Przegląd systemów ubezpieczeń gospodarczych w rolnictwie w wybranych krajach europejskich
7.3. Ubezpieczenia rolnicze we Francji
Ubezpieczenia rolnicze we Francji przeżywają do ponad pięciu lat prawdziwą re-wolucję, która ma na celu ograniczenie udziału państwa w składce i rzetelną pomoc poszkodowanym rolnikom na wypadek klęsk żywiołowych. Ubezpieczenia rolnicze we Francji są dobrowolne, jednakże do 2005 r. w przypadku ogłoszenia stanu klęski żywiołowej odszkodowania były wypłacane tym rolnikom, którzy wykupili ubezpie-czenie choćby jednego z rodzajów ryzyka i ponieśli straty powyżej określonego po-ziomu47. Ponadto francuski rolnik mógł otrzymać tzw. odszkodowanie dodatkowe pod warunkiem, że posiadał wykupioną oprócz ubezpieczenia od pożaru polisę ubezpie-czenia upraw od gradobicia. We Francji funkcjonował od 1964 r. Państwowy Fundusz Gwarancji Klęsk Rolniczych (FNGCA)48, który miał na celu ochronę gospodarstw
47 Wspólne rozporządzenia ministerstw gospodarki i fi nansów oraz rolnictwa stwierdzają wystąpienie klęski rolnej dla określonego regionu i konkretnego zdarzenia.
48 Fonds National de Garantie des Calamités Agricoles – FNGCA.
rolnych na wypadek wystąpienia zdarzeń niepodlegających innym ubezpieczeniom.
FNGCA fi nansowany był w połowie przez rolników i w połowie przez budżet pań-stwa. Wkład rolników pochodził z podatków nakładanych na składkę ubezpiecze-niową uiszczaną dla pokrycia pełnego wachlarza ryzyka rolniczego (13% na składkę z tytułu ubezpieczenia od ognia, 5% za ubezpieczenie maszyn i 7% na składkę za ubezpieczenie pozostałych rodzajów ryzyka). Jednocześnie FNGCA dofi nansowy-wał niewielką część składki, w zależności od produktu ubezpieczeniowego, za szko-dy nieubezpieczalne o znacznym zasięgu (ogłoszone dekretem ministerialnym jako klęski żywiołowe) z tytułu suszy, powodzi, przymrozków, osunięcia terenu, paso-żytów, także za niezebrane z pola i szklarni plony roślin, uprawy, w tym cieplarnia-ne, zwierzęta utrzymywane na pastwiskach oraz plantacje i szkółki z wyłączeniem lasów i gajów. Obecnie rząd francuski w ramach racjonalizacji wydatków promuje system ubezpieczenia upraw podobny do modelu hiszpańskiego. Od 2005 r. Francu-zi postanowili przerzucić odpowiedFrancu-zialność za fi nansowanie klęsk w rolnictwie na prywatne polisy ubezpieczeniowe, co było z korzyścią dla systemu pomocy publicz-nej. Wprowadzono dopłaty do składek ubezpieczeniowych z tytułu ubezpieczenia upraw w wysokości 35% wartości składki. Według regulacji prawnych z 2006 r.
system pomocy dla rolników może działać tylko w przypadkach wystąpienia zda-rzeń nieubezpieczalnych lub w uprawach, które nie zostały objęte ochroną ubezpie-czeniową na określonym przez rząd areale. Wtedy odszkodowania przysługują także rolnikom, którzy jeszcze nie wykupili ubezpieczenia. Jeżeli natomiast powierzchnia danej uprawy jest ubezpieczona w skali kraju na poziomie wskazanym przez rząd, to zapomogi ze środków budżetowych nie są rolnikom przyznawane. Ta zmiana wpłynęła na zwiększenie zakupu polis ubezpieczenia upraw od ryzyka pogodowego o 20% i tym samym 34% powierzchni pól uprawnych (głównie zbóż) we Francji zo-stało ubezpieczonych. W tabeli 30 przedstawiono zakres i przedmiot ubezpieczenia produkcji roślinnej we Francji w ramach wymienionych produktów.
Niestety uprawy najbardziej wrażliwe na wszelkie zawirowania klimatyczne, np. winnice czy sady, wciąż jeszcze nie są ubezpieczone49. Lista rodzajów ryzyka ubezpieczalnego, a zatem wyłączonego z FNGCA, została określona na podstawie opinii CNAA – Krajowego Komitetu Ubezpieczeń w Rolnictwie – dekretem mi-nisterialnym z 31 marca 2009 r.50. W lipcu 2010 r. zlikwidowano FNGCA i w jego miejsce powołano Fundusz Zarządzania Ryzykiem Rolniczym – FNGRA51. Zadania Funduszu to:
49 Senacki raport dotyczący stanu ubezpieczenia upraw stwierdza duże różnice w ubezpieczeniu po-szczególnych gatunków roślin czy rodzajów działalności.
