Ubezpieczenia rolnicze w Niemczech

Niemiecki rynek ubezpieczeń rolniczych oferuje do sprzedaży dwa rodzaje produk-tów: ubezpieczenie upraw od gradobicia i ubezpieczenie pogłowia zwierząt gospo-darskich. Ponadto ubezpieczeniem objęte są lasy z dotowaną w 50% składką ubez-pieczeniową (tab. 28).

Tabela 28. Dostępne ubezpieczenia rolnicze w Niemczech w 2008 r.

Dostępne produkty ubezpieczenia upraw

Tak Tak Nie Nie Tak Tak

Dostępne produkty ubezpieczenia pogłowia

choroby Inne Oparte na

indeksie

Tak Tak Tak Nie Nie Tak

* MPCI, czyli Multiple Peril Crop Insurance – ubezpieczenia majątkowe upraw Źródło: Badanie Banku Światowego (2008).

W Niemczech ubezpieczenia rolnicze są dobrowolne, a składki nie są dofi nan-sowywane i rolnicy ponoszą 100% kosztów ubezpieczenia upraw. Jedynie w pro-dukcji zwierzęcej rząd federalny ustanowił ustawowy system współfi nansowania strat. Poza ubezpieczeniami upraw i zwierząt popularne są ubezpieczenia emery-talne, rentowe, ubezpieczenia nieruchomości, ubezpieczenia odpowiedzialności cy-wilnej i ubezpieczenia pojazdu. Także reasekuracja nie ma publicznego wsparcia.

Firmy ubezpieczeniowe nie spotykają się z ograniczeniami w dziedzinie dostępu do międzynarodowej reasekuracji prywatnej. Około 30 reasekuratorów oferuje rease-kurację na zasadzie kwoty udziałów lub „stop-loss”⁴³.

Ubezpieczenie upraw

Ubezpieczenie upraw od gradobicia ma w Niemczech długą historię. Po raz pierw-szy wprowadzono je w 1733 r. Aktualnie w Niemczech ubezpieczone jest od grado-bicia 60% całkowitej powierzchni upraw, czyli ponad 7,3 mln ha. Ubezpieczeniem są objęte wszystkie uprawy na gruntach ornych wraz z winnicami, plantacjami owo-ców i warzyw. Gradobicie upraw jest ubezpieczane z 8% franszyzą⁴⁴. Ubezpieczenie upraw od gradobicia oferuje aż czternaście fi rm ubezpieczeniowych, a tylko jedna ma w ofercie wieloryzykowe ubezpieczenie upraw MPCI⁴⁵. Ubezpieczenie upraw od wielu rodzajów ryzyka MPCI do tej pory nie jest rozpropagowane, głównie z powodu

43 Głównie: Münchener Ruck, Swiss Re Germany, Axa Re, GE Frankona, Re Partner.

44 Franszyza to udział własny w ubezpieczniu.

45 Multiple peril crop insurance.

rygorystycznych warunków ubezpieczenia. Tak samo w tym przypadku obowiązuje franszyza, która wynosi 8% dla roślin uprawnych i 10–25% kosztów produkcji owo-ców i warzyw na jedno pole. Stowarzyszenie Ubezpieczycieli Niemieckich (GDV), pod przewodnictwem Vereinigte Hagelversicherung VvaG, jednego z liderów rynku, jest obecnie w trakcie przygotowywania prywatnych produktów MPCI dla niemiec-kiego rynku rolnego. Vereinigte Hagelversicherung VvaG ściśle współpracuje w tym zakresie ze stowarzyszeniami rolniczymi. Ubezpieczenie plonu z kolei zawierane jest z towarzystwami ubezpieczeń wzajemnych, prywatnymi fi rmami ubezpieczeniowy-mi, a także ubezpieczycielami publicznymi. Składka z tytułu ubezpieczenia upraw w Niemczech wynosiła 128 307 663 euro, a odszkodowania 82 684 658 euro⁴⁶. Średni współczynnik strat dla całego rynku wynosił 82% dla okresu od 2003 do 2005 r. Wy-płata odszkodowania zależy od daty szkody. Zwykle w branży trwa to średnio 2–3 tygodnie po zdarzeniu lub zbiorze.

Ubezpieczenie zwierząt gospodarskich

Zapotrzebowanie na ubezpieczenie zwierząt również jest bardzo duże. Ponad 50%

niemieckich rolników zajmujących się chowem zwierząt posiada polisę ubezpiecze-nia bydła od strat wtórnych spowodowanych chorobami zwierząt. Ubezpieczeniem objęte jest także około 30% trzody chlewnej. Ubezpieczenie bydła wprowadzono w Niemczech w 1830 r. i jest ono oferowane przez towarzystwa ubezpieczeń wza-jemnych. Ubezpieczenie pogłowia jest w Niemczech bardzo ważne. Koegzystują na rynku dwa rodzaje tego typu produktów ubezpieczeń: Tierseuchenkassen, czyli fundusz publiczno-prywatny pokrywający straty w pogłowiu w wyniku chorób epi-demicznych, i produkt oferowany przez prywatne fi rmy ubezpieczeniowe.

