Stwierdza, że poprzez wyłączenie niektórych kategorii odpadów nadają- nadają-cych się do odzysku z zakresu przepisów o unieszkodliwianiu odpadów oraz

poprzez brak sporządzenia, uaktualniania, opublikowania czy też notyfikowa-nia Komisji w przewidzianym czasie planów unieszkodliwianotyfikowa-nia toksycznych i niebezpiecznych odpadów dla niektórych regionów, Niemiecka Republika

91 Zb. Orz. TE [1995] I-01097; tłumaczenie z wersji angielskiej.

165

Federalna uchybiła zobowiązaniom, ciążącym na niej z mocy dyrektyw 75/442 i 78/319.

2. W pozostałej części skarga zostaje oddalona.

3. Każda ze stron ponosi własne koszty.

III.3.1.2. Z motywów uzasadnienia wyroku w sprawie C-422/92

2. Ze skargi wniesionej przez Komisję wynika, że krytykuje ona Niemiecką Re-publikę Federalną w szczególności za:

- wyłączenie z zakresu przepisów prawa o odpadach określonych substancji, które mieszczą się w definicji „odpadu” dyrektyw 75/442 i 78/319;

- wskazanie, z naruszeniem dyrektywy 84/631 i 86/279, że gospodarowanie odpadami winno następować zgodnie z zasadą unieszkodliwania w grani-cach terytorium państwa;

- wskazanie, że zezwolenie jest wymagane dla wszystkich transgranicznych wysyłek odpadów każdego rodzaju, co do których istnieją zróżnicowane podstawy wnoszenia sprzeciwu zgodnie z dyrektywą 84/631, zmienioną dyrektywą 86/279;

- niewypełnienie obowiązku opracowania, uaktualniania i publikowania lub notyfikowania planów określonych dyrektywą 78/319.

8. Główne ustawodawstwo niemieckie mające znaczenie dla kwestii regulowa-nych wskazanymi wyżej dyrektywami to ustawa o zapobieganiu i unieszko-dliwianiu odpadów z 1986 r. (Abfallgesetz of 27 August 1986, BGBl.I 2126, da-lej cyt.: AbfG). Szereg przepisów tego aktu znajduje zastosowanie w niniejszej sprawie.

22. Zgodnie ze stanowiskiem Trybunału, pojęcie „odpadu” w rozumieniu arty-kułu 1 dyrektyw 75/442 i 78/319 nie może być rozumiana jako wyłączająca substancje lub przedmioty, które nadają się do ponownego gospodarczego wykorzystania. Ustawodawstwo krajowe, definiujące „odpad” poprzez wy-kluczenie z zakresu tego pojęcia substancji lub przedmiotów nadających się do ponownego gospodarczego wykorzystania nie jest więc zgodne ze wska-zanymi dyrektywami (zob. wyrok w sprawie C-359/88 Zanetti i inni [1990] Zb.

Orz. TE I-1509, par. 12 i 13).

23. Na ustalenie to nie mają wpływu zmiany wprowadzone do obu tych dyrek-tyw przez dyrekdyrek-tywę 91/156, których data ostatecznej transpozycji upływa w terminie późniejszym niż dzień wszczęcia postępowania w tej sprawie, czy też uchylenie drugiej z tych dyrektyw przez dyrektywę 91/689, które to uchy-lenie jest skuteczne z datą po rozpoczęciu niniejszej sprawy.

24. W odniesieniu do argumentu rządu niemieckiego, iż nie ma niespójności w omawianym przedmiocie między prawodawstwem wspólnotowym i usta-wodawstwem krajowym, uwagę należy zwrócić na oświadczenie tego rządu, że przewidywane rozszerzenie zakresu niemieckiego ustawodawstwa umoż-liwi usunięcie takiej niespójności. To oświadczenie wskazuje, że niespójność taka będzie istnieć do czasu przyjęcia nowych przepisów.

25. Należy więc uznać, że poprzez wyłączenie niektórych kategorii odpadów na-dających się do odzysku z zakresu przepisów prawa o odpadach, Niemiecka Republika Federalna uchybiła zobowiązaniom z dyrektyw 75/442 i 78/319.

