podatkowego oraz posługiwania się tytułem doradca podatkowy. Organizacje zawodowe (dobrowolne) narzucają swoim członkom wymagania kwalifikacyjne
W Hiszpanii brak norm prawnych regulujących zasady wykonywania doradztwa podatkowego. Hiszpański doradca podatkowy – asesor fiscal – aby wykonywać swój zawód, nie musi wykazywać się szczególnymi kwalifikacjami zawodowymi, brak bowiem jakichkolwiek wymagań prawnych dotyczących wykształcenia kandydata do zawodu (studiów wyższych, praktyki zawodowej) oraz ich potwierdzenia odpowiednim egzaminem zawodowym. Na asesor fiscal nie ciąży obowiązek ustawicznego dokształcania się. Doradcy podatkowi nie posiadają własnej korporacji zawodowej, a tytuł asesor fiscal nie podlega ochronie prawnej. Doradców podatkowych nie wiąże zasada poufności, nie podlegają obowiązkowemu ubezpieczeniu od odpowiedzialności
49 zawodowej, brak też określonych zasad etyki zawodowej. Nie istnieje także państwowy nadzór nad działalnością doradców podatkowych. Okoliczności te powodują, że na rynku usług doradczych z doradcami podatkowymi konkurują inne grupy zawodowe, jak: adwokaci, audytorzy, rewidenci księgowi, doradcy przedsiębiorstw90. Do zakresu działania asesores fiscales, który nie jest dla niego prawnie zastrzeżony, należy: doradztwo w sprawach podatkowych, przygotowywanie zeznań podatkowych, współpraca przy bieżącym księgowaniu, wystawianie rocznych bilansów, doradztwo ekonomiczne przedsiębiorstw oraz reprezentowanie przed organami podatkowymi i udzielanie pomocy we wszystkich sprawach podatkowych. Asesor fiscal nie może natomiast reprezentować swoich klientów przed sądami finansowymi, wykonywać doradztwa prawnego (czynności te zastrzeżone są dla abogados – adwokatów), wykonywać badań kontrolnych (czynności te zastrzeżone są dla consores jurados de
cuentas – rewidentów księgowych).
Asesor fiscal może wykonywać swój zawód w różnych formach: pozostając w
stosunku pracy lub wykonując samodzielną praktykę. Doradcy podatkowi mogą tworzyć spółki akcyjne oraz z o.o., a także spółki cywilne, również z udziałem przedstawicieli innych grup zawodowych.
Doradcy podatkowi nie posiadają własnego samorządu zawodowego o obligatoryjnym członkostwie, mogą natomiast na zasadzie dobrowolności zrzeszać się w organizacje zawodowe.
Przykładowo stowarzyszeniem skupiającym specjalistów z zakresu podatków jest Registro de Economistas Asesores fiscales (zwane dalej REAF). REAF powstała w 1988 r. w celu koordynowania działalności hiszpańskich ekonomistów w kwestiach bezpośrednio związanych z praktyką prawa podatkowego. Członkami REAF mogą zostać wyłącznie absolwenci szkół wyższych, którzy ukończyli studia o profilu ekonomicznym. Organizacja liczy obecnie ponad 6 tys. członków należących do 70 stowarzyszeń ekonomistów i stowarzyszeń właścicieli przedsiębiorstw91.
REAF jest wyspecjalizowanym organem hiszpańskiej Del Consejo General de Economistas (Rada Generalna Ekonomistów – ROE), która jest stowarzyszeniem publicznym posiadającym osobowość prawną, działającym na podstawie ustawy o
90 G. Glahn, Steuerberatung in Spanien. Informationen zum Berufsstand, „DSWR“ 1997, nr 4, s. 103-105.
91 Strona internetowa Del Consejo General de Economistas (Rady Ogólnej Ekonomistów), http://reaf-regaf.economistas.es, z dnia 14 lipca 2016 r.
50 stowarzyszeniach zawodowych92, ustawy w sprawie utworzenia Rady Generalnej Ekonomistów93 oraz własnego statutu94. ROE jest organizacją, do której wyłącznych zadań należy koordynacja działań i reprezentowanie przedstawicieli zawodów ekonomicznych i właścicieli przedsiębiorstw na szczeblu krajowym, europejskim i międzynarodowym, obrona interesów zawodowych jej członków, dbałość o wysoki poziom świadczonych usług, a także ochrona interesów konsumentów.
Inne stowarzyszenie, Asociación Española de Asesores Fiscales (zwane dalej AEDAF), jest organizacją zrzeszającą nie tylko doradców podatkowych, ale także przedstawicieli innych zawodów specjalizujących się w doradztwie podatkowym, a także przedstawicieli nauki. Organizacja ta została założona w 1967 r. i ma charakter elitarny. Jej członkami mogą być wyłącznie osoby, które ukończyły studia wyższe i mają co najmniej trzyletnie doświadczenie zawodowe. Członkostwo w organizacji łączy się z obowiązkiem przestrzegania zasad wykonywania zawodu określonych w kodeksie zawodowym oraz stałego podnoszenia kwalifikacji zawodowych. Misją AEDAF jest także podnoszenie świadomości podatkowej obywateli i pomoc w przygotowaniu aktów prawnych lub zmianach aktów prawnych w sprawach podatkowych95 oraz dążenie do wzmocnienia i obrony wizerunku doradztwa podatkowego i rozpowszechnianie jego znaczenia dla hiszpańskiej gospodarki i prawa96.
