– art. 1 ust. 25–27 i art. 1 ust. 29 lit. a) ustawy nr 308 z dnia 15 grudnia 2004 r.
uprawniającej rząd do reformy, koordynacji i uzupełnienia ustawodawstwa w zakresie środowiska i środków bezpośredniego stosowania oraz
– art. 1 ust. 29 lit. b) ustawy nr 308 z dnia 15 grudnia 2004 r. oraz art. 183 ust. 1 lit. s) i art. 229 ust. 2 dekretu z mocą ustawy nr 152 z dnia 3 kwietnia 2006 r. ustanawiającego normy w dziedzinie środowiska,
na podstawie których odpowiednio niektóre rodzaje złomu przeznaczone do wykorzystania w działalności stalowniczej i metalurgicznej oraz paliwo z odpadów wysokiej jakości (CDR-Q) zostały z góry wyłączone z zakresu
46 Zb. Orz. TE [2008] I-00198.
68
stosowania włoskich przepisów dotyczących odpadów transponujących dyrek-tywę Rady 75/442/EWG z dnia 15 lipca 1975 r. w sprawie odpadów, zmienioną dyrektywą Rady 91/156/EWG z dnia 18 marca 1991 r., Republika Włoska uchy-biła zobowiązaniom, które na niej ciążą na podstawie art. 1 lit. a) tej dyrekty-wy.
2. Republika Włoska zostaje obciążona kosztami postępowania.
I.2.14.2. Z motywów uzasadnienia wyroku w sprawie C-283/07
1. W swojej skardze Komisja Wspólnot Europejskich zwraca się do Trybunału o stwierdzenie, że przez ustanowienie i utrzymywanie w mocy przepisów ta-kich jak:
– art. 1 ust. 25–27 i ust. 29 lit. a) ustawy nr 308 z dnia 15 grudnia 2004 r.
uprawniającej rząd do reformy, koordynacji i uzupełnienia ustawodawstwa w zakresie środowiska i środków bezpośredniego stosowania (dodatek nad-zwyczajny GURI nr 302 z 27 grudnia 2004 r., dalej cyt.: ustawa nr 308/2004) oraz
– art. 1 ust. 29 lit. b) ustawy nr 308 z dnia 15 grudnia 2004 r. oraz art. 183 ust. 1 lit. s) i art. 229 ust. 2 dekretu z mocą ustawy nr 152 z dnia 3 kwietnia 2006 r.
ustanawiającego normy w dziedzinie środowiska (dodatek nadzwyczajny GURI nr 88 z 14 kwietnia 2006 r., dalej cyt.: dekret nr 152/2006)
na podstawie których odpowiednio niektóre rodzaje złomu przeznaczone do wykorzystania w działalności stalowniczej i metalurgicznej oraz jako paliwo z odpadów wysokiej jakości (dalej cyt.: CDR-Q) zostały z góry wyłączone z zakresu zastosowania włoskich przepisów dotyczących odpadów transpo-nujących dyrektywę Rady 75/44 z dnia 15 lipca 1975 r. w sprawie odpadów, zmienioną dyrektywą Rady 91/156 z dnia 18 marca 1991 r., Republika Włoska uchybiła zobowiązaniom, które na niej ciążą na podstawie art. 1 lit. a) tej dy-rektywy.
37. [W przedmiocie złomu przeznaczonego do wykorzystania w działalności sta-lowniczej i metalurgicznej] Komisja twierdzi, że art. 1 ust. 25-27 i ust. 29 lit. a) ustawy nr 308/2004 wyklucza a priori i w sposób generalny, złom żelazny i nieżelazny przeznaczony do wykorzystania w działalności stalowniczej i metalurgicznej z zakresu regulacji przepisów krajowych implementujących dyrektywę 75/442. Takie wyłączenie może sprawić, że wspólnotowe przepisy dotyczące ochrony środowiska nie będą miały zastosowanie do tych materia-łów, a w szczególności do gospodarowania nimi oraz do ich składowania i transportu.
