-Konsekwencją radykalizacji obrad Kongresu było pod jęcie debaty nad środkami zabezpieczającymi wyko nanie rezolucji z 17 września.
15 JCC, t. I, s. 49 50. O planie F. N. Thorpe, op, cit., s. 100 -103; J. C. Miller, Origins, s. 183; E. Burnett, op. cit., s. 47 - 49.
Wyrazem nastrojów panujących wśród deputowa nych stało się bardzo modne i szeroko dyskutowane powiedzenie jednego z delegatów na Kongres — Cu-shinga: „zaprzestanie importowania, zaprzestanie eks portowania, zaprzestanie spożywania towarów brytyj skich, i to wszystko natychmiast". Najbardziej spor nym problemem było określenie zakresu działania ustawy, tzn. ustalenie odpowiedzi na pytanie, czy ma ona dotyczyć wszystkich produktów, czy tylko części. Stany południowe eksportujące ryż i tytoń nie zga-dzały się na natychmiastowe przerwanie handlu z An glią, będącego podstawą ich egzystencji, występując w tym punkcie zgodnie przeciwko koloniom północ nym.
Wreszcie po długich debatach 18 października Kon gres zgodził się na utworzenie międzykolonialnego związku bojkotowego nadzorującego wykonanie rezo lucji .,non importation, non exportation", zwanego, „The Association" 17. Aby umożliwić również kolo niom południowym przystąpienie do umowy, zgodzo no się wyłączyć z niej ryż, pozostawiając jednak za kaz wywozu indyga. W ten sposób 20 października
1774 r. 52 osoby z 12 prowincji podpisały unię kolo nii w celu zmuszenia Anglii do odwołania ostatnich krzywdzących z punktu widzenia amerykańskiego ak tów. Środkiem do tego celu miało być czasowe zerwa nie kontaktów handlowych.
„The Association" jest najważniejszym dokumentem I Kongresu Kontynentalnego, dotyczącym tworzenia unii międzykontynentalnej. Jego autor nie jest zna ny. Zaznaczono w nim, że wziąwszy pod uwagę stan całego kontynentu, rujnowanego przez system
admi-17 JCC, t. I, s. 51 - 52; patrz J. C. -Miller, Origins, s. 385 - 192; H. S. Cominager, S. E. Morison, op. cit., s. 181 - 182.
nistracji kolonialnej, usiłującej począwszy od 1763 r. podporządkować sobie kolonistów, celem uniknięcia w sposób pokojowy krzywdzących praw i nadużyć, które zagrażają życiu, wolności i własności poddanych króla brytyjskiego w Ameryce Północnej, jej przed stawiciele w imieniu wszystkich mieszkańców kolonii zgadzają się na „non importation, non exportation". W związku z tym ogłaszają, że po 1 grudnia tego ro ku nie będą importować z Wielkiej Brytanii i Irlandii żadnych towarów, w tym herbaty wschodnioindyj-skiej, melasy, kawy, wina i niewolników, a od 1 mar ca nie będą używać herbaty z wyjątkiem ziołowej produkowanej w koloniach. Nie będą również wywo zić nic z Ameryki (jeśli do tego czasu nie zostaną od wołane akta parlamentu) do Wielkiej Brytanii z wy jątkiem ryżu dla Europy południowej. Wszyscy kup cy zostali zobowiązani do przestrzegania tych zobo wiązań, a wyłamujących się kapitanów statków po stanowiono karać zwolnieniem z pracy.
Podpisujący umowę zobowiązali się do popierania rodzimego przemysłu, szczególnie wełnianego. Zga dzano się również, by wzmacniając „The Association" zrezygnować na pewien czas z wszelkich zabaw i roz rywek, a przede wszystkim z bardzo popularnych na południu wyścigów konnych. Zalecano też skromność w ubiorach, szczególnie kobiecych. Nadzór nad wyko naniem i przebiegiem realizacji podjętych zobowiązań powierzono specjalnym komitetom, wybieranym w każ dym hrabstwie, mieście czy osadzie przez obywateli uprawnionych do głosowania. Miały one prawo w przy padku stwierdzenia faktu łamania przepisów ,,The Association" zarekwirować reglamentowany towar, a pieniądze uzyskane z jego późniejszej sprzedaży przekazać na pomoc dla biednych, szczególnie z mia sta Bostonu. Akt ,,The Association" kończy się
stwier-dzeniem, że każdy ze stowarzyszonych zerwie wszel kie stosunki handlowe z prowincją, która nie przy łączy się do tej unii.
