REJESTRACJA ZWIERZ¥T U STAROSTY

Obowiπzek zg≥aszania wszystkich posiadanych zwierzπt z niektórych gatunków wpisanych w aneksach do rozp. Rady 338/97 do rejestru prowadzonego przez odpowiednie organy nie wynika bezpoœrednio z przepisów Unii Europejskiej ani CITES, chyba ¿e chodzi o okazy, dla których wydano niektóre rodzaje œwiadectw . W pañstwach, 83

w których go wprowadzono jako dodatkowe narzêdzie kontroli obrotu gatunkami podlegajπcymi ograniczeniom w obrocie, opiera siê jedynie na przepisach krajowych.

Tak jest te¿ w Polsce.

IX.1. Jak zmienia≥y siê zasady rejestracji w Polsce?

Przy analizie legalnoœci pochodzenia poszczególnych okazów czêsto istotne jest sprawdzenie, czy, a jeœli tak to kiedy i na podstawie jakich przepisów by≥y one wczeœniej (lub mog≥y byæ) zarejestrowane. Dlatego warto znaæ historiê wprowadzania i modyfiko-wania tych zasad.

Obowiπzek rejestracji przetrzymywania, uprawy i hodowli wszystkich ¿ywych roœlin i zwierzπt, których przewo¿enie przez granicê pañstwowπ podlega≥o ograniczeniom na podstawie umów miêdzynarodowych, których Rzeczpospolita Polska jest stronπ (czyli gatunków wymienionych w Za≥πcznikach I, II i III CITES), wprowadzi≥a ustawa z dnia 7 grudnia 2000 r. o zmianie ustawy o ochronie przyrody . Zasady rejestracji by≥y podobne 84

do obowiπzujπcych obecnie, z tym ¿e dotyczy≥y bez wyjπtku wszystkich podmiotów przetrzymujπcych, uprawiajπcych lub hodujπcych takie roœliny lub zwierzêta. Listê gatunków podlegajπcych tym ograniczeniom mia≥ okreœliæ minister w≥aœciwy do spraw œrodowiska. Rozporzπdzenie to wesz≥o w ¿ycie w dniu 1 maja 2002 roku. Od tego dnia zaczπ≥ w Polsce istnieæ obowiπzek rejestracji tych okazów.

W cytowanej wy¿ej ustawie wprowadzajπcej obowiπzek rejestracji okreœlono jednoczeœnie (w art. 9), ¿e w odniesieniu do okazów roœlin i zwierzπt, które znajdowa≥y siê ju¿ w czyimœ posiadaniu w chwili wejœcia w ¿ycie obowiπzku rejestracji, ich zg≥oszenia do rejestru nale¿y dokonaæ w ciπgu 18 miesiêcy od dnia wejœcia w ¿ycie rozporzπdzenia okreœlajπcego listê tych gatunków – czyli do 3 listopada 2003 r. W odniesieniu do tych okazów nie trzeba by≥o wykazywaæ ich legalnego pochodzenia, lecz wystarczy≥o za≥πczyæ oœwiadczenie, ¿e pochodzπ sprzed dnia wejœcia w ¿ycie wspomnianego rozporzπdzenia, czyli ¿e posiada≥o siê je ju¿ 30 kwietnia 2002 r.

Ten pierwszy system rejestracji przesta≥ obowiπzywaæ 1 maja 2004 r., z chwilπ wejœcia Polski do Unii Europejskiej. W tym dniu wesz≥a w ¿ycie cytowana wczeœniej ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody. Wy≥πczy≥a ona roœliny, bezkrêgowce i ryby

83Obowiπzek rejestracji na podstawie CITES lub przepisów Unii Europejskiej dotyczy ¿ywych zwierzπt, dla których wydawane sπ œwiadectwa w≥asnoœci osobistej (patrz rozdzia≥ V.3), okazów, dla których wydawane sπ œwiadectwa dla wystaw objazdowych (rozdzia≥ V.4) oraz œwiadectwa dla instrumentów muzycznych (rozdzia≥ V.8.3), a tak¿e niektórych rodzajów podmiotów – np. instytucji naukowych (rozdzia≥ V.5) czy ca≥ych hodowli lub zak≥adów produkujπcych lub przepakowujπcych kawior (patrz tak¿e has≥o „rejestracja” w s≥owniku w rozdziale XIV).

