Zarządzanie w jednostce wojskowej, która w XXI wieku ulega wielu zmianom i procesowi rozwoju, jest pewnego rodzaju nowym wyzwaniem. Wymaga od dowódców różnego szczebla nie tylko dowodzenia i
wy-105
Koncepcja zintegrowanego systemu informatycznego zarządzania jednostką wojskową
konywania zadań bojowych, ale również zarządzania w pełnym tego słowa znaczeniu. Zapoczątkowany po 1989 roku szereg przemian i dążeń do osiągania standardów natowskich sprawił, że Siły Zbrojne RP ulegają ciągłym przeobrażeniom. Zmiany i zadania, które spływają od przełożonych do podwładnych, wpływają znacząco na funkcjonowanie jednostek wojskowych i samych żołnierzy. Wymogi postawione Wojsku Polskiemu przez Ministerstwo Obrony Narodowej sprawiają, że wojsko osiąga coraz wyższy poziom profesjonalizacji względem przeszłości. Powstaje również szereg wyzwań i problemów związanych z ilością in-formacji, zadań i wiedzy do przetworzenia. Dane zadania, informacje w dobie informatyki i wiedzy stają się pewnego rodzaju obciążeniem dla dowódców, których głównym celem jest dowodzenie i szkolenie, a nie zajmowanie się opracowywaniem danych.
J. Kisielnicki przedstawia wartość informacji w następujący sposób (Kisielnicki, 2013):
„Informacja dla zarządzania jest szczególnym rodzajem informacji. Pozwala na realizację takich funkcji zarządzania jak: planowanie, orga-nizowanie, przewodzenie i kontrolowanie. Efektywne zarządzanie jest możliwe tylko wtedy, kiedy posiadamy informacje o organizacji i jej otoczeniu. Kryterium wyodrębniającym ze zbioru informacji, podzbiór informacji dla zarządzania jest fakt, że na skutek otrzymanych wia-domości zmniejsza się nieokreśloność wyboru czy też oceny działania w organizacji. Dlatego też informacja dla zarządzania ma bezpośrednio i pośrednio wpływ na proces decyzyjny.”
Przedstawiona definicja informacji dla zarządzania pokazuje, jak ważna jest informacja zarządcza, która ma wpływ na funkcje zarządza-nia. Można tę definicję odnosić również do jednostki wojskowej jako organizacji. Zgodnie z ustawą o powszechnym obowiązku obrony Rze-czypospolitej Polskiej:
„5. Przez jednostkę wojskową rozumie się jednostkę organizacyjną Sił Zbrojnych, funkcjonującą na podstawie nadanego przez Ministra Obro- ny Narodowej etatu określającego jej strukturę wewnętrzną, liczbę, rodzaje i rangę wszystkich stanowisk służbowych występujących w tej jednostce, jak również liczbę i rodzaje uzbrojenia, środków transportu i innego wyposażenia należnego jednostce, oraz posługującą się
pie-106 Jan Grzegorz Kołowski
częcią urzędową z godłem Rzeczypospolitej Polskiej i nazwą (numerem) jednostki.”2
Łącząc i analizując definicję informacji dla zarządzania z artykułem ustawy, który określa właściwości organizacyjne jednostki wojskowej, można odnosić teorie zarządzania do jednostek wojskowych jako orga-nizacji. Można przez to zaznaczyć, że informacja zarządcza, informacja dowódcza, jest dla dowództwa wartościowa, ponieważ pozwala realizo-wać funkcję zarządzania i dowodzenia w jednostce wojskowej. Niedo-bór informacyjny, wszelki wzrost zapotrzebowania informacji i popytu na nią, który nie jest właściwie zaspokajany, przynosi koszty i sprawia, że jednostka wojskowa nie funkcjonuje optymalnie i sprawnie. Taka sytuacja niesie ryzyko tego, że jednostka wojskowa – choć nie jest orga-nizacją przynoszącą zyski, ale tworzącą bezpieczeństwo narodowe, czyli organizacją non profit – w sytuacji zagrożenia czy kryzysu może nie spełnić swoich celów organizacyjnych.
Celem organizacyjnym jednostek wojskowych w ujęciu ogólnym, bez specjalizacji na rodzaje jednostek jest zapewnienie:
1) utrzymywania wysokiej mobilności, sprawności i skuteczności bojowej,
2) szkolenia żołnierzy do ustalonych zadań,
3) utrzymywania w gotowości bojowej i sprawności wszelkiego sprzę- tu będącego na wyposażeniu,
4) przygotowywania planów, sposobów działania na wypadek mo-bilizacji.
Przedstawione cele wskazują na kolejny aspekt jednostki wojsko-wej jako organizacji. Można przez to stwierdzić, że jednostki wojskowe spełniają kryteria organizacji, które są zależne od informacji i zarzą-dzania informacją.
Jednostki wojskowe w ujęciu organizacyjnym wymagają zarządza-nia, natomiast żołnierze wymagają dowodzenia. Dowódca jednostki wojskowej odpowiada za dwa aspekty wartości i funkcjonalności jed-nostki wojskowej przedstawione w tabeli 1.
2 Dz.U. 1967 Nr 44 poz. 220, Ustawa z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej, s. 2, http://isap.sejm.gov.pl/Downlo-ad;jsessionid=F4ADB9F0005E045C62905E803FF44027?id=WDU19670440 220&type=3 (26.08.2015).
107
Koncepcja zintegrowanego systemu informatycznego zarządzania jednostką wojskową Tabela 1. Skuteczność i sprawność jednostki wojskowej
Skuteczność i sprawności
bojowa Skuteczność i sprawność organizacyjna t
Q wyszkoleni żołnierze
t
Q sprawny sprzęt
t
Q skuteczne działanie na polu walki
t
Q zintegrowane działanie z innymi pododdziałami
t
Q sprawne utrzymywanie ciągłości bojowej
t
Q skuteczne dowodzenie pododdziałami
t
Q sprawne działanie systemu logistycznego
t
Q sprawne działanie systemu informacyjnego
t
Q sprawne działanie systemu zarządczego
t
Q sprawna komunikacja organizacyjna
t
Q sprawne i skuteczne działanie funkcji zarządzania
Źródło: opracowanie własne.
Dążąc do uzyskania sprawności organizacyjnej, należy jednocześnie pamiętać o jej celach, czyli budowaniu skuteczności i sprawności. Jed-nostka wojskowa nie może bowiem funkcjonować sama dla siebie. Po-winna wykonywać w pełni stawiane przed nią zadania, działając przy tym jednocześnie w sposób uzasadniony ekonomicznie. Spojenie dwóch aspektów funkcjonowania jednostki wojskowej sprawia, że staje się or-ganizacją przynoszącą wartość dodaną. Dlatego optymalizacja funkcjo-nowania jednostek wojskowych powinna odbywać się w sposób ciągły i nieustanny, by stale podnosić zarówno zdolności bojowe, wyszkolenie żołnierzy, sprawność sprzętu, jak i sprawność systemów organizacji.
Obecnie w czasach informatyzacji instytucji państwowych i budo-wania systemów informacyjnych problemem staje się właściwa spraw-ność tych systemów. Dodatkowo etap projektowania systemów dla skutecznego zarządzania informacją jest ważnym procesem, który na tle szerokości instytucji, jaką jest Wojsko Polskie, może przynosić wiele pytań.