TALENTY POZNAWCZE

Są dzieci i dorośli z zespołem Aspergera, którzy mają zdolności poznawcze znacznie powyżej średniej, tj. IQ powyżej 130, i są czasami określani jako uzdolnieni i utalentowani (Lovecky 2004). Może to zapewnić dziecku zarówno kilka zalet, jak i wad. Korzyści obejmują większą zdolność do intelektualnego przetwarzania i uczenia się społecznych wskazówek i konwencji. Nauczyciel może podziwiać zaawansowaną dojrzałość intelektualną, a wygrywanie konkursów może prowadzić do wyższego statusu dziecka i szkoły. Sukces akademicki może podnieść samoocenę zarówno młodych ludzi, jak i dorosłych; często ich społeczną naiwność i ekscentryczność można zaakceptować, a nawet docenić, jako element wizerunku „roztargnionego profesora”. Talenty poznawcze mogą prowadzić do lukratywnej kariery rozwijającej technologię lub znakomitej kariery prowadzącej badania. Istnieje jednak wiele wad.

Dzieci z zespołem Aspergera są bardziej niedojrzałe społecznie i emocjonalnie niż ich rówieśnicy, co przyczynia się do ich izolacji społecznej, wyśmiewania i dręczenia. Posiadanie znacznie zaawansowanej dojrzałości intelektualnej w porównaniu z własnymi rówieśnikami mogą jeszcze bardziej zwiększyć izolację społeczną i alienację. Dziecko może nie mieć grupy rówieśniczej w swojej klasie, społecznie lub intelektualnie. Posiadanie imponującego słownictwa i wiedzy może prowadzić dorosłych do

oczekiwania równoważnej dojrzałości w rozumowaniu społecznym, zarządzanie emocjami i zachowaniem; mogą niesłusznie krytykować dziecko, które nie jest w stanie wyrazić tych zdolności tak dojrzale jak jego rówieśnicy. Posiadanie zaawansowanej dojrzałości intelektualnej może wiązać się ze stosunkowo wysokim poziomem rozwoju moralnego i ideałów. Małe dziecko z zespołem Aspergera staje się wówczas bardzo przygnębione w sytuacjach niesprawiedliwości, takich jak okrucieństwo wobec zwierząt, i wyraża zaniepokojenie skutkami klęsk żywiołowych dla ludzi. Mogą również istnieć wysokie ideały dotyczące uczciwości, wpływających na interakcje i gry z rówieśnikami, którzy mają bardziej elastyczne i egocentryczne spojrzenie na zasady. Podobnie jak w przypadku typowych dzieci, które są intelektualnie uzdolnione, dziecko ma konceptualne zdolności przekraczające to, co on lub ona może zarządzać emocjonalnie. Dziecko może martwić się koncepcjami, które wykraczałyby poza myśli innych dzieci w tym wieku. Utalentowane i utalentowane dziecko z zespołem Aspergera ma mniej mechanizmów radzenia sobie niż typowi rówieśnicy w radzeniu sobie ze zwiększonym lękiem związanym z zaawansowanymi zdolnościami intelektualnymi. Profil zdolności poznawczych związanych z zespołem Aspergera może również wpływać na ekspresję talentów poznawczych. Konceptualizacja lub rozwiązanie danej osoby może być niezwykłe, ale praktyczne aspekty organizowania pomysłów w spójne ramy i komunikowania myślenia za pomocą mowy mogą stanowić istotny problem. Dziecko lub dorosły wie, że pomysł lub rozwiązanie jest idealne, ale wydaje się, że nikt nie jest w stanie go zrozumieć.

Wiemy, że dzieci i dorośli z zespołem Aspergera mają tendencję do skupiania się na poszczególnych elementach problemu. Szczegółowa koncentracja na komponentach może identyfikować aspekty pomijane przez innych (Hermelin 2001), ale przedstawia wadę nadmiernego reagowania emocjonalnie na stosunkowo mniej istotne problemy. Osoby z zespołem Aspergera są często perfekcjonistami z wysokimi, narzuconymi sobie standardami osiągnięć i mają tendencję do szybkiego porzucania projektu, jeśli początkowy sukces jest niewielki. Dziecko może mieć zaawansowane zdolności intelektualne, ale ma wysokie, narzucone sobie przez siebie standardy, które mogą prowadzić do znacznej frustracji. Dzieci z zespołem Aspergera są znane z tego, że nie potrafią poradzić sobie z frustracją.

