Ubezpieczenia budynków rolniczych

Ustawa z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpiecze-niowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyj-nych (Dz.U. z dnia 16 lipca 2003 r. nr 124, poz. 1152 z późn. zm.) stanowi w art.

59, że rolnik jest zobowiązany zawrzeć umowę ubezpieczenia budynku wchodzącego w skład gospodarstwa rolnego, zwanego w ustawie budynkiem rolniczym, od ognia i innych zdarzeń losowych. Budynek rolniczy to obiekt budowlany powierzchni co najmniej 20 m², zdefi niowany w art. 3 pkt 2 ustawy z 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (Dz.U. z 2000 r. nr 105, poz. 1126 z późn. zm.). Obiekt budowlany jest to obiekt, który jest trwale związany z gruntem, wydzielony z przestrzeni za pomocą prze-gród budowlanych, ma fundamenty i dach. Aby obiekt budowlany został uznany za budynek rolniczy, musi wchodzić w skład gospodarstwa rolnego. Za gospodarstwo rolne uważa się: obszar użytków rolnych, gruntów pod stawami oraz sklasyfi kowa-nych jako użytki rolne gruntów pod zabudowaniami, przekraczający łącznie 1,0 ha, jeżeli podlega on w całości lub w części opodatkowaniu podatkiem rolnym, a także obszar takich użytków i gruntów, niezależnie od jego powierzchni, na którym jest prowadzona produkcja rolna, stanowiąca dział specjalny w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fi zycznych (por. art. 2, pkt 4).

Z tytułu ubezpieczenia budynków rolniczych, jak stanowi art. 67 ustawy, przy-sługuje odszkodowanie za szkody powstałe w budynkach na skutek zdarzeń loso-wych w postaci: ognia, huraganu, powodzi, podtopienia, deszczu nawalnego, gradu, opadów śniegu, uderzenia pioruna, eksplozji, obsunięcia ziemi, tąpnięcia, lawiny lub upadku statku powietrznego.

Ustawa zawiera katalog przyczyn szkód objętych ubezpieczeniem budynków rolniczych. Katalog ten ma charakter zamknięty, co oznacza, że tylko i wyłącznie zdarzenia losowe wskazane w przepisie ustawy (art. 67, pkt 2) i spowodowane przez nie szkody objęte są ubezpieczeniem.

W celu uniknięcia sporów o odszkodowania ustawodawca dokładnie sprecy-zował zakres szkód i dokładnie zdefi niował zdarzenia losowe będące ich przyczyną (por. tab. 26).

Jako podstawę uznania szkody za spowodowaną przez któreś z wymienionych w tabeli 26 zjawisk atmosferycznych przyjmuje się informacje uzyskane z Instytu-tu Meteorologii i Gospodarki Wodnej. W przypadku braku możliwości uzyskania takich informacji ubezpieczyciel samodzielnie decyduje o uznaniu szkody na pod-stawie rozmiaru szkód, świadczących o zrealizowaniu się danego zjawiska atmo-sferycznego.

Tabela 26. Ustawowa klasyfi kacja szkód objętych ubezpieczeniem budynków rolniczych, według zda-rzeń losowych

Zdarzenia losowe Szkody

Ogień Szkody powstałe w wyniku ognia, który przedostał się poza palenisko lub powstał bez paleniska i rozszerzył się o własnej sile

Huragan

Szkody powstałe w wyniku działania wiatru o prędkości nie mniejszej niż 24 m/s, którego działanie wyrządza masowe szkody

Pojedyncze szkody uważa się za spowodowane przez huragan, jeżeli w najbliższym sąsiedztwie stwierdzono działanie huraganu

Powódź Szkody powstałe wskutek zalania terenów w następstwie podniesienia się poziomu wody w korytach wód płynących lub stojących

Podtopienie Szkody powstałe wskutek zalania terenów w wyniku deszczu nawalnego lub spływu wód po zboczach lub stokach na terenach górskich i falistych

Deszcz nawalny Szkody powstałe w wyniku opadów deszczu o współczynniku wydajności co naj-mniej 4*

Grad Szkody powstałe wskutek opadu atmosferycznego składającego się z bryłek lodu

Opady śniegu

Szkody powstałe w wyniku opadów śniegu przekraczających 85% wartości charak-terystycznej (normowej) obciążenia śniegiem gruntu, właściwej dla strefy, w której znajduje się ubezpieczony budynek, określonej według obowiązującej normy pol-skiej „Obciążenie śniegiem”

