Sendependa organo de la Esperanlo-movado / Semaina / Iniernacia / Universala
Administraclo: Koln a. Rh. (Kolonjo). Brŭsseler Strasse 94, Germanujo.
Redakcio: Ceiredaktoro: Teo Jung; resp. redaktoro: Joseph Berger;
anonca redaktoro: Michael Wieland. La redakclo ne resendas manu- skrtptojn aŭ fotografajojn; retenu por vi koplon! Telefono: 5 68 93.
Snbfakoj: Librejo kaj Presejo. Skribante al ni, uzu por ĉiu fako (administracio, redakcio, librejo kaj presejo) apartajn foliojn! — Prezo de Abono (nur antaŭpagei: 15 germ. rrnk.; mendita per la poŝto aŭ rekte Ĉe la eldonejo: 12 germ. rmk. Oui povas pagi kvaronjare.
Dekunua Jarkoleklo
N-rol3 (561)
28 marfo 1930
(8-paĝa)
Prezo de Ationcoj: po unuĉentimetra koionero (62 mm larĝa) 1.20 rmk.
Anoncetoi (nur antaŭpage) kostas po vorto aŭ mallongigo 0.05 rmk., minitnume 1.— rmk. Rabato: 3X enpreso 10%, 5X 15%. 10X 20%.
Poŝtaj ĉekkontoj: (ĉiuj niaj kontoj funkcias sub la firmo ..Heroldo de Esperanto. Kbln, Germanlando"): Bruxelles 204.404; Budapest 59.379;
Kobenhavn 49.62; K61n 1117.76; Milano 3/954; Praha 781.93; St. Gallen 1X/46O2; Stockholm 41.80; Warszawa 191.094; Wien D 62.473;
Zagreb 408.14; Zeist 130.630. — Banka konto: Deutsche Bank.
Prof.
Theophile Cart
Prezidanto de la Esperantaj Lingva Komitato kaj Akadamio
festos
la 31-an de marto sian 75-an naskiĝtagon.
La esperantistaro gratulas lin pere de ICK.
Jaroj kaj faroj.
Se la esperantistoj ŝatus lionori per festoj kaj fanfaroj siajn heroojn kaj standardportantojn, ili certe ovacius j“
la 31-a de marto nuna la Prezidanton de la Lingva Komitato kaj de la Esperant- ista Akademio, Profesoron Thĉophile Cart en Parizo. Je la dirita dato s-ro Cart plenigos sian 75-an vivjaron, do bona okazo donita de la naturo mem al ni, kiuj deziras esprimi al li nian sirn- pation, admiron kaj laŭdon.
La esperantistaro ŝuldas al sia Patri- arko Cart sinceran dankon pro lia sen- laca laboro, pro la fidela zorgado por la nobla lreredaĵo de Zamenhof, nia bela, pura Esperanto.
P ri lia vivo kaj kariero ni notu, ke, naskite la 31-an de marto 1885 en Saint- Antoine (Dordogne) en sudokcidenta re- ono de Francujo, li faris en Lausanne (Svisujo) siajn mezgradajn studojn, kaj la superajn — pri klasika kaj moderna filologio — en Basel (1875, Berlino (1876 ĝis 1878), Romo (1878), kaj Parizo (1881 feis 1885). Ricevinte, en la jaro 1881, la ticencian diplomon, li fariĝis en 1885
„agregaciulo“ por instruado de vivantaj lingvoj, kaj instruis gramatikon ĉe
„Ecole Alsacienne“ en Parizo, poste la germanan lingvon en Toulouse. Li ver- kis en 1881 libron pri la vojaĝo de Goethe en Italujo.
En 1891, kiam la Upsala universitato unuafoje vokis el Erancujo doktoron por lektori francan beletristikon, s-ro Cart.
sendita de sia registaro en Svedujon, fariĝis la unua nacie franca lektoro dc tiu universitato. — Kiam mi subskrib- into en 1893 komencis tie la studadon de la franca lingvo, s-ro Cart estis jam reirinta al Parizo. Kaj la sorto do ne renkontigis nin je tiu epoko. — De post tiu tempo li profesoris en la franca ĉef- urbo ĉe la iliceo „Henri IV“ kaj ĉe la lernejo pri politikaj sciencoj.
