Przekazywanie okazów na podstawie etykiet

Na czym polega uproszczenie?

Zgodnie z art. 7 ust. 4 rozp. Rady 338/97, import i eksport okreœlonych materia≥ów badawczych, stanowiπcych przedmiot niekomercyjnych po¿yczek, darowizn i wymian pomiêdzy naukowcami i instytucjami naukowymi mo¿e podlegaæ uproszczonej 35

procedurze. Materia≥y takie mogπ byæ przewo¿one przez granice Unii Europejskiej oraz pañstw trzecich bez wydawania zezwoleñ importowych i eksportowych lub œwiadectw – jedynie na podstawie specjalnych etykiet wydanych lub potwierdzanych przez organ zarzπdzajπcy, ale wypisywanych ka¿dorazowo przez podmiot wysy≥ajπcy okaz.

Przepisy wprowadzajπce i regulujπce stosowanie etykiety

Szczegó≥owe rozwiπzania, dotyczπce tego zagadnienia, strony CITES okreœli≥y w Rezolucji 11.15. Unia Europejska potwierdzi≥a mo¿liwoœæ stosowania tych uproszczeñ w art. 7 ust. 4 rozp. Rady 338/97, a kilka bardziej szczegó≥owych rozwiπzañ wprowadzi≥a w rozdziale XI (art. 52) rozp. Komisji 865/2006. Polska ustawa o ochronie przyrody w art.

63 upowa¿nia do korzystania z tych procedur, jednoczeœnie powtarzajπc kilka z zasad obowiπzujπcych na podstawie przepisów Unijnych i CITES.

35W polskojêzycznej wersji rozp. Rady 338/97 napisano, ¿e chodzi o wymianê miêdzy naukowcami a instytucjami, co jest oczywistym b≥êdem.

Wype≥nianie i u¿ywanie etykiet

Wzór etykiety stosowanej przez instytucje naukowe zarejestrowane na terenie Unii zosta≥ podany w Aneksie VI do rozp. Komisji 792/2012 . W przypadku sprowadzania 36

okazów z pañstw trzecich (spoza UE), dopuszczalne sπ inne wzory etykiet, jednak muszπ byæ one wydane lub zatwierdzone przez tamtejsze organy zarzπdzajπce CITES.

Zgodnie z art. 52 ust. 3 rozp. Komisji 865/2006, przedstawiciel instytucji zarejestro-wanej na terenie UE, która chce wys≥aæ okaz, wype≥nia pola 1–5 etykiety. Choæ w rozpo-rzπdzeniu tego nie napisano, zgodnie z rekomendacjπ e(iii) z Rezolucji 11.15 obok pola nr 5 powinien tak¿e zostaæ umieszczony podpis przedstawiciela danej instytucji odpowiedzialnego za wype≥nianie etykiet. Po wype≥nieniu etykiety instytucja niezw≥ocznie przekazuje organowi zarzπdzajπcemu, w którym jest zarejestrowana, szczegó≥owe informacje na temat wykorzystania ka¿dej etykiety, zwracajπc mu czêœæ etykiety przeznaczonej do tego celu.

Etykieta powinna byæ umieszczona na opakowaniu, w którym przewo¿ony jest okaz (musi mu towarzyszyæ przy przekraczaniu granicy). Podczas odprawy celnej etykiety te zastêpujπ zezwolenia lub œwiadectwa CITES, pe≥niπc rolê deklaracji celnej. S≥u¿by celne nie nanoszπ na tych etykietach ¿adnych informacji podczas przekraczania granicy.

W przypadku importu okazów na podstawie etykiet, uprawniona instytucja importujπca nie musi uzyskiwaæ ani wype≥niaæ ¿adnych dodatkowych dokumentów.

Kto mo¿e korzystaæ z uproszczenia?

