Kaźmierz Karłowski
Z najnowszych orzeczeń Trybunału
Roty Rzymskiej
Prawo Kanoniczne : kwartalnik prawno-historyczny 5/1-2, 281-290
Z NAJNOWSZYCH ORZECZEŃ TRYBUNAŁU ROTY RZYMSKIEJ Conditio de praesenti
D n ia 18. X I I . 1957 w y d a ła św . R o ta cor. P e t r o M a ttio li, P o n e n te (M o n i t o r E ccles. 1961 n r 1 s tr . 27 n.), w y ro k , k t ó r y z w ie lu w z g lę d ó w j e s t p o u c z a ją c y i rz u c a ś w ia tło n a s t y l ju d y k a t u r y r o ta ln e j. P o w ó d c e p r z y z n a n o p ra w o , b y ju ż w p ie r w s z e j in s ta n c j i s p r a w ę r o z p a t r y w a ł T r y b u n a ł św . R o ty . P ie r w s z y T u r n u s r o ta ln y o rz e k ł 2.I I . 1953: n o n c o n s ta t. D ru g i T u r n u s r o t a ln y 24.V II. te g o s a m e g o ro k u , o ra z tr z e c i T u r n u s 31.X.1956 r. ta k ż e ' o rz e k ły : n o n c o n s ta t. D o p ie ro u z y s k a w s z y „ b e n e fic iu m n o v a e a u d ie n t ia e ” , c z w a rty T u r n u s r o t a ln y o rz e k ł: c o n s t a t i, co w y ją tk o w o c h y b a się z d a rz a , u z y s k a ła p o w ó d k a „ d e s p e c ia li m a n d a to S a n c tis s im i z a r z ą d z e n ie ” : „ im m e d ia ta e e x e c u tio n is s e n t e n ti a e ” . S t a n s p r a w y b y ł n a s tę p u ją c y :
W r. 1940, p o c z te re c h la t a c h n a r z e c z e ń s tw a , p o ś lu b ił p o z w a n y , lek arz,, lic z ą c y l a t 32, p o w ó d k ę lic z ą c ą l a t 21. P o w ó d k a n ie b a r d z o s p r z y ja ła p o z w a n e m u w c z a sie n a r z e c z e ń s tw a z p o w o d u je g o s z o r s tk ie g o u s p o s o b ie n ia , t a k iż n ie r a z z a m ie r z a ła z e rw a ć z n im s to s u n k i w z a je m n e . M a r z e n ie m p o w ó d k i b y ło z a ło ż e n ie ro d z in y , o b d a rz o n e j p o to m s tw e m . S tąd . k o n s u lto w a ła s ię u le k a r z y co do sw e j w ła s n e j z d o ln o śc i p o s ia d a n ia p o to m s tw a i u s iło w a ła te ż n a k ło n ić k il k a k r o t n ie p o z w a n e g o , b y i o n p o d d a ł s ię o g lę d z in o m le k a r s k im o d n o ś n ie t e j o k o lic z n o śc i; lecz p o z w a n y w z b r a n ia ł się tw ie r d z ą c , że je s t z d o ln y i n a w e t tw ie r d z ił, że d a w n ie j sp o w o d o w a ł c ią ż ę u p e w n e j k o b ie ty .
N a s k u te k te g o z a m ilk ła p o w ó d k a , ty m w ię c e j, że je j ro d z ic e ży czy li so b ie z a w a r c ia te g o m a łż e ń s tw a i n a n ią w p ły w a li, b y n ie z r a ż a ła p o z w a n e g o s w y m i n ie z w y k ły m i ż ą d a n ia m i. I t a k d o sz ło do z a w a r c ia m a ł ż e ń s tw a .
J e d n a k m i ja ły l a t a w sp ó ln e g o p o ż y c ia m a łż e ń s tw a s tr o n , lecz p o to m s tw a n ie b y ło . P o w ó d k a k il k a k r o t n ie p o d d a w a ła się b a d a n iu l e k a r s k ie m u i z a w sz e o tr z y m y w a ła p o z y ty w n e s t w ie r d z e n ie s w e j zd o ln o ści. P o u p ły w ie p ię c iu l a t w y m o g ła n a p o z w a n y m , że i o n m u s ia ł p o d d a ć się ta k ie m u b a d a n iu . D e k a rz e w te d y o rz e k li, że p o z w a n y j e s t n ie z d o ln y „ a d p r o c r e a n d u m ” . P o w ó d k a p o w ia d o m io n a o ta k i m w y n ik u b a d a n ia , z a ra z z e r w a ła w s p ó l n e p o ż y c ie i o d rz u c iła w s z e lk ie p r ó b y p o je d n a n ia . N ie b a w e m w n io s ła s k a r g ę o n ie w a ż n o ś ć m a łż e ń s tw a z t y t u ł u w a r u n k u n ie s p e łn io n e g o o ra z im p o te n c ji p o z w a n e g o . W s ta n ie p r a w n y m (de iu re ) w y r o k u r o ta ln e g o w c z w a r ty m T u r n u s ie za z n a c z o n o co do ty t u ł u w a r u n k u , że n a ogół n u p t u r ie n t u z a le ż n ia k o n - s e n s m a łż e ń s k i o d w a r u n k u , ile k ro ć w y so k o so b ie c e n i is tn ie n ie w zg l.
