W wypowiedziach bohaterów ewangelicznej narracji

Nie tylko Jezus posługuje się Pismem. Stary Testament jest również punktem odniesienia dla innych bohaterów czwartej Ewangelii, którzy konfrontują zawartą w nim treść z osobą Jezusa Chrystusa. Nie zawsze jednak potrafią oni właściwie odczytać zapisane w Biblii świadectwo о Synu Bożym. Warto zatem prześledzić przyjęte przez bohaterów postawy, szukając przyczyn zachodzących pomię-dzy nimi rozbieżności w interpretacji oraz przyjmowaniu starotestamentalnych świadectw, a także w sposobie posługiwania się nimi w odniesieniu do Jezusa.

a) Jan Chrzciciel

Poprzednik Jezusa jest jednym z pierwszych bohaterów narracji, którzy świadczą о Synu Bożym. Odpowiadając na pytania wysłanych do niego kapła-nów i lewitów, Jan Chrzciciel przytacza słowa proroka Izajasza, wzywające do przygotowania drogi przed nadchodzącym Panem (por. Iz 40,3). Uznając siebie za głos wołającego w miejscu pustynnym (J 1,23), poprzednik Jezusa wskazuje

158 BH używa liczby pojedynczej, natomiast LXX posługuje się liczbą mnogą. Jezus, odnosząc do siebie słowa proroctwa, akcentuje przysługującą mu godność pasterza – nie jednego z wielu, ale jedynego, który oddaje swoje życie za owce, aby miały je w obfitości (por. J 10,10).

159 Por. U.C. von Wahlde, The Gospel and Letters of John. Volume 2: Commentary on the Gospel of John, Grand Rapids 2010, s. 706.

na Tego, który przynosi łaskę i prawdę (1,17), jest Barankiem Bożym (1,29.36), który gładzi grzech świata (1,29)¹⁶⁰, przewyższa Jana godnością (1,30); jest Tym, który się objawia Izraelowi (1,31), jest chrzczący Duchem Świętym (1,33; por.

Łk 3,16) i jest Synem Bożym (1,34).

Wskazanie na Jezusa jako Baranka Bożego skłania dwóch spośród uczniów Jana Chrzciciela do pójścia za Chrystusem (1,37). Można w tym przypadku mówić nie tylko о wpływie autorytetu Janowego na podjętą przez słuchaczy decyzję, ale także о zasadniczej roli imperatywu, jaki stanowią Pisma. Za- korzenione w słowie Bożym świadectwo Jana przekonuje wprawdzie uczniów do mesjańskiej tożsamości Jezusa, ale nie pozwala jeszcze na to, by rozpoznać w Nim Syna Bożego. Uczniowie nazywają Jezusa „rabbi” (1,38), Andrzej zaś, dzieląc się z Szymonem nowiną о spotkaniu z Nim, mówi о odnalezieniu Me-sjasza (1,41).

W szeregu następujących po sobie spotkań Jezusa z bohaterami narracji to, w którym uczestniczy Filip (J 1,43–44)¹⁶¹, ukazuje rozwój poznawanej prawdy

160 C.K. Barrett zwraca uwagę, że przypisana Barankowi funkcja posiada staro-testamentalne tło. Według egzegety mniej pewnym jest to, о jakie odniesienie chodzi.

C.K. Barrett przywołuje figurę baranka paschalnego z dwunastego rozdziału Księ-gi Wyjścia oraz Iz 53,7, gdzie ἀμνός odnosi się do cierpiącego Sługi Pańskiego. Wśród możliwych odniesień wymienia także kozła, który w Dzień Przebłagania wynosi za obóz grzechy ludu złożone na jego głowę przez arcykapłana (zob. Kpł 16,21–22). Zob.

