jedynie tytuł doradca podatkowy
Belgia jest przykładem państwa, w którym brak jednolitej ustawowej regulacji
wykonywania doradztwa podatkowego, jednakże tytuł doradcy podatkowego podlega ochronie prawnej.
Na szczególną uwagę zasługuje to, iż w Belgii wszystkie zawody księgowe i podatkowe regulowane są jedną ustawą – o zawodach księgowych i podatkowych117. Przedmiotem ustawy są w szczególności warunki uzyskiwania uprawnień do wykonywania zawodu, wymogi dotyczące szkoleń zawodowych, monitorowanie zachowań księgowych/doradców podatkowych, ich prawa i obowiązki, a także systemy i procedury dyscyplinarne.
Fakt regulacji wszystkich zawodów księgowych i podatkowych mocą jednej ustawy powoduje, że w zakresie podatków i doradztwa gospodarczego działa kilka grup zawodowych: conseil fiscaux (doradcy podatkowi), comptables (księgowi),
experts-comptables (biegli księgowi), a także réviseurs d’entreprises (biegli rewidenci).
117 Ustawa z dnia 22 kwietnia 1999 r. o zawodach księgowych i podatkowych, 22 AVRIL 1999. Loi relative
aux professions comptables et fiscales, MOYENNES.AGRICULTURE Publication: 11-05-1999 numéro:
1999016119 page: 16290, wersja na dzień 15 maja 2014 r.,
http://www.ejustice.just.fgov.be/cgi_loi/change_lg.pl?language=fr&la=F&cn=1999042236&table_name= loi, z 11.08.2014 r.
62 Doradztwem podatkowym mogą zajmować się także avocates (adwokaci), dla których zastrzeżone jest prawo reprezentacji klienta przed sądami.
Ze względu na zakres czynności przypisanych poszczególnym zawodom z zawodem doradcy podatkowego konkuruje nie tylko avocat ale także expert-comptable, któremu prawo przyznało szereg uprawnień, których doradca podatkowy nie posiada lub posiada je w ograniczonym stopniu, np. prawo odmowy udzielania informacji (poufność)118.
Ustawa o zawodach księgowych i podatkowych powołała do życia L’Institut des
Experts-comptables et des Conseils fiscaux (zwany dalej Instytutem) będący organizacją
prawa publicznego mającą osobowość prawną119, do której przynależność przedstawicieli zawodów księgowych i doradztwa podatkowego jest obligatoryjna. Misją Instytutu jest zapewnienie szkoleń i stałej organizacji korpusu specjalistów będących w stanie wykonywać funkcje biegłego księgowego i doradcy podatkowego. W tym celu Instytut określa organizację wykonywania zawodów zapewniającą niezbędne gwarancje w zakresie kompetencji, niezależności i uczciwości zawodowej jej członków. Instytut nadzoruje także wykonywanie zadań powierzonych jego członkom, którzy w tym zakresie podlegają odpowiedzialności dyscyplinarnej120.
Członkami Instytutu mogą zostać osoby fizyczne, które uzyskały status jednego z zawodów księgowych i/lub doradcy podatkowego, spółki księgowe i/lub spółki doradztwa podatkowego.
Instytut prowadzi proces akredytacji uprawnień do wykonywania zawodów księgowych i doradztwa podatkowego, i jest on różny w zależności od rodzaju zawodu, jednakże ustawa określa też przepisy wspólne dla wszystkich grup zawodowych. Proces akredytacji wszczynany jest na wniosek kandydata. Po jego przeprowadzeniu Instytut nadaje tytuły experts-comptables i/lub conseils fiscaux. Tytuł experts-comptables i/lub
conseils fiscaux podlega ochronie prawnej121. Nieuprawnione posługiwanie się tytułem
experts-comptables i/lub conseils fiscaux, a także wykonywanie czynności zastrzeżonych
przez ustawę przez osoby nieuprawnione, stanowi wykroczenie.
118 W. Oberlander, Steuerberatung in Belgien. Informationen zum Berufsstand, DSWR, nr 10 z 1995 r., s. 298 – 301, oraz A. Pestke, in: Steuerberater Handbuch Europa, Band 2, D, Beraterberufe für Steuern und Recht, (Stand: Dezember 1997), s. 1 i 2-11.
119 Art. 2, Ustawa z dnia 22 kwietnia 1999 r. o zawodach księgowych i podatkowych.
120 Ibidem, art. 3.
63 Instytut prowadzi rejestr (listę) członków składający się z listy experts-comptables oraz z oddzielnej listy conseils fiscaux.