84Dz.U. 2001 nr 3 poz. 21.

z obowiπzku rejestracji, zwolni≥a niektóre podmioty z tego obowiπzku oraz zmieni≥a listê gatunków podlegajπcych ograniczeniom. Obowiπzek ten dotyczy≥ od tego momentu wszystkich czterech aneksów (A–D) do rozporzπdzenia Rady nr 338/97. Ustawa wprowa-dzi≥a tak¿e kolejny okres przejœciowy, pozwalajπcy na zarejestrowanie wszystkich okazów, które nie mia≥y potwierdzonego legalnego pochodzenia. Art. 149 tej ustawy stanowi≥: „Zwierzêta, o których mowa w art. 61 ust. 1, na które nie ma dokumentu stwierdzajπcego legalnoœæ pochodzenia lub zezwolenia ministra w≥aœciwego do spraw œrodowiska, podlegajπ rejestracji, zgodnie z art. 64 ust. 1, w okresie 6 miesiêcy od dnia wejœcia w ¿ycie ustawy.” Wprowadzony w tej sposób drugi okres przejœciowy obowiπzywa≥ do 2 listopada 2004 r.

Ostatnia nowelizacja ustawy o ochronie przyrody, która mia≥a miejsce 3 paŸdziernika 2008 r. (wejœcie w ¿ycie: 15 listopada 2008 r.) wprowadzi≥a kolejne zmiany w przepisach regulujπcych rejestracjê zwierzπt. Z obowiπzku zg≥aszania do rejestru wy≥πczono okazy gatunków ujêtych w Aneksach C i D oraz dodano obowiπzek rejestracji okazów nale¿πcych do gatunków niebezpiecznych dla ¿ycia i zdrowia ludzi, na posiadanie których nale¿y uzyskaæ zgodê regionalnego dyrektora ochrony œrodowiska. W przypadku tej drugiej grupy zwierzπt, w art. 11 ustawy z dnia 3 paŸdziernika 2008 r. o zmianie ustawy o ochronie przyrody oraz niektórych innych ustaw na uzyskanie zezwolenia oraz 85

zarejestrowanie okazów ju¿ posiadanych przewidziano 12 miesiêcy, liczπc od daty wejœcia w ¿ycie rozporzπdzenia, okreœlajπcego, które gatunki traktowane sπ jako niebezpieczne dla ¿ycia i zdrowia cz≥owieka, a tak¿e sposoby ich znakowania raz warunki przetrzymywania. Rozporzπdzenie Ministra Œrodowiska z dnia 3 sierpnia 2011 r.

w sprawie gatunków zwierzπt niebezpiecznych dla ¿ycia i zdrowia ludzi wesz≥o 86

w ¿ycie 23.11.2011 r., a wiêc termin na uzyskanie zezwoleñ i dokonanie rejestracji minπ≥

rok póŸniej.

IX.2. Co podlega rejestracji?

Jak wskazano powy¿ej, obowiπzek zg≥oszenia do rejestru dotyczy obecnie dwóch grup organizmów, czêœciowo siê ze sobπ pokrywajπcych. Pierwsza z nich, to zgodnie z art. 64 ust 1 ustawy o ochronie przyrody: ¿ywe p≥azy, gady, ptaki i ssaki nale¿πce do gatunków wymienionych w aneksach A i B do rozp. Rady 338/97 . Druga, to zgodnie z art. 73 ust. 10 87

wspomnianej ustawy, wszelkie ¿ywe zwierzêta z gatunków niebezpiecznych dla ¿ycia i zdrowia ludzi, zakwalifikowane do kategorii II na podstawie rozporzπdzenia Ministra Œrodowiska, a posiadane na podstawie zezwolenia regionalnego dyrektora ochrony œrodowiska.

