Eldono: F landra E sp era n to -In stitu to , P. v. H u m b eekstr. 3, B russel-W est.
R edakcio-A dm inistracio: T .Jung, H arstenhoekw eg 223, Scheveningen, Ned.
A bonkotizo por la k u ra n ta periodo (jantiaro septem bro 1947 = 9 m o n a to j):
Belgujo 100 fk ., Nederlando 5.50 gld., cetere 2.50 dol. aŭ 10 angl. ŝil.
A noncetoj : 20 ko m en cita j vortoj aŭ m allongigoj b. fk . 20.— , gld. 1.— ktp.
DE ESPERANTO
DUONMONATA INTERNACIA ORGANO DE LA ESPERANTO-MOVADO
N-ro 10 (1069) FONDITA EN 1920 — 23-a JARKOLEKTO 15 Majo 1947
UNUECO ESTAS FORTO. Tio es- tas vero delonge ekkonita. Homoj ne ciam agis laŭ ĝi ; sed nuntempaj cir- konstancoj devigas al unueco, alie detruos la grandiozaj inventoj de I' homa spirito la homan kulturon, an- stataŭ konduki ĝin al ĝia apogeo.
Tial ni salutis en la mondo la fon- don de I' Unuigitaj Nacioj, tial ni aklamas la eĉ pli intiman kunlabora- don de ŝtatoj, kiuj pro sia geogra- fia situo, pro ekonomio, lingvo aŭ aliaj kialoj kvazaŭ kunapartenas, kaj kompletigas unu la alian. Vidu Skan- dinavion, vidu Belgujon-Nederian- don-Luksemburgon, vidu kunlabora- don de slavaj landoj, vidu ankaŭ la klopodojn kunligi Eŭropon, aŭ la pli grandan parton de ĝi, je pli alta unuo.
Sed el sama kialo ni salutas ankaŭ la celadojn al pli intima kunlaborado en nia propra tendaro esperantista, la kontaktajn komitatojn, la unuecajn organizojn ; tial ni kun aparta ĝojo kaj tutkore aklamas la reunuiĝon de UEA kaj IEL, eĉ se kelkaj detaloj ne kontentigas. Ĉ a r :
UNUECO ESTAS FORTO. Kaj, unuigitaj, ni baldaŭ « atingos ia ce- lon en gloro ».
La sukceso dependas de ni.
E n la k o n g resa gazeto por B ern « Svis- lando vokas vin ! », la p rezidanto de la LKK, s ano H. Buchli, ra k o n ta s la jen an intere san sperton :
A n taŭ nelonge studentoj el m u ltaj nacioj kunvenis en Svislando. E k e stis vera babi lona lingvokonfuzo k a j la recip ro k a kom- preno estis treeg e m alfacila, ĉ a r k elk aj ja konis la an g lan k a j la fra n ca n , la aliaj ĉefian k a j g erm a n an aŭ iun alian lingvon.
Sed n u r tre m alm u ltaj sukcesis kom preni- gi sin per tiu j lingvoj tiel, kiel e stu s necese por v igla interp aro lo in te r junuloj pri hu- m anaj, sciencaj k a j edukaj problem oj. K aj k ia estis la solvo, kiun tiu j junuloj fine ek- tro v is ? Ili el sia m em oro venigis sian m al- novan, duone fo rg e sita n latinon k aj provis kom prenigi sin per tiu lingvo ! Sed ĉ a r la tem poj bedaŭt inde ja m delonge pasis, kiam latino estis popola lingvo k a j ia lingvo de la kleruloj, la in terparolo estis m alvigla k a j nesufiĉa. Kiom pli facila k a j a g ra b la ĉio estu s estin ta , se ĉiuj estu s p a ro lin taj Es- peranton, lingvon tiel facile lerneblan !
N i ate n tig is pri tio la ju n a jn homojn. K aj ili surprize respondis, ke ili ja okaze aŭdis p ri E sp eran to , sed ke neniu konsilis al ili, a n k a ŭ lerni ĝin, ĉ a r oni ĉiam rid etis pri la E sp era n tisto j k a j ilia agado. Sed precipe tiu ĉi ekzem plo m o n tra s al ni, kiel ni devas konduti : Se per senlaca k a j necedem a de- fendo de nia pensado k a j n ia j celoj ni ne sukcesos fine b ati breĉon en la publikan opinion de niaj patrolandoj, ni certe neniam venkos.
Special-korespondanto al la kongresoj en Bern kaj Aarhus.