166

43. Wreszcie, Komisja zarzuca Niemieckiej Republice Federalnej szereg określo-nych uchybień co do wykonania art. 12 dyrektywy 78/319, z którego wynika obowiązek sporządzenia, aktualizowania, opublikowania i notyfikowania planów unieszkodliwiania niebezpiecznych i toksycznych odpadów.

44. W odpowiedzi na ten zarzut rząd niemiecki przedstawił dokumenty, zawie-rające streszczenie wszystkich planów sporządzonych dla landów zgodnie z paragrafem 6 AbfG.

45. Komisja, zapytana przez Trybunał o ocenę tych dokumentów, wskazała że podtrzymuje swój zarzut w tym zakresie.

46. W świetle tej wymiany [dokumentów i stanowisk], należy wskazać, że zarzut Komisji jest zasadny.

47. Wykonanie przez Państwa Członkowskie dyrektywy 78/319 co do obowiązku opracowania, uaktualniania, opublikowania i notyfikowania planów uniesz-kodliwiania niebezpiecznych i toksycznych odpadów miało mieć miejsce w okresie dwóch lat.

48. Jak wynika ze wskazanych wyżej dokumentów, w chwili upływu terminu określonego przez Komisję w umotywowanej opinii – to jest dnia 25 listopada 1991 – rząd niemiecki wprawdzie rzeczywiście wypełnił ten obowiązek, jed-nakże w stopniu niewystarczającym. W szczególności, niektóre plany dla Rhineland-Westfalia nie były jeszcze opracowane czy też notyfikowane, osta-teczny plan dla Baden-Wuerttemberg nie był jeszcze przyjęty, a określone in-ne plany nie były aktualizowain-ne czy też publikowain-ne.

49. Należy zatem stwierdzić, że przez nieopracowanie, nieaktualizowanie, brak publikacji czy notyfikacji Komisji w przewidzianym terminie planów uniesz-kodliwiania niebezpiecznych i toksycznych odpadów, Niemiecka Republika Federalna uchybiła zobowiązaniom z dyrektywy 78/319.

III.3.2. Wyrok Trybunału z dnia 23 maja 2000 r. w sprawie C-209/98 Entre-prenørforeningens Affalds/Miljøsektion (FFAD) przeciwko Københavns Kommu-ne (wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym, złożony przez Østre Landsret, Dania)⁹²

III.3.2.1. Sentencja wyroku w sprawie C-209/98

1. Artykuł 34 TWE (obecnie po zmianach art. 29 TWE⁹³) zabrania wprowa-dzania systemu zbiórki i pokwitowania nie-niebezpiecznych odpadów budow-lanych przeznaczonych do odzysku, w ramach którego ograniczona liczba za-kładów jest upoważniona do przetwarzania odpadów wytwarzanych w gminie, jeśli ten system stanowi (prawnie lub faktycznie) barierę w eksporcie, unie-możliwiając wytwórcom odpadów ich eksport, w szczególności przez pośred-ników. Taka bariera nie może być usprawiedliwiana na podstawie art. 36 TWE (obecnie, po zmianach art. 30 TWE⁹⁴) czy też na podstawie przesłanki ochrony środowiska, to jest w odwołaniu do zasady z art. 130r ust. 2 TWE (obecnie, po

92 Zb. Orz. TE [2000] I-03743; tłumaczenie z wersji angielskiej.

93 Teraz jest to art. 35 TFUE.

94 Teraz jest to art. 36 TFUE.

167

zmianach art. 174 ust. 2 TWE⁹⁵) o naprawianiu szkody w pierwszym rzędzie u źródła, gdy brak jest jakichkolwiek zagrożeń dla zdrowia i życia ludzi i zwie-rząt lub ochrony roślin albo zagrożeń dla środowiska.

2. Artykuł 90 TWE (obecnie, po zmianach art. 86 TWE⁹⁶) w związku z art. 86 TWE (obecnie, po zmianach art. 82 TWE⁹⁷) nie sprzeciwia się wprowadzeniu lokalnego systemu, takiego jak w niniejszej sprawie, w ramach którego dla za-łatwienia problemu środowiskowego wynikającego z niemożności przetwa-rzania nie-niebezpiecznych odpadów budowlanych przeznaczonych do odzy-sku, ograniczona liczba specjalnie wybranych zakładów może przetwarzać ta-kie odpady wytwarzane na tym obszarze, przez co możliwe staje się zapewnie-nie wystarczającego strumienia takich odpadów dla tych zakładów, i który to system wyłącza inne zakłady z procesu przetwarzania takich odpadów, chociaż są one zdolne do prowadzenia takiego przetwarzania.