Dum sia restado en Upsala s-ro Cart aŭdis pri Esperanto, eĉ ricevis grama- tikon, sed nur en 1900 li iernis ia lingvon post apero de artikolo de s-ro C. Bourlet en „Revue du Touring-Club“. En sep-
tembro 1901 li akiris la „ateston pri ka- pableco" (supera ekzaineno), kaj baldaŭ kotnencis propagandi Esperanton per multaj kursoj kaj per eldono de lerno- libroj („L’Esperanto en dix lecons“ k.
a.); li ankaŭ verkis vortaron francan—
esperantan.
Sennombraj estas la artikoloj pri kaj en Esperanto, kiujn li dissemis. Precipe kiel ĉefredaktoro de .Lingvo Internacia*
dum multaj jaroj depost 1906 (ĝis ĝia ĉeso pro la miiito). Tiu gazeto aperis kiel daŭrigo de la Zamenhofa unua ga- zeto „Esperantisto“, post kiam ĝi, mal- permesita de la rusa cenzuro, ĉesis eu 1895. Studento el Upsaia, Valdemar Langlet, vizitis dum esperantista vojaĝo tra Rusujo sian korespondanton Vladi- mir Gernet en Odessa kaj el tio rezultis, ke ili kunlabore aperigis en Upsala la gazeton „Lingvo Internacia“ (de de- cembro 1895), kiu transiris 1900 en la manojn de s-ro Paul Lengyel en Hun- garujo, baldaŭ poste eĉ kune kun li al Parizo. S-ro Cart faris ĝin granda, bela kaj grava organo centra de la esperant- istaro. Bona patro de Presa Esperant- ista Societo li estis ankaŭ.
En tiu tempo ekblovegis uragano tra la esperantistaro: la idista skismo aperis en la fino de 1907. Multaj esperantistoj dronis en tiu marĉo. La krizo restis akuta dum ĉirkaŭe du-tri jaroj, ĝiaj sekvoj daŭris dum longa periodo. Firma roko, sur kiu sin apogi, tiam estis s-ro Cart. Eĉ ne unu momenton li ŝanceliĝis:
„Ni fosu nian sulkon!“ Ni 'laboru plu same kiel ĝis nun por Esperanto, ĝi estas provita, ĝi taŭgis hieraŭ, ĝi certe taŭgos ankaŭ morgaŭ! Liaj konsiloj kaj kuraĝigo, kiujn eĉ senpete li donis amike kaj m alavare el la centro de 1’ okazado al esperantistoj senkonsilaj, senkonsolaj cn malproksimo sub ĉirkaŭflirtantaj fa- moj, estis vere valoraj kaj gravaj. En Svedujo, ekzemple, la malmultiĝintaj es- perantistoj vivis kvazafl en Babela kapt- iteco aŭ en sieĝata urbo, sub mokoj kaj polemikoj kaj arogantaĵoj de multaj mal- grandaj profetoj kaj eĉ de famuloj kaj ominentuloj, inter ili universitataj pro- fesoroj kaj similaj homoj de aŭtoritato, kiuj laŭdis publike la novan miraklon.
Batali por Esperanto tiam kuraĝis nur stranguloj, propagandi ĝin estis pres- kaŭ neebla utopio. Tamen — tempo venos, konsilo venos! Nelacigebla estis nun Profesoro C art; kiel ĉefredaktoro de la bela, akurata, enhavoriĉa, bon- liumora „Lingvo Internacia** li mulfo kaj bone verkis, kiel patra amiko li skribis grandnoinbre leterojn kaj poŝt- kartojn. Li estis firma punkto al kiu sin teni en tiu superondegado.
Membro, de post ilia fondo, de la Lingva Komitato kaj de la Esperantista Akademio, li ĉiam saĝe kaj energie pri- zorgis la purecon de ia vivanta lingvo Esperanto. Post la inorto de rektoro Boirac, en 1917, profesoro Cart estis la natura heredanto de la prezido, kiun li majstre generalas. Parolante pri la LK kaj la Akademio, oni ne povas ne miri ke tro ofte oni renkontas eĉ ĉe liomoj sur gvidulaj postenoj en la esperantist- aro preskaŭ absolutan nekomprenon kaj iniskomprenon pri la rolo kaj misio de tiuj. La lingvaj institucioj ne kreas, sed konservas, kontrollas.