85Dz.U. 2008 nr 201 poz. 1237.

86Dz.U. 2011 nr 173 poz. 1037.

87Gdy niniejszy podrêcznik jest oddawany do druku, trwajπ prace nad projektem nowelizacji ustawy o ochronie przyrody, która ma m.in. wprowadziæ mo¿liwoœæ wydania przez Ministra Œrodowiska rozporzπdzenia okreœlajπcego, jakie gatunki sπ zwolnione z obowiπzku rejestracji. Trudno przewidzieæ, czy i kiedy taka nowelizacja, a póŸniej rozporzπdzenie, zostanπ wydane.

Gerezanka trójbarwna Procolobus kirkii (UE A, CITES I) endemit wystêpujπcy wy≥πcznie na terenie Tanzanii. Gatunek zagro¿ony wyginiêciem. Ca≥a œwiatowa populacja liczy poni¿ej 2000 osobników.

© Greg S. Garrett

–

Szympans zwyczajny wschodni Pan troglodytes schweinfurthii (UE A, CITES I). Szympansy z uwagi na du¿e podobieñstwo z cz≥owiekiem wciπ¿ od≥awiane sπ w niektórych krajach na potrzeby badañ laboratoryjnych. Poza tym zabijane sπ dla miêsa, a m≥ode osobniki sprzedawane na czarnym rynku jako zwierzêta towarzyszπce. © Bernard Dupont

88Dz.U. 2015 poz. 584, z póŸn. zm.

89Dz.U. 2015 poz. 1094, z póŸn. zm.

90Stoga K. 2000. [w:] J. Sommer, K. Stoga, R. Potrzeszcz, Prawo dzia≥alnoœci gospodarczej. Komentarz, Warszawa, 45 ss.

IX.3. Kto zg≥asza do rejestru?

Obowiπzek zg≥oszenia do rejestru spoczywa na ka¿dym posiadaczu okazu podlega-jπcego rejestracji. Pod pojêciem „posiadacza” zwierzêcia rozumie siê zarówno w≥aœciciela, jak i u¿ytkownika, najemcê, zastawnika, czy ka¿dego, kto posiada inny tytu≥

prawny do w≥adania tym zwierzêciem. Ustawa zwalnia jednak niektóre rodzaje podmiotów z obowiπzku rejestrowania niektórych grup zwierzπt. Wy≥πczenia te dotyczπ:

?ogrodów zoologicznych, posiadajπcych zezwolenie, o którym mowa w art. 67 ustawy o ochronie przyrody (podmioty te nie muszπ rejestrowaæ niczego),

?podmiotów prowadzπcych zg≥oszonπ do ewidencji lub wpisanπ do KRS (patrz ramka poni¿ej) dzia≥alnoœæ gospodarczπ w zakresie handlu zwierzêtami podlegajπcymi ograniczeniom na podstawie przepisów prawa Unii Europejskiej – przede wszystkim hurtowni, gie≥d i sklepów zoologicznych i akwarystycznych (w przypadku tych podmiotów, wy≥πczenie to nie dotyczy gatunków niebezpiecznych),

?w odniesieniu do zwierzπt przetrzymywanych w celu leczenia i rehabilitacji – posiadajπcych zezwolenie na dzia≥alnoœæ oœrodków rehabilitacji zwierzπt oraz lecznic weterynaryjnych (w przypadku lecznic weterynaryjnych wy≥πczenie tak¿e nie dotyczy gatunków niebezpiecznych),

?cyrków i placówek naukowych prowadzπcych badania nad zwierzêtami (w przy-padku tych podmiotów wy≥πczenie dotyczy z kolei wy≥πcznie zwierzπt niebezpiecznych, a gatunki chronione na podstawie prawa Unii Europejskiej muszπ byæ przez nie rejestrowane na ogólnych zasadach).