N. P. (« N ordpresse ») en K openhago, kiu rep rez en ta s pli ol 500 d iversajn gazetojn, k a j kiu ĉiu tag e se rv a s al la dana, norvega, sveda, fin n a k a j islan d a g az e ta ro j per ra- Oio, telepreso, letero k a j telefono, sendos specialan korespondanton (s-ron red.Rich.
G. N ielsen) al la Univ. K ongreso en B ern ; de B ern s ano N ielsen veturos p er flug- m aŝino al A arh u s kiel ra p o rtisto p ri la tie o k az o n ta SAT- kongreso.
Ŝtata subvencio en Brazilo.
L a regdelegito en la ŝ ta to S. Paulo, am - basadoro Jose C arlos de Macedo Soares, subskribis dekreton (jam la 16.12.1946), per kiu la ŝ ta to subvenciis la lokan Espe ra n to klubon p er 20.000 k ru ze jro j (1000 usonaj dolaro j). L a e s tra ro de S. P aulo Esp.-Klubo, kies « b o n fa rin ta m em bro » es- tis am basadoro Macedo S oares ja m delonge, Pun nom is lin a n k a ŭ ĝ ia « h o n o ra direkto- ro ».
L a urbo S. P aulo g astig o s la 11-an Brazi- lan K ongreson de E speranto,
de la 13-a ĝis la 21 a de septembro venonta.
Nova ofensivo
Esperanto estas jam sesdekjara.
La fakto, ke ĝi ĝisvivis sian sesde- kan jaron, travivis du mondmilitojn kaj estas la sola vivanta lingvo el multaj provoj de lingvo internacia, devus esti al la homaro pruvo pri tio, ke Esperanto estas tiu lingvo, kiun ĝi elektu kiel internacian helplingvon.
Sed ĉe la sesdeka detreveno de Es- peranto ni esperantistoj devus mo- mente rigardi malantaŭen kaj atenti la faritan laboron kaj la staton de nia movado kaj pripensi, ĉu ni povas esti kontentaj pri ĝia hodiaŭa stato.
La du mondmilitoj estis fortaj ba- toj al nia movado, sed nun ĝi rapide kreskas post la dua mondmilito, kaj ni povas esperi, ke al ĝi jam komen- ciĝis pli konvena epoko ol la jam pasintaj sesdek jaroj estis al ĝi.
Cu ni povas esti kontentaj pri la hodiaŭa stato de nia movado ? Mia- opinie ne. Ŝajnas, ke la maksimuma nombro de aktivaj esperantistoj en la mondo estas 25-30 mil. (La precizan nombron mi ne scias, sed tio ne tre gravas.) Oe la sesdeka datreveno de nia movado ni nur povus esti konten- taj pri centobla tiu nombro.
K ia l la r e z u lta to p o s t
sesdekjara batalado por Esperanto ne estas pli granda ? La kaŭzoj estas diversaj : Manko de mono, manko de intereso ĉe la publiko, du mondmilitoj, regado de faŝistoj dum multaj jaroj en multaj landoj, aliaj provoj de lingvo interna- cia, manko de unueco en la Esperan- to-movado mem, manko de sufiĉe multaj Esperanto-instruistoj kaj pro- pagandistoj por la movado ktp.
La ĉefan kaŭzon de la malforteco de nia movado mi tamen ankoraŭ ne menciis, sed ĝi estas miaopinie la je- na : Ĝis nun la propagando de Espe- ranto estis blinda. 6 i ne estis organi- zita laŭ internacia vidpunkto. Supo- zeble ne estas trovebla unu sola ek- zemplo pri tio, ke internacia Esperan- to-organizaĵo dungis instruiston, pre- legiston aŭ iaspecan propagandiston por fari propagandon por Esperanto en iu ajn loko. Eble landaj asocioj ti- on faris en siaj lokoj, sed laŭ inter- nacia vidpunkto tiu propagando estis blinda. (Tamen almenaŭ unufoje oka- zis tia aranĝo : la mondvojaĝo de s-ro Scherer, organizita de 1’ Int. Centra Komitato de la Esp.-Movado. - Red.)
Se ni deziras rezultaton de nia ago, ni devas ordigi nian propagandon laŭ milita vidpunkto kaj « ataki » forte tiujn lokojn, kie ni plej frue atendas rezultaton. En milito oni atakas unue la lokojn, kie oni atendas malplej for- tan kontraŭstaron. Same ni devus fari.
Ankoraŭ neniu ŝtato enkondukis Esperanton en la instruplanon de siaj lernejoj, sed kompreneble nia celo es- tas, ke ĉiuj ŝtatoj faru tion. La unua celo de nia ofensivo devus esti, ke en la lando, kie estos farata la unua
« atako », oni enkonduku Esperanton en la lernejojn. Se unu ŝtato farus ti- on, kvankam tiu ŝtato nek estus gran- da nek potenca, baldaŭ aliaj ŝtatoj tarus la samon, kaj iom post iom ni alproksimiĝus al la venko.