40. [Ocena Trybunału] Na wstępie należy zauważyć, że zgodnie z art. 1 lit. (a) dyrektywy 75/442, za odpady należy uznać wszelkie substancje lub przed-mioty należące do kategorii wymienionych w załączniku I tej dyrektywy, któ-re ich posiadacz usuwa, zamierza usunąć lub ma obowiązek usunąć.
41. Stąd też w kontekście tej dyrektywy, zakres zastosowania pojęcia „odpad”
zależy od znaczenia pojęcia „usuwa”. Powinno ono być interpretowane w kontekście celu dyrektywy 75/442, którym, zgodnie z trzecim motywem jej preambuły, jest ochrona zdrowia ludzi i środowiska przed szkodliwymi skutkami spowodowanymi przez zbieranie, transport, unieszkodliwianie, 69
magazynowanie oraz składowanie odpadów. Powinno ono także być inter-pretowane w świetle art. 174 ust. 2 TWE47, który stanowi, że polityka Wspól-noty w dziedzinie środowiska stawia sobie za cel wysoki poziom jego ochro-ny i opiera się w szczególności na zasadzie przezorności oraz na zasadzie za-pobiegania (zob. w szczególności wyrok z dnia 11 listopada 2004 r. w sprawie C-457/02 Niselli, Zb. Orz. TE [2004] I-10853, par. 33, wyrok z dnia 18 grudnia 2007 r. w sprawie Komisja/Włochy, cyt. powyżej, par. 33, i wyrok z dnia 24 czerwca 2008 r. w sprawie C-188/07 Commune de Mesquer, Zb. Orz. TE [2008] I-04501, par. 38)
42. Trybunał orzekł również, iż ze względu na cel zamierzony przez dyrektywę 75/442 pojęcie „odpadu” nie może być interpretowane w sposób zawężający (zob. wyrok z dnia 15 czerwca 2000 r. w połączonych sprawach C-418/97 i C-419/97 ARCO Chemie Nederland i in., Zb. Orz. TE [2000] I-4475, par. 40, wy-rok z dnia 18 grudnia 2007 r., Komisja/Włochy, cyt. powyżej, par. 33 oraz sprawa Commune de Mesquer, par. 39).
43. Rzeczywiste istnienie odpadu w rozumieniu dyrektywy 75/442 musi być stwierdzone z uwzględnieniem wszystkich okoliczności sprawy, a także przy wzięciu pod uwagę celu dyrektywy oraz potrzeby zapewnienia, by skutecz-ność tego aktu nie była zagrożona (zob. sprawa ARCO Chemie Nederland i in., par. 73, 88 i 97, oraz wyrok z dnia 18 grudnia 2007 r. Komisja/Włochy, par. 41).
44. W tym zakresie pewne okoliczności mogą stanowić wskazówkę występowa-nia działawystępowa-nia polegającego na usuwaniu, zamiaru usunięcia lub zobowiązawystępowa-nia do usunięcia substancji lub przedmiotu w rozumieniu art. 1 lit. (a) dyrektywy 75/442. Ma to miejsce zwłaszcza w przypadku, gdy wykorzystywana sub-stancja stanowi pozostałość z produkcji lub z konsumpcji, to jest produkt, który nie był zamierzony jako taki (zob. wyrok z dnia 18 grudnia 2007 r. Ko-misja/Włochy, cyt. powyżej, par. 34, i sprawę Commune de Mesquer, par. 41).
45. W tym przypadku nie ulega wątpliwości, że mimo spełnienia określonych krajowych i międzynarodowych warunków technicznych przez złom, które-go dotyczą zaskarżone przepisy, jest pozostałością z produkcji lub konsump-cji, nie zamierzoną jako taka.
