W polskim rolnictwie dominują małe, liczne i rozproszone gospodarstwa produkujące trzodę chlewną. Efektem tej sytuacji jest:
istnienie wielu producentów kierujących na rynek małe partie trzody chlewnej, •
brak pewności zbytu i otrzymania zapłaty, •
mała zdolność do formowania wyrównanych i wysokiej jakości dużych partii •
ograniczona zdolność pojedynczego producenta do negocjowania warunków zby-•
tu żywca, czyli cen, terminów zapłaty, kontroli jakości itp.,
brak możliwości czerpania korzyści z zakupu hurtowego środków produkcji, za-•
wierania umów na kompleksowe usługi, np. weterynaryjne, niedostateczna informacja rynkowa [Chałupka 1999]. •
Szybka poprawa pozycji rolników na rynku poprzez masowe powiększenie skali chowu nie jest możliwa, gdyż zmiany wielkości produkcji żywca wieprzowego są proce-sem długotrwałym i kosztownym [Nowacki 2004]. Dlatego tak istotne jest tworzenie grup producenckich [Sobczyński 1998]. Istotną przesłanką mobilizującą producentów rolnych do integracji powinna być możliwość czerpania korzyści ze zjawisk, zwana synergią [Tomiński 1998, Lemanowicz 1999]. Oznacza ona celowe zestawienia dwóch lub większej ilości ele-mentów, aby ich oddziaływanie wywoływało skutek większy niż suma skutków wywoływa-nych przez każdy z elementów osobno. Ta współpraca i wzajemne oddziaływanie odrębwywoływa-nych działów w organizacji prowadzić będzie do większej ich efektywności, niż gdyby każdy działał w oderwaniu od innych [Małysz 1996].
Kolejnym czynnikiem zachęcającym do tworzenia grup producenckich są możliwości wspólnego gromadzenia środków finansowych na inwestycje, np. w doradztwo, tworzenie własnego systemu informacji czy zatrudnienie wyspecjalizowanych pracowników.
Członkowie grup będą dzięki temu bardziej ukierunkowani na potrzeby odbiorców, przygotowani na wprowadzenie innowacji i wykorzystywanie możliwości rynkowych. W gospodarce wolnorynkowej elementy te są bardzo ważne, jednak dla indywidualnego rolnika mogą one być nieosiągalne. W działalności rolniczej ważna jest możliwość wymia-ny doświadczenia i wzajemnej pomocy zrzeszowymia-nych rolników, gdyż łatwiej jest prowadzić produkcję, kiedy można liczyć na pomoc innych czy uniknąć błędów wcześniej przez kogoś popełnionych [Miraczewska, Mazurek 1999]. Przesłanką będzie również możliwość grupo-wego podejmowania decyzji, poprzedzona wymianą zgromadzonych przez członków grupy informacji. Warto wspomnieć o zdrowej rywalizacji, jaka powinna wystąpić między człon-kami grupy, która stanowiłaby silny bodziec motywujący do cięższej i efektywniejszej pracy, pozwalającej sprostać wymaganiom grupy i odbiorcy.
Przodujący producenci grupy będą stanowić dobry przykład dla pozostałych człon-ków zespołu, wzmagając w ten sposób presję modernizacyjną w grupie producenckiej. Współdziałanie rolników może pozytywnie wpływać także na organizację i działalność ca-łego rynku produkcji i obrotu mięsa wieprzowego. W tym obszarze najważniejszą korzyścią będzie planowanie i dostosowanie produkcji do popytu pod względem ilości, asortymentu i jakości. Ważna będzie również możliwość koncentracji podaży surowców oraz stabilizacji podaży i cen dzięki budowie pionowych powiązań integracyjnych między sferą produkcji rolnej, przetwórstwem spożywczym i dystrybucją.
