Prawo do prywatności i ochrona danych osobowych

1. Inicjatywy legislacyjne członków Rady Ministrów w zakresie regulacji poszczególnych aspektów aktywności obywateli w przestrzeni Internetu

Do Rzecznika zwróciła się Krajowa Izba Gospodarcza Elektroniki i Telekomu-nikacji wskazując m.in. na możliwość naruszania prawa do prywatności obywateli poprzez kształt przepisów wydanego na podstawie art. 180c ust. 2 ustawy Prawo tele-komunikacyjne¹⁵³ rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 28 grudnia 2009 r.

w sprawie szczegółowego wykazu danych oraz rodzajów operatorów publicznej sieci telekomunikacyjnej lub dostawców publicznie dostępnych usług telekomunikacyj-nych obowiązatelekomunikacyj-nych do ich zatrzymywania i przechowywania¹⁵⁴, wskazujący na ko-nieczność gromadzenia przez operatorów danych o połączeniu we wszystkich komór-kach sieci, które obsługują połączenie w trakcie jego trwania.

W związku z powyższym oraz nawiązując do licznych inicjatyw legislacyjnych członków Rady Ministrów w zakresie regulacji poszczególnych aspektów aktywności obywateli w przestrzeni Internetu, Rzecznik zwrócił się do Prezesa Rady Ministrów z prośbą o ustosunkowanie się do jego wątpliwości związanych z próbami dostoso-wania polskiego systemu prawnego wyzwań jakie niesie ze sobą rozwój społeczeń-stwa informacyjnego. Do poszczególnych problemów poruszanych przez Rzecznika we wzmiankowanym wystąpieniu należy między innymi problem zbytniego aktywi-zmu ustawodawcy przy implementacji dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2006/24/WE z dnia 15 marca 2006 r. w sprawie zatrzymywania generowanych lub przetwarzanych danych w związku ze świadczeniem ogólnie dostępnych usług łącz-ności elektronicznej lub udostępnianiem publicznych sieci łączłącz-ności oraz zmieniająca dyrektywę 2002/58/WE¹⁵⁵. Została poruszona kwestia konieczności analizy ogólnych granic dopuszczalności wprowadzenia prewencyjnego, pozbawionego konkretnego powodu przechowywania danych telekomunikacyjnych, przez prywatne podmio-ty świadczące usługi telekomunikacyjne, w demokrapodmio-tycznym państwie prawnym.

153 Ustawa z 16 lipca 2004 r. (Dz.U. Nr 171, poz. 1800, z późn. zm.).

154 Rozporządzenie z 28 grudnia 2009 r. (Dz.U. Nr 226, poz. 1828).

155 Dz.U. UE L 105 z 13 kwietnia 2006 r.

89 Rzecznik zwrócił uwagę na poszczególne aspekty procedury pozyskiwania, przecho-wywania oraz udostępniania tych danych pod kątem spełnienia przesłanek wprowa-dzania ograniczeń w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i praw z art.

31 ust. 3 Konstytucji RP. Kształt uregulowania opisywanych kwestii w ustawie Prawo telekomunikacyjne wzbudził dodatkowo wątpliwości Rzecznika co do zachowania zasady określoności, zgodnie z którą przepisy prawne muszą być formułowane w spo-sób poprawny, precyzyjny i jasny. W dalszej części wystąpienia została również poru-szona tematyka prób wprowadzenia Rejestru Stron i Usług Niedozwolonych zawar-tego w przygotowanym przez Ministerstwo Finansów projekcie nowelizacji ustawy z 19 listopada 2009 r. o grach hazardowych¹⁵⁶ oraz wypowiedzi Podsekretarza Stanu w MSWiA dotyczących planowanych zmian regulacji ochrony praw autorskich w In-ternecie.

W odpowiedzi poinformowano¹⁵⁷ Rzecznika, że rozporządzenie Ministra Infra-struktury w sprawie szczegółowego wykazu danych oraz rodzajów operatorów pu-blicznej sieci telekomunikacyjnej lub dostawców publicznie dostępnych usług tele-komunikacyjnych obowiązanych do ich zatrzymywania i przechowywania, stanowi implementację prawa unijnego. Projekt był szeroko konsultowany zarówno międzyre-sortowo, jak również ze środowiskiem i branżą telekomunikacyjną. Nie wzbudził tak-że zastrzetak-żeń Rządowego Centrum Legislacji. Obowiązkiem retencji objęte są dane lokalizacyjne, które dopiero na żądanie uprawnionych organów mogą zostać przetwo-rzone w taki sposób, aby możliwe było uzyskanie przybliżonego położenia urządzenia, z którego wykonano połączenie. Prezes Rady Ministrów podjął decyzję o wyłączeniu z projektu ustawy o zmianie ustawy o grach hazardowych oraz niektórych innych ustaw przepisów dotyczących Rejestru Stron i Usług Niedozwolonych. Niezależnie od powyższego, podjęte zostały prace mające na celu wypracowanie alternatywnych wobec RSiUN rozwiązań umożliwiających skuteczne zapobieganie przestępczości w Internecie. Opracowanie propozycji zmierzających do zapewnienia efektywniejszej ochrony praw autorskich i praw pokrewnych, także w środowisku Internetu, zostało powierzone tzw. Grupie Internet, która działa w ramach międzyresortowego Zespołu do Spraw Przeciwdziałania Naruszeniom Prawa Autorskiego i Praw Pokrewnych pod przewodnictwem Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