Aby nabyć uprawnienia do tytułu experts-comptables i/lub conseils fiscaux, kandydat musi spełnić określone w ustawie wymogi, tj.:
1) być obywatelem Belgii (lub obywatelem państwa członkowskiego UE lub państwa strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym) lub mieć miejsce zamieszkania w Belgii,
2) posiadać pełnię praw obywatelskich i politycznych,
3) mieć uregulowaną sytuację ekonomiczną (kandydat nie może być uznany za bankruta bez możliwości uzyskania rehabilitacji, nie może być skazany na karę pozbawienia wolności oraz zakazu pełnienia określonych funkcji, wykonywania określonych zawodów bądź działalności),
4) posiadać uznany w Belgii dyplom ukończenia studiów magisterskich wydany po czteroletnich studiach uniwersyteckich lub co najmniej dyplom studiów licencjackich (głównie z ekonomii, rachunkowości, księgowości, prawa) bądź dyplom równoważny uznany przez władze belgijskie (wyjątek stanowią absolwenci szkół średnich z zakresu biznesu i zarządzania posiadający doświadczenie zawodowe)122,
5) zdać egzamin wstępny na staż, który oceni kompetencje i zdolność do wykonywania zawodu księgowego i/lub doradcy podatkowego (absolwenci niektórych kierunków studiów i szkoleń specjalistycznych są zwolnienia z części egzaminu)123,
6) odbyć trzyletni staż zawodowy pod opieką doświadczonego księgowego/doradcy podatkowego (istnieje możliwość zwolnienia ze stażu zawodowego w odniesieniu osób z co najmniej siedmioletnim stażem zawodowym, zwolnienia dokonuje właściwy organ Instytutu),
7) zdać egzamin kwalifikacyjny (zawodowy),
122 Szczegółowy wykaz dyplomów uznawanych określa Dekret Królewski z dnia 10 października 2014 r. w sprawie (m.in.) kwalifikacji kandydatów na księgowych i doradców podatkowych: Arręté royal du 10 octobre 2014 relatif aux diplômes des candidats experts-comptables et des candidats conseils fiscaux et fixant la date d'entrée en vigueur de l'article 17 de la loi du 15 janvier 2014 portant des dispositions diverses en matičre de P.M.E., Publication: MONITEUR BELGE: 20.11.2014, numéro: 2014011593, page: 91292, http://www.ejustice.just.fgov.be/cgi/article_body.pl?language=fr&caller=summary&pub_date=14-11-20&numac=2014011593 www.ejustice.just.fgov.be, z 19.07.2016 r.
123 Szczegółowe przepisy określające zakres oraz procedury egzaminu wstępnego, egzaminów w trakcie stażu oraz egzaminu końcowego określa Dekret Królewski z dnia kwietnia 2003 r.: Arrêté royal du 8 avril 2003 relatif à l’examen d’admission, au stage et à l’examen d’aptitude d’expert-comptable et/ou de conseil fiscal, Publication: MONITEUR BELGE: 6.06.2003, numéro: 2003011273, page: 30923,
http://www.ejustice.just.fgov.be/cgi_loi/loi_a.pl?language=fr&caller=list&cn=2003040878&la=f&fromta b=loi&sql=dt=%27arrete%20royal%27&tri=dd+as+rank&rech=1&numero=1, z 19.07.2016 r.
64 8) złożyć ślubowanie,
9) zostać wpisanym na właściwą listę osób uprawnionych do wykonywania zawodu124. Każda z grup zawodowych należących do zawodów księgowych i doradców podatkowych uprawniona jest do wykonywania określonych w ustawie czynności. Do zadań conseils fiscaux należy:
1) doradztwo we wszystkich sprawach związanych z podatkami, 2) pomoc podatnikom w wypełnianiu ich obowiązków podatkowych, 3) reprezentowanie podatników125.
Do zadań experts-comptables należy natomiast:
5) weryfikacja i odzyskiwanie wszystkich dokumentów księgowych,
6) doradztwo, zarówno prywatne, jak i sądowe, w dziedzinie rachunkowości organizacji biznesowych, i analiza za pomocą technik rachunkowości sytuacji i funkcjonowania przedsiębiorstw w zakresie ich kredytu, ich efektywności i ich zagrożeń,
7) rachunkowość, usługi administracyjne i działania konsultingowe, 8) organizowanie działalności i księgowości,
9) inne czynności niż wymienione powyżej, które zgodnie prawem zastrzeżone są dla
experts-comptables.
Dodatkowo experts-comptables mogą wykonywać czynności przewidziane dla
conseils fiscaux z wyjątkiem reprezentacji firm, dla których wykonują typowe czynności expert-comptable126.
Prawo experts-comptables i/lub conseils fiscaux do reprezentowania polega na reprezentowaniu klientów w postępowaniu przed organami podatkowymi oraz sądami finansowymi, w zakresie podatków bezpośrednich, natomiast w sprawach dotyczących podatków pośrednich uprawnienia takie przysługują wyłącznie adwokatom.
W Belgii zawód księgowego wykonuje obecnie około 7500 experts-comptables i/lub conseils fiscaux. Większość experts-comptables (około 75 proc.127) jest jednocześnie conseils fiscaux128.
Experts-comptables i/lub conseils fiscaux nie mogą bez zgody Rady Instytutu
wykonywać innej działalności ani zajmować określonych stanowisk. Muszą wykonywać swoje czynności zgodnie z prawem i zasadami etyki zawodowej, z zachowaniem
124 Ustawa z dnia 22 kwietnia 1999 r. o zawodach księgowych i podatkowych, art. 19 i art. 25.
125 Ibidem, art. 38.
126 Ibidem, art. 34.
127 CFE Professional Affairs Committee. European Professional…, s. 101.
65 należytej staranności i poufności. Ponoszą odpowiedzialność za niewykonanie lub nienależyte wykonanie swoich obowiązków zawodowych i podlegają obowiązkowemu ubezpieczeniu od odpowiedzialności zawodowej. Experts-comptables i/lub conseils
fiscaux mają obowiązek ustawicznego podnoszenia swoich kwalifikacji129.
1.3.1.6. Niemcy i Austria jako przykłady państw UE, w których doradztwo