Intensywny model rozwoju rolnictwa i gospodarki żywnościowej oznacza nie tyle wzrost ilości produkcji, ile wzrost ekonomicznej efektywności gospodarowania, osiąga-ny przez racjonalną gospodarkę zasobami produkcyjosiąga-nymi [Halicka, Rejman 2001, Ślusarz 2000]. W gospodarce rynkowej podstawowym celem działalności przedsiębiorstw jest osią-ganie zysku i/lub maksymalizowanie wartości przedsiębiorstwa.
Bardzo ciekawe są wyniki badań opisane przez Wosia. Autor ten twierdzi, że w zba-danej hierarchii celów, „osiąganie dochodu rolniczego” jest czwartym co do ważności [Woś 1993]. Na pierwszym miejscu sklasyfikowano „wychowanie dzieci i zapewnienie im dobrej
przyszłości”, dalej „pewność zbytu produktów” oraz „pewność utrzymania gospodarstwa wolnego od długów i ryzyka”.
Ważnym celem dla rolnika jest także „modernizacja gospodarstwa (budynki, maszy-ny)” oraz „powiększenie gospodarstwa” – piąty i szósty co do ważności cel. Trzy ostatnie są ściśle powiązane z dochodami gospodarstwa, które muszą sfinansować niezbędne wydatki.
Ważność funkcji dochodowej gospodarstwa potwierdza fakt, że najważniejszym mo-tywem działania jest rozwój i ekspansja. Na całym świecie, również w Polsce, pogarszają się relacje cen produktów rolnych w porównaniu z cenami towarów i usług nabywanych przez rolników [Czyżewski i wsp. 2001, Ziętara 2001].
Aby uzyskać dochód porównywalny z przeciętnym wynagrodzeniem w innych dzia-łach gospodarki narodowej, rolnicy zmuszeni są do intensyfikacji wysiłków zmierzających do coraz racjonalniejszego gospodarowania oraz do zwiększenia skali produkcji. Oprócz umiejętności wytwarzania produktów znaczenia nabiera także umiejętność korzystnego ich sprzedania [Wielicki i wsp. 1998].
Wśród form integracji pionowej najprężniej rozwija się integracja przez kontrakta-cję [Małysz 1998]. Sprzedaż produktów odbywa się na podstawie umów kontraktacyjnych, które w typologii współdziałania przedsiębiorstwa są na II–IV poziomie integracji [Mroczek 2002]. Wśród korzyści wynikających ze sprzedaży żywca wieprzowego na podstawie umów kontraktacyjnych wymienia się przede wszystkim wyższe ceny skupu żywca oraz pewność zbytu.
Badania Morkisa przedstawiają, że 66% przedsiębiorstw przemysłu rolno-spożyw-czego spotyka się z problemem nieodpowiedniej jakości surowców oferowanych na rynku, 57% ze zbyt małymi jednorazowymi dostawami surowca, a 27% przedsiębiorstw z brakiem rytmiczności dostaw [Morkis 2000]. Podobne tendencje występują także w przetwórstwie i obrocie żywca wieprzowego.
Zachowanie najwyższej jakości wyrobów mięsnych nie jest uzależnione wyłącznie od zakładów mięsnych, ale przede wszystkim od producentów rolnych (nie można bowiem stworzyć dobrego produktu finalnego z surowca złej jakości). Poprawa jakości surowca wie-przowego będzie możliwa przede wszystkim w sytuacji, gdy rolnik będzie miał silny bodziec ekonomiczny. Większość zakładów mięsnych w dobie wzrastającej konkurencji musi podjąć wysiłki zmierzające do poprawy swojej pozycji konkurencyjnej. Odbywa się to także na płaszczyźnie współpracy z rolnikami. W Wielkopolsce 70% producentów trzody chlewnej uważa, że procesy integracyjne są najbardziej potrzebne w produkcji żywca wieprzowego, upatrując w nich dużych możliwości rozwoju [Pondel, Pondel 2002, Pepliński i wsp. 2004].