C.K. Barrett, The Gospel According to St. John…, s. 176. Wątpliwości C.K. Barretta, dotyczą-ce możliwych paralel względem obecnej w 1,29 wzmianki о Baranku Bożym, podzielają:

C.H. Dodd, The Interpretation of the Fourth Gospel, Cambridge 1953, s. 230–238; E. Harris, Prologue and Gospel…, s. 55–56. Wydaje się jednak zasadnym przypuszczenie, że chodzi о przywołane przez C.K. Barretta wzmianki zawarte w Księdze Wyjścia i u proroka Iza-jasza, zważywszy na fakt, że do figury baranka paschalnego nawiązuje ewangelista Jan w 19,36. Także opowiadanie о męczeństwie Sługi Jahwe, zawarte w proroctwie Izajasza, jak i wzmianka w Jr 11,19, opisująca postawę proroka wobec prześladowań, korespondu-ją z utrwalonym w czwartej Ewangelii obrazem cierpiącego Chrystusa.

161 Wzmianka ewangelisty о pochodzeniu Filipa z Betsaidy, a zatem z tego same-go miasta, co Piotr i Andrzej, nie może być jedynie literackim zabiegiem, poświadcza-jącym dbałość autora o wierność historycznej prawdzie. Interesującą interpretację świa-dectwa, о którym mówi Filip w 1,45, przedstawia J. Macleod. Egzegeta zwraca uwagę na miejsce pochodzenia Filipa, ale skłania się ku stanowisku, że jego pogląd о Jezusie wynika ze świadectwa Jana Chrzciciela. Zdaniem J. Macleoda pod pojęciem „Prawa”

należy rozumieć nie tyle Dekalog oraz przepisy regulujące ład społeczny, co ich synte-zę, którą stanowi przykazanie miłości. Jednocześnie biblista podkreśla zarówno histo-ryczne znaczenie nadania Prawa, jak i wypełnienia jego obietnic. Według J. Macleoda Mojżesz jest autorem przesłania о Nadziei Izraela, wyrażonej w: obrazie potomstwa miażdżącego głowę węża, w danej Abrahamowi obietnicy syna, w wypełnianej przez Mojżesza i Aarona misji proroka, pośrednika i kapłana, wreszcie w Jakubowej wizji drabiny. W rozumieniu J. Macleoda wszystkie przywołane przykłady ze Starego

Testa-о Baranku Bożym. Pozytywna odpowiedź Filipa na wezwanie Chrystusa może mieć źródło w doświadczeniu Andrzeja i Piotra, a następnie ich relacji o Jezu-sie. Filip, który dzieli się swoim odkryciem z Natanaelem, uzupełnia wyznanie Andrzeja z 1,41, kiedy stwierdza: „Znaleźliśmy Tego, о którym pisał Mojżesz w Prawie i Prorocy – Jezusa, syna Józefa, z Nazaretu” (1,45). Te słowa jednego z pierwszych uczniów Chrystusa odsłaniają pewną niewiedzę dotyczącą Jego prawdziwej tożsamości¹⁶². Wskazanie bowiem na Józefa jako ojca Jezusa suge-ruje potrzebę świadectwa, które jednoznacznie pozwoliłoby odkryć, kim jest Chrystus, a następnie uwierzyć, że jest On Synem Bożym. Takie rozwiązanie problemu podsuwa również omawiane wcześniej świadectwo złożone przez Jana Chrzciciela.

Poprzednik Jezusa udziela odpowiedzi kapłanom i lewitom przy użyciu Pi-sma, ale czyni to korzystając już z doświadczenia wizji zstępującego na Jezusa Ducha oraz usłyszanego głosu Boga (J 1,32–34)¹⁶³. W świetle tego wydarzenia Jan Chrzciciel odczytuje właściwie sens proroctwa, które nie tyle dotyczy jego misji, co posłania do świata i tożsamości Jezusa Chrystusa. Można zatem powiedzieć, że choć teksty Starego Testamentu zawierają mowę Boga i świadczą о synostwie Bożym Jezusa, to jednak wymagają także zestawienia z Jego słowami i dziełami (J 1,18). Dopiero w tej perspektywie można zobaczyć aktywną obecność Boga Ojca w misji Chrystusa, która przekonuje do wiary w Syna Bożego.