12J
K S . K A Ź M I E R Z K A R Ł O W S K I282
n ie is tn ie n ie u w s p ó łk o n t r a h e n ta p e w n e j o k o lic z n o śc i, co do k tó r e j z j a k ie g o k o lw ie k p o w o d u n ie m a p e w n o śc i, czy o n a is tn ie je w zg l. n ie - is tn ie je , g d y w c h w ili s t a w i e n ia o d n o śn e g o w a r u n k u te j p e w n o śc i u z y s k a ć n ie m o g ła . S tą d w w y ro k a c h św . R o ty — p o w ia d a w y ro k — is tn ie je z a s a d a : ad v e r a m c o n s titu e n d a m c o n d ic io n e m r e q u i r i t u r d u b iu m q u o a d e x is te n tia m q u a li ta t is o p ta ta e . W lic z n y c h w y r o k a c h R o ty z a z n a c z a się: d é fic ie n te d u b io a p p o s itio v e r a e c o n d ic io n is e s t m o r a li te r im p o s s ib ilis . L ecz n ie k a ż d a w ą tp liw o ś ć (d u b iu m ) w c h o d z i w ra c h u b ę , a ty lk o ta k a , k tó r a p o w s ta j e n a p o d s ta w ie sz c z e g ó ln e j o k o liczn o ści, czy li n a p o d s ta w ie f a k t u k o n k r e tn e g o (ex fa c to c o n c re to ). W ą tp liw o ś c i b o w ie m , k tó r e n ie p o w s t a j ą n a p o d s ta w ie f a k t u szcz e g ó ln e g o (ex n u llo p e c u lia r i fa c to ) w s k a z u ją ty lk o n a p e w n e z a n ie p o k o je n ie k o n t r a h e n t a co do is tn i e n ia w zg l. n ie i s t n ie n i a ż ą d a n e g o p rz y m io tu , lecz n ie w y s ta r c z a ją do w z b u d z e n ia p o z y ty w n e g o a k tu w o li, p o d p o rz ą d k u ją c e g o w ła s n y k o n s e n s is tn ie n iu d a n e g o p rz y m io tu , sz c zeg ó ln ie g d y po p rz e p r o w a d z o n y c h d o c h o d z e n ia c h o g ó ln a w ą tp liw o ś ć (g e n e ric u m d u b iu m ) b y u s ta ła .P s y c h o lo g ic z n ie rz e c z u jm u ją c — p o w ia d a w y r o k — n ik t n ie s ta w ia w a r u n k u , o ile n ie n ie p o k o i go ja k a w ą tp liw o ś ć , b ą d ź to o b ie k ty w n a , b ą d ź to s u b ie k ty w n a , lu b p a to lo g ic z n a . L ecz n ie je s t rz e c z ą k o n ie c z n ą , b y w ą tp liw o ś ć (d u b iu m ) p r z e t r w a ła aż do c h w ili z a w ie r a n ia m a łż e ń s t w a ; w a r u n e k b o w ie m m o ż e tr w a ć i w y w ie ra ć sw ó j w p ły w , c h o c ia ż b y w ą tp liw o ś ć w y d a w a ła się b y ć u s u n ię ta , n p . p rz e z m a c h in a c je w s p ó ł k o n t r a h e n t a lu b w in n y sp o só b .
W ą tp liw o ś ć , z k tó r e j b ie r z e sw ó j p o c z ą te k s ta w ie n ie w a r u n k u , n ie z a w o d n ie n ie r a z z b ie ż n a je s t z n ie p e w n o ś c ią co do is tn ie n ia ja k i e jś r z e czy (c o in c id e re c u m in c e r titu d i n e d e a liq u a re ), k tó r e j k o n t r a h e n t ż ą d a p o n a d w s z y s tk o , n a w e t p o n a d z a w a rc ie m a łż e ń s tw a i k tó r ą za k a ż d ą c e n ę p o s ta n a w ia p o s ią ść ; i to w te j m ie rz e , że w ra z ie je j b r a k u u z n a je m a t e r ia ln i e z a w a r te m a łż e ń s tw o za n ie w a ż n e , p r z y n a j m n i e j w sw y m w ła s n y m p rz e k o n a n iu . N a le ż y te ż s tw ie rd z ić — p o w ia d a w y r o k — że w a r u n e k , k tó r y p o w s ta ł w t a k i sp o só b — n ie m o ż e u tr a c ić s w e j m o cy u n ic e s tw ia ją c e j z te g o p o w o d u , że b ą d ź to p rz e z p o d s tę p w s p ó łk o n tr a h e n ta , b ą d ź to s k u tk ie m b łę d n e g o z c z y je jk o lw ie k s tr o n y z a p e w n ie n ia , lu b z p o w o d u p o m y łk i i ig n o r a n c ji s a m e g o k o n tr a h e n ta , n ie p e w n o ś ć o k tó r e j w y ż e j w s p o m n ia no, p r a k ty c z n ie z o s ta ła b y u s u n ię ta . G d y b o w ie m z o sta ł s ta w io n y p r a w d z iw y w a r u n e k , n ie m o ż e b y ć z m ie n io n a p ra w d z iw o ś ć rz e c z y p rz e z b łę d n e p ó ź n ie js z e m n ie m a n ie .
W y ro k p o w o łu je s ię n a in n y w y r o k św . R o ty (z 25.V II. 1956 cor. M a ttio li), w k tó r y m z e s ta w io n o i w y lic z o n o o k o liczn o ści, z k tó r y c h r o z p o z n a ć m o ż n a s ta w ie n ie p ra w d z iw e g o w a r u n k u (co n d itio ) w y w ie ra ją c e g o sw ó j w p ły w n a k o n s e n s , o ra z p o d a je n ie k tó r e k r y t e r i a d la ro z s ą d z e n ia w p o sz c z e g ó ln y m w y p a d k u s t a n u rz e c z y O tó ż p o w ia d a w sp . w y ro k , b y k o n s e n s m a łż e ń s k i b y ł d a n y p o d b e z w z g lę d n y m w a r u n k ie m (sine q u a
283
Z N A J N O W S Z Y C H O R Z E C Z E Ń R O T Y[3]
n o n ), je s t r z e c z ą k o n ie c z n ą i w y s ta r c z a , b y o b o je lu b je d e n k o n t r a h e n t b y ł t a k u sp o s o b io n y , że m a łż e ń s tw o u w a ż a z a w a ż n e , je ś li d a n a o k o lic z n o ść , w y so c e so b ie c e n io n a , is tn i a ła p r a w d z iw ie i r e a ln ie ; w p r z e c iw n y m ra z ie u w a ż a łb y m a łż e ń s tw o , o ile to od n ie g o za le ż y , z a n ie w a ż n e i n ie is tn ie ją c e . O d n o ś n a o k o liczn o ść, k t ó r a m o ż e b y ć p r z e d m io te m m a ją tk o w y m (dos), lu b ja k i m p r z y m io te m lu b fa k te m , b ą d ź to ju ż p rz e s z ły m , b ą d ź t e r a ź n ie js z y m , je s t do te j c h w ili rz e c z y w iś c ie s tro n o m n ie w ia d o m a , a lb o w ja k ik o lw ie k sp o só b n ie p o z n a w a ln a ...N a le ż y d o k ła d n ie m ie ć n a u w a d z e , — p o w ia d a w y ro k , — że w a r u n k i, k tó r e w y w i e r a ją w p ły w n a k o n s e n s , s ą r a z po r a z s ta w ia n e p rz e z lu d zi, k tó r z y n ie z d a ją so b ie d o b rz e s p r a w y z p o ję ć p r a w n y c h o ra z z ic h z n a c z e n ia i s k u tk ó w . S tą d n ic d z iw n e g o , że te g o r o d z a j u lu d z ie n ie r a z w y r a ż a ją się n ie w ła ś c iw y m i o k re ś le n ia m i, lu b n ie ja s