Rezolucja przyjęta przez Kongres („The Associa tion") stanowiła niewątpliwie jeden z najważniejszych, chociaż jeszcze powolnych kroków naprzód w proce sie tworzenia unü kolonii i państwowości amerykań skiej. Wzorowała się na dawnych stowarzyszeniach kupieckich i akcji nieimportowania z czasów ustawy stemplowej i ustaw Townshenda. Poprzednio jednak nie podpisywano żadnego wspólnego zobowiązania w celu chwilowego zawieszenia handlu z Anglią, lecz jedynie grupy radykalnych kupców wymuszały n a ' poszczególnych miastach i prowincjach przystąpienie do wspólnej akcji. Teraz, w październiku 1774 r., ,,The Association" podpisali legalni przedstawiciele dwunastu kolonii w nadziei przeciwstawienia się ak tom parlamentu brytyjskiego. Sam Kongres zwołany w celu wspólnej narady nad sytuacją powstałą w ko lonii Massachusets przerodził się w szerokie forum dyskusyjne, a postanowienia, które na nim zapadły, dotyczyły wszystkich. Stał się on zatem spoiwem łą czącym kolonie w związek pragnący przeciwstawić się Angli ekonomicznie.
W ramach swej działalności Kongres wydał jeszcze kilka ważnych dokumentów. Dnia 14 października uchwalono deklarację praw Amerykanina 18, która ape lowała do „niezmiennych praw natury, naczelnych za sad brytyjskiego systemu konstytucyjnego i kilku wy danych kart i zawartych układów". W memoriale do
18 Declaration of Rights, Memorial to the Inhabitants of the British Colonies, Address to the Inhabitants of the Quebec,
mieszkańców kolonii po wyliczeniu wszystkich dozna nych krzywd autorzy pisali, że ,,zebrali się tu w Fi ladelfii i radzą dia dobra naszego wspólnego kraju". Dlatego też uchwalili środki, które może przywrócą harmonię i spokój, tak potrzebne przecież zaintereso wanym stronom. Podkreślano też, że „wasze zbawie nie i przyszłość waszych dzieci zależy wyłącznie od was samych". Ostrzegano: „Nie zapominajcie o hono rze kraju, z którego pochodzicie, pamiętajcie, że od waszego postępowania zależą tytuły, jakimi będziecie obdarzeni przez świat, przyniosą wam one hańbę lub sławę". Deklaracja kończyła się apelem do ludności o podporządkowanie się zarządzeniom, które uchwalił Kongres przedstawicieli kontynentu.
W kolejnym dokumencie — adresie do mieszkań ców prowincji Quebec — proponowano tej angielskiej kolonii przyłączenie się do związku buntowników. Tłumaczono Kanadyjczykom: „To niesprawiedliwe ustawy parlamentu w stosunku do Bostonu pobudziły do czynu i stowarzyszenia się wszystkie pozostałe ko lonie. Wasza prowincja jest tylko jednym ogniwem, które powinno połączyć się i dopełnić trwały i silny łańcuszek innych do unii — zachęcamy, łączcie się z nami w jedną społeczną umowę (in one social com pact) stworzoną z naczelnych zasad równości i wol ności". Delegaci prowincji przybyli na Kongres zwró cili się z prośbą o wysłanie delegatów Kanady na na stępne spotkanie ogólnoprowincjonalne, by uzupełnić brakujące ogniwo w unii i aby ocalić i połączyć siły Ameryki Północnej. Twierdzono, że religia nie stano wi żadnej bariery we wspólnych działaniach. Jako przykład zgodnego współżycia dwóch religii podawano Szwajcarię. Zapewniano, że trzynaście prowincji
zgo-dzi się z religijnymi zasadami czternastej. Najważ niejszą rzeczą jest bowiem jedność działania.
•Kongres Kontynentalny zakończył swe obrady 26 października 1774 r. uchwaleniem rezolucji stwierdza jącej, że jeżeli nie zostaną odwołane ostatnie akty parlamentu brytyjskiego, zbierze się ponownie 10 ma
ja 1775 r., również w Filadelfii.