Przewo¿enie okazów CITES na podstawie etykiet dozwolone jest zasadniczo jedynie pomiêdzy instytucjami naukowymi zarejestrowanymi przez organy zarzπdzajπce pañstw, na terenie których siê one znajdujπ. Rezolucja 11.15 dopuszcza tak¿e wymianê z instytu-cjami z pañstw, które nie sπ stronami Konwencji, a wiêc nie sπ zarejestrowane zgodnie z zasadami CITES. Jednak mogπ to byæ wy≥πcznie podmioty, które spe≥niajπ wszystkie kryteria wymagane wobec jednostek zarejestrowanych. Spe≥nienie tych kryteriów powinno byæ zadeklarowane przez odpowiedni organ pañstwowy danego kraju, a potwierdzone przez Sekretariat CITES.

Choæ tekst Konwencji, a za nim przepisy EU WTR wymieniajπ jako podmioty mogπce korzystaæ z tych uproszczeñ zarówno indywidualnych naukowców, jak i instytucje naukowe, Rezolucja 11.15 przewiduje mo¿liwoœæ rejestracji (co jest warunkiem korzystania z etykiet) jedynie instytucji naukowych. W rekomendacji e(vii) napisano,

¿e indywidualni naukowcy, którzy dysponujπ prywatnymi kolekcjami, aby skorzystaæ z dobrodziejstw tych uproszczonych zasad powinni afiliowaæ siê przy zarejestrowanych instytucjach i nale¿y ich do tego zachêcaæ.

Rodzaje dopuszczonych transakcji

Przekazanie materia≥u naukowego pomiêdzy zarejestrowanymi instytucjami naukowymi, prowadzone na podstawie etykiet, nie mo¿e mieæ charakteru zarobkowego.

Dopuszczalne sπ wy≥πcznie trzy rodzaje transakcji niekomercyjnych:

36W polskojêzycznej wersji rozp. Komisji 792/2012, we wzorze etykiety podanej w Aneksie VI ang. wyra¿enie full

?wypo¿yczanie,

?wymiana,

?darowizna.

Art. 52 ust. 1 rozp. Komisji 865/2006 oraz rekomendacja e(iii) Rezolucji 11.15 jednoznacznie wskazujπ, ¿e tranzakcie te powinny s≥u¿yæ badaniom naukowym.

Nie mo¿e wiêc to byæ np. cel wy≥πcznie edukacyjny czy dekoracyjny. We wstêpie do Rezolucji napisano, ¿e chodzi przede wszystkim o badania taksonomiczne oraz zwiπzane z ochronπ gatunków, jednak to zawê¿enie nie jest umocowanie w przepisach i stanowi raczej deklaracjê dotyczπcπ ogólnego celu wprowadzenia uproszczeñ.

Rodzaje okazów, które mo¿na przewoziæ na podstawie etykiet

Zgodnie z art. 54 rozp. Komisji 865/2006, a tak¿e art. VII ust. 6 CITES i rekomendacjπ e(iii) Rezolucji 11.15, przedmiotem obrotu na podstawie etykiet zastêpujπcych zezwolenia i œwiadectwa mogπ byæ:

a) okazy zielnikowe (dotyczy to roœlin i grzybów);

b) zakonserwowane, suszone lub zatopione okazy muzealne (dowolnych grup organizmów),

c) ¿ywy materia≥ roœlinny.

Pojêcia „zakonserwowane” czy „zatopione” nie zosta≥y zdefiniowane. Zgodnie z rekomendacjπ e(v) tej samej Rezolucji, mogπ byæ interpretowane szeroko i obejmowaæ np. zamro¿enie.

Rekomendacja e(iv) wskazuje jednoznacznie, ¿e przedmiotem obrotu na takich uproszczonych zasadach mogπ byæ jedynie okazy legalnie pozyskane, co jest zgodne ogólnymi zasadami CITES.

Rejestracja podmiotów uprawnionych do stosowania etykiet

Art. 52 ust. 1 rozp. Komisji 865/2006 stanowi, ¿e przekazywanie okazów na podstawie etykiet mo¿e nastêpowaæ jedynie miêdzy „nale¿ycie zarejestrowanymi” podmiotami.