b) Natanael

Wyznając wiarę w synostwo Boże Jezusa (J 1,49), uczeń ten rozpoznaje w Nim wypełnienie obietnic mesjańskich (So 3,15–16)¹⁶⁴. Podobnie czyni także Piotr, który w imieniu uczniów potwierdza, że Jezus ma słowa życia wiecznego (6,68) i jest Świętym Boga (6,69). Zawarte w So 3,15–16 proroctwo, jako możliwe tło wspomnianych wyznań, mówi о obecności Króla Izraela, Pana pośród ludu – na Syjonie, w Jerozolimie (So 3,16). Rozważając Pisma, Natanael poznaje Chry-stusa z ich perspektywy, ale w odniesieniu do słów Jezusa, że został przez Nie-go dostrzeżony pod drzewem fiNie-gowym. To miejsce, wybierane według tradycji rabinicznej przez mędrców studiujących Torę¹⁶⁵, może wyrażać, zgodnie z Za mentu to figury zapowiadające Jezusa Chrystusa i treść wyrażenia: „w Prawie i Proro-cy”. Zob. J. Macleod, The Witness of Moses to Christ…, s. 5–12.

162 O Jezusie jako synu Józefa mówią też oburzeni Żydzi po tym, jak Chrystus wy-znaje wobec nich, że jest chlebem, który z nieba zstąpił (zob. J 6,42).

163 Por. A. Malina, Dio Padre e testimone del Figlio (Gv 1,32 ‑34)…, s. 312.

164 Por. D.A. Carson, The Gospel According to John…, s. 162.

165 U.C. von Wahlde, L.P. Trudinger i X. Léon -Dufour wymieniają komentarz rab-biego Akiby do Księgi Koheleta (Ecclesiastes rabbah 5,15). Trzeci ze wzmiankowanych eg-zegetów przywołuje ponadto Midrasz do Pieśni nad Pieśniami (Midrash sul Cantico dei

3,10, oczekiwanie nadejścia czasów mesjańskich¹⁶⁶. Zwracając się do Natanaela, Jezus odkrywa przed nim wiedzę dotyczącą jego życia, oczekiwań i nadziei, a zatem spraw, które mogą być tylko Jemu wiadome. W takich okolicznościach biblijne świadectwo potwierdza posłannictwo Jezusa i Jego tożsamość, którą Natanael przyjmuje i wyznaje¹⁶⁷.

c) Matka Jezusa

Interesujący przykład użycia słów Pisma znajduje się także w wypowiedzi Matki Jezusa podczas godów weselnych w Kanie Galilejskiej (2,5). Po zwróceniu Mu przez Nią uwagi na brak wina i odpowiedzi Jezusa о nadejściu godziny Matka kieruje do sług polecenie: „Cokolwiek powie wam, uczyńcie”. Zwrot ten przypomina wypowiedź faraona z Rdz 41,55, który w obliczu klęski głodu na-kazuje ludowi szukać pomocy u Józefa i czynić wszystko, cokolwiek on powie.

Przytoczony tekst biblijny nie zawiera wypowiedzi Boga, ale skupia uwagę na Józefie, który potrafi zatroszczyć się о potrzeby ludu. Zawarta w słowach Matki Jezusa aluzja do historii Józefa Egipskiego zdaje się wskazywać, że Jej Syn jest tym, który może zaradzić każdej ludzkiej potrzebie. W relacji do Jezusa staro-testamentalny obraz niesie bardzo ważkie przesłanie. Biblijny Józef, niczym do-bry ojciec, dba о potrzeby Egipcjan, ale nie przestaje być synem Jakuba ani też bratem dla swoich najbliższych. Chroniąc przed głodem lud Egiptu, okazuje się Józef również wybawieniem dla swego ojca oraz braci i ich rodzin. Jak w hi-cantici 4,4), również autorstwa rabbiego Akiby. Zob. U.C. von Wahlde, The Gospel and Letters of John. Volume 2…, s. 64; L.P. Trudinger, An Israelite in Whom There is No Guile:

An Interpretative Note on John 1:45–51, “The Evangelical Quarterly” 1982, vol. 54.2, s. 118;

X. Léon -Dufour, Lettura dell’Evangelo secondo Giovanni…, s. 184, przyp. 75.

166 Por. S. Mędala, Ewangelia według św. Jana (rozdziały 1–12)…, s. 331. Zdaniem T.L. Brodiego obraz Natanaela przebywającego w cieniu figowca wskazuje na ograniczo-ny horyzont jego poszukiwań. Zasłonięty gałęziami nie dostrzega on bowiem otwartego nieba, nie potrafi też nawiązać głębokiej, intymnej relacji z Bogiem, aż do momentu spo-tkania z Jezusem, który wydobywając go z cienia, wprowadza do światła. Zob. T.L. Bro-die, The Gospel According to John. A Literary and Theological Commentary, New York 1993, s. 168.