n y m i tj . s ło w a m i, k tó r e r a c z e j u w y d a tn ia j ą p o w ó d (cau sam ) z a w a r c ia m a łż e ń s tw a , a n i ż e li p r a w d z iw y w a r u n e k , a lb o te ż .w y r a ż a ją j a k i w s tę p n y d e z y d e ra t (p r a e r e q u is itu m ) , k tó r y w y so k o so b ie c e n ią (ta k iż, je ś li is tn ie je , m a ł ż e ń s tw o z a w ie r a ją , lu b n a o d w ró t z n ie g o r e z y g n u ją ), a lb o te ż u w y d a t n ia ją z a m ia r d o m n ie m a n y ( v o lu n ta te m in t e r p r e ta ti v a m ) , lu b b łą d , k tó r y s p o w o d o w a ł z a w a rc ie m a łż e ń s tw a . P ró c z te g o z a z n a c z y ć n a le ż y , że ci k tó r z y s t a w i a ją w a r u n e k , n ie z n a ją b a rd z o c z ę sto s k u tk ó w u n ie w a ż n ia ją c y c h n ie s p e łn io n e g o w a r u n k u , p o n ie w a ż p rz e d e w s z y s tk im s ta w ia ją c w a r u n e k n ie z a m ie rz a li z a w ie ra ć n ie w a ż n e g o m a łż e ń s tw a , lecz m a ł ż e ń s tw o d la n ic h p r z y je m n e c z y li sto s o w n e , i są p rz e k o n a n i, słu s z n ie lu b n ie s łu s z n ie , że n ie b ę d ą m o g li z g o d n ie w sp ó łż y ć , je ś li is tn ie ć n ie b ę d z ie w m a łż e ń s tw ie „ó w p r z y m io t” w zg l. je ś li on is tn ie ć b ę d z ie . S tą d is tn ie je n ie m a ła tr u d n o ś ć w r o z e z n a n iu p ra w d z iw y c h w a r u n k ó w od n ie p r a w d z iw y c h . T o te ż z a le ż n ie od w y p a d k u n a le ż y w sp . z a s a d y sto so w a ć u w z g lę d n ia ją c p o sz c z e g ó ln e d a n e fa k ty c z n e . „ Q u a e e n im , c e r tis in a d iu n c tis , i n v ic te p r o b a n t, a u t p r o b a tio n e m j u v a r e p o s s u n t, in a liis q u o v is s e n s u c a r e n t ” , p o w ia d a w y ro k . I t a k n p . z b y tn io n ie r a z się p o d k r e ś la f a k t d o p e łn ie n ia m a łż e ń s tw a , g d y ju ż b y ło r z e c z ą p e w n ą , że u w a r u n k o w a n a o k o lic z n o ść się n ie s p e łn iła , o ra z z b y tn io p o d k r e ś la się s tw ie rd z e n ie , w j a k i s p o s ó b z a c h o w a ł się w s p ó łk o n tr a h e n t, g d y s p o s trz e g ł n a p e w n o , że f a k t u w a r u n k o w a n y n ie u rz e c z y w is tn ił się, lu b n ig d y n ie b ę d z ie się m ó g ł u rz e e z y w is tn ie ć .
O tó ż — p o w ia d a w y r o k — o k o lic z n o śc i te n a le ż y u w z g lę d n ia ć „cu m g r a n o s a l is ” . T rz e b a b o w ie m te ż b r a ć w z g lą d n a p o p ę d zm y sło w o śc i, sz c z e g ó ln ie u m ło d y c h lu d z i i n a s iłę u p o d o b a n ia m iło s n e g o , o ra z n a n ie w ia d o m o ś ć w ła s n e g o u p r a w n ie n i a i w ła s n e g o o b o w ią z k u a lb o s p o so b u , w j a k i p r a k t y c z n ie n a le ż y p o s tą p ić , b y p r a w o sw e m o ż n a b y ło u rz ę d o w o p r z e p r o w a d z i ć ;, n ie m n ie j u w z g lę d n ić n a le ż y n ie w ła ś c iw e i b łę d n e i m y ln e p o ra d y ... o ra z w ie le in n y c h w zg lęd ó w . S tą d tr z e b a
[4]
K S . K A Ź M I E R Z K A R Ł O W S K I284
m ie ć n a o k u „ c o m p le x u m e t s u m m a m c ir c u m s t a n ti a r u m ” . T a k w ię c n ie n a le ż y b r a k u je d n e g o z c z y n n ik ó w z b y t ła tw o u z n a ć ja k o b r a k u d o w o d n ie n ia (d e f ic ie n tia p ro b a tio n is ), a lb o co o w ie le b y ło b y rz e c z ą g o rs z ą , z a d e c y d u ją c e u d o w o d n ie n ie n ie i s t n ie n i a p ra w id z iw e g o w a r u n k u , — p o w ia d a w y ro k .S ta n f a k t y c z n y s p r a w y b y ł n a s tę p u ją c y :
Z a s a d n ic z ą rz e c z ą b y ło d o jś c ie do w n io s k u co do u z n a n ia w zg l. z a p rz e c z e n ia w ia ro g o d n o ś c i s tr o n . P o d ty m w z g lę d e m ró ż n iły się o cen y p o sz c z e g ó ln y c h T u r n u s ó w R o ty R z y m s k ie j. O s ta te c z n ie c z w a r ty T u r n u s s t a n ą ł n a s ta n o w is k u , po s z c z e g ó ło w y m r o z p a tr z e n iu z e z n a ń i sp o s o b u p o s tę p o w a n ia s tr o n , że p o w ó d k a z a s łu g u je w p e łn i n a p r z y z n a n ie je j w ia ro g o d n o ś c i, n a to m ia s t p o z w a n y w in ie n b y ć u z n a n y z a n ie w ia r y g o d n e g o z p o w o d u sp rz e c z n o śc i w z e z n a n ia c h i z p o w o d u je g o w y k r ę tn e g o z a c h o w a n ia s ię p rz y p r z e p r o w a d z a n iu o g lę d z in le k a r s k ic h . Co do t y t u ł u im p o te n c ji p o z w a n e g o c z w a rty T u r n u s r o t a ln y o rz e k ł, że t y t u ł te n n ie m o ż e b y ć u z n a n y za u d o w o d n io n y i to z p o w o d u o p o r ó w p o s tr o n ie p o z w a n e g o . P o z w a n y n ie c h c ia ł się p o d d a ć n o w y m o g lę d z in o m le k a r s k im , k tó r y c h d o m a g a ła się R o ta . W o g ó le o d m ó w ił ze s w e j s tr o n y u cz c iw e g o w s p ó łd z ia ła n ia d la s tw ie r d z e n ia p r a w d y i k i l k a k r o t n ie p r z e s łu c h iw a n y p o s łu g iw a ł s ię k ła m s tw e m i k rz y w o p r z y s ię stw e m . Co d o t y t u ł u w a r u n k u ze s tr o n y p o w ó d k i c z w a r ty T u r n u s o rz e k ł, iż t y t u ł te n z o s ta ł u d o w o d n io n y . P o d k re ś lo n o p e łn ą w ia ro g o d n o ś ć p o w ó d k i, g d y ż s ta le z e z n a w a ła j e d n o z n a c z n ie , p ra w d z iw ie , s t ą d ż a d n y c h z a s trz e ż e ń co d o p r a w d z iw o ś c i je j z e z n a ń p o d n ie ś ć n ie m o ż n a . W y n ik a ło z c a łą p e w n o ś c ią z je j z g o d n y c h o ś w ia d c z e ń , j a k ą o n a ż y w iła in te n c ję , do k tó r e j u r z e c z y w is tn ie n ia d ą ż y ła w y tr w a le ju ż od czasu, o s ią g n ię c ia d o jr z a ło ś c i aż do c h w ili z a w a r c ia m a łż e ń s tw a i n a d a l do c h w ili o b e c n e j.