Przepisy UE nie regulujπ zasad takiej rejestracji i na podstawie art. 1 zdanie 2 rozp. Rady 338/97 majπ to zastosowanie zasady CITES okreœlone w Rezolucji 11.15. Zgodnie z zawartymi w niej rekomendacjami e (i) oraz e (vi), zarejestrowaæ mo¿na te instytucje, które wed≥ug najlepszej wiedzy organu zarzπdzajπcego CITES, który zasiêga w tym wzglêdzie opinii organu naukowego CITES, spe≥niajπ nastêpujπce standardy:

A. Zbiory okazów zwierzπt i roœlin, oraz zwiπzane z nimi rejestry sπ trwale przechowywane i objête profesjonalnπ opiekπ kuratorskπ.

B. Okazy [stanowiπce czêœæ kolekcji] sπ dostêpne dla wszystkich upowa¿nionych [lub kompetentnych – ang. qualified] u¿ytkowników, w tym z innych instytucji.

C. Wszystkie udostêpnienia [okazów] sπ odpowiednio rejestrowane w trwa≥ym katalogu.

D. Prowadzona jest trwa≥a ewidencja wypo¿yczeñ oraz przekazywania [okazów] do innych instytucji.

E. Okazy sπ uzyskiwane przede wszystkim do badañ, które zostanπ przedstawione w publikacjach naukowych.

Goryl wschodni górski Gorilla beringei beringei (UE A, CITES I). Podgatunek ten wystêpuje na terenie trzech pañstw: Ruandy, Ugandy oraz Republiki Demokratycznej Kongo, przy czym lasy zamieszkiwane przez te naczelne le¿π w bezpoœrednim sπsiedztwie rejonów charakteryzujπcych siê najwy¿szym w Afryce zagêszczeniem ludzi. W rezultacie goryle sπ zabijane w celu pozyskania miêsa, a ich siedliska dewastowane na skutek nielegalnej wycinki drzew, m.in. na wêgiel drzewny. Bardzo powa¿nym problemem mogπ siê równie¿ okazaæ ludzkie patogeny, na które goryle mogπ byæ szczególnie podatne.

Goryl wschodni nizinny Gorilla beringei graueri (UE A, CITES I). Podgatunek ten wystêpuje wy≥πcznie na terenie Republiki Demokratycznej Kongo. Lasy zamieszkiwane przez te naczelne sπ wycinane pod uprawy i pastwiska, co powoduje ich fragmentacjê. Goryle nizinne zabijane sπ czêsto w celach kulinarnych, a m≥ode osobniki trafiajπ na czarny rynek jako zwierzêta towarzyszπce. © Ian Redmond

F. Okazy sπ spreparowane [lub inaczej przygotowane – ang. prepared] i zbiory urzπdzone w sposób zapewniajπcy ich u¿ytecznoœæ.

G. Dok≥adne [i poprawne – ang. accurate] dane [na temat okazów] sπ utrzymywane na etykietach okazów, w trwa≥ych katalogach i innych ewidencjach.

H. Nabywanie i posiadanie okazów jest [i by≥o] zgodne z prawem pañstwa, w którym dana instytucja naukowa siê znajduje.

I. Wszystkie okazy gatunków wymienionych w Za≥πczniku I [CITES] sπ w sposób trwa≥y i zcentralizowany przechowywane pod bezpoœredniπ kontrolπ tej instytucji naukowej, i sπ zarzπdzane w taki sposób, aby uniemo¿liwiæ korzystanie z takich okazów do dekoracji, jako trofeów lub innych celów niezgodnych z zasadami Konwencji.