Kompreneble ke s-ro Cart ankaŭ par- toprenis per bona laboro en la franc- landa propagando kaj ĝia organizo.
La esperantista movado de la blind- iilaro, nun tiel grava kaj bena, dankas al s-ro Cart kiel sia pioniro kaj protekt- anto. Kiam filo lia preskaŭ perdis sian vidpovon, s-ro Cart, ekatentinte la grandegan utilon, kiun la bllnduloj povas$
ĉerpi el la internacia lingvo, tuj ko- mencis propagandi Esperanton inter la blindaj lioinoj, unue en Lausanne, daŭre ĉe la lernejo de blindtfloj en Parizo. Kun pacienca energio kaj bonvolo li kolektis monon kaj eldonis lernolibrojn en di- versaj lingvoj. En 1904 li fondis la ga- zeton de lla blinduloj „Esperanta Ligilo“, de post la milito nun eldonatan, en Stocksund apud Stokholmo, de s-ro Ha- rald Thilander, kaj ĉiam plej efike kaj ame apogatan de sia patro kaj patrono Cart.
La plej eminenta kaj meritplena el la veteranoj de la esperantistaro, profesoro Theophille Cart, restas ankoraŭ ĉiani same batalpreta defendanto de Esper- anto, same arda po<r ĝia interna ideo,
same fidela kaj saĝa zorganto de la plej bonaj tradicioj dc la Zamenhofa Esper- antismo.
Li vivu ankorau longtempe en sano kaj forto; tioii deziras, kun plenkora gratulo al la 75-jarulo, lia admiranto kaj
ainiko Paul Nylĉn.
★
Prof. Theophile Cart.
Prof. Cart festas sian 75-an naskiĝ- tagon en freŝa juneco. ŝajnis al ni inde rememori en almenaŭ mallonga skizo la multajn meritojn, kiun la prczidanto de la Lingva Komitato kaj de ĝia Akademio liavas en nia movado.
Ne ekzistas atikoraŭ detala historio de lia tridekjara laborado por nia lingvo.
Ne venis ankoraŭ la tempo por pruvi ke, se hodiaŭ ekzistas Esperanto tia, kia ĝi estas: vivanta lingvo de vivanta po- polo, ni dankas tion unuavice al Prof.
Cart, kiu seninterrompe, senĉese, ad- mone predikis al ni la aman respekton al nia lingvo.
Jain en la jaro 1894 Prof. Cart eksciis pri Esperanto; sed verdire nur en la jaro 1901, sub la influo de artikolo de Prof. Bourlet, li fariĝas esperantisto.
T u j
de
la k o n ic n c o 11 l u d a e c r e v m irolon. Li fariĝas senlaca kaj entuziasma propagandisto, farante semiombrajn kursojn en gravaj asocioj (Turing-klubo»
Politeknika Asocio). Havante grandan sperton, li verkas eu 1902 lernolibron kun titolo „L’ Espĉranto en dlx lecons**, kiu fariĝis famekonata kaj estis traduk- ata en itiultajn lingvojn. Cii estis la plej ŝatata kaj la plej disvastigita lernolibro eu la tuta itiondo.
Estante ue nur sperta pedagogo, sed atikaŭ valora filologo, Prof. Cart deko- mence, observante la facilanimecon de
ICK gratulas en la nomo de la Esperantistaro.
Sinjoro Prezidanto,
Kara, estiminda satnideano,
la 31-an de marto vi festos en plena kai rimarkinda freŝeco korpa kaj spirita la 75-an datrevenon de via naskiĝo.
Je tiu ĉi tago kun profutida danko ui ine- inoras pri la granda servado, kiuu vi faris al Esperanto, spcciale en la lingva kampo, duin Ia daŭro de 30 jaroj. Jani en la pusinta jaro ni povis esprimi al vi la rekonon de la esperantistaro per transdono de la Honor- nicdalo dc la ICK.
Permesu al ui, liodiaŭ sendi al vi eu la nonio de la tuta esperantistaro, kiun repre- zenti kiel gvidan centron ni liavas la ho- noron, niaju plej korajn kaj sincerajn bon- dezirojn por sana, feliĉa, daŭre sukcesa kaj ankoraŭ longa vivo, kiun vi, kiel ĝis nun, dediĉos certe multparte al la laboro por nia komuna klopodado.