167 Podobne doświadczenie jest udziałem Samarytanki, która spotyka Jezusa przy studni w pobliżu Sychar (J 4,1–26). W rozmowie z Nim kobieta wykazuje się jedynie zna-jomością faktów z historii biblijnej (4,12), ale jej przewodnikiem do zrozumienia zawar-tych w Piśmie treści jest Chrystus. To Jego słowa, zakorzenione w starotestamentalnym proroctwie z Iz 58,11, objaśniają teologiczny sens zapisanej w nim obietnicy Boga, że pokrzepi On duszę na pustkowiu i uczyni z niej jakby źródło wody, co się nie wyczer-pie (por. J 4,14). Kluczowym momentem dialogu z Samarytanką jest prawda, którą Jezus wyjawia о jej życiu (4,18.29.39). Od stwierdzenia, że Jezus jest prorokiem (4,19), kobieta przechodzi do wyznania wiary w Jego mesjańskie posłannictwo.

storii jego życia Bóg objawia i potwierdza swoją troskę oraz wierność przymie-rzu zawartemu z Abrahamem i jego potomstwem, tak w życiu Jezusa ukazuje swoje ojcostwo i potwierdza, że Chrystus jest Jego Synem. Przywołany tekst starotestamentalny ma przekonać będących w potrzebie i szukających pomocy, że Jezusowi towarzyszy obecność Boga Ojca, którą odsłaniają dokonane przez Chrystusa cuda (J 2,11)¹⁶⁸.

d) Niewidomy od urodzenia

Odpierając zarzuty faryzeuszów, że Jezus jest grzesznikiem (9,24), uzdrowio-ny ze ślepoty odwołuje się do podstawowego źródła wiedzy, jakim są Pisma.

Fakt ten wyraża zdziwienie okazane Żydom, którzy uznając siebie za uczniów Mojżesza, nie potrafią odpowiedzieć, skąd pochodzi Jezus (9,30). Również użyty przez uzdrowionego mężczyznę w pierwszej osobie liczby mnogiej czasownik οἶδα (wiedzieć) wskazuje na logiczną kontynuację podjętego przez faryzeuszy tematu i odwołuje się do wspólnego źródła poznania, jakim są Pisma.

Wypowiedź niewidomego, któremu Chrystus przywraca wzrok, osadzona jest w nurcie literatury mądrościowej Starego Testamentu (Ps 66[65],18; 145[144],19;

Prz 15,8.29; 16,8) oraz w Iz 1,15. Każdy ze wskazanych tekstów wyraża praw- dę, że Bogu przyjemna jest modlitwa czyniących sprawiedliwość, a jej wysłu-chanie wskazuje na Bożą przychylność względem człowieka. W odniesieniu do dokonanego przez Jezusa cudu słowa Pisma są dla uzdrowionego potwier-dzeniem szczególnej relacji, która łączy Chrystusa z Bogiem Ojcem. Osobiste doświadczenie spotkania z Jezusem, umocnione świadectwem tekstów biblij-nych, prowadzi uwolnionego od ślepoty do wyznania wiary w Syna Człowie-czego (9,38).

