, a nie stanowisko rządu”, zapewnił Brudziński39. Następnie Chorąży został zwolniony z funkcji wiceministra. Rzeczniczka rządu wyjaśniła, że jego „komentarze na temat imigrantów były niezwykle sprzeczne z tym, co robi polski rząd”40. Anonimowe źródło w kancelarii premiera podało, że Mora-wiecki „był wściekły” na wiceministra i że nie można współpracować z kimś, kto
„ma tak skrajnie odmienne poglądy od rządu”, który prowadzi „jasną politykę antyimigracyjną”41.
38 „Polska musi i, nawet jeśli nie chce, to powinna chcieć imigrantów” – wiceminister Paweł Chorą-ży o polityce integracyjnej, Media Narodowe, 1.09.2018, https://medianarodowe.com/polska -musi-i-nawet-jesli-nie-chce-to-powinna-chciec-imigrantow-wiceminister-pawel-chorazy-o -polityce-integracyjnej/.
39 I. Morawski (2018): Rząd przeciwny imigrantom otwiera dla nich szeroko drzwi, Bankier.pl, 10.09.2018, https://www.bankier.pl/wiadomosc/Rzad-przeciwny-imigrantom-otwiera-dla-nich -szeroko-drzwi-7613922.html.
40 Dymisja wiceministra Pawła Chorążego. Powód? Wypowiedź o imigrantach i repatiantach, Newsweek, 14.09.2018, https://www.newsweek.pl/polska/polityka/dymisja-wiceministra-pawla -chorazego-powodem-wypowiedz-o-imigrantach/fexhgh9.
41 M. Makowski (2018): „Premier był wściekły”. Morawiecki podjął decyzję o zdymisjonowaniu ministra Chorążego. Zaważyły wypowiedzi o imigrantach, Wirtualna Polska, 14.09.2018, https://
opinie.wp.pl/news-wp-premier-byl-wsciekly-morawiecki-podjal-decyzje-o-zdymisjonowaniu -ministra-chorazego-zawazyly-wypowiedzi-o-imigrantach-6295185123436161a.