Kiedy małe dzieci z zespołem Aspergera mają znacznie bardziej dojrzałe rozumowanie intelektualne niż ich rówieśnicy, może istnieć możliwość tworzenia wyimaginowanych historii, które są fascynujące dla innych dzieci. Dziecko może stać się liderem grupy małych dzieci, chętnych do odgrywania historii. W późniejszym dzieciństwie kreatywność i talent w sztuce mogą być formą wyrażania siebie i osobistej satysfakcji, która nie jest przeznaczona przede wszystkim dla publiczności lub podziwu ze strony rówieśników. Deirdre Lovecky badała dzieci z zespołem Aspergera, które są uzdolnione i utalentowane, i zauważyła, że w szkole takie dzieci rzadko otrzymują pracę odpowiadającą ich zdolnościom poznawczym. Ważne jest, aby wychowawca dostrzegł potencjał intelektualny takich dzieci i ułożył zaawansowany program nauczania. Dziecko skorzysta również z uczestnictwa w programach dla dzieci uzdolnionych, nie tylko w celu poszerzenia wiedzy i rozwoju poznawczego, ale także w celu poznania potencjalnego przyjaciela. Przyjaźń może opierać się na wymianie informacji i intelektualnych dyskusjach, ale gdzie jeszcze dziecko może znaleźć intelektualnego rówieśnika w tym samym wieku, aby stać się prawdziwym przyjacielem? Obecnie zdajemy sobie sprawę, że znaczący postęp w nauce i sztuce można przypisać osobom, które miały inny sposób myślenia i posiadały wiele cech poznawczych związanych z zespołem Aspergera . Typowi ludzie mają społeczny/lingwistyczny sposób myślenia, ale alternatywne postrzeganie i profil zdolności poznawczych, które mogą prowadzić do cenionych talentów, mogą być korzystne. Liliana, kobieta z zespołem Aspergera i znacznymi zdolnościami intelektualnymi, powiedziała mi, że „język jest klatką myśli”, a wiele postępów w nauce i filozofii osiągnięto dzięki alternatywnym konceptualizacji, która nie była oparta na myśli lingwistycznej. Lee, student Uniwersytetu Oksfordzkiego, wyjaśnia, że:

Myślę, że Zespół Aspergera to inne spojrzenie na świat. Z pewnością pomogło mi to z matematyczną stroną rzeczy. Bardzo łatwo jest mi myśleć w bardzo abstrakcyjnych kategoriach. Mogę ułożyć kostkę Rubika w dwie minuty.

Rachel uważa, że:

Jednym z powodów, dla których dołączyłem do Mensy, było to, że chciałem wykorzystać to jako znak rozpoznawczy mojej inteligencji i powiedzieć: „Mam taką ilość inteligencji i mogę to udowodnić, ponieważ jestem w Mensie!” Ogólnie myślę, że większość ludzi z Zespół Aspergera jest dość inteligentny. Gdybym mógł się zmienić i pozbyć zespołu Aspergera, szczerze nie sądzę, żebym to zrobił, ponieważ jestem pewien, że straciłbym część mojej inteligencji.

Potrzebujemy osób z zespołem Aspergera, aby spojrzeć z nowej perspektywy na problemy jutra.

KLUCZOWE ZAGADNIENIA I STRATEGIE

• Niektóre małe dzieci z zespołem Aspergera rozpoczynają szkołę z umiejętnościami akademickimi powyżej poziomu ich klasy.

• Wydaje się, że jest więcej dzieci z zespołem Aspergera, niż można by się spodziewać po skrajnych zdolnościach poznawczych.

• Profil umiejętności uczenia się w szkole:

- Nauczyciele szybko rozpoznają, że dziecko ma charakterystyczny styl uczenia się, ma talent do rozumienia świata logicznego i fizycznego, dostrzeganie szczegółów oraz zapamiętywanie i porządkowanie faktów w sposób systematyczny.