50 Comiteé national de l’assurance enagriculture – CNAA.
51 Uchwała nr 2010-874 z 27 lipca 2010 r. powołująca Fonds National de Gestion des Risques Agricoles – FNGRA.
współfi nansowanie z funduszy wspólnych, zatwierdzonych przez rząd, odszko-dowań za straty fi nansowe w produkcji zwierzęcej w związku z rozproszeniem stada, w produkcji roślinnej z tytułu chorób roślin oraz zanieczyszczenia środo-wiska;
fi nansowanie pomocy w rozwoju ubezpieczeń rolniczych;
zapewnienie odszkodowań za straty materialne rolników w wyniku katastrof na-turalnych (produkcja roślinna w toku, niemożność zebrania plonów roślin i ich zmagazynowania, inwentarz żywy utrzymywany poza budynkami)52.
Tabela 30. Przedmiot i zakres ubezpieczenia upraw we Francji53 Nazwa produktu ubezpieczeniowego
A: „Grad” Wszystkie produkty
roślinne B2: „Grad i mróz na winogronach”
(połączone)
Winogrona Grad, wiatr i mróz C: „Połączone dla zboża, oleiste i rośliny
białkowe” (połączone)
Zboża, oleiste, rośliny białkowe
Grad, wiatr, mróz, powódź
D: „Połączone dla tytoniu” Tytoń Grad, wiatr, mróz, powódź
E1: „Połączone dla wszystkich upraw”
(plony)
Wszelkie uprawy poza na paszę
Grad, wiatr, mróz, powódź, susza etc.
E2: „Połączone dla całego gospodarstwa”
(plony gospodarstwa)
Wszelkie uprawy poza na paszę
Grad, wiatr, mróz, powódź, susza etc.
Stan klęski żywiołowej ogłaszany jest dekretem ministra rolnictwa na podsta-wie opinii Krajowego Komitetu Zarządzania Ryzykiem w Rolnictpodsta-wie, który określa poziom wypłacanych odszkodowań w odniesieniu do zasobów Funduszu. Z regu-ły limit pokrycia może wynosić maksymalnie 75% całkowitej wartości straty. Przy nowelizowaniu systemu ochrony produkcji rolniczej rząd francuski wykorzystuje nowe regulacje unijne, zezwalające na użycie funduszy w celu dofi nansowywania ubezpieczenia upraw54. W związku z tym w 2011 r. poziom dofi nansowania składek z tytułu ubezpieczenia upraw osiągnął 65% (tab. 31). Była to na pewno poważna zachęta dla rolników do wykupu polis ubezpieczenia upraw. Nadal, rozwiązania wy-magają problemy dotyczące m.in. gwarancji państwa na wypadek wystąpienia szkód
52 Katastrofy naturalne to nieubezpieczalne zdarzenia na ogromną skalę, wynikłe ze zdarzeń natural-nych wykraczających poza wszelkie zwyczajowe środki zapobiegawcze i ochronne.
53 Agricultural Insurance Schemes, grudzień 2006 r., ostatnia aktualizacja luty 2008 r. http://ec.europa.
eu/agriculture/analysis/external/insurance/index_en.htm
54 Rozporządzenie Rady (WE) nr 73/2009 ustanawiające wspólne zasady dla systemów wsparcia bez-pośredniego dla rolników w ramach WPR i określone systemy wsparcia dla rolników.
na ogromną skalę oraz decyzji o ewentualnym wprowadzeniu obowiązku ubezpie-czenia lub zastosowaniu innych form zwiększenia intensywności w zachęcaniu rol-ników do wykupywania ubezpieczeń55.
Tabela 31. Ewolucja prywatnego ubezpieczenia plonów we Francji w latach 2005 i 200656 Lata Wykupione
Z danych przedstawionych w tabeli 31 wynika, że już pierwsze zmiany w budo-wie systemu upraw przyniosły wzrost liczby wykupionych prywatnych polis o 14%, a wartość sumy ubezpieczenia, wysokości składki i poziomu dopłat wzrosły o 20%
w ciągu tylko dwóch lat. Tamtejszy system został oparty na tym stosowanym od po-nad trzydziestu lat systemie hiszpańskim, który zresztą okazał się skuteczny.