Organizacja, choć członkostwo w niej ma charakter dobrowolny, sprawuje nadzór nad swoimi członkami, którzy w skrajnych przypadkach mogą być z niej usunięci. AEDAF skupia ponad 2 tys. doradców podatkowych97.
Wielka Brytania należy do grupy państw, w których brak szczegółowych
wymagań dotyczących wykonywania czynności doradztwa podatkowego oraz posługiwania się tytułem doradca podatkowy. Co się z tym wiąże, usługi doradztwa podatkowego nie są zastrzeżone dla jednej grupy zawodowej, mogą je wykonywać
92 Ley de Colegios Profesionales (Ley 2/1974, de 13 de febrero, de Colegios Profesionales Jefatura del Estado, BOE núm. 40, de 15 de febrero de 1974 Referencia: BOE-A-1974-289, texto consolidado, Última modificación: 7 de julio de 2012,
https://www.boe.es/buscar/act.php?id=BOE-A-1974-289, z 14.07.2016 r.
93 Ley 30/2011, de 4 de octubre, sobre la creación del Consejo General de Economistas (unificación de las organizaciones colegiales de economistas y de titulares mercantiles), Miércoles 5 de octubre de 2011, BOE Núm. 240, Miércoles 5 de octubre de 2011, Sec. I. Pág. 104533,
https://www.boe.es/boe/dias/2011/10/05/pdfs/BOE-A-2011-15620.pdf, z 10.10.2015 r.
94 Orden ECC/402/2013, de 12 de marzo, por la que se publican los Estatutos provisionales del Consejo General de Economistas, BOE num. 63, de 14 de marzo de 2013, páginas 20818 a 20836 (19 págs.), http://www.boe.es/diario_boe/txt.php?id=BOE-A-2013-2805, z dnia 15 lipca 2016 r.
95 http://www.aedaf.es, z dnia 9 sierpnia 2014 r.
96 http://www.aedaf.es, z dnia 10 sierpnia 2014 r.
51 dyplomowani księgowi – certified accountants – i biegli rewidenci – chartered
accountants –, a także prawnicy.
Wejście do zawodu certified accountant wymaga co najmniej trzyletniego doświadczenia zawodowego, jak również dalszych egzaminów zawodowych.
Chartered accountant może zostać osoba mająca wyższe wykształcenie i co
najmniej trzyletnie doświadczenie zawodowe. Wymagane są także dalsze kursy i egzaminy zawodowe.
Inną drogą do nabycia uprawnień do wykonywania czynności doradztwa podatkowego jest stanie się członkiem jednego z licencjonowanych stowarzyszeń podatkowych98. Przynależność do stowarzyszenia zawodowego jest dobrowolna, jednakże kandydat musi spełnić określone wymogi kwalifikacyjne. Stowarzyszenia zazwyczaj określają także kodeksy etyki obowiązujące ich członków.
Członkowie niektórych stowarzyszeń zawodowych, m.in. The Chartered Institute of Taxation, uważani są formalnie za osoby wykonujące zawód regulowany99 i mogą posługiwać się tytułem biegły doradca podatkowy – chartered tax adviser.
The Chartered Institute of Taxation jest wiodącym stowarzyszeniem zawodowym w Wielkiej Brytanii skupiającym doradców podatkowych. Jest organizacją non-profit skupiającą około 17 tys. członków. Warunkiem przystąpienia do The Chartered Institute of Taxation jest posiadanie kwalifikacji zawodowych potwierdzonych egzaminem kwalifikacyjnym na chartered tax adviser (CTA), posiadaniem co najmniej trzyletniej praktyki zawodowej oraz przedstawieniem listów referencyjnych co najmniej dwóch członków lub współpracowników uznanych przez The Chartered Institute of Taxation, stowarzyszeń lub organizacji zawodowych księgowych, biegłych rewidentów lub adwokatów.
Tytuł chartered tax adviser potwierdza posiadanie najwyższych kwalifikacji zawodowych w zakresie podatków.
The Chartered Institute of Taxation nakłada na swoich członków obowiązek stałego podnoszenia kwalifikacji zawodowych oraz ubezpieczenia się od odpowiedzialności cywilnej za wyrządzone szkody. Członkowie stowarzyszenia zobligowani są do
98 A. Czekalski, Status doradcy podatkowego w Polsce na tle rozwiązań europejskich, Warszawa 2003, s. 150.
52 przestrzegania standardów wykonywania zawodu i zasad etyki zawodowej. Podlegają odpowiedzialności dyscyplinarnej100.
1.3.1.4. Francja jako przykład państwa UE, w którym brak regulowanego zawodu