3. Ani dyrektywa Rady 75/442 z dnia 15 lipca 1975 r. w sprawie odpadów, zmieniona dyrektywą Rady 91/156 z dnia 18 marca 1991 r., ani rozporządzenie Rady nr 259/93 z dnia 1 lutego 1993 r. w sprawie nadzoru i kontroli przesyłania odpadów w obrębie, do Wspólnoty Europejskiej oraz poza jej obszar, nie zo-bowiązują państw członkowskich do zawierania umów z każdym zakładem, posiadającym zezwolenie z art. 10 tej dyrektywy na zbieranie i odzysk odpa-dów budowlanych nie-niebezpiecznych dla środowiska.

4. Artykuł 7 ust. 3 dyrektywy 75/442, zmienionej dyrektywą 91/156, należy interpretować w ten sposób, że zezwala on państwu członkowskiemu na przy-jęcie środków w odniesieniu do wysyłki odpadów, włączając w to zakaz wy-syłki nie-niebezpiecznych odpadów budowlanych przeznaczonych do odzy-sku, jeśli wysyłka ta jest sprzeczna z planem gospodarki odpadami, pod wa-runkiem, że plan ten jest zgodny z Traktatem i tą dyrektywą.

5. Artykuł 7 ust. 3 dyrektywy 75/442, zmienionej dyrektywą 91/156, należy interpretować w ten sposób, że nie przyznaje on podmiotom indywidualnym żadnych praw, na które mogą się one powoływać przed sądem krajowym celem zaskarżenia środka zapobiegającego przepływowi odpadów niezgodnemu z planem gospodarki odpadami, na tej podstawie, że środek nie został przed-stawiony Komisji.

III.3.2.2. Z motywów uzasadnienia wyroku w sprawie C-209/98

2. Pytanie te zaistniały na tle postępowania między duńskim przedsiębior-stwem Sydhavnens Sten & Grus ApS (dalej cyt.: Sydhavnens Sten & Grus) i Københavns Kommune (gminą miasta Kopenhaga), którego przedmiotem był system zbiórki nie-niebezpiecznych odpadów budowlanych, wprowa-dzony przez pozwaną w głównym postępowaniu.

28. Dnia 21 listopada 1995 r. Sydhavnens Sten & Grus wniosło pozew przeciwko gminie Kopenhaga do Østre Landsret o stwierdzenie, że gmina nie miała kompetencji do uniemożliwienia stronom trzecim wysyłki odpadów budow-lanych z przeznaczeniem do ponownego wykorzystania do miejsca

95 Teraz jest to art. 191 ust. 2 TFUE.

96 Teraz jest to art. 106 TFUE.

97 Teraz jest to art. 102 TFUE.

168

wania, zarządzanego przez Sydhavnens Sten & Grus. Alternatywnie, Syd-havnens Sten & Grus zwrócił się by Østre Landsret zobowiązał gminę Ko-penhaga do zakwalifikowania miejsca zarządzanego przez Sydhavnens Sten

& Grus jako składowiska w ramach systemu zbiórki odpadów, ustanowione-go przez gminę Kopenhaga.

84. [Drugie pytanie] Poprzez swoje drugie pytanie sąd krajowy zwraca się o wskazanie, czy dyrektywę 75/442 i rozporządzenie nr 259/93 należy inter-pretować w ten sposób, że nakazują one państwom członkowskim zawierać umowy z wszystkimi zakładami, posiadającymi zezwolenia z art. 10 dyrek-tywy 75/442 dla celów zbiórki i odzysku odpadów budowlanych nie-niebezpiecznych dla środowiska.

