Szkolnictwo wyższe

1. Sposób i tryb rekrutacji absolwentów szkół średnich na uczelnie wyższe

Analiza skarg, które wpłynęły do Rzecznika wskazała na problemy podczas na-boru absolwentów szkół średnich na uczelnie wyższe, takie jak: niewłaściwa koor-dynacja zasad przeprowadzania egzaminów maturalnych z procedurą rekrutacyjną, system tzw. przeliczników dyskryminujący niektóre grupy maturzystów, błędy for-malne w procedurze naborowej oraz nieuzasadnione zawężenie podstawy odwołania od decyzji komisji rekrutacyjnej. Zasadniczy problem wiąże się z rozdzieleniem po-ziomów egzaminów maturalnych i zasadą swobody w ustalaniu warunków rekrutacji przez uczelnie wyższe. Przykładowo, w sytuacji gdy uczelnia rezygnuje z wymagane-go wcześniej egzaminu na poziomie rozszerzonym na rzecz poziomu podstawowewymagane-go, maturzysta legitymujący się egzaminem na poziomie rozszerzonym będzie miał za-mkniętą drogę na tę uczelnię. Konieczna wydaje się zmiana przepisów, która umoż-liwi maturzystom aplikowanie na wybraną uczelnię wyższą, pomimo zmienionych kryteriów rekrutacyjnych. Do Rzecznika wpływały także skargi maturzystów z tzw.

starą maturą, którym nie zapewniono równego dostępu do nauki na uczelniach wyż-szych. Wydaje się, że przypadkom dyskryminujących praktyk można przeciwdziałać w drodze kontroli przez Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Znaczna część de-cyzji o odmowie przyjęcia na studia, kontrolowanych przez Rzecznika, zawiera rażące błędy formalne. Wątpliwości budzi także zawężenie podstawy odwołania od decyzji komisji rekrutacyjnej. Zgodnie z art. 169 ust. 8 ustawy o szkolnictwie wyższym⁴⁴⁸, podstawą odwołania może być jedynie wskazanie naruszenia warunków i trybu re-krutacji na studia określonych w drodze uchwały senatu uczelni wyższej. Ustawodaw-ca wyłączył więc możliwość powołania się w postępowaniu przed organem drugiej instancji na naruszenie przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego oraz innych przepisów powszechnie obowiązującego prawa. Rzecznik zwrócił się⁴⁴⁹ do Mi-nistra Edukacji Narodowej oraz MiMi-nistra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z prośbą o przedstawienie stanowiska w poruszonych kwestiach.

Minister Edukacji Narodowej poinformował⁴⁵⁰, że w związku z wprowadzeniem rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego⁴⁵¹ w poszczególnych typach szkół, przewiduje się zmianę zasad przeprowadzania egzaminu maturalnego, dosto-sowanych do nowej podstawy programowej. Projektuje się, że w 2015 r. absolwenci szkół ponadgimnazjalnych będą przystępowali do egzaminu maturalnego z

przed-448 Ustawa z 27 lipca 2005 r. (Dz.U. Nr 164, poz. 1365, z późn. zm.).

449 RPO-556183-I/08 z 24 lutego 2010 r.

450 Pismo z 10 marca 2010 r.

451 Rozporządzenie z 23 grudnia 2008 r. (Dz.U. z 2009 r. Nr 4, poz. 17).

189 miotów obowiązkowych tylko na poziomie podstawowym, a z przedmiotów dodatko-wych tylko na poziomie rozszerzonym.

Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego poinformował⁴⁵², że dokonywanie ja-kichkolwiek zmian w zasadach rekrutacji na dany rok akademicki, podjętych i poda-nych do publicznej wiadomości przez senat uczelni w trybie art. 169, jest niedopusz-czalne. W przypadkach otrzymywania zmienionych zasad rekrutacji na dany rok aka-demicki, Minister zwraca uwagę uczelni, iż przyjęte zmiany uchwał stanowią rażące naruszenie art. 169 ustawy i nie mają mocy prawnej. Przed wejściem w życie art. 169 ust. 8 ustawy, składane przez kandydatów odwołania dotyczyły w mniejszym stopniu warunków i trybu rekrutacji, w większym zaś de facto stanowiły prośbę o przyjęcie na studia, a ich uzasadnienia opisywały głównie komplikacje życiowe kandydatów.

