Stosowanie mikroczipów

Jeszcze kilka lat temu najmniejsze stosowane mikroczip (transpondery), o których mowa w punkcie VIII.1.2 (czyli zgodne z ISO 11784/85), mia≥y wymiary 12x2,12 mm.

Do dziœ jest to najbardziej popularny typ transponderów. Ig≥a s≥u¿πca do ich aplikowania jest odpowiednio wiêksza (œrednica ok. 2,5 mm). Taki stan rzeczy uniemo¿liwia≥

wykonanie tego zabiegu u okazów ma≥ych gatunków oraz u wielu osobników bardzo m≥odych. Obecnie na rynku sπ ju¿ dostêpne mikroczipy zgodne z wymaganymi normami, o mniejszych rozmiarach: 8x2,12 mm, 8x1,4 mm, 7x1,25 mm. Ceny wszystkich tych urzπdzeñ sπ podobne (ok.10–20 z≥/szt.). Krótsze czipy wymagajπ mniejszego dystansu odczytywania – sπ wiêc odpowiednie dla zwierzπt ma≥ych, przy których ≥atwiej manipulowaæ czytnikiem.

Stosowane mikroczipy po wszczepieniu powinny ulec zrostowi z otaczajπcymi tkankami, tak, aby pozostawa≥y w tym samym miejscu. W tym celu powierzchnia mikroczipów pokrywana jest specjalnπ pow≥okπ, która ma u≥atwiaæ ten proces. Jednak jak

wynika z obserwacji u ró¿nych grup systematycznych, czêsto dochodzi do niekontrolowanego przemieszczania siê mikroczipa z pierwotnego miejsca wszczepienia.

W nielicznych przypadkach mo¿e to powodowaæ ucisk oraz dra¿nienie wra¿liwych tkanek (naczynia krwionoœne, nerwy) zw≥aszcza w przypadku zastosowania wiêkszego transpondera u ma≥ych gatunków zwierzπt, co mo¿e doprowadziæ do procesów patologicznych, a w skrajnych przypadkach do œmierci. U du¿ych zwierzπt takie niekontrolowane przemieszczenie siê mikroczipa utrudnia (czasami uniemo¿liwia) odnalezienie go i odczytanie danych przy kontroli zwierzêcia. Aby zminimalizowaæ tego typu przypadki, zawsze nale¿y wszczepiaæ mikroczip w œciœle okreœlonej okolicy topograficznej i stosowaæ wy≥πcznie mikroczipy przeznaczone do znakowania zwierzπt – pokryte pow≥okπ antymigracyjnπ.

Mikroczip powinien byæ wszczepiony w sposób mo¿liwie jak najbardziej utrudniajπcy jego ewentualne przy¿yciowe usuniêcie i nie powinien byæ widoczny przez skórê oznakowanego zwierzêcia. Miejsce wszczepiania mikroczipa powinno uwzglêdniaæ specyfikê gatunku, dobrostan i bezpieczeñstwo zwierzπt.

Mikroczipa nie wprowadza siê w trakcie hibernacji zwierzêcia ani w czasie uniemo¿liwiajπcym pe≥ne zagojenie siê miejsca wszczepienia przed wejœciem w ten stan.

Nie nale¿y tak¿e wszczepiaæ mikroczipów œwie¿o wyklutym czy urodzonym zwierzêtom w ciπgu pierwszych 5 dni ¿ycia.

Wszczepianie mikroczipa mo¿e byæ dokonywane przez lekarza weterynarii posiadajπcego prawo wykonywania zawodu, spe≥niajπcego wymogi ustawy z dnia 18 grudnia 2003 r. o zak≥adach leczniczych dla zwierzπt . Powinien on byæ przeszkolony 77

w tym zakresie oraz posiadaæ odpowiednie zaplecze sprzêtowe (np. aparat do narkozy wziewnej, zw≥aszcza do celu czipowania ptaków i gadów z ma≥ych gatunków).

W poprzednim wydaniu podrêcznika podawaliœmy standardowe miejsca wszczepiania mikroczipów u ró¿nych grup zwierzπt, sposoby wszczepiania oraz graniczne rozmiary umo¿liwiajπce znakowanie transponderami o rozmiarach 12x2,12 mm. Zalecenia te w odniesieniu do niektórych grup zwierzπt powiela Za≥πcznik 4 do cytowanego wy¿ej rozporzπdzenia w sprawie gatunków zwierzπt niebezpiecznych dla ¿ycia i zdrowia ludzi.

Obecnie jednak, po upowszechnieniu siê mikroczipów o rozmiarach 7x1,2 mm, metodπ tπ mogπ byæ ju¿ znakowane o wiele mniejsze zwierzêta. Przyk≥adowo z powodzeniem znakuje siê ¿ó≥wie o d≥ugoœci karapaksu 7, a nawet 5 cm, podczas gdy poprzednio zalecana minimalna d≥ugoœæ wynosi≥a 10 cm. W odniesieniu do niektórych grup zwierzπt (np. p≥azy) doœwiadczenia ze stosowaniem najmniejszych mikroczipów sπ jeszcze zbyt ma≥e, by ich wyniki mog≥y stanowiæ podstawê do stanowczych rekomendacji.

