Kampania prezydencka Anno Domini 2017 obfitowała w nieoczekiwa-ne sytuacje. Wycięto w pień pewnych kandydatów (wpływ na to być może miała toksyczna domena internetowa rosyjskich mediów, takich jak Russia Today). Najpierw Alaina Juppé’go zgubiła pycha. Później wyniknęła sprawa nielegalnego zatrudnienia żony François Fillona i sponsorowanych garnitu-rów. Doszło do ostatecznego upadku Nicolasa Sarkozy’ego. Nie mówiąc już o abnegacji François Hollande’a, który na pożegnanie rozdawał pocałunki śmierci, to Benoît Hamonowi, to Manuelowi Vallsowi. Być może zagroził też istnieniu Partii Socjalistycznej.
Rok przed wyborami można było odnieść wrażenie, że wszystko zostało już rozstrzygnięte. Prawybory na prawicy miały wyłonić kandydata, który stanie w szranki w drugiej turze z kandydatką Frontu Narodowego Marine le Pen.
Pierwszy raz w historii V Republiki, otwarcie i bez ogródek, przyznano się do gry o drugie miejsce. Według filozofa Michela Onfraya Marine le Pen stała się wytworem francuskiej polityki po to, aby można było z nią wygrać.
Niczego nie dało się przewidzieć, sytuacja zmieniała się jak w kalejdosko-pie. Było jednak pewne, że islam i zagrożenia terrorystyczne będą tematami ważnymi w tej kampanii. A mimo to, do tego również nie doszło. Dziwne, biorąc pod uwagę wrażliwość tej literackiej nacji na dramatyczne wydarzenia i komentarze literackie. Chodzi oczywiście o Uległość Michela Houellebecqa.
Nie miejsce tutaj na przypomnienie tej powieści. Wydano polskie tłumacze-nie, ukazało się wiele recenzji i komentarzy o ostatnim bestsellerze autora Cząstek elementarnych. Warto natomiast wspomnieć o powieści Boualema Sansala pod tytułem 2084. Autor kreśli w niej apokaliptyczną wizję końca Republiki. To opowieść o rozległym imperium – Abistanie, które nazwę wzięło od proroka Abiego. Panuje w nim system totalitarny, w którym do codzienności należy siedzenie w więzieniu, zakazy, ciche uduszenia. Wszy-scy ludzie podporządkowani są zasadom religii boga Yölaha. Ustrój Abistanu opiera się na amnezji i poddaniu się jednemu bogu. Osobiste myśli są zakaza-ne, jak u Orwella, wszechobecny system nadzoru pozwala poznać dewiacyjne pomysły i działania jednostek. Oficjalnie jednomyślni ludzie żyją w szczęściu, wyznając wiarę, bez zadawania zbędnych pytań. Nie wolno wątpić. Dykta-torski system rządzi się zasadami i rytuałami doskonale skodyfikowanymi.
Funkcjonuje bez historii. Tylko jeden człowiek, bohater powieści Ati zaczyna wątpić. Dowiaduje się o istnieniu renegatów żyjących w gettach, bez dyktatu państwowej religii. Sansal ani razu nie używa słowa islam. Ale tego słowa użyć nawet nie trzeba.
2084 opisuje antyutopie w Orwellowskim stylu. Szanse na ziszczenie tego scenariusza są, oczywiście, marne. Prawdą jest jednak, że Francja boryka się z istotnymi problemami związanymi ze swoją spoistością terytorialną. Świad-czy o tym dobitnie kryzys emigrancki w 2017 roku na Majotcie, nie wspo-minając już o sytuacji na przedmieściach dużych metropolii. Jak mówi Pascal Bruckner: „Francja znalazła się w pułapce politycznej poprawności, podob-nie jak Stany Zjednoczone. Muzułmapodob-nie podob-niemal automatyczpodob-nie są trakto-wani jako ofiary kolonialnej przeszłości, które wymagają nieustannej ochro-ny”37. I dodaje: „W wielu miejscach Francji obowiązują zasady będące dziwną mieszanką francuskiego prawa muzułmańskiego szariatu. To będzie najważ-niejsze zadanie nowego prezydenta. (…) Odzyskać kontrolę nad całym tery-torium Francji, bo dziś są dzielnice zdominowane przez muzułmanów. To właściwie ostatni moment. Naprawdę obawiam się, że Francja stoi na krawę-dzi wojny domowej”38.
