Rozwiązywanie i przeciwdziałanie konfliktom

Wyniki te skłoniły Biuro Rozwoju Gdańska do podejmowania szerszych działań w zakresie polityki informacyjnej i edukacji przestrzennej. Informacje o wszystkich działaniach Biura Rozwoju Gdańska prezentowane są na stronie internetowej.

Aby zachęcać mieszkańców do udziału w partycypacji publicznej w kształ-towaniu polityki przestrzennej, Biuro Rozwoju Gdańska organizuje także konfe-rencje prasowe, seminaria i konfekonfe-rencje, np. w 2013 r. zorganizowało konferencję prasową, na której została przedstawiona procedura planistyczna wraz z informa-cjami o możliwościach włączania się w nią mieszkańców, a także przedstawicieli jednostek pomocniczych i organizacji pozarządowych.

Przedstawiciele Biura Rozwoju Gdańska przeprowadzili szkolenie dla przed-stawicieli rad dzielnic i osiedli¹² z zakresu procedury planistycznej, regularnie organizowane są też spotkania, na których omawiane są założenia obecnie przy-gotowywanych projektów MPZP.

Aby zminimalizować niejasności związane z zapisami projektów miejsco-wych, Biuro Rozwoju Gdańska przygotowuje także trójwymiarowe wizualizacje przedstawiające podstawowe założenia MPZP. Dzięki nim mieszkańcy mogą wyobrazić sobie m.in. skalę proponowanej w MPZP zabudowy (na wizualizacjach przedstawianych w sposób schematyczny, gdyż plan miejscowy nie ma wpływu na jakość architektury).

12 Miasto Gdańsk jest podzielone na jednostki pomocnicze (uchwała nr LI/1431/10 Rady Miasta Gdańska z dnia 26 sierpnia 2010 r. w sprawie uchwalenia Statutu Miasta Gdańska), obecnie są to 34 jednostki pomocnicze: dzielnice (powyżej 20 tys. mieszkańców) oraz osiedla (powyżej 2 tys. mieszkańców). W 28 z nich działają rady (w sumie 450 radych). 8 maja 2011 r. odbyły się wybory do 27 jednostek pomocniczych, 25 września 2011 r. – do jednej jednostki pomocniczej.

Celem jednostek pomocniczych jest reprezentowanie we współpracy z radnymi Miasta Gdańska interesów jednostki pomocniczej wobec władz miasta i innych jednostek pomocniczych. Do zadań jednostek pomocniczych należy m.in. opiniowanie projektów uchwał o przystąpieniu do sporządzania planu miejscowego oraz uchwały o jego przyjęciu.

W praktyce planistycznej w Gdańsku coraz częściej pojawiają się organi-zowane dla mieszkańców warsztaty planistyczne. Polegają one na spotkaniu mieszkańców, przedstawicieli organizacji pozarządowych, członków rad dzielnic i osiedli oraz urbanistów, którzy razem, pracując na mapie, rozwiązują problemy związane z zagospodarowaniem przestrzeni. Mogą to być problemy w różnej skali – od zagospodarowania kwartału ulic do przedsięwzięć obejmujących całe miasto. Istotą warsztatów jest to, że pozwalają w kameralnej i nieformalnej at-mosferze dyskutować nad kwestiami związanymi z rozwojem miasta, kierunkami przekształceń, potrzebami mieszkańców, barierami i ograniczeniami. Umożliwiają mieszkańcom bezpośrednie zadawanie pytań, natychmiastowe uzyskanie odpowie-dzi, doprecyzowanie problemów i wyjaśnienie wątpliwości. Największym dotąd projektem wykorzystującym warsztaty planistyczne, zorganizowanym przez BRG, był „System tras rowerowych dla Gdańska” – w maju i czerwcu 2011 r. odbyło się 19 sesji warsztatowych oraz 3 debaty, w trakcie których wyznaczano preferowane trasy rowerowe i inne udogodnienia dla rowerzystów.

Uwagi składane do projektów MPZP skłaniają nie tylko do rozwiązań syste-mowych, ale także odnoszą się do lokalnych, pojedynczych konfliktów związanych z zagospodarowaniem przestrzeni.

Dla części uczestników procesu partycypacji publicznej uczestnictwo w spo-tkaniach lub możliwość złożenia uwagi jest rodzajem terapii¹³. Nie zawsze ich celem jest zmiana polityki miasta, jest to jednak szansa na wyrażenie swojej opinii, zmniejszenie frustracji itp.