Z w a r to ś c i j a k ą d a n a o so b a n a d a w a ła p o ż ą d a n e j rz e c z y , n a le ż y o cen ić in t e n c ję o so b y s t a w ia ją c e j o d n o ś n y w a r u n e k , — p o w ia d a w y r o k — .
O tó ż p o w ó d k a , b a rd z o lu b i ła d zieci, ju ż od p ie r w s z e j sw e j m ło d o ści, p r a g n ę ł a z c a łą s ta n o w c z o ś c ią p o sią ść p o to m s tw o w m a łż e ń s tw ie . I to j e s t w ła ś n ie p r z e d m io te m w a r u n k u , k tó r y d o łą c z y ła d o k o n s e n s u m a ł ż e ń sk ie g o , c h o c i a ż w z e z n a n i a c h s ą d o w y c h n i e z a w s z e z d o ł a ł a ja s n o i w y r a ź n ie w y r a z i ć s w ą i n t e n c j ę . U ż y w a ła s łó w w sw y c h z e z n a n ia c h , w k tó r y c h n ie z a w sz e b y ła w y r a ż o n a c o n d itio s in e q u a n o n i z a z n a c z y ć tr z e b a , że w je j s ło w a c h p o ję c ie „ w a r u n k u ’" d w u z n a c z n i e się u w y d a tn ia ło . J e d n a k u z n a ć tr z e b a , że n ie b y ło ż a d n e j s p rz e c z n o ś c i w je j w y p o w ie d z ia c h i że s t a le u w y d a tn ia ł a s w ą z a s a d n i c z ą i n t e n c j ę i d ą ż y ła b e z u s ta n n ie do c e lu p o w z ię te g o i to z k a te g o r y c z n y m z d e c y d o w a n ie m .
285
Z N A J N O W S Z Y C H O R Z E C Z E Ń R O T Y[5]
P o w ó d k a n ig d y n ie z a p r z e s ta ła tro s z c z y ć się o p o s ia d a n ie w m a łż e ń s tw ie p o to m s tw a , co w y n o s iła p o n a d w s z y s tk ie in n e tr o s k i; t a k b y ło w je j m ło d o śc i, o ra z w c zasie p o ż y c ia m a łż e ń s tk ie g o i ta k ż e p ó ź n ie j.
S tą d s ta n ę ła św . R o ta n a s ta n o w is k u , że p r z y ją ć n a le ż y , iż p o w ó d k a rz e c z y w is ty s t a w i ła w a r u n e k (c o n d itio sin e q u a n o n ). I to sz czeg ó ln ie p o d k re ś lić n a le ż y w n in ie js z e j s p r a w ie .
W sp. z a sa d n ic z e n a s ta w ie n ie p o w ó d k i p o tw ie r d z iły z e z n a n ia ś w ia d k ó w ; sz c z e g ó ln ie z e z n a n ia je j m a tk i i je j o jc a o ra z in n y c h św ia d k ó w ,
k tó r z y p o d a w a li, że p o w ó d k a ju ż od m ło d o śc i lu b iła dziec i i o k a z y w a ła ż y w y in s t y n k t m a c ie rz y ń s k i, a p o z a w a r c iu m a łż e ń s tw a k o n s u lto w a ła le k a r z y , u s iln ie s t a r a j ą c się w y w ie d z ie ć o p o w ó d b e z d z ie tn o ś c i w m a ł ż e ń s tw ie i ta k ż e p o w o d o w a ła k il k a k r o t n ie m a łż o n k a , b y i on sz u k a ł p o r a d y u le k a r z y . U rz e c z y w is tn ie n ie w a r u n k u — p o w ia d a w y r o k — n ie n a s tą p iło z p o w o d u n ie m o c y p łc io w e j p o z w a n e g o , z a k t ó r ą m im o w s z y s tk o p rz e m a w ia w ie le a r g u m e n tó w , a k t ó r a p r z y n a jm n ie j t r w a ł a w c a ły m o k re s ie p o ż y c ia m a łż e ń s k ie g o . Timor reverentialis I n s tr u k t y w n y je s t w y r o k R o ty R z y m s k ie j z d n ia 14. X I. 1958 r . cor. P e t r o M a ttio li (M o n ito r E ccl. r.1961 n r 25, 203 n), w k tó r y m r o z p a trz o n o n ie w a ż n o ś ć m a łż e ń s tw a z ty t u łu b o ja ź n i s z a c u n k o w e j. S z c z e g ó l n i e z w r a c a n a sie b ie u w a g ę o c e n a s t a n u f a k t y c z n e g o , b a rd z o d a le k o p o s u n ię ta n a k o rz y ś ć s tw ie r d z e n ia f a k t u p rz y m u s u . S ta n s p r a w y b y ł n a s tę p u ją c y . — P o z w a n a w la ta c h p ie r w s z e j m ło
d o śc i w io d ła n ie s z c z ę śliw y ż y w o t n a ło n ie s w e j ro d z in y ; w re s z c ie o p u ś c iła d o m r o d z in n y i p rz e z p a r ę l a t t u ł a ł a się w c a łk o w ity m z a n ie d b a n iu . O s ta te c z n ie z a o p ie k o w a ł s ię n ią k a p ła n s p o łe c z n ik ; u lito w a ł się n a d je j o p u s z c z e n ie m i b ie d ą , p r z y j ą ł j ą do sw e g o d o m u „ p a te r n a p ie t a te a c tu s ” i u m ie ś c ił j ą w s w y m m ie s z k a n iu w p o k o ju ra z e m ze s w ą m a tk ą , d a ją c j e j n a le ż y te u tr z y m a n ie . W sw y m m iło s ie rd z iu n a d o p ła k a n y m s ta n e m p o z w a n e j k a p ła n ó w d o ło ż y ł w s z e lk ic h s t a r a ń , b y d o m je g o z a s tą p ił je j w ła s n y d o m r o d z in n y ; ro z to c z y ł n a d p o z w a n ą z w ie lk ą tr o s k liw o ś c ią w p r o s t o jc o w s k ą o p ie k ę , t a k iż s ta ł się d la n ie j p ra w d z iw y m d o b r o c z y ń c ą . M a ją c je d n a k n a u w a d z e , że s t a n te n n ie m o że tr w a ć w n ie s k o ń c z o n o ś ć , p o w z ią ł ów k a p ła n m y ś l, b y w y d a ć p o z w a n ą o d p o w ie d n io z a m ą ż , t a k b y z d o b y ła n a le ż y te z a p e w n ie n ie ży cio w e. S tą d p o s t a r a ł się 0 z a p o z n a n ie je j z u c z c iw y m m ło d z ie ń c e m , c z ło n k ie m S to w a rz y s z e n ia K a to lic k ie g o , k tó r e m u o n s a m p rz e w o d z ił. J e d n a k w s k a z a n y m ło d z ie n ie c n ie z y s k a ł je j u p o d o b a n ia , t a k iż p o z w a n a o k a z y w a ła m u od p o c z ą tk u z n a jo m o ś c i n ie c h ę ć i n a t u r a l n ą o d ra z ę ; lecz u le g a ją c ra d o m 1 w p ły w o m sw eg o o p ie k u n a w k o ń c u u s t ą p ił a i p o ś lu b iła te g o k a n d y d a t a do je j rę k i. Ś lu b o d b y ł się w lip c u 1946 r., p o z w a n a lic z y ła w te d y
[6]
K S . K A Ź M I E R Z K A R Ł O W S K I286
l a t 26, a je j m ą ż l a t 27. P o ż y c ie s t r o n n ig d y n ie b y ło sz c z ę ś liw e ; tr w a ło ty lk o p ię ć l a t i z a k o ń c z y ło się ro z w o d e m .W a ż n o ść m a łż e ń s tw a z a s k a r ż y ł m ą ż p r z e d T r y b u n a łe m m ie js c o w e j K u r ii w m a r c u 19Ö2 r. z t y t u ł u p r z y m u s u w y w a r te g o n a p o z w a n ą p rz e z je j o p ie k u n a . K u r ia w y d a ła w lu ty m 1955 r . w y r o k u c h y la ją c y p o w ó d z tw o . P o w ó d z a ło ż y ł a p e la c ję do T r y b u n a łu św . R o ty , k t ó r a p r z y s tą p iła do r o z p a tr z e n ia s p r a w y .