Bonvolu akcepti, sinjoro Prczidanto kaj kara, estiminda samideano, kun denova danksento, la esprimon de nia alta estimo.
Internacia Centra Komitato de la Esperanto-Movado, John Merchant, Rob. Kreuz,
Prezidanto. flen. Sekretario.
La 28-un de marto 1930.
La Redakcio kaj Adminlstraclo de lleroldo
de Esperanto permesas al si aldotd slailanke
slncerajn bondezlrojn por la jublleo de la
altŝatata Prezidanto de nla) LK kaj Aka-
demio.
homoj en niaj rondoj, kiuj ĉiam senpri- pense amuziĝas per lingvaj ŝanĝoj, ek- komprenis, ke oni devas trakti Esper- anton kiel sian gepatran lingvon, kun plena respekto, ĉar la problemo de lingvo internacia estas ja antaŭ ĉio socia problemo. Kaj tiel tuj de siaj unuaj jaroj de esperantistiĝo Prof. Cart dum sia vivo defendis tiun neniaman devojiĝon de unufoje signita vojo. Li kreis la ra- cian programon, la solan, kiu povis, kaj povos estonte, konduki nin al venko.
Kiam Zamenhof dum la 1-a Esper- anto-Kongreso en Bulonjo-sur-Maro sta- rigis la Lingvan Komitaton, Prof. Cart troviĝis tuj en ĝi. Kaj kiam en aŭgusto 1908 oni kreis la Akademion, Prof. Cart ĝin eniris.
Li estis la senĉesa kunhelpanto kaj konsilanto de Boirac, kaj estas ĉiam liaj pensoj kaj ideoj, kiuj praktike gvidas nian Akademion.
Kreinte Presan Esperantistan Soci- eton en la jaro 1904, Prof. Cart fariĝas la ĉefredaktoro de »Lingvo Internacia«
kaj restas tia dum la ekzistado de tiu revuo (1904—1919/20). En tiu organo, kiu estas la plej riĉa fonto de nia histo- rio kaj kiu estis la plej modela Esper- anta gazeto, laŭlingve kaj laŭenhave, Prof. Cart defendis nian lingvon en la plej danĝera epoko. Li montriĝis nia plej talenta ĵurnalisto. Liaj artikoloj, fabeloj kaj alegorioj, kvankam skribitaj antaŭ dudeko da jaroj, legiĝas ankoraŭ hodiaŭ kun sama intereso kaj plezuro.
Neforgeseblaj en nia historio estas la momentoj, kiam de ĉiuj flankoj oni denove deziris reformojn, kiam la plej influa disĉiplo de nia Majstro, L. de Beaufront mem transiris Rubikonon, por kune kun Couturat kaj Leau, en lla fama, Delegacio, propagandi por nova pro- jekto de lingvo internacia.
Ni devas lojale konfesi, kaj tion al- menaŭ kuraĝu eĉ la plej kontraŭ-Cart’aj spiritoj ke, se la ideo de lingvo inter- nacia entute venkis la mondon, se ĝi denove ne estis enprofundigita en abis- mon, kiel post la epoko de Volapŭk, tion la mondo dankas unuavice al Cart. Za- menhof povis tiutempe nenion decidi, eĉ ne defendi efike sian kreaĵon.
Pli detalan rakonton pri tiu danĝera
skiom o v i tro v o a allloke
de
emmento.probatalanto s-ro Nylĉn.
Ni admiras la fortan volon kaj ener- gion, Ia rokan karakteron de nia dua patro de Esperanto, kiu spite al ĉiaj fu- riozaj kaj malpuraj atakoj ne permesis
•ian ajn „diplomatan intertraktadon“.
Fama estas ja lia respondo al ĉiuj dub- emuloj kaj hezituloj: Ni fosu nian sul- kon!
Oni ne povas ne admiri ankaŭ lian senekzemplan oferemon. Spite al jam grandega laboro: redaktado de »Lingvo Internacia« kaj multa interkorespondado kun ĉiuj plej gravaj esperantistoj, por eĉ individue konvinki pri la danĝeroj, li trovis ankoraŭ Ia tempon por verkadi diversajn librojn, vortarojn ktp.