Warunkiem uznania szkody za spowodowaną opadami śniegu jest, aby przynajmniej jedna stacja meteorologiczna Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej, zlokali-zowana na terenie tej samej strefy lub strefy o niższej wartości charakterystycznej obciążenia śniegiem w promieniu 100 km od ubezpieczonego budynku, zmierzyła ciężar pokrywy śnieżnej, przekraczający 85% wartości charakterystycznej (normo-wej) właściwej dla miejsca lokalizacji budynku

Piorun Szkody będące następstwem uderzenia pioruna

Eksplozja

Szkody powstałe w wyniku gwałtownej zmiany stanu równowagi układu z jedno-czesnym wyzwoleniem się gazów, pyłów lub pary, wywołane ich właściwością roz-przestrzeniania się w odniesieniu do naczyń ciśnieniowych i innych tego rodzaju zbiorników

Warunkiem uznania szkody za spowodowaną eksplozją jest, aby ściany tych naczyń i zbiorników uległy rozdarciu w takich rozmiarach, iż wskutek ujścia gazów, pyłów, pary lub cieczy nastąpiło nagłe wyrównanie ciśnień

Za spowodowane eksplozją uważa się również szkody powstałe wskutek implozji, po-legające na uszkodzeniu zbiornika lub aparatu próżniowego ciśnieniem zewnętrznym Obsunięcie się

ziemi, w tym:

zapadanie się ziemi usuwanie się ziemi

Szkody spowodowane przez zapadanie się ziemi, w tym: szkody powstałe wskutek obniżenia się terenu z powodu zawalenia się podziemnych pustych przestrzeni w gruncie, szkody powstałe wskutek ruchów ziemi na stokach

Tąpnięcie Szkody powstałe wskutek wstrząsów podziemnych, spowodowanych pęknięciem skał, wywołanych naruszeniem równowagi sił w tych skałach

Lawina Szkody powstałe wskutek gwałtownego zsuwania się lub staczania ze zboczy gór-skich lub falistych: mas śniegu, lodu, skał, kamieni, ziemi lub błota

Upadek statku powietrznego

Szkody powstałe wskutek katastrofy bądź przymusowego lądowania samolotu silni-kowego, bezsilnikowego lub innego obiektu latającego, a także spowodowane upad-kiem ich części lub przewożonego ładunku

* Współczynnik wydajności, czyli 40 mm na m² w ciągu godziny (deszcz nawalny)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie art. 67, Ustawa z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Ko-munikacyjnych (Dz.U. z dnia 16 lipca 2003 r. nr 124, poz. 1152 z późn. zm.).

Gdy w związku ze szkodą budynek rolniczy nie będzie przywracany do stanu poprzedniego, tzn. nie jest odbudowywany, naprawiany lub remontowany, do usta-lenia wysokości szkody ubezpieczyciel przyjmuje cenniki stosowane na rynku lub ustala cenniki we własnym zakresie, aktualizując je corocznie.

Wysokość szkody w budynku rolniczym, który nadaje się do odbudowy lub re-montu, ustala się na podstawie kosztorysu wystawionego przez podmiot dokonujący odbudowy lub remontu budynku. Kosztorys powinien odzwierciedlać koszty zwią-zane z odbudową lub remontem określone zgodnie z obowiązującymi w budownic-twie zasadami kalkulacji i ustalania cen robót budowlanych – przy uwzględnieniu dotychczasowych wymiarów, konstrukcji, materiałów i wyposażenia.

Istnieje zależność pomiędzy zapisaną w umowie ubezpieczenia (w polisie) sumą ubezpieczenia a ustaloną wysokością szkody.

Ustawa w art. 70 określa zasady ustalania sumy ubezpieczenia. Może ona odpo-wiadać wartości rzeczywistej budynku lub wartości nowej w odniesieniu do budyn-ków nowych, których stopień zużycia nie przekracza 10% w dniu zawarcia umowy.

Wartość rzeczywista budynku to wartość określona na podstawie wartości nowej budynku, pomniejszonej o stopień jego zużycia. Stopień zużycia budynku ustala na podstawie przepisów prawa budowlanego ubezpieczyciel w formie przygotowanych norm zużycia budynków.