W s ta n ie p r a w n y m , w y ja ś n i a w sp . w y r o k r o ta ln y , iż b o ja ź ń s z a c u n k o w a n ie z a w sz e o p ie r a się n a k r z y w d a c h p o r z ą d k u fiz y c z n e g o (m ala o rd in is p h y sic i), tj . n a g ro ź b a c h , z ło rz e c z e n ia c h , c ię ż k im p o b ic iu lu b ty m p o d o b n y c h f a k ta c h , lecz g łó w n ie n a s t o s u n k u z a le ż n o śc i p o d w ła d n eg o od p rz e ło ż o n e g o , t a k iż p o d w ła d n y j e s t od p rz e ło ż o n e g o u z a le ż n io n y .
O tó ż w szc z e g ó ln y c h o k o lic z n o śc ia c h n ie r a z z b y t w ie lk im s t a je się a u t o r y t e t p rz e ło ż o n e g o i z b y t u le g ły m s t a je się p o d d a n ie p o d w ła d n e g o , t a k iż p o w s ta je m ię d z y n im i b a rd z o z n a c z n y d y s ta n s , k tó r y ty lk o z t r u d em m o ż n a p rz e z w y c ię ż y ć ; z b y tn io u w y p u k la s ię s iła w o li r o z k a z u j ą cego, a m a le je s k u tk ie m sw e j n ie u d o ln o ś c i w o la o tr z y m u ją c e g o ro z k a z , k tó r a p rz e to n ie m a m o ż n o śc i o p o ru lu b p r z e c iw s ta w ie n ia się. U s ta le n ie te g o s t a n u w p r a k t y c e d ość c zęsto j e s t rz e c z ą tr u d n ą . N a leży m ie ć n a o k u n ie ty lk o w ie k , p łe ć , c h a r a k t e r , w y k s z ta łc e n ie , o b y c z a je , w y w ie r a ją c e g o i d o z n a ją c e g o p rz y m u s , a le ta k ż e s t o p i e ń i s t a ł o ś ć a w e r s j i , d o z n a ją c e g o p rz y m u s , w o b e c w s p ó łk o n t r a h e n ta o ra z te w s z y s tk ie o k o liczn o ści, c h o ć b y o n e m ia ły sw e ź ró d ło w u s p o s o b ie n iu p a to lo g ic z n y m d a n e j o so b y , k tó r e w p ły n ą ć m o g ą n a z m n i e j sz e n ie o p o ru , lu b k tó r e m o g ą s p r a w ić , że ro z k a z p rz e ło ż o n e g o w y d a się b y ć s iln ie js z y i b e z w z g lę d n ie js z y .
N ie w o ln o te ż z a p o m n ie ć , że cel d o b ry lu b w y ś m ie n ity n ig d y z n iw e czyć n ie m o ż e w e w n ę trz n e g o z ła (in trin s e c a m m a litia m ) ja k ie g o k o lw ie k c z y n u , c h o c ia ż b y z m ie rz a ł d z ia ła ją c y do o sią g n ię c ia d la sie b ie lu b d la k o g o in n e g o ja k ie j k o rz y ś c i.