- Dzieci z zespołem Aspergera łatwo się rozpraszają, szczególnie w klasie. Podczas rozwiązywania problemów wydaje się, że mają „umysł jednotorowy” i lęk przed porażką.

- W miarę przechodzenia dziecka przez kolejne stopnie szkolne nauczyciele identyfikują problemy ze zdolnościami organizacyjnymi, zwłaszcza w odniesieniu do zadań domowych i wypracowań.

- Jeśli dziecko z zespołem Aspergera nie odnosi sukcesów społecznych w szkole, wtedy ważniejszy staje się sukces akademicki jako główna motywacja do uczęszczania do szkoły i rozwijania poczucia własnej wartości.

- Profil lub wzorzec zdolności intelektualnych jest ważniejszy niż IQ ogólne lub w pełnej skali.

- Co najmniej 75 procent dzieci z zespołem Aspergera ma również profil zdolności uczenia się wskazujący na dodatkową diagnozę zespołu deficytu uwagi.

- Psychologowie dzielą uwagę na cztery elementy: zdolność do podtrzymania uwagi, zwracać uwagę na istotne informacje, przesunąć uwagę w razie potrzeby i zakodowania uwagi - to znaczy zapamiętania, na co zwracano uwagę. Wydaje się, że dzieci z zespołem Aspergera mają problemy ze wszystkimi czterema aspektami uwagi.

• Funkcja wykonawcza:

- Mamy teraz znaczne dowody naukowe potwierdzające, że niektóre dzieci, a zwłaszcza młodzież i dorośli, z zespołem Aspergera mają upośledzone funkcje wykonawcze.

Psychologiczny termin funkcja wykonawcza obejmuje:

• zdolności organizacyjne i planistyczne

• Pamięć robocza

• hamowanie i kontrola impulsów

• autorefleksja i samokontrola

• zarządzanie czasem i ustalanie priorytetów

• rozumienie złożonych lub abstrakcyjnych pojęć

• stosowanie nowych strategii.

- Jedną ze strategii ograniczania problemów związanych z upośledzonym funkcjonowaniem wykonawczym jest zatrudnianie kogoś jako „sekretarza wykonawczego”.

• Rozwiązywanie problemów:

- Badania wykazały, że dzieci z zespołem Aspergera mają tendencję do dalszego stosowania nieprawidłowych strategii i rzadziej uczą się na własnych błędach, nawet jeśli wiedzą, że ich strategia nie działa.

- Dziecko z zespołem Aspergera może preferować własne, specyficzne podejście do rozwiązywania problemów.

- Ważne jest, aby zachęcać do elastyczności w myśleniu, a to może zacząć się w młodym wieku. Bawiąc się z bardzo małymi dziećmi z zespołem Aspergera, dorosły może zagrać w grę „Co innego mogłoby to być?”

- Dorosły może wokalizować swoje myśli podczas rozwiązywania problemów, aby dziecko z zespołem Aspergera mogło wysłuchać różnych podejść, które dorosły rozważa w celu rozwiązania problemu.

• Radzenie sobie z błędami:

- Profil uczenia się dzieci i dorosłych z zespołem Aspergera może obejmować tendencję do skupiania się na błędach, potrzebę naprawienia nieprawidłowości oraz chęć bycia perfekcjonistą.

- Ważne jest, aby zmienić postrzeganie błędów i pomyłek przez dziecko.

- Historie społeczne™ mogą być wykorzystane do wyjaśnienia, że uczymy się więcej na naszych błędach niż na naszych sukcesach; błędy mogą prowadzić do interesujących odkryć, a błąd to szansa, a nie katastrofa.

• Osiągnięcia w szkole w czytaniu i matematyce:

- Jest więcej dzieci z zespołem Aspergera, które osiągają skrajne wyniki w nauce czytania i liczenia, niż można by się spodziewać.

- Kkonwencjonalne programy naprawcze czytania nie były tak skuteczne u dzieci z zespołem Aspergera, jak można by się spodziewać.