Straty w pogłowiu spowodowane chorobami epidemicznymi i obowiązkowym ubojem, a także koszty utylizacji w głównej mierze pokrywane są z Funduszu Cho-rób Zwierząt – Tierseuchenkassen. Fundusz jest fi nansowany w 50% przez państwo, pozostałe 50% fi nansują rolnicy w ramach obowiązkowych opłat, których wysokość zależy od gatunku zwierząt. Wysokość odszkodowania wyznacza się na podstawie aktualnej wartości rynkowej zwierzęcia, która może być zweryfi kowana przez pań-stwowego lekarza weterynarii. Ustawa dotycząca zwalczania chorób epidemicznych określa maksymalną wartość dla poszczególnych gatunków. Fundusz fi nansuje rów-nież programy służące wyeliminowaniu niektórych chorób. Także prywatne fi rmy ubezpieczeniowe ubezpieczają straty w pogłowiu od ryzyka związanego z przerwa-niem produkcji wywołanym wypadkami losowymi, pożarem, chorobami epidemicz-nymi, spadkiem wielkości produkcji, spadkiem jakości produkcji, ograniczeniami w sprzedaży (zastój w ruchu, restrykcje dotyczące importu/eksportu) lub zakazem

46 Bank Światowy (2008).

sprzedaży (włącznie z mlekiem), a także ze stratą bezpośrednią spowodowaną kosz-tami weterynaryjnymi. Ubezpieczenie produkcji pokrywa zgłoszone choroby epi-demiczne pogłowia, inne choroby zakaźne, jak np. mastitis (zapalenie wymion) czy choroby nóg. Ponadto ochroną są objęte wypadki, takie jak zatruta pasza czy awaria wentylacji, kradzież oraz skażone produkty. Odszkodowanie zależy od umowy, np.

ryczałt za dzień czy tydzień przerwy lub straty w dochodach za dany okres (np. rok).

Odszkodowanie ograniczone jest do sumy ubezpieczenia lub maksymalnego okresu odszkodowania za straty wtórne związane z problemami produkcji. Odliczenia za-leżą od konstrukcji umowy (procent ubezpieczonej sumy, stała kwota od zwierzęcia lub dnia, lub brak odliczeń). Tylko ci rolnicy, którzy generują przychody głównie z produkcji zwierzęcej, mogą nabyć takie właśnie ubezpieczenie. Ubezpieczenie przychodów z produkcji zwierzęcej jest w Niemczech dostępne i ogólnie popularne wśród rolników. Średnia suma składek zebranych z ubezpieczenia pogłowia przez prywatne niemieckie fi rmy ubezpieczeniowe na rynku niemieckim dla okresu od początku roku ubezpieczeniowego 2001 aż do końca roku ubezpieczeniowego 2003 wynosiła 60 mln USD. Rynek ubezpieczeń zwierząt gospodarskich w Niemczech obsługuje sześć fi rm ubezpieczeniowych: R+V VTV (60% udziału w rynku), Uelzener Allgemeine (20% udziału w rynku), Bayerischer Versicherungsverband (2% udziału w rynku), Allianz (3% udziału w rynku), Agila (3% udziału w rynku) i LVM (7%

udziału w rynku). W tabeli 29 przedstawiono wielkość i wartość ubezpieczeń rolni-czych w Niemczech oraz wskaźnik szkodowości, który był najwyższy w 2003 r., ale nie przekroczył 100%.

Tabela 29. Wyniki ubezpieczenia upraw i zwierząt gospodarskich w Niemczech w latach 2003–2005

Rok Liczba

* TSI – składka zebrana brutto

Źródło: Badanie Banku Światowego (2008).

Stosowane w Niemczech alternatywne narzędzia zarządzania ryzykiem obej-mują: wypłaty ad hoc (nadzwyczajne klęski), fundusze katastrofi czne (calamities fund), a także fundusze inwestycyjne i inne narzędzia, w tym niepieniężne (regulacje prawne, budowa systemu).

W Niemczech, podobnie jak w innych krajach, w przypadku wystąpienia klęsk żywiołowych, np. suszy czy powodzi, uruchamiana jest pomoc państwowa w posta-ci: umorzenia podatku od nieruchomości przez lokalne władze ze względu na znacz-ne zmniejszenie plonów, wcześniejsze wypłaty odszkodowań wyrównawczych dla obszarów o złych warunkach położenia, zaliczki na poczet płatności bezpośrednich, zawieszenie płatności czynszów dzierżawnych dla państwa, ograniczenia w odłogo-waniu obszarów przeznaczonych na paszę lub dotacje rządowe dla przedsiębiorstw zagrożonych upadłością (50% rząd federalny, 50% landy). Zapomogi dla poszkodo-wanych są z reguły wypłacane przez samorządy poszczególnych landów. Niemcy nie posiadają specjalnego funduszu klęskowego i są przeciwne udziałowi państwa w opłacie składek ubezpieczeniowych z tytułu ubezpieczenia upraw, argumentując, że z budżetu krajowego są uruchamiane środki na pokrycie szkód w przypadku po-ważnych zdarzeń (np. powodzie, susza). Wtedy płatności mogą być dokonywane ad hoc bez powodowania wzrostu wysokich kosztów administracyjnych. W przypad-ku wybuchu epidemii u zwierząt gospodarskich rolnicy otrzymują odszkodowania zgodnie z ustawą o chorobach zwierzęcych z 11 kwietnia 2001 r. Ubezpieczenia produkcji roślinnej i zwierzęcej od pozostałych zdarzeń powinny być wykupywane bezpośrednio przez rolników.