S tą d to p o w a ż n ie n a r u s z a ją s p r a w ie d liw o ś ć ro d z ic e , k tó r z y s t a r a j ą się je d y n ie o u s z c z ę ś liw ie n ie sw y c h dzieci, w ie d z e n i ty m n a js łu s z n i e j sz y m z a m ia re m , n a d u ż y w a ją sw e j p o w a g i i s t a r a j ą się je n a p ę d z ić (c o m p e lle re s a ta g u n t) do z a w a r c ia z n ie n a w id z o n e g o m a łż e ń s tw a . D z ia ła n ie ich n a ta r c z y w e i im p u ls y w n e je s t ty m w ię c e j złe i n ie s łu s z n e im w ię k s z e m a j ą p rz e k o n a n ie o o s ią g n ię c iu d o b r a p rz e z d z ie c i n a s k u te k z a w a r c ia d a n e g o m a łż e ń s tw a ; z m iło śc i b o w ie m i z a p o b ie g liw o śc i p o w s ta j e n a c is k i n a ta r c z y w o ś ć , k tó r e s to p n io w o p r z e k r a c z a ją g ra n ic e sp ra w ie d liw o ś c i, t a k iż p o w s ta je p rz y m u s z a n ie i d o k u c z a n ie . S ta n f a k t y c z n y o p ra c o w a ł w sp . w y r o k w n a s tę p u ją c y b a rd z o p o u c z a ją c y sp o só b . N a w s tę p ie w y r o k u z a ję ła się R o ta s p r o s to w a n ie m b łę d n y c h u s t a le ń f a k ty c z n y c h , p r z e p r o w a d z o n y c h p rz e z p ie r w s z ą in s ta n c ję . I ta k z a
287
Z N A J N O W S Z Y C H O R Z E C Z E Ń R O T Ym
p a t r y w a n i e p ie r w s z e j in s ta n c ji, że to co c z y n ił k a p ła n - o p ie k u n b y ło ty lk o z w y k ły m d o ra d z a n ie m m a łż e ń s tw a , u z n a n o za b łę d n e . P o w ia d a św . R o ta , że r a d y u d z ie la ć n a le ż y z u m ia r k o w a n ie m i w ie lk im o p a n o w a n ie m , sz c z e g ó ln ie w te d y g d y u ż y c z a się m ło d e j o so b ie rz e c z y je j p o tr z e b n e lu b p o ż ą d a n e z w ła s n e j w o li; to b o w ie m , czego u d z ie la się s ta le i c z ę sto i to — co sz c z e g ó ln ie p o d k re ś lić n a le ż y — d a rm o w o , s t a je się u c ią ż liw y m i m o ż e ła tw o n a b y ć c h a r a k t e r u c ię ż a ru lu b w y m u s z e n ia , sz c z e g ó ln ie w te d y g d y d a n a o so b a, o tr z y m u ją c a to w s p a rc ie , c z u je się p rz y tło c z o n a p o w a g ą sw e g o d o b ro c z y ń c y i s t ą d n ie u m ie o n a s ta n o w c z o u d z ie lić sw e j o d p o w ie d z i lu b n ie m a k u te m u o d w ag i.Z a k t w y n ik a , że k a p ła n - o p ie k u n c z ęściej u s tn ie lu b p iś m ie n n ie r a d y sw e u d z ie la ł, choć p r a w ie n ig d y o n ie n ie b y ł p ro s z o n y ; p o w ta r z a ł je, o ra z d a w a ł ró ż n e u p o m n ie n ia i to n a w e t jesz c z e w tr z e c im d n iu p rz e d z a w a rc ie m m a łż e ń s tw a . B y ły to u p o m n ie n ia , o k tó r e p o z w a n a w c a le n ie z a b ie g a ła , a k tó r e o c zy w iście b y ły d la n ie j p r z y k r e . S tą d z e z n a n ie k a p ła n a : „ n ig d y n ie n a le g a łe m , b y z a w a r ła m a łż e ń s tw o ; m o g łe m je j ty lk o r a d z i ć ” — z o s ta ły p rz e z w y r o k p ie r w s z e j in s ta n c j i źle i n t e r p r e to w a n e .
N ie s łu s z n a te ż b y ła a r g u m e n ta c j a p ie r w s z e j in s ta n c ji, m ia n o w ic ie , że k a p ła n d ą ż y ł do u r z e c z y w is tn ie n ia d o b re g o c e lu , s t ą d p r z y jm u ją c n a w e t, iż z a c h o d z ił p rz y m u s , n ie d z ia ła się p o z w a n e j k rz y w d a . „ T a le p r i n c ip iu m o m n in o fa ls u m e s t” , p o w ia d a R o ta . T rz e b a b o w ie m o d ró ż n ić cel i ś r o d k i do n ie g o w io d ą c e , o ra z in t e n c ję d z ia ła ją c e g o o d je g o c z y n ó w , k tó r y m i się p o s łu g u je d la u rz e c z y w is tn ie n ia sw e g o z a m ia r u ; o ra z w e w n ę tr z n e czy li o b ie k ty w n e zło c z y n ó w i słó w o d ró ż n ić t r z e b a od u ś w ia d o m ie n ia so b ie p rz e z d z ia ła ją c e g o te g o zła.
N a s tę p n ie p r z y s tą p ił T r y b u n a ł r o t a ln y do r o z p a t r y w a n ia m e r it u m s p r a w y n a p o d s ta w ie n a g ro m a d z o n e g o m a t e r i a łu fa k ty c z n e g o .
D o c h o d z e n ia w y k a z a ły , że p o z w a n a , p o z b a w io n a c a łk o w ic ie o p ie k i d o m u ro d z in n e g o , z n a la z ła się w r o z p a c z liw y m p o ło ż e n iu ż y cio w y m . W te d y z n a la z ła o p ie k u n a , ja k o b y p ra w d z iw e g o o jc a , w o so b ie d a n e g o k a p ła n a . O tr z y m a ła od n ie g o w s z y s tk o , co c z ło w ie k p o s ia d a ć w in ie n d la sw e g o ż y c ia fizy czn eg o , m o r a ln e g o , d u c h o w e g o , d la sw eg o w y ż y w ie n ia i ro z w o ju . J e d n a k p o z w a n a n ie b y ła w o ln a — po p r z e jś c iu ta k ró ż n y c h k o le i ż y c io w y c h — od n a lo tó w h is te r ii, t a k iż m ia ła u s p o s o b ie n ie t r u d n e i o p o rn e ; b y ła ła tw o s k ło n n a do e k sc e só w , do a ta k ó w z m y s ło w e j żąd zy , do c z ę s te j z m ia n y p o s ta n o w ie ń , o ra z n ie p r z y c h y ln a b y ła do o k a z y w a n ia p o s łu s z e ń s tw a i u le g ło śc i, t a k iż n ie r a z o k a z y w a ła n ie p r z e z w y c ię ż o n y o p ó r — je d n y m s ło w e m w e w s z y s tk im b y ło p r z e h o lo w a n ie i sp rz e c z n o śc i.
T o z m ie n n e u sp o s o b ie n ie p o z w a n e j, k t ó r a n ie c h c ia ła d a rz y ć sw eg o n a rz e c z o n e g o m iło ś c ią , to z n ó w że n ie b a w e m w p r o s t p rz e c iw n ie do n ieg o się u s to s u n k o w y w a ła , sp o w o d o w a ło ■— p o w ia d a T u r n u s r o ta ln y , — że n ie k tó rz y ś w ia d k o w ie z e z n a li, iż n ig d y n ie w ie rz y li w a w e r s ję p o z w a n e j
[8] K S . K A Ź M I E R Z K A R Ł O W S K I 2 8 8 do n a rz e c z o n e g o , i że b y li ś w ia d k a m i z a d o w o le n ia je j z n ie g o i w id z ie li ic h w z a je m n ą s y m p a tię . L ecz to w s z y s tk o b y ło ty lk o w y n ik ie m u s p o - .s o b ie n ia h is te ry c z n e g o , t a k b a rd z o z m ie n n e g o u p o z w a n e j. W z e z n a n ia c h s ą d o w y c h k a p ł a n a - o p ie k u n a d o p a tr z y ł się T u r n u s r o - ta l n y r ó ż n y c h sp rz e c z n o śc i i d o sz e d ł do w n io s k u , że k a p ła n t e n b y ł u p rz e d z o n y do s p r a w y i że m n ie m a ł, iż g d y b y w y z n a ł c a łą p ra w d ę , m u s ia łb y się u z n a ć z a w in n e g o lu b z a ta k ie g o b y łb y u z n a n y p rz e z sę d z ió w .