- Trudnością dla dzieci z zespołem Aspergera, które potrafią rozwiązywać złożone problemy matematyczne, może być wyjaśnienie słowami, w jaki sposób osiągnęły odpowiedź.

• Słaba spójność centralna:

- Dzieci z zespołem Aspergera mogą być wyjątkowo dobre w zwracaniu uwagi na szczegóły, ale wydają się mieć znaczne trudności w postrzeganiu i rozumieniu ogólnego obrazu lub istoty.

- Rodzice dziecka lub osoby dorosłej z zespołem Aspergera często zwracają uwagę na zdolność syna lub córki do przedstawiania żywych i dokładnych opisów wydarzeń, które miały miejsce w okresie niemowlęcym.

• Strategie klasowe zachęcające do rozwoju poznawczego:

- Dzieci z zespołem Aspergera wydają się osiągać największe postępy w zdolnościach poznawczych i akademickich w cichej, dobrze zorganizowanej klasie.

- Wychowawca klasy musi stworzyć środowisko „przyjazne dla zespołu Aspergera” oparte na społecznych, językowych i poznawczych zdolnościach dziecka. Aby stworzyć takie środowisko, konieczne jest, aby wychowawca miał dostęp do informacji i wiedzy na temat zespołu Aspergera oraz uczestniczył w odpowiednich szkoleniach.

- Największy postęp poznawczy i naukowy osiągnęli nauczyciele, którzy wykazują empatyczne zrozumienie dziecka. Tacy nauczyciele są elastyczni w swoich strategiach nauczania, ocenach i oczekiwaniach. Niezmiennie lubią i podziwiają dziecko, szanują jego możliwości oraz znają motywacje i profil uczenia się dziecka.

• Praca domowa:

- Główną przyczyną udręki dzieci i młodzieży z zespołem Aspergera, ich rodzin i nauczycieli jest zadowalające odrabianie pracy domowej.

- Teren, w którym dziecko pracuje w domu musi sprzyjać: koncentracja i nauka.

- Niezwykle pomocne jest, gdy rodzice tworzą dla dziecka plan codziennych prac domowych i wymieniają się pamiętnikiem lub dziennikiem między domem a szkołą.

- Nauczyciel może podkreślić kluczowe aspekty arkusza pracy domowej, udzielić pisemnych wyjaśnień i zadawać pytania, aby upewnić się, że dziecko wie, które aspekty materiału do pracy domowej są istotne dla jego przygotowania do zadania.

- Moim zdaniem dziecko z zespołem Aspergera powinno być zwolnienie z kary za niewykonanie zadań domowych na czas oraz że maksymalny czas na odrabianie prac domowych powinien wynosić 30 minut, chyba że dziecko lub nastolatek chce poświęcić więcej czasu na pracę domową.

• Obecnie zdajemy sobie sprawę, że znaczący postęp w nauce i sztuce można przypisać osobom, które miały inny sposób myślenia i posiadały wiele cech poznawczych związanych z zespołem Aspergera.

Ruch i koordynacja

Niezdarność była szczególnie dobrze widoczna na lekcjach wychowania fizycznego. Nigdy nie był w stanie kołysać się z rytmem grupy. Jego ruchy nigdy nie rozwijały się naturalnie i spontanicznie – a więc przyjemnie - z właściwej koordynacji ruchowej - Hans Asperger

O ile osoby z zespołem Aspergera mają inny sposób myślenia, mogą też mieć inny sposób poruszania się. Podczas chodzenia lub biegania koordynacja dziecka może być niedojrzała, a dorośli z zespołem Aspergera mogą mieć dziwny, czasem idiosynkratyczny chód, któremu brakuje płynności i wydajności.