Jednoczeœnie zarówno wiedza na ten temat, jak i dostêpna technika, dynamicznie siê rozwijajπ. Dlatego w tym wydaniu rezygnujemy ze szczegó≥owych zaleceñ dotyczπcych techniki znakowania mikroczipami. Wykonujπcy te zabiegi lekarze weterynarii powinni kierowaæ siê najlepszπ aktualnie dostêpnπ wiedzπ oraz w≥asnym doœwiadczeniem.

77Dz.U. 2015 poz. 1047, z póŸn. zm.

S≥oñ afrykañski (zwany te¿ afrykañskim s≥oniem sawannowym) Loxodonta africana (UE A, CITES I z wyjπtkiem populacji Botswany, Namibii, Republiki Po≥udniowej Afryki oraz Zimbabwe, których niektóre rodzaje okazów ujête sπ odpowiednio w UE B, CITES II). Mo¿liwoœci komercyjnego wykorzystania okazów s≥oni objêtych mniej restrykcyjnπ ochronπ sπ szczegó≥owo okreœlone w przypisach do rozp. Komisji 1320/2014 oraz przypisach do za≥πczników CITES. © Martin Harvey

Rzπdowy magazyn koœci s≥oniowej w jednym z afrykañskich pañstw. © Jamie Unwin

Opracowanie szczegó≥owych wytycznych w tym wzglêdnie to temat na odrêbnπ publikacjê. Ograniczamy siê wiêc jedynie do pewnych ogólnych zaleceñ, przede wszystkim wynikajπcych z zasad CITES i EU WTR.

W ka¿dym przypadku w dokumentach (œwiadectwach, zezwoleniach, wpisach do rejestru) nale¿y opisaæ zastosowanπ lokalizacjê wszczepienia mikroczipa. Jest to istotne nie tylko w przypadku zwierzπt wiêkszych, ale tak¿e przy zastosowaniu ultra ma≥ych czipów, gdy¿ niektóre popularne czytniki sπ w stanie odebraæ ich sygna≥ tylko z bardzo niewielkiego dystansu (1–2 cm). Podobnie, jeœli z jakiegoœ powodu okaz jest oznakowany mikroczipem innego systemu ni¿ obowiπzujπcy – nale¿y podaæ nazwê tego systemu, by by≥o wiadomo, jaki rodzaj czytnika jest potrzebny do jego odczytania.

Poniewa¿ zdarza siê, ¿e wkrótce po wszczepieniu czip wypada lub jest przez zwierzê wyd≥ubywany przez niezagojonπ ranê, dobrπ praktykπ jest przeprowadzenie kontroli obecnoœci mikroczipa po oko≥o 1–2 tygodni od oznakowania.

W przypadku przypuszczalnej utraty mikroczipa przez zwierzê i wprowadzenia kolejnego mikroczipa, w rejestrze oraz na dokumentach podaje siê numery wszystkich zastosowanych do tej pory czipów, z informacjπ, który z nich uleg≥ prawdopodobnej utracie.

Rekomendujemy stosowanie zasady ¿e zwierzêta z gatunków objêtych obowiπzkiem znakowania, które osiπgnê≥y rozmiar umo¿liwiajπcy wszczepienie mikroczipa, dla wydania œwiadectwa czy zezwolenia wymagajπ takiego oznakowania. Decyzjê o przyznaniu odstêpstw od tej zasady podejmuje organ zarzπdzajπcy (Minister Œrodowiska) na zasadach okreœlonych w art. 66 ust. 4 rozp. Komisji 865/2006. Jeœli przyczyna uniemo¿liwiajπca oznakowanie mikroczipem jest przemijalna (np. wraz z osiπgniêciem konkretnych rozmiarów lub wieku), proponujemy by w ewentualnie wydawanych dla takich okazów œwiadectwach wpisywaæ, po osiπgniêciu jakiego parametru okaz powinien zostaæ zaczipowany. Okazy, dla których wydano takie œwiadectwo (np. z wykorzystaniem alternatywnych metod znakowania), po osiπgniêciu podanego w œwiadectwie parametru granicznego powinny zostaæ niezw≥ocznie oznakowane mikroczipem. Poniewa¿ okreœlenie „niezw≥ocznie” bywa ró¿nie rozumiane, nale¿y przyjπæ, ¿e musi to nastπpiæ przed dokonaniem jakiejkolwiek sprzeda¿y czy eksportu okazu, który ów graniczny rozmiar osiπgnπ≥. Po oznakowaniu nale¿y uzyskaæ nowe œwiadectwo z nr mikroczipa oraz zg≥osiæ ten nr do rejestru (o ile posiadacz nie jest podmiotowo zwolniony z obowiπzku rejestracji okazów).