46. Ponadto, zgodnie z utrwalonym orzecznictwem, ani metoda przetwarzania ani sposób wykorzystania substancji nie przesądzają o jej zakwalifikowaniu jako odpadu (zob. sprawa ARCO Chemie Nederland i in., par. 64, oraz sprawa Komisja/Włochy, par. 36 i 49). W szczególności, z pojęcia „odpadu” nie są wy-łączone substancje i przedmioty nadające się do ponownego gospodarczego wykorzystania. System nadzoru i gospodarowania ustanowiony dyrektywą 75/442 ma na celu objęcie wszystkich przedmiotów i substancji, które ich wła-ściciel usuwa, nawet jeśli mają one wartość handlową i są zbierane z powodów handlowych do celów recyklingu, regeneracji lub ponownego wykorzystania (zob. w tym zakresie wyrok z dnia 25 czerwca 1997 r. w połą-czonych sprawach C-304/94, C-330/94, C-342/94 oraz C-224/95 Tombesi i in., Zb. Orz. TE [1997] I-3561, par. 47 i 52; oraz wyrok z dnia 18 kwietnia 2002 r.
47 Obecnie art. 191 ust. 2 TFUE.
70
w sprawie C-9/00 Palin Granit et Vehmassalon kansanterveystyön kuntayhtymän hallitus, Zb. Orz. TE [2002] I-3533, par. 29, oraz sprawa Commune de Mesquer, par. 40).
47. W rezultacie, argumentacja Republiki Włoskiej o specjalnym przeznaczeniu, jakości handlowej oraz wartości ekonomicznej złomu, którego dotyczą za-skarżone przepisy, nie może uzasadniać wykluczenia a priori tego złomu z zakresu pojęcia „odpad” w rozumieniu dyrektywy 75/442. Stąd też, w świe-tle wskazanego orzecznictwa, taki złom powinien być co do zasady uznany za odpad.
48. Jednakże z orzecznictwa Trybunały wynika również, że towar, materiał lub surowiec pochodzący z procesu wytwarzania lub wydobywania, którego ce-lem nie było zasadniczo ich wyprodukowanie, nie stanowi pozostałości, ale produkt uboczny, którego przedsiębiorstwo nie chce usuwać, ale który za-mierza, bez uprzedniego przetworzenia, zużytkować lub zbyć na korzystnych dla siebie warunkach. Tym niemniej, odwołanie się do argumentacji dotyczą-cej produktów ubocznych powinno być ograniczone tylko do sytuacji, w któ-rych ponowne wykorzystanie towaru, materiału czy surowca jest nie tylko możliwe bez uprzedniego przetwarzania i z zachowaniem ciągłości procesu produkcyjnego, ale i pewne (zob. sprawa Palin Granit, par. 34-36, sprawa Ko-misja/Włochy, cyt. powyżej, par. 38 i 46, oraz sprawa Commune de Mesquer, par.
42 i 44).
49. W tym przypadku, art. 1 ust. 25-27 i ust. 29 lit. (a) ustawy nr 308/2004 wyraź-nie reguluje różnorodne sytuacje. Nie można wykluczyć, że „ponowne efek-tywne wykorzystanie” dla celów działalności stalowniczej i metalurgicznej, przewidziane w tych przepisach będzie miało miejsce z dużym opóźnieniem lub w ogóle w czasie nieokreślonym, co będzie się łączyć z długotrwałym składowaniem tego złomu. Taka czynność składowania może stanowić zna-czące obciążenie dla posiadacza. Ponadto może ona potencjalnie być uciążli-wa dla środowiska, podczas gdy celem dyrektywy 75/442 jest ograniczenie takiego ryzyka. Z powyższego wynika, że taką substancję należy uznać co do zasady za odpad (zob. sprawa Palin Granit, par. 38; sprawa C-114/01 AvestaPo-larit Chrome, Zb. Orz. TE [2003] I-8725, par. 39, sprawa Komisja/Włochy, cyt.
powyżej, par. 40 i 48).