Przy uważnej obserwacji może wystąpić brak synchronizacji w ruchu rąk i nóg, zwłaszcza gdy osoba biega. Rodzice często informują, że dziecko opóźniło się o miesiąc lub dwa w nauce chodzenia i potrzebowało znacznych wskazówek w czynnościach edukacyjnych, które wymagały zręczności manualnej, takich jak wiązanie sznurowadeł, ubieranie się i używanie jedzenia naczynia. Nauczyciele mogą zauważyć problemy z umiejętnościami motorycznymi, takimi jak umiejętność pisania i

posługiwania się nożyczkami. Może to również mieć wpływ na czynności wymagające koordynacji i równowagi, takie jak nauka jazdy na rowerze, jazdy na łyżwach lub używania hulajnogi. Dzieci, a czasem dorośli z zespołem Aspergera, mogą mieć trudności ze zrozumieniem, gdzie znajduje się ich ciało w przestrzeni, co często może powodować potykanie się, wpadanie na przedmioty i rozlewanie napojów.

Ogólny wygląd może być osobą niezdarną. Problemy z ruchem i koordynacją mogą być oczywiste dla nauczyciela wychowania fizycznego (WF) i innych dzieci podczas zajęć WF i sportu oraz podczas zabaw na placu zabaw, które wymagają umiejętności gry w piłkę. Dziecko z zespołem Aspergera może być niedojrzałe w rozwoju umiejętności łapania, rzucania i kopania piłki . Podczas łapania piłki dwiema rękami ruchy ramion są często słabo skoordynowane i mają problemy z wyczuciem czasu; tzn. ręce zamykają się we właściwej pozycji, ale o ułamek sekundy za późno. Dziecko zbyt długo zastanawiało się, co robić. Podczas rzucania piłką dzieci z zespołem Aspergera często nie patrzą w kierunku celu przed rzuceniem, co wpływa na ich celność. Jedną z konsekwencji braku sukcesu lub popularności w grach w piłkę jest wykluczenie dziecka z niektórych gier towarzyskich na placu zabaw. Takie dzieci mogą zdecydować się na aktywne unikanie tych czynności, wiedząc, że nie są tak zdolne, jak ich rówieśnicy.

Jednak gdy odważnie próbują dołączyć do aktywności, mogą zostać celowo wykluczone przez inne dzieci, ponieważ są postrzegane jako zobowiązanie, a nie atut zespołu. W związku z tym dzieci z zespołem Aspergera są mniej zdolne do poprawy umiejętności gry w piłkę, ćwicząc z rówieśnikami. Od najmłodszych lat rodzice muszą uczyć i ćwiczyć umiejętności gry w piłkę, nie po to, aby ich dziecko stało się wyjątkowym sportowcem, ale aby zapewnić mu podstawowe kompetencje, które pozwolą mu włączyć się do popularnych gier w piłkę rówieśników. Interesujące jest jednak to, że niektóre dzieci z zespołem Aspergera mają lepszą koordynację i płynność ruchu podczas pływania, rozwijają niezwykłą zwinność podczas korzystania z trampoliny, uzyskują koordynację poprzez ćwiczenia w sportach samotnych, takich jak golf, które mogą stać się przedmiotem szczególnego zainteresowania oraz cieszyć się zajęciami rekreacyjnymi, takimi jak jazda konna. Może to być na poziomie przed rówieśnikami. Umiejętności ruchowe można ocenić poprzez obserwację i szereg standaryzowanych testów, które mierzą określone zdolności ruchowe. Naiwny obserwator ma wrażenie niezdarności u większości dzieci z zespołem Aspergera, ale kilka badań z zastosowaniem specjalistycznych procedur oceny wykazało, że specyficzne przejawy zaburzeń ruchowych występują u prawie wszystkich dzieci z zespołem Aspergera. Tak więc Christopher Gillberg umieścił niezdarność ruchową jako jedno ze swoich sześciu kryteriów diagnostycznych .W przeciwieństwie do tego, kryteria Petera Szatmariego i współpracowników, kryteria DSM-IV Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego oraz kryteria ICD-10 Światowej Organizacji Zdrowia nie odnoszą się bezpośrednio do zdolności ruchowych. Jednak DSM-IV zawiera listę cech związanych z zespołem Aspergera, która obejmuje obecność niezdarności ruchowej i niezręczności, które są stosunkowo łagodne, ale mogą przyczyniać się do odrzucenia rówieśników i izolacji społecznej. Obecnie niezdarność jest uważana za cechę związaną z zespołem Aspergera, ale nie za cechę definiującą w trzech z czterech kryteriów diagnostycznych.