Jego członkowie rozjechali się do swych prowincji, by zdać zainteresowanym dokładne sprawozdanie z obrad Kongresu, jak również doprowadzić do wy konania postanowień. Nie było to sprawą łatwą, gdyż społeczeństwo kolonii przyjęło ich z mieszanymi uczu ciami. I tak radykałowie stwierdzili 19, że „... amery kański Kongres wywodzi całą swą moc, mądrość i pra wo nie z papierów parlamentu podpisanych przez kró la, ale od Ludu. Nie było też żadnej bardziej wspa niałej i sprawiedliwszej legislatywy w świecie niż ta, która zebrała się w Filadelfii". Dlatego też uważano, że ,,...najmniejsze nawet uchylenie się od ustaw za padłych na Kongresie będzie zdradą przeciwko obec nym mieszkańcom kolonii, przeciwko milionom przy szłych nie narodzonych jeszcze generacji, które będą żyły w Ameryce, przeciwko wolności i szczęściu, któ re należą do całej ludzkości, przeciwko ostatnim na dziejom nieszczęśliwych w każdej części świata, sło wem, będzie to zdrada przeciwko Bogu".
Opinię konserwatystów oddają słowa jednego z nich: „Jeżeli ja muszę być ujarzmiony, niech to będzie przez króla, a nie przez tych parszywych, bezprawnie dzia łających ludzi z komitetów. Jeżeli ja muszę być pożar ty, niech to uczynią silne szczęki lwa, a niech nie będę ogryzany powolnie aż do śmierci przez szczury i
bactwo wyznaczone w Filadelfii" 20. Konserwatyści twierdzili, że powołane w ramach „The Association" komitety są „sądami wyznaczonymi w myśl tych sa mych zasad co i papieska inkwizycja". Powszechnie wyrażano również zdziwienie z faktu wyłączenia nie których towarów spod zakazu eksportu.
Mimo tych rozbieżności w ocenie prac Kongresu raz puszczony w ruch mechanizm walki o prawo do samo dzielnej egzystencji nie mógł ulec zahamowaniu. Prze de wszystkim radykałowie w Massachusetts organizo wali spotkania, na których przekonywali swych współ obywateli o potrzebie jedności działania. W listopadzie 1774 r. odpowiednie komitety wybrano w Marblehead i Newburyport, zaś niecopóźniej zgromadzenie prowin cjonalne tej kolonii uchwaliło 5 grudnia akt mówiący, że komitety dozoru (inspection) powinny zostać wybra ne w każdym mieście i osadzie. Dnia 7 grudnia w Bo stonie ustanowiono komitet ,.sześćdziesięciu trzech" pod przewodnictwem Cushinga, Hancocka i S. Adamsa. Wśród członków znaleźli się sklepikarze, kupcy oraz ludzie nie zajmujący się handlem. Wiele miast i osie dli tej kolonii nie miało trudności z wyznaczeniem specjalnych komitetów przestrzegania (observation) i dozoru dlatego, iż większość wyznaczyły poprzednio komitety do przestrzegania zasad „Solemn League and Covenant", zastąpionej teraz przez „The Association". New Hampshire trochę później zaczęło tworzyć nie legalne z punktu widzenia Korony organizacje. Dnia 2
20 W związku z tym w jednej z gazet opublikowano wier szyk:
„Isn't it how a prytty story one smelles it in a trice If I send wheat I am a Tory
But Charles-town may send a Rice".
grudnia prowincjonalny Komitet Korespondencyjny wyznaczony przez zgromadzenie tej kolonii wezwał mieszkańców do ogólnego podporządkowania się przy jętej „The Association". W ciągu kilku tygodni różne miasta tej prowincji powoli zaczęły ustanawiać komi tety dozoru.
W Rhode Island pierwszą oficjalną akcją było uchwa lenie przez zgromadzenie dokumentu (5 grudnia 1774 r.) wyrażającego podziękowanie Kongresowi Kontynental nemu i zalecającego wybór komitetów dozoru dla osie dli prowincji.
W Connecticut w listopadzie zgromadzenie jednogło śnie uchwaliło aprobatę obrad Kongresu i wysłało do miast i osad rozkazy wypełnienia jego zaleceń. Akcja ta przyniosła natychmiastowy skutek. Pod koniec roku ustanowiono już 28 komitetów, które wymieniono w prasie.