Zapis art. 169 ust. 8 stanowiący, iż podstawą odwołania może być jedynie wskazanie warunków i trybu rekrutacji na studia określonych w uchwale senatu, uporządkował tryb składania odwołań od decyzji komisji rekrutacyjnych, nie wykluczając przy tym drogi wniesienia odwołania na podstawie przepisów k.p.a. Minister Nauki i Szkol-nictwa Wyższego zwrócił się, za pośrednictwem strony internetowej Ministerstwa, do rektorów szkół wyższych z apelem o wykorzystanie uwag Rzecznika w proce-sie podejmowania przez organy uczelni uchwał rekrutacyjnych na rok akademicki 2011/2012 i lata następne. Jednocześnie, dla podkreślenia wagi problemu, wystąpienie Rzecznika zostało przekazane Przewodniczącej Konferencji Rektorów Akademickich Szkół Polskich do wykorzystania w pracach Konferencji. Sprawa jest kontynuowana przez RPO.

2. Zasady rekrutacji prowadzonej przez uniwersytety medyczne na studia w języku angielskim

W 2010 r. zwrócono uwagę Rzecznika na zasady rekrutacji prowadzonej przez uniwersytety medyczne na odpłatne studia w języku angielskim. Istotne wątpliwości wywołuje fakt, iż niektóre uczelnie włączają do regulaminów przyjęć wymóg posiada-nia obywatelstwa innego niż polskie. Tego rodzaju postanowieposiada-nia wykluczają kandy-datów legitymujących się obywatelstwem polskim i jako takie – w ocenie Rzecznika – stanowią dyskryminację ze względu na przynależność państwową. Nie wszystkie uczelnie medyczne w Polsce stosują taką dyskryminującą praktykę, np. Łódzki Uni-wersytet Medyczny dopuszcza możliwość podjęcia odpłatnych studiów medycznych w języku angielskim przez obywateli polskich.

Prawo do nauki jest jednym z fundamentów każdego demokratycznego systemu prawnego. Zostało ono zagwarantowane w art. 70 Konstytucji. W związku z powyż-szym Rzecznik zwrócił się⁴⁵³ do Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z prośbą o

za-452 Pismo z 15 marca 2010 r.

453 RPO-646583-I/10 z 20 maja 2010 r.

190

jęcie stanowiska w przedstawionej sprawie oraz ewentualne podjęcie odpowiednich czynności w ramach sprawowanego nadzoru nad zgodnością działań uczelni z prze-pisami prawa.

W odpowiedzi Minister podzielił⁴⁵⁴ pogląd Rzecznika i poinformował, iż w jego ocenie przepisy ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym nie dają podstaw do warunko-wania możliwości ubiegania się o przyjęcie na studia w języku angielskim od posiada-nia innego obywatelstwa niż polskie.

Jednocześnie Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego przekazał sprawę Mini-strowi Zdrowia, sprawującemu nadzór nad uczniami medycyny.

Mając powyższe na uwadze, Rzecznik zwrócił się⁴⁵⁵ następnie do Ministra Zdro-wia z prośbą o zajęcie stanowiska w sprawie oraz o podjęcie odpowiednich czynności w ramach nadzoru nad zgodnością działań uczelni medycznych z przepisami prawa.

Minister Zdrowia⁴⁵⁶ również podzielił zdanie Rzecznika. Po zbadaniu sprawy braku możliwości podejmowania odpłatnych studiów medycznych prowadzonych w języku angielskim na niektórych uczelniach medycznych przez obywateli polskich, rektorzy podległych resortowi zdrowia uczelni zostali poinformowani o niezgodności takiego działania z przepisami prawa oraz poproszeni o usunięcie zapisów tego rodza-ju z wewnętrznych przepisów regulujących zasady rekrutacji.

454 Pismo z 31 maja 2010 r.

455 RPO-646583-I/10 z 5 sierpnia 2010 r.

456 Pismo z 16 sierpnia 2010 r.

XIX.