Ne nur kiel redaktoro, sed ankaŭ kiel oficiala respondeca Direktoro por la Komuna Vortaro, li sur ĉiu paŝo inokul- adis al ni la amon al la kreaĵo de Za- menhof.
*
Venas milito. Cio troviĝas en mis- ordo. La lingvaj institucioj ne funkcias.
Rektoro Boirac mortas (oktobro 1917).
Oni devis atendi pacience la finon de la monda kataklismo por havi la eblon in- terkonsiliĝi kun ĉiuj Akademianoj.
En majo 1920 okazis balotoj, kaj Prof.
Cart restis sur sia posteno kiel Direk- toro de la Komuna Vortaro, preparante la 3-an aldonon al Universala Vortaro.
Tri monatojn poste 11 fariĝas prezidanto kaj tiun postenon li gardas seninter- rompe.
Mi ne intencas ĉi tie eĉ mencii pri liaj oftaj bataloj jen kontraŭ la novismoj jen kontraŭ la ĝisostaj komplikistoj kaj te- oriistoj, venantaj el diversaj rondoj.
Tute prave la respondeca gardanto de nia komuna trezoro opiniis la mezan vojon la solle ebla. Jen la simpla pro- gramo:
1. Plena, absoluta fidelo al la Zamen- hofa Fundamento.
2. Libera, natura evoluado de la lingvo, sub la kontrolo de la Lingva Komi- tato kaj de ĝia Akademio.
Kaj jen la devo de la lingvaj institu- doj:
„Cefa tasko de niaj lingvaj institucioj en la nuna propaganda periodo estas, ne malhelpante la naturan evoluadon de nia vivanta lingvo, konservi la internacian unuecon.“
Gratulo de Membroj de Ia Akademio kaj de Ia Lingva Komitato.
E stim ata sinjoro P ro feso ro , K ara S am ideano kaj P rezidanto,
Pasis 74 jaroj de vivo via laborabunda kaj sindoua, Travivis vi epokon riĉan je progreso de 1’ homaro.
Evoluon ne-imageblan de tekniko kaj scienco Spirito via sekvis,
Okuloj viaj vidis, Oreloj viaj aŭdis
Kaj koron vian vigle travibradis.
La studoj viaj gvidis vin al inalproksimaj regionoj Kaj konatigis vin kun sentoj de fremdlando.
Kaj samkiel Ulfilas, 1’ episkopo de la gotoj, E1 Upsala disportis semon de 1’ Kristana Kredo, Vi mem el ĝi kunprenis ĝermon de I’ Esperantismo.
Fariĝis vi de 1’ Esperanto plej fervora apostolo.
Hodiaŭ je 1’ 75-a datreveno de via naskiĝo miloj da koroj esperantistaj kuii simpatio batas kaj kim dank’ profunda
AL VI
La fervora propagandisto de Esperanto dum pli ol 30 jaroj, La aŭtor’ de verkoj gravaj, rimarkindaj,
La redaktoro kritika, vigla kaj sagaca, De I’ „ftiletoj de Blankbarbulo” saĝa inicianto, La alarmanto de la Esperanto-fortoj kaj
Savanto de la kor-idealo, kiam malhonesto, perfido, trompo ja, La tutan konstruaĵon nian inetis en danĝeron.
Kaj dankoplene la fidelularo Vin, plej fidelan,
Elektis konservanto de I’ trezor’ de nia lingvo.
Ni adiniras vin, neniam Iaciĝantan laboranton, Plej bonan filon de la patrolando,
Ainikon de amikoj eksterlandaj, Zorgeman patron por la blindularo,
Honoras vin, gardanton de la Fundainento!
Ke ankoraŭ longe konservu vi juneco-freŝe La kvalitojn viajn
Kaj al ni la helpon vian ĉiam tre ŝatindan,
Estas la kora deziro de tiuj, kiuj respekte klinas sin Antaŭ vi, la obstina, kuraĝa batalanto,
Kies tuta vivo estis ja nur servo al la idealo.
D-ro H. Arnhold, D-ro E. Backhauser, J. Baghy,
W . B ailey,