W Nowym Jorku akcja ustanawiania komitetów wy kazała liczne, wcześniejsze nieporozumienia między umiarkowanymi a radykałami. Środki zalecane przez Kongres zostały zaaprobowane przez radykałów. Kie rujący tą akcją Komitet Kupiecki złożył podziękowa nie delegatom za mądre akty ustalone przez Kongres. „Kupcy — pisze 2 listopada Colden 21 — usiłują obec nie wpływać na wszystkich, aby przystąpili do «The Association» zaproponowanego przez Kongres. Pewnie podpiszę to, co oni sobie życzą, aby uniknąć zła". Akcja radykałów przyniosła pożądane rezultaty. Przed 1 lutym 1775 r. wyznaczono komitety w ośmiu na trzynaście hrabstwach, a wkrótce potem — w dwu następnych. Zgromadzenie tej kolonii zgodziło się 24 stycznia 1775 r. na zaakceptowanie poczynań Kongresu. Również zgro madzenia kolonii Pensylwania i Delaware na
szych swych sesjach wyraziły swe najwyższe uznanie dla obrad Kongresu, ratyfikując „The Association".
Z prowincji południowych najwcześniej rozpoczął akcję Maryland. Już pod koniec listopada 1774 r. zosta ły tam wybrane odpowiednie komitety w sześciu na trzynaście hrabstwach. W grudniu zgromadzenie raty fikowało poczynania Kongresu zalecając, aby w hrab stwach, w których komitety nie spełniały swych za dań, czynności te przejęły Komitety Korespondencyjne. Według jego zaleceń prowincja powinna być tak zor ganizowana, aby przestrzegać zarządzeń „The Associa tion". „New York Journal" donosił 9 lutego 1775 r., że obywatele hrabstw Anne Arundel wraz z mieszkańca mi Annapolis uchwalili, iż jeżeli jakiś obywatel nie ze chce płacić składek na kupno broni i amunicji na uży tek hrabstwa, to „będzie ogłoszony nieprzyjacielem Ameryki i jego imię zostanie opublikowane w «The Maryland Gazette»". W sąsiedniej Wirginii według Jamesa Madisona „wielu publicznie deklaruje się goto wymi do połączenia z Bostończykami" 22, a już w listo
padzie wybrano pięć pierwszych komitetów dozoru. Do stycznia jedenaście kolejnych hrabstw powołało komi tety, a cztery ostatnie w następnych miesiącach.
W Karolinie Północnej członkowie zgromadzenia za aprobowali 22 marca poczynania Kongresu. Ruch two rzenia podobnych komitetów przebiegał ospale. Jedy nie port Wilmington wybrał w listopadzie komitet, a w kilka tygodni później uczyniło to hrabstwo, w któ rym się znajdował. Zgromadzenie tej kolonii zostało
roz-22 List do W. Bradforda, 26 XI 1774: „In many counties independent companies are forming and voluntary subjecting themselves to military discipline that they may be expert and prepared against a time of need", The Papers of J. Madison, t. I, s. 120.
wiązane przez gubernatora, a na obszarze przybrzeżnym wybierano komitety dozoru.
W Karolinie Południowej ogólny komitet kupiecki w mieście Charlestonie ratyfikował ,,The Association". Mimo że „The Association" uderzało w interesy plan tatorów, zgromadzenie prowincjonalne zobowiązało się w imieniu wszystkich mieszkańców, iż w poszczegól nych parafiach i okręgach zostaną wyznaczone odpo wiednie komitety dozoru.
W większości powstałych komitetów znajdowali się radykałowie. Wykonanie postanowień „The Associa tion" zależało od działalności wybranych komitetów, od ich czujności i zaangażowania się w tak istotną spra wę niesprowadzania towarów pochodzenia brytyjskie go na amerykański rynek kolonialny.