168 Pismo będące słowem Boga jest świadectwem i źródłem wiedzy także dla Niko-dema, który w jego świetle rozeznaje, kim jest Jezus: „Rabbi, wiemy, że od Boga wyszed- łeś [jako] nauczyciel. Żaden bowiem takich znaków nie mógłby czynić, które Ty czynisz, jeśli nie byłby Bóg z nim” (J 3,2). Wyrażenie ὁθεὸϚ μετ᾽ αὐτοῦ (Bóg z Tobą), którego używa Natanael, nawiązuje do biblijnych opisów ukazujących radykalne, pełne opieki zaangażowanie Boga w życiu ludzi. Należy tu wskazać przykład Bożej troski о Izmaela, który za sprawą Sary zostaje wraz z Hagar wypędzony na pustkowie (Rdz 21,20). Tak-że Abimelek, widząc powodzenie Abrahama, uznaje je za świadectwo BoTak-żej obecności w jego życiu (Rdz 21,22). Podobnie interpretuje sukcesy Józefa Egipskiego narrator opo-wiadania w Rdz 39,2. Bożemu wsparciu przypisuje także swoje zwycięstwo nad Holo-fernesem Judyta (Jud 13,11). W żadnym z przywołanych tekstów nie można jednak mó-wić о takiej relacji Boga do człowieka, która charakteryzowałaby zależność ojciec–syn.

Trudno zatem dopatrywać się w nich świadectwa Boga Ojca о Chrystusie jako о Synu Bożym.

e) Żydzi

Zaakcentowany w Ewangelii sprzeciw Żydów wobec Jezusa skłania do po-stawienia pytań. Przede wszystkim: dlaczego lektura Starego Testamentu nie prowadzi Żydów do odkrycia, kim jest Jezus i jaka jest Jego tożsamość? Czy „Ga-lilejczyk” Chrystus rzeczywiście jest Synem Bożym? Odwołanie się przez opo-nentów Jezusa do ksiąg natchnionych, zwłaszcza do Prawa, służy raczej podwa-żeniu Jego słów bądź wykazaniu winy człowieka, aniżeli poznaniu Boga, który w dziejach Izraela objawia swoją ojcowską troskę. Widać to na przykładzie roz-mowy, którą Chrystus prowadzi z Żydami w szóstym rozdziale Ewangelii Jana, kiedy po dokonanym cudzie rozmnożenia chleba niektórzy z nich domagają się znaku (6,30). Parafrazując słowa Ps 77(78),24: „I zesłał im mannę do jedzenia i chleb [z] nieba dał im”, przypisują oni chwałę tego wydarzenia swoim przod-kom w osobie Mojżesza, a pomijają niejako Boga. Stąd natychmiastowa reakcja Chrystusa, który wskazuje na Ojca jako źródło prawdziwego pokarmu (J 6,32–33).

Uznając wiedzę Jezusa dotyczącą Pism (7,15), Żydzi dopytują się jednak о ziemskie, dostępne dla ludzi źródła jej poznania. Stojąc zaś wobec dylema-tu – czy Jezus jest prorokiem, czy też zapowiedzianym Mesjaszem (7,40–41) – przypominają proroctwo zapisane w Mi 5,1, że Betlejem jest miejscem, z którego wyjdzie władca Izraela pochodzący od początku, od dni wieczności: „Czy nie Pismo powiedziało, że z nasienia Dawida i z Betlejem miasteczka, gdzie był Dawid, przychodzi Namaszczony?” (J 7,42)¹⁶⁹.

Do Prawa jako świadectwa о winie człowieka odwołują się z kolei w J 7,49 zwierzchnicy żydowscy. Oburzeni bezradnością strażników i postawą tłumu, będącego pod wrażeniem słów Jezusa, stwierdzają: „Lecz tłum ten nieznający Prawa przeklęty jest”. Należy jednak zwrócić uwagę, że również ich wypo-wiedź nie odpowiada literze ani duchowi Prawa, na które się powołują. Zawar-ty w Pwt 27,26 przepis stwierdza bowiem: „PrzeklęZawar-ty każdy człowiek, który nie będzie trwał we wszystkich słowach Prawa tego czyniąc ich […]”. Tekst nie mówi więc nic о poznaniu czy jego braku, ale o stosowaniu w praktyce po-znanego przez lud Prawa. Ponadto oskarżenie tłumu wynika raczej z powierz-chownej opinii motywowanej niechęcią wobec samego Jezusa, aniżeli opiera się na wiedzy zakorzenionej w faktach, co stawia przywódców żydowskich w jesz-cze gorszym świetle.

