Rozdział IV. Polityka faith-based initiatives. Proces tworzenia podstaw
4. Wprowadzenie polityki faith-based initiatives za pomocą
4.1. Rozporządzenia wykonawcze z 12 grudnia 2002 roku
Po pierwszych niepowodzeniach projektu CARE w Senacie, dnia 12 grudnia 2002 roku, prezydent G.W. Bush wydał dwa kolejne rozporządzenia wykonawcze doty-czące polityki faith-based initiatives. Miały one na celu wprowadzenie reformy za pośrednictwem agencji federalnych i utworzonych w nich biur do spraw religijnych i lokalnych organizacji charytatywnych. Biura te miały się stać „silnikami reformy administracyjnej”133. Rozporządzenie numer 13279 zatytułowane Equal Protection of the Laws for Faith-Based and Community Organizations było jednym z najważ-niejszych rozporządzeń dotyczących nowej polityki względem charytatywnych or-ganizacji religijnych. Zostało ono wydane w celu wyznaczenia agencjom federalnym wytycznych dotyczących formułowania i rozwijania polityki dotyczącej organizacji religijnych i innych charytatywnych organizacji lokalnych, jak również w celu „zapew-nienia równej ochrony praw religijnym i lokalnym organizacjom charytatywnym”134. Celem przyświecającym nowemu rozporządzeniu było ponadto wzmocnienie wy-siłków zmierzających do rozwoju możliwości religijnych i lokalnych organizacji charytatywnych i zwiększenia ich roli w lepszym zaspokajaniu potrzeb społecznych w Ameryce przez efektywne wykonywanie kontraktów rządowych135. W rozporzą-dzeniu przedstawiono też zasady, które miały przyświecać agencjom rządowym za-rządzającym programami federalnymi przy formułowaniu i wprowadzaniu w życie polityki dotyczącej religijnych i lokalnych organizacji charytatywnych. Wśród tych zasad znajdowały się: efektywna dystrybucja fi nansowej pomocy federalnej, prawo wszystkich organizacji charytatywnych, w tym organizacji religijnych, do ubiegania się na równych warunkach o fundusze federalne przeznaczone na programy socjalne
133 D.J. Wright, op.cit., s. 34.
134 Rozporządzenie wykonawcze 13279, White House, 12 grudnia 2002 r., http://www.whitehouse.
gov/news/releases/2002/12/20021212-6.html (23.04.2007).
135 Ibidem.
oraz zakaz dyskryminacji ze względu na religię przy rozdzielaniu funduszy feralnych organizacjom charytatywnym.
Ze względu na wcześniejsze kontrowersje dotyczące problemów konstytucyjnych z polityką faith-based initiatives prezydent Bush zdecydował się zamieścić w rozpo-rządzeniu przepisy mające na celu ochronę praw benefi cjentów oraz zabezpiecza-jące przestrzeganie religijnych klauzul I Poprawki. Przepisy te były bardzo okrojo-ne, dawały jednak wrażenie dbałości o zgodność z konstytucją. Zakazywano więc organizacjom otrzymującym pomoc fi nansową od rządu dyskryminacji religijnej w stosunku do benefi cjentów i potencjalnych benefi cjentów programów rządowych realizowanych przez organizacje religijne. Religijne klauzule I Poprawki miały być z kolei chronione przez wprowadzenie przepisu dającego organizacjom zaangażo-wanym w prowadzenie typowo (inherently) religijnej działalności (polegającej na organizowaniu wyznaniowych nabożeństw, nauk i prozelityzmu) możliwości zaofe-rowania benefi cjentom udziału w takiej działalności jedynie w innym miejscu i cza-sie niż czas i miejsce przeznaczone na zajęcia w ramach programu bezpośrednio wspieranego przez rząd. Wymagano też, by uczestnictwo benefi cjentów programu rządowego w typowo religijnych obrzędach było zupełnie dobrowolne.
Powołując się na klauzulę free exercise oraz klauzulę dotyczącą wolności słowa również zawartą w I Poprawce, podkreślano jednak prawo organizacji religijnych do uczestniczenia w programach rządowych bez konieczności zmiany religijnego charakteru organizacji. Miało to chronić niezależność, autonomię oraz prawo do eks-presji religijnej organizacji wyznaniowych. Organizacje religijne zyskały więc prawo uczestniczenia w społecznych programach federalnych bez konieczności jednoczes-nej rezygnacji ze swej religijjednoczes-nej misji pod warunkiem jednak, że nie będą przezna-czać funduszy federalnych na organizację typowo religijnej działalności. Organizacje religijne współpracujące z rządem miały prawo do oferowania zajęć w ramach pro-wadzonych przez siebie programów we własnych pomieszczeniach, w których nie musiały usuwać symboli religijnych. Dodatkowo zachowywały też prawo do zwol-nienia z zakazu dyskryminacji przy zatrudnieniu (zwłaszcza na stanowiska kierow-nicze – board members)136.