Ponieważ wartość budynków zmienia się w okresie ubezpieczenia, ustawodaw-ca zobligował ubezpieczyciela do aktualizacji wartości budynku, gdy zmieniają się ceny materiałów budowlanych i innych oraz koszty robocizny w stopniu powodu-jącym zmianę wartości budynku o co najmniej 20%. Podstawą informacyjną, na podstawie której ustalana jest wysokość cen towarów (w tym materiałów budowla-nych) i usług, są dane statystyczne publikowane przez GUS. Aktualizacja wartości budynku i aktualizacja sumy ubezpieczenia nie może dokonywać się częściej niż raz do roku. W praktyce aktualizacji dokonuje się przy zawieraniu umowy ubezpiecze-nia na kolejny okres.

Wracając do problemu ustalania wysokości szkody, należy podkreślić, że jeżeli suma ubezpieczona zamieszczona w umowie oparta jest na wartości rzeczywistej budynku, to przy ustalaniu wysokości szkody uwzględnia się również faktyczne zu-życie budynku od dnia rozpoczęcia odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń do dnia powstania szkody.

Stopień zużycia budynku nie jest uwzględniany przy szkodach drobnych, za które uznaje się szkody o wartości nie większej niż 100 euro. Przeliczeń dokonuje się przy zastosowaniu średniego kursu, ogłaszanego przez NBP, obowiązującego w dniu ustalania odszkodowania.

Wysokość odszkodowania za szkody w budynku rolniczym zmniejsza się o wartość pozostałości, które mogą być przeznaczone do dalszego użytku, przeróbki lub odbudowy, a także o wartość tych materiałów budowlanych, które mogą być zużyte do innych celów.

Wysokość odszkodowania za szkody w budynku rolniczym zwiększa się na-tomiast, ale tylko do 5% wartości szkody i tylko do górnej granicy sumy ubezpie-czenia na podstawie udokumentowanych rachunkiem lub fakturą kosztów uprząt-nięcia miejsca szkody.

Omawiana ustawa zawiera katalog budynków rolniczych wyłącznych z ubez-pieczenia i nieubezpieczalnych oraz katalog wyłączenia odpowiedzialności ubezpie-czyciela (tab. 27).

Tabela 27. Ustawowy katalog budynków nieubezpieczalnych i wyłączenia odpowiedzialności ubez-pieczyciela

Tytuł wyłączenia Obiekty i szkody wyłączone z ubezpieczenia Budynki i obiekty rolnicze

wyłączone z ubezpieczenia

budynki, których stan techniczny osiągnął 100% normy zużycia, budynki przeznaczone do rozbiórki na podstawie ostatecznych de-cyzji właściwych organów,

namioty i tunele foliowe Wyłączenia odpowiedzialności

ubezpieczyciela za szkody

Szkody:

wyrządzone umyślnie przez ubezpieczającego lub przez osobę, za którą ubezpieczający ponosi odpowiedzialność lub która pozostaje z ubezpieczającym we wspólnym gospodarstwie domowym (po-wtórzenie zasady ujętej w art. 827 k.c.),

wyrządzone wskutek rażącego niedbalstwa przez ubezpieczającego lub przez osobę, za którą ubezpieczający ponosi odpowiedzialność lub która pozostaje z ubezpieczającym we wspólnym gospodar-stwie domowym (przepis bardziej rygorystyczny niż w k.c. i będą-cy lex specialis w stosunku do art. 827 k.c.),

górnicze w rozumieniu przepisów prawa geologicznego i górni-czego,

powstałe wskutek trzęsienia ziemi (skutki lawiny są objęte ubez-pieczeniem, niezależnie od tego, czy lawinę wywołało trzęsienie ziemi).

Ustanie odpowiedzialności ubezpieczyciela

Odpowiedzialność ubezpieczyciela ustaje:

gdy umowa ulega rozwiązaniu z upływem 12 miesięcy, na które została zawarta,

z upływem okresu wypowiedzenia umowy przez rolnika, obejmu-jącego w posiadanie budynki rolnicze (art. 63, ust. 1),

z chwilą utraty rolnego charakteru przez grunty rolne, na których znajduje się budynek (art. 65),

z upływem 3 miesięcy od dnia ogłoszenia upadłości zakładu ubez-pieczeń, w którym zawarto umowę ubezpieczenia.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie art. 63, 65, 72 i 73, Ustawa z dnia 22 maja 2003 r. o ubez-pieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubez-pieczycieli Komunikacyjnych (Dz.U. z dnia 16 lipca 2003 r. nr 124, poz. 1152 z późn. zm.).