169 Zgromadzony wokół Jezusa tłum, a także arcykapłani i faryzeusze za Jego ro-dzinne strony i miejsce pochodzenia uznają Galileę. W Ewangeliach Mateusza i Łuka-sza, które zawierają historię narodzin Chrystusa, odbiorca tekstu nie ma wątpliwości, że miejscem tym, zgodnie z proroctwem, jest położone w Judei Betlejem. Czytelnik Ewangelii Jana pozostaje więc niejako w napięciu: znając historię wcielonego Słowa (por.

J 1,14), wygląda świadectwa, które potwierdzi, że Jezus jest Mesjaszem – Synem Bożym, zgodnie z obecną w Mi 5,1 zapowiedzią.

W kwestii winy i sądu nad człowiekiem wypowiada się także Nikodem:

„Czy Prawo nasze sądzi człowieka, jeśli nie usłyszałoby wpierw od niego i po-znałoby co czyni?” (J 7,51). W słowach jednego spośród faryzeuszy, którego dia-log z Jezusem przedstawia Jan w trzecim rozdziale swojej Ewangelii, brzmi echo zapisów obecnych w Pwt 1,16 oraz 19,18. Obydwa wskazane teksty poruszają bo-wiem problem przesłuchania człowieka i domagają się sprawiedliwego osądu.

Domyślne przywołanie ich treści przez Nikodema, w kontekście sporu о pocho-dzenie Jezusa, nie poświadcza Jego tożsamości, ale wskazuje na przepisy Prawa jako drogę rozwiązania sporu i sposób dotarcia do prawdy о Chrystusie.

Do Prawa Mojżeszowego odnoszą się po raz kolejny uczeni w Piśmie i fary-zeusze w J 8,5, kiedy przedstawiają Jezusowi sprawę kobiety pochwyconej na cudzołóstwie: „Zaś w Prawie nam Mojżesz nakazał takie kamienować. Ty więc co mówisz?”. Podobnie jak w 7,49, tak i tym razem przepisy Prawa traktowane są przez Żydów instrumentalnie. Zarówno Kpł 20,10, jak i Pwt 22,22–24 okreś- lają, iż karą dla cudzołożnej jest śmierć, ale obydwa teksty zawierają również wskazania dotyczące mężczyzn, którzy współuczestniczą w występku. Podjęta przez Żydów próba przeciwstawienia autorytetu Mojżesza i spisanego Prawa Bożego słowu Jezusa kończy się niepowodzeniem. Zadając bowiem oskarżycie-lom kobiety pytanie о ich własną niewinność, Chrystus zamyka usta prowoka-torów, a zgromadzeni wokół odchodzą każdy w swoją stronę.

Przykładem nieprecyzyjnego odwoływania się do Starego Testamentu, któ-re skutkuje niezrozumieniem świadectwa Ojca о Synu, jest także wypowiedź tłumu z J 12,34: „My usłyszeliśmy z Prawa, że Chrystus trwa wiecznie, a jak mówisz Ty, że trzeba wywyższyć Syna Człowieczego? Kto jest ten Syn Człowie-czy?”. W nawiązaniu do słów Jezusa о wywyższeniu Syna Człowieczego Żydzi wysuwają argument о wiecznym trwaniu Mesjasza i odnoszą się do Prawa jako źródła swojej wiedzy¹⁷⁰. Nie rozpoznając w Chrystusie Syna Człowieczego, nie rozumieją też konieczności Jego wywyższenia ani zawartej w Starym Testa-mencie zapowiedzi śmierci Jezusa¹⁷¹. Reakcja tłumu wydaje się naturalną

kon-170 Zdaniem J. Mateosa i J. Barreta zakres znaczeniowy terminu „Prawo” w J 12,34 obejmuje bezwzględnie wszystkie księgi Starego Testamentu. Zob. J. Mateos, J. Barreto, El Evangelio de San Juan: análisis lingüístico y comentario exegético, Madrid 1992, s. 565. Por.

W.C. van Unnik, The Quotation from the Old Testament in John 12:34, “Novum Testamen-tum” 1959, vol. 3, s. 175.

171 Fakt ten może budzić zdziwienie ze względu na treść narracji opowiadającej о uroczystym wjeździe Jezusa do Jerozolimy. Podczas ingresu Chrystusa do miasta Da-widowego lud woła w J 12,13 słowami zaczerpniętymi z Ps 118(117),25–26: „Hosanna!