W p iś m ie do S ą d u p o d a ł ó w k a p ła n , że p o s ą d z a n o go, iż p r a w ie z m u s ił p o z w a n ą do te g o ś lu b u , a ż e b y u w o ln ić się od c ię ż a ru je j u tr z y m a n ia . L gcz je m u n ig d y to n a w e t n ie p rz y s z ło d o g ło w y i n ig d y b y n ie c h c ia ł p rz y c z y n ić się do s p r o f a n o w a n ia S a k r a m e n tu . T u r n u s p r z y j ą ł p ra w d z iw o ś ć te g o o św ia d c z e n ia i u w ie rz y ł, że ó w k a p ła n z m ie rz a ł ty lk o d o z a p e w n ie n ia d o b r a p o z w a n e j.
W in n y m p iś m ie o z n a jm ił k a p ła n , że n ie c o z a w ie le p o p ie r a ł sw ó j z a m ia r , b y p o z w a n a p o ś lu b iła n a rz e c z o n e g o , g d y ż w id z ia ł w ty m m o ż n o ść u p o r z ą d k o w a n ia je j ży cia . L ecz — ta k p o d a ł — p o z w a n a p r z y j m u j ą c p r o p o z y c ję te g o ś lu b u n ie b y ła c a łk ie m z a d o w o lo n a , u c z y n iła to „à c o n tr e - c o e u r ”, o ra z d o d a ł, że j e s t p r z e k o n a n y , iż p o z w a n a n ie d z ia ła ł a d o b ro w o ln ie w d a n y c h o k o lic z n o śc ia c h ' i że w y r a z iła z g o d ę p r z y m u s z o n a i z a lę k n io n a . P o d a ł te ż , że p o z w a n a n a k il k a ty g o d n i p rz e d ś lu b e m n a p is a ła l i s t do n a rz e c z o n e g o , iż z r y w a z n im ; lecz „ m y ś m y to j e j w y p e r s w a d o w a li i w y tłu m a c z y li”, b y n ie c z y n iła t a k n ie m ą d rz e , o d r z u c a ją c te n k o r z y s tn y z w ią z e k .
Z ty c h d a n y c h — p o w ia d a w y ro k — w y n ik a ło , że z a c h o d z iła p o w a ż n a a w e r s j a p o z w a n e j do n a rz e c z o n e g o , cz y li że b y ł ta k ż e p rz y m u s , w y w a r t y n a n ią p rz e z je j o p ie k u n a . Co do w ie lk ie j a w e r s j i p o z w a n e j do n a rz e c z o n e g o , to k il k a r a z y z d e c y d o w a n ie o ś w ia d c z a ł o p ie k u n , że b y ła o n a b a rd z o w ie lk a i to z e z n a ł ta k ż e p o d p rz y s ię g ą , m ia n o w ic ie : „C ’é ta i t v a r ia b le , m a is la n o te d o m i n a n t e c’é t a i t la r é p u g n a n c e ”, e lle e u t p o u r ln i tr è s v iv e r é p u ls io n p h y s iq u e ” . — P ró c z te g o z e z n a ł, że w d n iu ś lu b u m ia ła w y r a z tw a r z y ja k b y n a p o g rz e b ie , a w ie c z o re m n ie c h c ia ła z a m ie s z k a ć w s p ó ln ie z m ę ż e m . P ó ź n ie js z e z a p rz e c z e n ia o w eg o k a p ła n a p o w y ż e j p o d a n y c h o k o lic z n o śc i T u r n u s r o t a ln y o d d a lił ja k o b e z p rz e d m io to w e , z b y t b o w ie m w ie le d a n y c h z a w a r ty c h w a k ta c h s p r a w y św ia d c z y ło o ic h p ra w d z iw o ś c i. P ró c z te g o z w ró c ił T u r n u s u w a g ę n a z e z n a n ie o p ie k u n a p o z w a n e j co d o n a s t ę p u ją c e j o k o liczn o ści. Z a p y ta n y s ą d o w n ie , czy p o z w a n a p o ś lu b ił a n a rz e c z o n e g o z p o w o d u siln e g o n a n ią w y w a r te g o n a c is k u , o d p o w ie d z ia ł: „ s p o s trz e g łe m p r z e d ś lu b e m , że p o z w a n a b a rd z o się w a h a ła , a tr z y d n i p r z e d ślu b e m rz e k łe m do n ie j: „ ta k czy n ie , czy k o c h a s z go? T a k , czy n ie , czy c h c e c ie się p o b ra ć ? S i c ’e s t p o u r m e f a i r e p la is ir, a lle z v o u s p r o m e n e r ” . ■— A w ię c je s z c z e tr z y d n i p rz e d ś lu b e m w a h a ła się p o z w a n a w e d łu g z e z n a n ia je j o p ie k u n a . S ło w a je g o n a le ż y u z n a ć
28 9 Z N A J N O W S Z Y C H O R Z E C Z E Ń R O T Y
[9]
„ p ro i n s t a n t i a e t c o m p u lsio n e , v e l s a lte m p ro m o le s ta e x t u r b a t i o n e ” — p o w ia d a w y ro k . — O tó ż t a o c e n a T r y b u n a łu r o ta ln e g o b a rd z o j e s t z n a m ie n n a w n in ie js z e j s p r a w ie .
M im o, że ó w o p ie k u n z a ra z d o d a ł: „ g d y b y o n a b y ła m i o z n a jm iła : n ie , n ie b y ło b y ju ż w ogóle m o w y o m a łż e ń s tw ie ” . L ecz te g o z ła g o d z e n ia T r y b u n a ł n ie p r z y ją ł, p o n ie w a ż p o z w a n a u p rz e d n io w ie lo k r o tn ie w y j a ś n ia ł a s w ą n ie c h ę ć do te g o m a łż e ń s tw a , a le b e z s k u te c z n ie w o b ec o p ie k u n a , p o d k tó r e g o w ła d z ą d u c h o w ą się z n a jd o w a ła , a p r z y ty m p o z b a w io n a b y ła r ó w n o w a g i d u c h o w e j.
T a k to o k a z a ła się — p o w ia d a w y r o k — „ c o n tr a d ic tio e t c o n fu s io t e s t i s ” (tj. o p ie k u n a ) o ra z u ja w n ił a się je g o g łó w n a p o b u d k a , p o b u d z a ją c a go do z a b ie g ó w , b y p o z w a n a z a w a r ła t e n ślu b .