Procedura planistyczna ujawnia czasami spory na miarę „waśni o miedzę”.

W historii Biura Rozwoju Gdańska pojawiły się projekty MPZP spowodowane np. przez zasiedzenie gruntów poza granicą swojej działki, działanie na szkodę są-siadów, rozgrywki między przedstawicielami różnych organizacji. Przed urbanistą pojawia się wówczas wyzwanie sporządzenia nie tylko MPZP odpowiadającego uwarunkowaniom i potrzebom rozwoju miasta, lecz także pogodzenia interesów skłóconych stron.

Naturalnym elementem partycypacji publicznej w przypadku polityki prze-strzennej jest konflikt interesów dotyczących własności. W Gdańsku często odno-szą się one do kwestii związanych z przebiegiem dróg i koniecznością odkupienia gruntów prywatnych. W trakcie partycypacji publicznej ustalany jest przebieg dróg, który ma wyważyć interes publiczny i indywidualny, pogodzić potrzebę zagwarantowania sprawnej obsługi komunikacyjnej miasta i zapewnienia spokoju i bezpieczeństwa osobom mieszkającym w sąsiedztwie planowanej drogi.

Zdarza się też, że pojawienie się konfliktu powoduje wprowadzenie nowych rozwiązań. Elementy partycypacji publicznej są często jedyną szansą ujawnienia

13 O terapeutycznej roli konsultacji społecznych jako „niepartycypacji” pisała S. R. Arnstein, Drabina partycypacji, w: J. Erbel, P. Sadura (red.), Partycypacja. Przewodnik Krytyki Politycznej, Wyd. Krytyki Politycznej, Warszawa 2012, ss. 12–39.

potrzeb i motywacji, które trudno uchwycić, ograniczając się do analizy danych przestrzennych i demograficzno-ekonomicznych, uwarunkowań historycznych i konserwatorskich. W ciągu 2013 r. w Biurze Rozwoju Gdańska przygotowywane były co najmniej dwa projekty planów miejscowych, w których ujawniła się taka sytuacja. Jednym z nich był MPZP, w którym urbaniści, pod wpływem mieszkań-ców, wprowadzili zapisy pozwalające na remonty budynków pozostających pod ochroną konserwatorską. Drugim był MPZP obejmujący tereny rolnicze, gdzie na wniosek mieszkańców i po ponownych analizach rozszerzono możliwości inwestycyjne właścicieli tamtejszych gruntów.

Podsumowując, konflikty związane z polityką rozwoju, definiowaną tu jako polityka przestrzenna, pojawiają się zarówno na poziomie instytucjonalnym, jak i indywidualnym.

Konfliktogenny jest już sam przedmiot – przestrzeń, która ze swej natury jest ograniczona. Konfliktom sprzyjają też postawy społeczne wobec regulacji praw-nych, nowego zagospodarowania, stereotypy oraz postawy wobec najbliższych sąsiadów. Jednak ich występowanie na etapie partycypacji publicznej staje się przyczynkiem do wprowadzania rozwiązań systemowych, które mają ograniczać występowanie konfliktów w przyszłości, a także do rozwiązywania pojedynczych konfliktów, w których urbanista często staje się mediatorem.

Polityka przestrzenna to zatem nie tylko kształtowanie zgodnie z zasadami urbanistyki ograniczonego dobra, jakim jest przestrzeń, to także sztuka godzenia różnych podmiotów zaangażowanych społecznie i łagodzenia konfliktów, które często pojawiają się w dyskusjach o zagospodarowaniu i przyszłości gminy.

Streszczenie

Konflikt najczęściej kojarzony jest jako zjawisko negatywne, czynnik destrukcyjny. Jednak w sytuacji społeczności lokalnych konflikt ujawniony w trakcie partycypacji publicznej może przyczynić się do rozwoju lokalnego, tu analizowany przez pryzmat polityki przestrzen-nej. Może być wskazaniem istotnych dla rozwoju miasta i społeczności kwestii, obszarów wymagających interwencji publicznej. Konflikt to także czynnik angażujący mieszkańców w debatę nad kierunkiem zmian i działań związanych z podnoszeniem jakości życia.

Summary

Public participation as a conflict.

On local development driven by conflicts

Conflict is usually perceived as negative, destructive situation. Although, when occurs in process of public participation, it may contribute to local development, here defined as a spatial policy. Conflict may be an indicator of issues important for community, areas that need public intervention. Conflict also engages citizens to discuss the future of its com-munity and life quality.

Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu Instytut Socjologii