W dalszej części rozporządzenia wykonawczego numer 13279 określano mię-dzy innymi, na jakich zasadach szefowie agencji rządowych powinni współpracować z WHOFBCI w celu opracowania sprawozdań podsumowujących realizację polityki faith-based initiatives oraz proponujących potrzebne zmiany. Szefów agencji zobo-wiązywano do czuwania nad implementacją polityki faith-based initiatives zgodnie z zasadami wymienionymi we wcześniejszej części rozporządzenia.
Rozporządzenie wykonawcze 13280, drugie z wydanych 12 grudnia 2002 roku, zostało zatytułowane Responsibilities of the Department of Agriculture and the Agency for International Development with Respect to Faith-Based and Community Initiatives i dotyczyło powołania biur do spraw religijnych i lokalnych organizacji społecznych w kolejnych departamentach rządu. Podobnie jak w rozporządzeniu numer 13198 z 2001 roku określono w nim zasady funkcjonowania biur oraz ich
136 Ibidem.
obowiązki. Celem biur utworzonych teraz w Departamencie Rolnictwa (Department of Agriculture) i w Agencji Rozwoju Międzynarodowego (United States Agency for International Development, USAID) była, podobnie jak w przypadku biur utworzo-nych w 2001 roku, koordynacja działań zmierzających do wyeliminowania barier utrudniających zawieranie kontraktów z organizacjami religijnym w ramach nadzo-rowanych przez te departamenty programów społecznych.
Obydwa rozporządzenia z 2002 roku miały na celu wprowadzenie polityki faith--based initatives przez reformy instytucjonalne realizowane na drodze administra-cyjnej. Jedno z nich określało ogólne zasady, które miały przyświecać agencjom rządowym zarządzającym programami federalnymi przy formułowaniu i wprowa-dzaniu w życie polityki dotyczącej religijnych i lokalnych organizacji charytatyw-nych, a drugie zobowiązywało kolejne departamenty nadzorujące programy społecz-ne do współpracy z organizacjami religijnymi. Warto zaznaczyć, że rozporządzenie numer 13279 zawierało wiele kontrowersyjnych przepisów, które pierwotnie miały się znaleźć w projekcie H.R.7. Zawarte w nim zabezpieczenia przeciw łamaniu praw benefi cjentów oraz przepisy mające na celu ochronę religijnych klauzul I Poprawki były z kolei jeszcze mniej precyzyjne niż te zawarte w obu projektach ustaw. Trze-ba zauważyć, że w rozporządzeniu zabrakło przepisu gwarantującego benefi cjentom prawo do wyboru alternatywnej organizacji prowadzącej programy pomocowe, je-żeli jego przekonania religijne nie pokryją się z przekonaniami i misją organizacji religijnej, do której trafi ł. Jednocześnie, powołując się na wolność słowa i prawo do swobodnego praktykowania swojej religii, wprowadzono w nim jeden z najbar-dziej kontrowersyjnych przepisów – dotyczący prawa organizacji religijnych fi nan-sowanych przez rząd do dyskryminowania potencjalnych pracowników ze wzglę-du na religię. Według krytyków inicjatywy G.W. Busha przepisy zawarte w jego rozporządzeniach wykonawczych w bardzo niewielkim stopniu chronią benefi cjen-tów usług społecznych, a w jeszcze mniejszym klauzulę establishment. Szczególne wątpliwości jurystów budzi sformułowanie inherently religious. Problem polega na tym, że trudno zdefi niować określenie inherently, które dosłownie znaczy: typowo/
nieodłącznie. Jeszcze trudniej zdefi niować to, jakie czynności są typowo religijne, a jakie nie. W przepisach wprowadzonych przez G.W. Busha jako przykłady takich czynności podawano zazwyczaj tylko nabożeństwa, edukację religijną i prozelityzm.
Według profesorów Tuttle’a i Lupu takie elementy programów pomocowych, jak szkolenia, edukacja, poradnictwo, choć nie są typowo religijne, mogą być przesiąk-nięte religijnymi treściami i prowadzone w religijny sposób137. Finansowanie usług, które mają tak religijny wydźwięk, nie powinno być zgodne z prawem138. Poza tym, jak podkreśla na przykład Paul Weber, przepisy dotyczące możliwości dyskryminacji przy zatrudnieniu oparte są na błędnych założeniach. Według niego bowiem pomy-lono kategorie ochrony wolności słowa z fi nansowaniem słowa (w tym wypadku Ewangelii)139.
137 Za: D.J. Wrigth, op.cit., s. 41.
138 Taką interpretację potwierdził wkrótce Sąd Najwyższy.
139 J.R. Fornicola, M.C. Segers, P. Weber, op.cit., s. 72.