50. Ponadto, z brzmienia zaskarżonych przepisów wynika, że przewidują one w sposób ogólny możliwość wyłączenia złomu z zakresu przepisów krajo-wych w sprawie odpadów, nawet jeśli poddany jest on przetwarzaniu przed ponownym wykorzystaniem.
51. W rezultacie, należy stwierdzić, że krajowe przepisy dotyczące złomu prze-znaczonego do wykorzystania w działalności stalowniczej i metalurgicznej zmierzają do wyłączenia z pojęcia „odpadów”, wynikającego z prawa wło-skiego, pozostałości mieszczących się w definicji z art. 1 lit. (a) dyrektywy 75/442.
52. Ten przepis dyrektywy określa nie tylko samo pojęcie „odpadu” w rozumie-niu dyrektywy 75/442, lecz również łącznie z art. 2 ust. 1 tego aktu wyznacza zakres zastosowania tej dyrektywy. W rezultacie art. 2 ust. 1 określa rodzaje 71
odpadów, które są lub mogą zostać wyłączone spod regulacji tej dyrektywy, jak również to, w jakich warunkach wszystkie rodzaje odpadów mieszczące się w tej definicji są co do zasady poddane temu aktowi. Każdy przepis kra-jowy, który ogranicza w sposób generalny zakres obowiązków wynikających z dyrektywy 75/442, poza tym co jest dozwolone na podstawie art. 2 ust. 1 te-go aktu, narusza reguły dotyczące zakresu zastosowania dyrektywy, a także przyczynia się do podważenia skuteczności art. 174 TWE (zob. sprawa Komi-sja/Włochy, cyt. powyżej, par. 54 i wskazane tam orzecznictwo).
53. W tym zakresie wystarczy zaznaczyć, że złom przeznaczony do wykorzysta-nia w działalności stalowniczej i metalurgicznej, którego dotyczą zaskarżone przepisy, nie stanowi rodzaju odpadu podlegającego wyłączeniu spod dyrek-tywy 75/442, przewidzianemu w art. 2 ust. 1 tego aktu.
54. W tych okolicznościach, skargi Komisji w części pierwszej jest zasadna.
59. [Paliwo z odpadów wysokiej jakości - CDR-Q) – ocena Trybunału] Na wstę-pie należy zauważyć, że zgodnie z par. 47 niniejszego wyroku argumentacja Republiki Włoskiej o specjalnym przeznaczeniu, jakości handlowej oraz war-tości ekonomicznej CDR-Q nie może uzasadniać wykluczenia a priori tej sub-stancji z zakresu pojęcia „odpad” w rozumieniu dyrektywy 75/442. Co więcej, bezsporne jest, że CDR-Q powstaje z pozostałości z konsumpcji oraz to, że proces produkcji tego paliwa jest objęty jako taki przepisami krajowymi w sprawie odpadów.
60. Jeśli chodzi o twierdzenie, że CDR-Q stanowi rezultat czynności odzysku od-padów, to należy przypomnieć, iż taka czynność odzysku nie wystarcza sama w sobie do zakwalifikowania powstałej w jej wyniku substancji jako odpadu.
W związku z tym okoliczność, że substancja jest rezultatem czynności pełne-go odzysku w rozumieniu załącznika IIB dyrektywy 75/442, jest tylko jednym z czynników branych pod uwagę przy ostatecznym rozstrzyganiu w tym przedmiocie (zob. sprawa ARCO Chemie Nederland i in., par. 94 i 95, oraz sprawa Palin Granit, par. 46).
61. Z drugiej strony, czynność odzysku nie jest pełna, chyba że w jej rezultacie analizowana substancja uzyskała takie same cechy i właściwości jak surowiec oraz nadaje się ona do wykorzystania przy takich samych wymogach ochro-ny środowiska (zob. sprawa ARCO Chemie Nederland i in.., par. 94 i 96, oraz sprawa Palin Granit, par. 46).