Pierwsze akcje można zaobserwować w prowincji Massachusetts, gdzie kolonialne zgromadzenie wydało w końcu listopada liczne postanowienia i uchwały ma jące na celu wprowadzenie w życie postanowień Kon gresu Kontynentalnego. Wydano także specjalne zale cenie parafiom, zobowiązujące pastorów do czytania i objaśniania wiernym tekstu „The Association" oraz wyjaśnienia wagi tej uchwały dla przyszłości prowin cji. Przewidując możliwość konfliktu zbrojnego w adre sie skierowanym do mieszkańców prowincji zalecano również organizowanie milicji, z której część, tzw. mi nute men, mogłaby stanowić natychmiast ową przeciw wagę wojskowych oddziałów gen. Gage'a. Czyniono także wysiłki, by popularyzować wśród obywateli po trzebę budowania i otwierania nowych manufaktur produkujących gwoździe, stal, cynowe talerze, papier, szkło, naboje, proch, saletrę, a więc towary sprowadza ne dotąd z Wielkiej Brytanii 23, Najdalej poszedł
w swych wskazaniach i zakazach komitet dozoru w Marblehead, który stwierdził kategorycznie, ,,że spotkania mieszkańców w domach rozrywek w celu tańczenia, świętowania itp. wykraczają przeciw «The Association»".
W Nowym Jorku naczelnym problemem stał się za kaz konsumpcji towarów brytyjskich. Komitet musiał zatrzymywać statki przewożące owce i jagnięta do In dii Zachodnich. I tutaj również różne komitety zobo wiązały się w imieniu mieszkańców hrabstw do rezygna cji z rozrywek, przede wszystkim z wyścigów konnych, walk kogutów itp. W Marylandzie komitety ustalały ceny w różnych częściach prowincji na podstawie śred nich cen ostatniego roku.
O działalności komitetów dozoru i przestrzegania w Karolinie Północnej pisał jej gubernator w marcu 1775 r. 24: ,,Tyranizujące i dowolne są te komitety, wie le z ich żądań i zaleceń jest dziwnych. Przymuszają one poddanych J. Królewskiej Mości do działania prze ciwko ich sumieniom, do poddania się ich nierozum nym, buntowniczym i chimerycznym rezolucjom".
O sytuacji w Wirginii tak pisał jej gubernator w koń cu 1774 r. 25: ,,Komitety wybrano w każdym hrabstwie. Te komitety przypisują sobie prawo badania ksiąg ku pieckich, towaru wysyłanego oraz wszystkich innych sekretów handlu i korespondencji kupców; do pilno-Wania prowadzenia się każdego mieszkańca bez różnicy pochodzenia; do wysyłania do wszystkich, co do któ rych są jakieś podejrzenia, specjalnych upomnień; do zapytywania ich o wszystkie sprawy, o których sądzą, że są odpowiednie do rozpatrzenia i badania...
24 Ibidem, s. 525.
25 American History Told by Contemporaries, wyd. A. B.
nie ma sądu pokoju w Wirginii z wyjątkiem ludzi Ko mitetu".
W Karolinie Południowej zakaz konsumpcji towarów brytyjskich był przyjęty i realizowany z wielkim entu zjazmem, a prowincjonalne zgromadzenie przekazało w styczniu 1775 r. lokalnym komitetom dozoru całko witą kontrolę nad zabezpieczeniem długów 26. Równo cześnie z akcją ekonomiczną kolonie prowadziły akcję uzbrajania się. Lord Dunmore pisze: „Każde hrabstwo ma teraz uzbrojoną kompanię ludzi, którzy zwą się Nie podległą Kompanią (Independent Company), w celu protegowania ich do komitetów i użycia ich przeciw rządowi, jeśli nadejdzie okazja. Komitet każdego hrab stwa ma już taką władzę, że zaprzysięga ludzi Niepod
ległej Kompanii milicji do wykonywania wszystkich rozkazów, które otrzymają od komitetu ich hrab stwa" 27.
W ten sposób dzięki pracom Kongresu, a także wspól nemu wysiłkowi sił patriotycznych powoli, z dużymi nieraz oporami, zaczęła wyłaniać się unia kolonii, nie zbędna do podjęcia ekonomicznej walki z represyjny mi aktami parlamentu. Pisze o tym Adams 28: „Jakie
dowody unii dano do marca? Obejrzyjcie rezolucje kil ku kolonii, a zobaczycie... jedno gniewne serce całego ciała. Zgromadzenia, konwencje, kongresy, okręgi, mia sta i prywatne kluby połączyły się ze sobą w jednego szlachetnego ducha, w jedno wojenne serce. Kongres w Filadelfii wyraził to samo uczucie... zapewniając nas, że jeżeli silą będą wypełniać środki przeciwko nam.