85. Co do dyrektywy 75/442, Trybunał orzekł w sprawie C-155/91 Komisja prze-ciwko Radzie, Zb. Orz. TE [1993] I-939, par. 20, że celem harmonizacji z art. 1 dyrektywy 75/442 jest przede wszystkim zapewnienie, w związku z ochroną środowiska, efektywnej gospodarki odpadami we Wspólnocie, niezależnie od ich pochodzenia, oraz, że harmonizacja ta jedynie pośrednio wpływa na kon-kurencję i handel.

86. W myśl art. 10 dyrektywy 75/442 państwa członkowskie zapewniają, że tylko zakłady posiadające zezwolenie mogą prowadzić określone czynności odzy-sku. Artykuł ten zobowiązuje więc państwa członkowskie do ustanowienia procedury udzielania zezwoleń celem ochrony środowiska, ale nie wynika stąd obowiązek zawierania umów z każdym zakładem, któremu udzielono zezwolenia.

87. W odniesieniu do rozporządzenia nr 259/93, to akt ten również nie ma na celu harmonizacji warunków konkurencji i nie zawiera żadnych przepisów o ta-kim skutku. W szczególności z czwartego, piątego i szóstego ustępu pream-buły tego rozporządzenia wynika, że jego celem jest organizacja nadzoru i kontroli transgranicznej wysyłki odpadów i ustanowienie minimum wspól-nych reguł co do nadzoru i kontroli wysyłki odpadów między państwami członkowskimi.

88. Odpowiadając więc na drugie pytanie należy stwierdzić, że ani dyrektywa 75/442, ani rozporządzenie Rady nr 259/93, nie zobowiązują państw człon-kowskich do zawierania umów z każdym zakładem, posiadającym zezwole-nie z art. 10 tej dyrektywy na zbierazezwole-nie i odzysk odpadów budowlanych zezwole- nie-niebezpiecznych dla środowiska.

89. [Trzecie pytanie] Pytanie trzecie dotyczy po pierwsze, kompetencji państw członkowskich w świetle art. 7 ust. 3 dyrektywy 75/442 do podejmowania środków niezbędnych celem zapobieżenia określonym wysyłkom odpadów budowlanych nie-niebezpiecznych dla środowiska, a po drugie – konsekwen-cji obowiązku państw członkowskich z tego artykułu do informowania Komi-sji o takich środkach.

90. [Zakaz wysyłki odpadów niezgodnej z planem gospodarki odpadami]

W pierwszej części trzeciego pytania sąd krajowy zwraca się o wskazanie, czy art. 7 ust. 3 dyrektywy 75/442 należy interpretować w ten sposób, że zezwala on państwu członkowskiemu na przyjmowanie środków dotyczących

wysył-169

ki odpadów, włączając w to środki zakazujące wysyłki odpadów budowla-nych nie-niebezpieczbudowla-nych w celu odzysku, na tej podstawie, iż wysyłka jest niezgodna z planem gospodarki odpadami.

91. Według Sydhavnens Sten & Grus, z dyrektywy 75/442 i z rozporządzenia nr 259/93 wynika, że wysyłka odpadów nie-niebezpiecznych w celu odzysku nie może być poddana takim ograniczeniom. Gmina Kopenhaga nie może więc uniemożliwiać wysyłki odpadów budowlanych nie-niebezpiecznych jako niezgodnej z gminnym planem gospodarki odpadami.

92. Należy podkreślić, że art. 7 ust. 3 dyrektywy 75/442 wprost upoważnia pań-stwa członkowskie do przyjmowania środków niezbędnych dla zapobieżenia przemieszczaniu odpadów, które nie są zgodne z planami gospodarki, okre-ślonymi w art. 7 ust. 1 i 2. Artykuł 7 ust. 3 umożliwia więc przyjęcie przez państwa członkowskie środków restrykcyjnych dla zapewnienia wykonania ich planów gospodarki odpadami. Należy więc przyjąć, że jest to upoważnie-nie do ustanowienia zakazu upoważnie-niektórych wysyłek odpadów.

93. Wynika stąd, że środek zakazujący wysyłki odpadów nie-niebezpiecznych, jako niezgodnej z planem gospodarki odpadami, należy uznać za legalny o ile plan ten jest zgodny z Traktatem i dyrektywą 75/442.