Błogosławiony, który przychodzi w imię Pańskie”. Jeśli ów dziękczynny hymn, przywo-łany przez lud, wskazuje na Jezusa jako obiecanego Mesjasza (por. D.A. Carson, The Go‑

spel According to John…, s. 432), to przyczynę nieporozumienia w J 12,34 można wyjaśnić jedynie powierzchowną interpretacją tekstu starotestamentalnego, której w czasie świąt dopuszczają się pątnicy i mieszkańcy Jerozolimy.

sekwencją nierozpoznania głosu, który rozlega się z nieba w J 12,28. Na próż-no jednak szukać w Prawie tekstów, do których odpróż-nosi się tłum. Trudpróż-no też wskazać fragmenty Pism, będące możliwym tłem wypowiedzi przeciwników Chrystusa¹⁷². Wydaje się, że prawdopodobnym źródłem inspiracji, z którego czerpie tłum, jest obecne w 2 Sm 7,16 proroctwo Natana. Przekazuje on w nim Dawidowi obietnicę Boga, że dom króla, jego królestwo i tron będą utwierdzo-ne przed Pautwierdzo-nem na wieki (por. 2 Sm 7,19). W tym samym duchu brzmią sło-wa wyroczni Pana z Iz 9,5–6, о Dziecięciu -Synu. Biorąc zaś pod usło-wagę motyw

„trwania”, można wskazać na przypisaną Bogu wypowiedź z Ps 89(88),37, która dotyczy potomstwa Dawidowego: „Nasienie jego na wiek trwać będzie, a tron jego jak słońce przede Mną”. Także w Ez 37,25 znajduje się analogiczna mowa Boga skierowana do narodu wybranego, w której postać Dawida funkcjonuje jako zapowiedź Mesjasza panującego nad Izraelem, w kraju przyobiecanym jako dziedzictwo Jakubowi.

Chociaż przywołane teksty mesjańskie dotyczą Namaszczonego i ukazują zaangażowanie Boga w świadczenie о Nim, to na podstawie analizy wypowie-dzi tłumu oraz zwierzchników żydowskich można stwierwypowie-dzić, że w ich świado-mości nie pełnią one takiej funkcji w odniesieniu do Jezusa. Problem niezrozu-mienia Jego tożsamości, wynikający z selektywnej i jednostronnej lektury Pisma przez Żydów, wydaje się mieć jeszcze jedno źródło. Jest nim brak wypływające-go z wiary przyjęcia słowa pochodzącewypływające-go od Boga (J 5,38) i nadmierne przywią-zanie do autorytetu ludzi (por. 5,44). Taka postawa wobec objawienia Bożego, zawartego w Prawie i w Pismach, prowadzi przeciwników Chrystusa do ekstre-mum, jakim jest wołanie о Jego śmierć w 19,7. Oskarżenie Jezusa о bluźnierstwo sugerowałoby odwołanie się do przepisu zawartego w Kpł 24,16. Przewiduje on karę śmierci przez ukamienowanie dla tego, kto by zbluźnił imieniu Boże-mu. Chociaż w tradycji biblijnej król Izraela jest określany mianem Syna Bożego (Ps 2,7; 89[88],26–27)¹⁷³, to jednak sens tytułu, który w czwartej Ewangelii Jezus odnosi do siebie, ma wymiar ontyczny i jako taki jest przez Żydów słusznie od-czytywany. Toczony przez nich spór z Jezusem nie dotyczy nazw, ale istoty Jego osoby, tożsamości Chrystusa, której świadectwom przeciwnicy nie dają wiary, odrzucając Go jako Syna Bożego.

172 Por. D.A. Carson, The Gospel According to John…, s. 445. S. Mędala stwierdza wprost: „Ponieważ nigdzie w ST nie ma takiego tekstu, na który tłum się powołuje, zdania egzegetów są podzielone, do którego miejsca należy odnieść ten cytat”. Zob.

S. Mędala, Ewangelia według św. Jana (rozdziały 1–12)…, s. 870. Warto jednak zauważyć,

S. Mędala, Ewangelia według św. Jana (rozdziały 1–12)…, s. 870. Warto jednak zauważyć,