62. Pomimo, że CDR-Q jest zgodne z normą techniczną UNI 9903-1, to nie ma ono takich samych cech i właściwości jak paliwa pierwotne. Jak przyznała Republika Włoska, paliwo to tylko częściowo może zastąpić węgiel i koks. Co więcej, środki kontroli i zabezpieczenia dotyczące transportu i odbioru CDR-Q przez instalacje spalania, jak i warunki spalania określone dekretem z dnia 2 maja 2006 r. wskazują, że CDR-Q i jego spalanie stwarzają szczególne ryzyko dla zdrowia ludzi i dla środowiska, co jest charakterystyczne dla po-zostałości z konsumpcji, a nie dla paliw kopalnych.
63. Dodatkowo, orzecznictwo Trybunału w przedmiocie różnic między uniesz-kodliwianiem i odzyskiem odpadów, przywołane przez Republikę Włoską, nie może służyć poparciu stanowiska tego państwa. Zgodnie z tym orzecznic-72
twem, główną cechą czynności odzysku odpadów jest to, że ich zasadniczym celem jest, by odpad mógł być użyteczny (zob. wyrok z dnia 27 lutego 2002 r.
w sprawie C-6/00 ASA, Zb. Orz. TE [2002] I-1961, par. 69, i wyrok z dnia 13 lu-tego 2003 r. w sprawie C-228/00 Komisja/Niemcy, Zb. Orz. TE [2003] I-1439, par. 41, 45 i 46, oraz postanowienie z dnia 27 lutego 2003 r. w połączonych sprawach od C-307/00 do C-311/00 Oliehandel Koeweit i in., Zb. Orz. TE [2003]
I-1821, par. 97). Odzysk ma miejsce wtedy, gdy dana substancja jest efektyw-nie użyteczna, co ma miejsce w szczególności przy produkcji energii przez spalanie czy przy składowaniu w opuszczonej kopalni.
64. Jak wynika z powyższego, CDR-Q nie powstaje w wyniku pełnego odzysku, tak jak czynność taką rozumie Trybunał, lecz na skutek czynności przepro-wadzanej w fazie poprzedzającej ten odzysk.
65. Należy dodać, że „pewność efektywnego wykorzystania” CDR-Q, wskazy-wana przez władze włoskie, nie stanowi przesłanki pozwalającej na wyklu-czenie, iż posiadacz tej substancji usuwa ją, zamierza usunąć lub do jej usu-nięcia jest zobowiązany. „Pewność ponownego wykorzystania” rzeczy lub materiału to tylko jeden z trzech warunków, umożliwiających uznanie rzeczy lub materiału za produkt uboczny, co wskazano w par. 48 niniejszego wyro-ku i orzecznictwie tam cytowanym. Trybunał podkreślił przy tym, że orzecz-nictwo to nie ma zastosowanie do pozostałości z konsumpcji, nie stanowią-cych produktów ubocznych (sprawa Niselli, par. 48).
66. Jak wynika z powyższego, zaskarżone przepisy krajowe dotyczące CDR-Q również zmierzają do wyłączenia spod regulacji krajowych przepisów w sprawie odpadów pozostałości mieszczących się w definicji z art. 1 lit. (a) dyrektywy 75/442, pomimo że takie pozostałości nie są wskazane w katalogu wyłączeń ujętym w art. 2 ust. 1 tej dyrektywy.
68. Skarga Komisji w tym zakresie jest więc w pełni zasadna.
I
I..33.. EEuuroroppejejsskkii KKatataalologg OOddpapaddóóww
I.3.1. Wyrok Trybunału z 29 kwietnia 2004 r. w sprawie C-194/01 Komisja Wspólnot Europejskich przeciwko Republice Austrii48
I.3.1.1. Sentencja wyroku w sprawie C-194/01 1. Skarga zostaje oddalona.
2. Komisja Wspólnot Europejskich zostaje obciążona kosztami