Konkluzja
Gros rozważań zawartych w pamiętnikach de Gaulle’a dotyczy Francji, a właściwie tego, czym jest Francja i jakie ma zadania, mówiąc górnolotnie, wobec całej ludzkości. Dla generała kraina nad Loarą i Sekwaną powołana jest – de Gaulle nie unika tutaj charakterystycznej emfazy – do rzeczy nieprzecięt-nych. Jej blask winien obejmować cały glob i inspirować świat. Już w pierw-szych zdaniach swoich memuarów twórca V Republiki zaczyna od wysokie-go c: „Moja emocjonalna strona ma tendencję do wyobrażania sobie Francji jako księżniczki w bajce lub Madonny na freskach, mającej podniosłe i wyjąt-kowe przeznaczenie. Instynktownie mam przeczucie, że Opatrzność stworzy-ła ją albo do pełnego sukcesu, albo przykstworzy-ładowych nieszczęść. Jeśli mimo to w jej działaniach przejawia się przeciętność, uderza mnie to jako absurdalna
37 P. Bruckner (2017): w: M. Darmas, A. Koziński, Jarzmo wielkości Francji, Warszawa:
Wydawnictwo Akademickie Dialog, s. 18.
38 M. Darmas, A. Koziński, Jarzmo…, op. cit., s. 20.
anomalia. Pozytywna strona mojego intelektu upewnia mniej jednak, że Fran-cja nie jest sobą, dopóki nie znajduje się w pierwszym szeregu”39.
Niniejsze rozważania pokazują, jak trudno egzorcyzmować i wypierać takie myślenie we Francji. Poczucie wyjątkowości i dogmatyzm instytucjonalny hamują rozwój, uniemożliwiają wdrożenie poważnych reform instytucjonal-nych i powodują, że Francja nie jest w stanie dostosować się do wymogów procesów globalizacyjnych. Spadkobierczyni rzymskiej filozofii politycz-nej, opartej na jedności terytorialnej i organizacji przez prawo, rozpada się na kawałki pod naporem dużej migracji i „zapomnianych archipelagów”, które nie chcą podporządkować się woli centrum – Paryżowi. Ostatni kryzys
„żółtych kamizelek” niczym w soczewce pokazuje, jak „logika spadkobierców”
kłóci się z „logiką skrzywdzonych i poniżonych”, zapomnianych de facto przez państwo. Etat sacré, sakralizowane państwo, zastępujące Kościół katolicki, przestaje sobie radzić pod naporem galopującego islamu.
I jeszcze na koniec. Pascal Bruckner w Tyranii skruchy. Rozważania na temat samobiczowania zachodu40 pokazuje, jak wykoślawiona interpretacja grzechu pierworodnego z okresu Oświecenia, staje się trucizną, która zatru-wa zachodnie myślenie. „Księżniczka” de Gaulle’a zaczyna się wstydzić siebie, swojej przeszłości kolonialnej, dawnych błędów, staje przed lustrem i sobą pogardza. Mamy tu do czynienia z paraliżującym paradoksem. Z jednej stro-ny „księżniczka” utożsamia się z dynastyczną schedą i chciałaby gwarancji, że jej potomstwo utrzyma się na tronie, a z drugiej – ma żal do swoich antenatów o to, że w przeszłości swoją wielkość wywalczyli żelazem i okupili krwią…
Bibliografia
Balladur É., Duhamel A. (2017): Grandeur, déclin et destin de la Ve République. Un dialogue, Paris: Éditions de l’Observatoire.
Baudrillard J. (1993): Symbolic Exchange and Death, London: Sage Publications.
Bourdieu P. (1989): La noblesse d’États. Grandes écoles et esprit de corps, Paris: Les Éditions de Minuits.
39 Ch. de Gaulle (1962): Pamiętniki wojenne. Apel 1940–1942, tłum. Jerzy Nowacki, Warszawa:
Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, s. 9.