Na podstawie obecnego (czerwiec 2016) brzmienia art. 63 ustawy o ochronie przyrody, Minister Œrodowiska prowadzi rejestr instytucji naukowych uprawnionych do korzystania z omawianego w tym rozdziale uproszczenia. Na podstawie ust. 2 tego artyku≥u, instytucja naukowa ubiegajπca siê o wpis do rejestru powinna spe≥niaæ nastêpujπce 7 warunków:

1) okazy, które majπ korzystaæ z uproszczonej procedury, sπ gromadzone w kolekcje;

2) kolekcja jest wykorzystywana jedynie w celach naukowych i dydaktycznych;

3) kolekcjê stanowiπ jedynie okazy, których pozyskiwanie nastπpi≥o zgodnie z prze-pisami ustawy;

4) kolekcja jest przechowywana pod opiekπ osoby wyznaczonej przez kierownika instytucji naukowej w warunkach uniemo¿liwiajπcych jej zniszczenie;

5) okazy w kolekcji sπ oznakowane w sposób umo¿liwiajπcy ich identyfikacjê;

6) posiadajπ katalog przetrzymywanych w kolekcji okazów, z wyszczególnieniem okazów, które mogπ byæ udostêpniane w drodze nieodp≥atnej wymiany, u¿yczenia lub darowizny;

7) katalog, o którym mowa w pkt 6, jest udostêpniany zainteresowanym instytucjom naukowym.

Dodatkowo ust. 5 pkt 1 tego artyku≥u nak≥ada na zarejestrowane instytucje obowiπzek (egzekwowalny po dacie rejestracji) aktualizacji katalogu (o których mowa w pkt 6) w odniesieniu do okazów:

a) stanowiπcych kolekcjê,

b) przekazanych innym, uprawnionym na podstawie umów miêdzynarodowych, instytucjom naukowym;

a tak¿e sk≥adania Ministrowi Œrodowiska, do dnia 31 stycznia ka¿dego roku, raportu za rok ubieg≥y z dzia≥alnoœci w zakresie nieodp≥atnej wymiany, u¿yczenia lub darowizny okazów, o których mowa w ust. 1, oraz informacji o celu wykorzystania otrzymanych okazów.

Jak widaæ, wymagania ustawowe sπ zbli¿one do tych okreœlonych w Rezolucji, ale ich nie wyczerpujπ. Poniewa¿ obowiπzuje zasada pierwszeñstwa prawa Unii Europejskiej nad prawem krajowym, a zgodnie z zasadami EU WTR omawiana rejestracja instytucji

naukowych powinna byæ prowadzona w zgodzie z CITES (w tym jej rezolucjami), w procesie rejestracji nale¿a≥oby przyjmowaæ, ¿e oba zestawy kryteriów sπ wymagane.

Ponadto okazy nie mogπ byæ przewo¿one przez granice EU na podstawie etykiety wy≥πcznie do celów dydaktycznych (brak przeszkód, by je do takich celów przecho-wywaæ w kolekcjach, jeœli zosta≥y legalnie pozyskane).

Art. 63 ust. 8 i 9 ustawy o ochronie przyrody regulujπ zasady kontroli zarejestro-wanych instytucji (przez regionalnego dyrektora ochrony œrodowiska w≥aœciwego ze wzglêdu na miejsce siedziby instytucji), a ust. 6 stanowi, ¿e w przypadku jeœli instytucja przesta≥a spe≥niaæ warunki kwalifikujπce do rejestracji (okreœlone w ustawie) lub nie aktualizuje katalogu, mo¿e zostaæ wykreœlona z rejestru.

Zgodnie z rekomendacjπ e (x) z Rezolucji 11.15 oraz art. 52 ust. 2 rozp. Komisji 865/2006 zarejestrowanym instytucjom naukowym, organ zarzπdzajπcy pañstwa, w którym siê ona znajduje, przypisuje numer rejestracyjny. Sk≥ada siê on z dwuliterowego kodu ISO pañstwa cz≥onkowskiego (w Polsce – PL) oraz trzech cyfr stanowiπcych unikalny numer przypisany danej instytucji. Zgodnie z zasadami CITES rejestr uprawnionych instytucji jest prowadzony przez Sekretariat CITES i jest dostêpny na jego stronie internetowej . Obecnie do tego rejestru jest wpisanych piêæ instytucji z Polski.37

V.5.2. Przekazywanie okazów na podstawie zezwoleñ lub