95. Odpowiadając na pierwszą część pytania trzeciego należy więc stwierdzić, że art. 7 ust. 3 dyrektywy 75/442 należy interpretować w ten sposób, że ze-zwala on państwu członkowskiemu na przyjęcie środków w odniesieniu do wysyłki odpadów, włączając w to zakaz wysyłki nie-niebezpiecznych odpa-dów budowlanych przeznaczonych do odzysku, jeśli wysyłka ta jest sprzecz-na z planem gospodarki odpadami, pod warunkiem, że plan ten jest zgodny z Traktatem i dyrektywą 75/442.

96. [Obowiązek informowania Komisji] W drugiej części pytania trzeciego sąd krajowy zwraca się o wskazanie, czy art. 7 ust. 3 dyrektywy 75/442 należy in-terpretować w ten sposób, że przyznaje on podmiotom indywidualnym pra-wa, na które mogą się one powoływać przed sądem krajowym celem zaskar-żenia środka zapobiegającego przepływowi odpadów niezgodnemu z planem gospodarki odpadami, na tej podstawie, że środek nie został przedstawiony Komisji.

97. Sydhavnens Sten & Grus utrzymuje, że państwo członkowskie nie może sto-sować środka zapobiegającego przepływowi odpadów niezgodnemu z pla-nem gospodarki odpadami, jeśli nie poinformowało Komisji o tym środku zgodnie z art. 7 ust. 3 dyrektywy. Dla wsparcia swojej argumentacji Sydhav-nens Sten & Grus powołuje się na art. 6 ust. 6 dyrektywy PE i Rady 94/62 z dnia 20 grudnia 1994 r. w sprawie opakowań i odpadów opakowaniowych, zgodnie z którym Komisja zatwierdza środki przyjęte przez państwa Człon-kowskie w związku z recyklingiem i odzyskiem opakowań.

98. Należy jednakże zauważyć, że w odróżnieniu do art. 6 ust. 6 dyrektywy 94/62, dyrektywa 75/442 nie wprowadza żadnego konkretnego obowiązku działania Komisji, po otrzymaniu informacji. Dyrektywa 75/442 nakłada je-dynie na państwa członkowskie zobowiązanie do informowania o podjętych środkach, nie wprowadzając jednakże żadnej wspólnotowej procedury moni-170

toringu tych środków, jak i nie uzależnia ona wejścia w życie środków od zgody lub sprzeciwu wyrażonych przez Komisję.

99. Celem zobowiązania państw członkowskich z art. 7 ust. 3 dyrektywy 75/442 jest umożliwienie Komisji pozyskania wiedzy na temat takich środków kra-jowych, by mogła ona ocenić ich zgodność z prawem wspólnoty, i ewentual-nie podjąć odpowiedewentual-nie kroki.

100. Ani z treści ani z celu tego przepisu nie wynikają żadne podstawy dla twierdzenia, że niewypełnienie przez państwa członkowskie obowiązku in-formacji samo w sobie oznacza nielegalność takich przyjętych środków (zob.

w tym zakresie, odnośnie art. 3 ust. 2 dyrektywy 75/442, w brzmieniu pier-wotnym, sprawa 380/87 Enichem Base i inni, Zb. Orz, TE [1989] 2491, par. 22).

101. Z powyższego wynika, że art. 7 ust. 3 dyrektywy 75/442 dotyczy relacji mię-dzy państwami członkowskimi i Komisją, i nie przyznaje żadnego prawa podmiotom indywidualnym, które mogą być narażone na skutku ujemne uchybienia przez państwo członkowskie zobowiązaniu do informowania Komisji o takich środkach.

102. Odpowiadając na drugą część pytania trzeciego należy więc stwierdzić, że art. 7 ust. 3 dyrektywy 75/442, należy interpretować w ten sposób, że nie przyznaje on podmiotom indywidualnym żadnych praw, na które mogą się one powoływać przed sądem krajowym celem zaskarżenia środka zapobie-gającego przepływowi odpadów niezgodnemu z planem gospodarki odpa-dami, na tej podstawie, że środek nie został przedstawiony Komisji.

III.3.3. Wyrok Trybunału z dnia 2 maja 2002 r. w sprawie C-292/99 Komisja Wspólnot Europejskich przeciwko Republice Francuskiej⁹⁸