2. Przetwarzanie przez Policję danych osobowych sprawców wykroczeń

W pismach do Rzecznika wnioskodawcy poruszali problem dołączania do mate-riałów postępowania w sprawie o wykroczenia wydruku z Krajowego Systemu Infor-macyjnego Policji, zawierającego informacje o skazaniach za wykroczenia, które ule-gły zatarciu z mocy prawa. Rzecznik podkreślił, że praktyka polegająca na

gromadze-156 Ustawa z 19 listopada 2009 r. (Dz.U. Nr 201, poz. 1540).

157 Pismo z 18 marca 2010 r.

90

niu, przechowywaniu i przetwarzaniu danych o uprzedniej karalności za wykrocze-nia, które uległy już zatarciu, nie znajduje podstawy prawnej. Krytycznie należy rów-nież ocenić przetwarzanie danych o zatartych ukaraniach dla celów prowadzonych postępowań karnych i traktowanie osób, których te ukarania dotyczą, jako uprzednio karanych. Za niedopuszczalne należy uznać mechaniczne dołączanie do wniosków o ukaranie (ale także do akt postępowania przygotowawczego w sprawach o przestęp-stwa) informacji o ukaraniach za wykroczenia, które uległy zatarciu. Zdaniem Rzecz-nika, policjant wykonujący tego rodzaju czynności powinien przeanalizować dane zawarte w KSIP, a w razie stwierdzenia występowania w nich informacji o zatartych ukaraniach, podjąć działania zmierzające do usunięcia tych danych z Systemu. Dane tego rodzaju nie mogą także być dołączane do wniosków o ukaranie ani do akt sprawy karnej. Rzecznik zwrócił się¹⁵⁸ do Komendanta Głównego Policji z prośbą o przeanali-zowanie przedstawionego problemu, także pod kątem zasięgu występowania opisanej wadliwej praktyki oraz poinformowanie o poczynionych ustaleniach i ewentualnie podjętych działaniach.

W odpowiedzi poinformowano¹⁵⁹ Rzecznika, że dokonano zmiany w treści § 123 instrukcji stanowiącej załącznik do decyzji nr 167 Komendanta Głównego Poli-cji z dnia 19 marca 2008 r. w sprawie funkcjonowania zestawu centralnych zbiorów informacji tworzących Krajowy System Informacyjny Policji. W związku z nowym brzmieniem § 123 instrukcji, wypracowany został w Krajowym Systemie Informacyj-nym Policji mechanizm zmieniający strukturę programu, usuwający automatycznie informacje nie spełniające nowych wymogów. Niezależnie od powyższego, Komen-dant Główny Policji zdecydował przekazać do podległych jednostek Policji pismo przypominające o konieczności zwracania uwagi na prawidłowość wykorzystywania wydruków z KSIP przez policjantów.

3. Wykorzystywanie i upublicznianie przez organy ścigania materiałów pochodzących z monitoringu

W 2010 r. w zainteresowaniu Rzecznika pozostawała problematyka dotycząca uprawnienia organów ścigania do wykorzystywania i upubliczniania materiałów pochodzących z monitoringu. W ocenie Rzecznika, w polskim systemie prawnym brak jest rozwiązań legislacyjnych, które stanowiłyby podstawę prawną uprawnia-jącą organy ścigania do przetwarzania i upubliczniania materiałów pochodzących z monitoringu, które zawierają dane osobowe obywateli. Czynności organów ścigania polegające na wykorzystywaniu i upublicznianiu materiałów uzyskanych za pomocą monitoringu, wkraczają dalece w konstytucyjnie chronione prawa obywateli, w tym

158 RPO-644453-II/10 z 27 kwietnia 2010 r.

159 Pismo z 28 maja 2010 r.

91 prawo do prywatności i ochrony wizerunku. Rzecznik zwrócił się¹⁶⁰ do Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych z prośbą o zbadanie przedmiotowej proble-matyki, a w szczególności o rozważenie, czy nie zachodzi potrzeba podjęcia, przez uprawnione podmioty, działań związanych z opracowaniem ustawy, która w sposób kompleksowy określałaby zasady wykorzystywania przez organy państwowe danych pochodzących z monitoringu.

Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych podzielił¹⁶¹ poglądy prawne Rzecznika, dostrzegając także potrzebę zainicjowania postulowanych prac legislacyj-nych.

4. Uzależnianie zawarcia umowy kompleksowej o dostawę gazu od uzupełnienia w umowie szeregu danych osobowych

Omówienie w rozdziale „Przestrzeganie praw obywateli w sprawach mieszkanio-wych” – Sprawy dostaw energii strona 211.