S a m a p o z w a n a z e z n a ła , że od sa m e g o p o c z ą tk u p rz e c iw s ta w ia ła się z a p r o p o n o w a n e m u je j p rz e z o p ie k u n a z w ią z k o w i i t a k te ż b y ło aż do k o ń c a ; ta k ż e p o ż y c ie m a łż e ń s k ie b y ło n ie s z c z ę śliw e . Co do p rz y m u s u z e z n a ła , że są d z i, iż b y ła p r z y m u s z o n a i to w ty m se n sie , że w y w ie ra n o n a n ią s t a ły n a c is k . N ie m o g ła te ż u k r y ć p rz e d lu d ź m i o k o lic z n o śc i, że n ie m ia ła u c z u c ia d la n a rz e c z o n e g o . O b a w a , b y s ię n ie o śm ie sz y ć i n ie z ro b ić s k a n d a lu , p o w s tr z y m y w a ły j ą od w y p o w ie d z e n ia s ło w a : „ n ie ” n a z a p y ta n ie k s ię d z a . J e j g łę b o k im ż y c z e n ie m b y ło w y p o w ie d z ie ć „ n ie ” , a le r a d y je j u d z ie lo n e p o w s tr z y m y w a ły j ą o d te g o . W ie d z ia ła , że z a w a r ła m a łż e ń s tw o r e lig ijn e , a le w sw y m w n ę tr z u n ie p r z y jm o w a ła go. Z g o d n ie z ty m z e z n a ł p o w ó d , że ju ż d w a lu b tr z y m ie s ią c e p o z a w a r c iu z n a jo m o śc i, sp o s trz e g ł, że ic h z w ią z e k je j n ie o d p o w ia d a , s tą d z a m ie rz a ł z e rw a ć z n ią , lecz u le g ł p o ra d o m z n a jo m e g o , k tó r y z a le c ił m u c ie r p liw e o d c z e k a n ie . P o d a ł te ż , że p o z w a n a w p r o s t m u o ś w ia d c zy ła , b y n ie tr a c i ł c z a su i o d s tą p ił od n ie j. W te d y u d a ł się o p o ra d ę d o o p ie k u n a p o z w a n e j, k tó r y z a c h ę c ił go do w y c z e k iw a n ia . N a c isk w z ią ł sw ó j p o c z ą te k o d o p ie k u n a , z e z n a ł p o w ó d .
W7ia ro g o d n o ś ć s tr o n z o s ta ła u z n a n a , ja k o b e z z a rz u tu .
P e w n ą tr u d n o ś ć s ta n o w iło z e z n a n ie p o z w a n e j, że d la te g o p r z y j ę ła te n z w ią z e k , p o n ie w a ż u p a tr y w a ł a w ty m w o lę B o żą; p e w n e g o d n ia m o d lą c s ię w k o śc ie le , o d n io s ła w ra ż e n ie , że P a n B óg ch ce, b y p o ś lu b iła te g o n a rz e c z o n e g o . „V o ilà la p r e m iè r e r a is o n p o u r la q u e lle je n ’ai p a s m a i n te n u m a d é c is io n d e r o m p r e ” , z e z n a ła p o z w a n a .
J e d n a k T u r n u s r o t a ln y o rz e k ł, że choć p o w y ż sz e b y ło w e d łu g je j z e z n a n ia p ie r w s z ą i g łó w n ą p o b u d k ą , to p rz e c ie ż b y ły ta k ż e in n e p o b u d k i, d la k tó r y c h n ie z e r w a ła p o z w a n a z a rę c z y n . P ró c z te g o p rz y n e rw o w y m s w y m u s p o s o b ie n iu d a ła so b ie w m ó w ić p rz e z k ie r o w n ik a s u m ie n ia , c ią g ły m i i n a d m ie r n y m i p o r a d a m i, że rz e c z t a k i w ła ś n ie o b ró t w z ią ś ć p o w in n a , co p o z w a n a , u p o ś le d z o n a w sw y m s y s te m ie n e rw o w y m , b e z k r y ty c z n ie p rz y ję ła .
P ró c z te g o w y tw a r z a ło p e w n ą tr u d n o ś ć z e z n a n ie p o z w a n e j, iż o b a w ia ła się w r a z ie o d m o w y , że z n a jd z ie się po p r o s tu n a u lic y , b ez
[ 1 0 ] K S . K A Ź M I E R Z K A R Ł O W S K I 290
m ie s z k a n ia i ś r o d k ó w u tr z y m a n i a , n ie m a ją c a n i p ie n ię d z y , a n i o d z ie ż y , a n i z a w o d u . S tą d m ó g łb y k to w n io s k o w a ć : n e c e s s ita s o b ie c tiv a c o g e b a t, n o n a u te m s a c e r d o tis p r e s s io n e s ” — p o w ia d a w y ro k .
J e d n a k w y ja ś n ia w y ro k , że t a f o r m a s u b ie k ty w n e j b o ja ź n i m o ż e w s p ó łis tn ie ć z b o ja ź n ią w y w a r t ą od z e w n ą tr z (ab e x tr in s e c o ), o czy m p o w y ż e j b y ła m o w a . T r z e b a z w a ż y ć , że p o z w a n a m o g ła o c z e k iw a ć w s z e l k ie g o d o b r a od sw e g o o p ie k u n a , je ś li je g o ż y czliw o ść p o z o s ta ła b y n ie - o b ra ż o n a , lecz m o g ła o b a w ia ć się w s z y s tk ie g o , je ś lib y u s t a ła . „ Id q u e p r o r s u s h u m a n u m e t p la n u m e s t, id e s t o r d in a r iis c o n tin g e n tib u s p e n i tu s c o n s e n ta n e u m ” — p o w ia d a w y ro k .
Z e z n a n ia in n y c h ś w ia d k ó w p o p a r ły ra z e m w z ią w sz y te z ę p o w ó d z tw a , sz c z e g ó ln ie ś w ia d k a s p o ś ró d s to w a r z y s z e n ia m ło d z ie ż y , k tó r y p o d a ł, że b y ło o g ó ln e p r z e k o n a n ie c z ło n k ó w s to w a r z y s z e n ia m ło d z ie ż y , iż m a ł ż e ń s tw o to „ é ta it li t t é r a l e m e n t f a b r iq u é p a r l ’a b b é ” .
T o te ż T u rn u s r o t a ln y w y d a ł o rz e c z e n ie : c o n s ta r e d e n u llita te . W y ro k p o w y ż sz y z a tw ie r d z o n y z o s ta ł p rz e z d r u g i T u r n u s r o t a ln y 3.V I. 1958 r. i z a rz ą d z o n o je g o w y k o n a n ie .
R e a s u m u ją c w y w o d y w y r o k u co do u s t a le n i a s ta n u fa k ty c z n e g o o d n o si się w ra ż e n ie , że o c e n a z a c h o d z ą c y c h o k o lic z n o śc i fa k ty c z n y c h zo s t a ł a p o w z ię ta p r z y d a le k o p o s u n ię te j w y ro z u m ia ło ś c i d la s t a n u rz e c z y , do o s ta te c z n y c h g ra n ic , n a k o rz y ś ć s t w ie r d z e n ia b o ja ź n i z s z a c u n k u — co b a rd z o j e s t i n s tr u k t y w n e d la k a ż d e g o T r y b u n a łu sąd o w e g o .