40 P. Bruckner (2019): Tyrania skruchy. Rozważania na temat samobiczowania zachodu, tłum.
Andrzej Szeptycki, Warszawa: PIW.
Bourdieu P., Passeron J.-C. (1964): Les Héritiers, Paris: Les Éditions de Minuits.
Bourgeois B. (2000): La raison moderne et le droit politique, Paris: Vrin.
Bruckner P. (2010): The Tyranny of Guilt: An Essay on Western Masochism, Princeton:
Princeton University Press, 2010.
Darmas M., Koziński A. (2017): Jarzmo wielkości Francji, Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Dialog.
de Gaulle Ch. (1955): War Memoirs: Call to Honour, 1940–1942, London:
Collins, t. 1.
Debray R. (2017): Le nouveau pouvoir, Paris: Cerf, Paris 2017.
Delsol Ch. (2011): A few notes about the French Republic, in: Idee republikańskie.
Trzy idee, red. Wojciech Przybylski, Warszawa: Biblioteka Res Publiki Nowej.
Giesbert F.-O. (2006): La tragédie du président. Scènes de la vie politique (1986–2006), Paris: Flammarion.
Houellebecq M. (2000): Atomised, London: Heinemann.
Houellebecq M. (2015): Submission, Farrar, Straus and Giroux.
Kant I. (1784): Beantwortung der Frage: Was ist Aufklärung, Berlinische Monats-schrift, Berlin, 2, s. 481–494.
Kondratieva T. (2017): Bolcheviks et jacobins. Itinéraire des analogies, Paris: Éditions Payot.
Kusiak P. (2011): Postpolityka. W poszukiwaniu istoty zjawiska, Colloqium Wydziału Nauk Humanistycznych i Społecznych, t. III/2011.
Le monde est vide depuis les Romains, Œuvres complètes de Saint-Just, red. Charles Vellay, Editions Eugène Factuelle, Paris 1908, t. II.
Lefort C. (1981): L’invention démocratique, Paris: Fayard.
Les signes et manifestations d’appartenance religieuses dans les établissements scolaires, Rapport présenté par Jean-Pierre Obin, czerwiec 2004, n. 2004–115, http://media.education.gouv.fr/file/02/6/6026.pdf (dostęp: 10.05.2018).
Madelin L. (1914): Danton, Paris: Hachette.
Ne vous inquiétez pas, regardez moi faire. Je ne commenterai pas ce que vous avez dit, mais... Il faut que tout le monde puisse s’exprimer mais... Il faut qu’il y ait un peu d’ordre, on the basis of coverage in RTL Radio, http://www.rtl.fr/actu/politique/
un-veteran-a-macron-soyez-tres-ferme-avec-tous-ces-gauchos-7793313155 (dostęp: 10.05.2018).
Ozouf M., Furet F. (1993): Le siècle de l’avènement républicain, Paris: Gallimard.
Revault d’Allones M. (2010): Pourquoi nous n’aimons pas la démocratie, Paris: Le Seuil.
Revault d’Allonnes M.(2012): Comment la crise vient à la philosophie, Esprit, marzec/
kwiecień 2012, s. 108–117.
Rosanvallon P. (2014): Le parlement des invisibles. Manifeste pour „raconter la vie”, Paris: Le Seuil.
Rosanvallon P. (2015): Le bon gouvernement, Paris: Le Seuil.
Rousseau J.J. (1979): Emile, or On Education, New York: Basic Books.
Salmon Ch. (2007): Verbicide. Du bon usage des cerveaux humains disponibles, Paris:
Babel.
Si je peux me permettre, soyez très ferme avec tous ces gauchos de la politique qui ne veulent que foutre la merde!, on the basis of coverage in RTL Radio, http://
www.rtl.fr/actu/politique/un-veteran-a-macron-soyez-tres-ferme-avec-tous-ces -gauchos-7793313155 (dostęp: 10.05.2018).
Thucydides, History of the Peloponnesian War, http://www.documentacatholicaomnia.
eu/03d/-460_-400,_Thucydites,_History_Of_The_Peloponnesian_War,_EN.pdf.