26 A. Schlesinger, The Colonial Merchants, s. 527.
27 American History Told by Contemporaries, s. 439 - 441.
28 Novanglos or a History of the Disputed with Arnerica
from its Origin in 1754 to the Present Time [w:] The Works of J. Adams, t. IV, s. 353.
cała Ameryka pomoże... Inne kolonie tylko czekają, aby jeśli zajdzie oczywista potrzeba, pomóc Massachusetts". Uchwalając „The Association" Kongres uczynił pier wszy krok do ograniczenia wolności pojedynczych osób w imię ogólnej amerykańskiej wolności i prawa. Wśród przywódców (z wyjątkiem być może Adamsa 29) pano wał według historyka amerykańskiego J. C. Millera po gląd, że krótkotrwała wojna gospodarcza będzie dla nich zwycięska,' a cała kolonialna opinia miała jedno zda nie — należy bronić swej wolności choćby przez wpro wadzenie ponownie ekonomicznego bojkotu towarów brytyjskich. Uważał on również, że nawet w momencie walki o ogłoszenie Deklaracji Niepodległości nie było takiej jedności przekonań. Wynikiem jednolitej posta wy kolonistów był ogromny spadek angielskiego eks portu do Ameryki 30. Oblicza się, że handel Anglii w 1775 r. w porównaniu z poprzednim rokiem spadł o 97%. W tym samym czasie import do Georgii, która jako jedyna z kolonii amerykańskich, mimo wysiłków sąsiedniej Karoliny Południowej, odmówiła przystąpie nia do „The Association", wzrósł z 57 518 do U3 373 funtów.
Wydawałoby się zatem, że uderzenie w handel an gielski było celne i parlament będzie zmuszony do od wołania swych poprzednich postanowień, szczególnie że kupcy i przemysłowcy angielscy, którzy ponieśli naj większe straty, powinni nadsyłać liczne rezolucje i pe tycje, domagające się od parlamentu załatwienia spraw
29 J. C. Miller, Origins, s. 391.
30 Według obliczeń przeprowadzonych przez Schlesingera
(The Colonial Merchants, s. 536 - 537) import angielski do po
szczególnych kolonii amerykańskich spadł: z Nowego Jorku z 437 938 £ w 1774 r. do 1228 £ w 1775 r., z Filadelfii z 625 625 £ do 1366 £, z Marylandu i Wirginii z 528 739 £ do 1921 £, z K a roliny Południowej z 378 116 £ do 6245 £.
amerykańskich 31. W rzeczywistości jednak ogólne stra ty poniesione przez Anglię nie były tak duże, jak to wyobrażali sobie koloniści. Blokada chłonnego rynku amerykańskiego zmusiła kupców brytyjskich do zainte resowania się innymi, dotąd mało wykorzystanymi, ta kimi jak rosyjski, turecki czy szwedzki. Handel angiel ski niewiele stracił na konflikcie z koloniami. Kupcy tym razem nie protestowali przeciw królowi. Mając to na uwadze rząd angielski zajmował nieprzejednane sta nowisko. Petycje i rezolucje, zarówno własnych oby wateli, jak i Kongresu, pozostawały bez echa.
Daremnie lord Chatham wzywał do unieważnienia ustaw, które doprowadziły do nielegalnych obrad Kon gresu w Ameryce, przedstawiając 1 lutego 1775 r. wnio sek o kompromisowym załatwieniu nieporozumień mię dzy metropolią a koloniami. Według tego projektu par lament miał przyjąć i akceptować rezolucję Kongresu Kontynentalnego. W zamian następne zgromadzenie przedstawicieli trzynastu prowincji amerykańskich miało uznać władzę ustawodawczą parlamentu, składa jąc lub też deklarując jednocześnie dobrowolną kwotę pieniężną do wspólnego skarbca. Plan ten odrzucono. Natomiast 27 lutego 1775 r. lord North wystąpił z wła sną „gałązką oliwną". Obiecywał zwolnienie od podat ków nakładanych przez parlament brytyjski koloniom, które będą utrzymywały urzędników królewskich oraz dadzą pieniądze na cele obronne. To nowe zarządzenie wysłano za ocean do wiadomości buntujących się pro wincji. Uzupełniono go ustawą ograniczającą
(Restrain-31 Petitions of the merchants of London and British for
reconciliation with America, styczeń 1775; Petition of the West India Planters to the Commons Respecting the American Non Importation Agreement, luty 1775 [w:] Selections from the Eco nomic History of the United States 1765 - 1860, wyd. G. S.