La Esperanto-movado bezonas pro- pagandistojn kaj instruistojn, kiuj estus pretaj fari propagandon tie, kie sajnas al la gvidantoj de la internacia movado plej fconvene komenci la ofen- sivon. IEL devus provi, kiom da ka- pablaj propagandistoj, kiuj estus pre-
por Esperanto
taj fari propagandon laŭ organizita plano, la movado disponas, kaj se mpntriĝos, ke ĝi disponas kelkajn, tuj en tiu ĉi jaro — la jubilea jaro de nia mpvado — komenci la novan ofensi- vop kaj daŭrigi ĝin ĝis la venko.
Sed kiun landon oni «ataku» unue?
Tfurilate estas notinde, ke ju pli mal- granda la rilata popolo estas, des pli bone, ĉar supozeble la movado nur disponas malmultajn propagandis- tojn, kaj la « atako » efikus nur ĉe malgranda popolo.
Ŝajnas al mi, ke estus saĝe komen- ci per Islando. Jen kelkaj motivoj de tiu mia opinio :
1. Islandanoj estas pacama popo- lo kaj verŝajne la sola sendependa popolo en la mondo, kiu ne havas ar- m«on.
2. Islandanoj estas studema popolo kaj famaj pro antikva literaturo. Li- broj estas tre facile vendeblaj en Is- lando, kvankam estas dubinde, ĉu ek- zistas iu lando, kie libroj estas pli multekostaj ol tie.
3. Islandanoj jam aliĝis al la Unui- ĝintaj Nacioj, kio montras, ke la po- P'.Io — kvankam malgranda kaj mal- rica — volas partopreni en interna- cia agado.
4. lslando estas verŝajne plej mal- granda el la Unuiĝintaj Nacioj.
Fine mi alvokas la gvidantojn de la internacia Esperanto-movado, ke ili pripensu la priskribitan temon, kaj se ŝajnas al ili saĝe agi simile al tio, kion priskribas tiu ĉi artikoleto, ke ili akcelu, ke tiu nova ofensivo por Esperanto komenciĝu jam en tiu ĉi jaro.
OLAFUR S. MAGNUSSON.
« Hora e s t ! »
Blua estis la ĉielo, el kiu la prin- tempa suno sendis agrable varmigajn radiojn, kiam je la 25-a de aprilo posttagmeze ni forlasis en Utrecht la vagonaron por serĉi nian vojon al la Regna Universitato, en unu el kies salonoj — surbaze de sia disertacio
«Kvin artlingvoj », pri kiu ni jam pu- blikigis noton en la pasinta numero de Heroldo — en tiu ĉi tago estis promociota s-ro W.J.A. Manders el Venlo, kiel doktoro de filologio kaj filozofio, tiu lerta kaj kuraĝa sami- deano nia, kiu... Sed mi derompu la
« periodon »: jam delonge ni postlasis la epokon de Cezaro, Cicerono kaj samtempuloj, kiam tiaj longstilaĵoj estis modo, kaj hodiaŭ ni ja kutimas esprimi nin per malpli malsimplaj
(pli simplaj) « propozicioj ».
La universitata salono preskaŭ im- presis nin kitl kunvenejo de esperan- tista kongreso. E1 diversaj urboj estis alkurintaj multaj verdsteluloj por ĉeesti la interesan solenon.
Jen la promocianto, tre simpatia Profesoro D-ro Gerlach Royen, kun siaj kolegoj — dignaj profesoroj kaj unu profesorino — prenas siajn lo- kojn ĉe la senatana tablego ; kon- traŭe de 1’ promocianto sidas la pro- mociato.
La detalojn de la alparoloj kaj kri- tikoj de 1’ profesoroj, kaj de la re- plikoj de 1’ promociato, mi preteriras.
Mi konstatis, ke la altinstruitaj sin- joroj profesoroj ĝenerale simpatiis al la kandidato, sed ke pri la kerno de la afero ili ne faris al li demandojn.
(V idu pĝ. 2, kol. l . j
Homogena armeo internacia.
E sta s urĝa neceseco, k e ĉiuj m em - broj de la U nuiĝintaj N acioj egale arm u ka j ekzercu siajn m ilitistarojn laŭ la de la Sekurec-K onsilantaro aprobitaj indikoj de la m ilitista S ta - ba K om itato.
En ĵu s p u b likigita broŝuro de la pensiita h u s a ta k ap itan o C.J.G.L. va n den Berg van Saparoea kun la ĉi-su p ra titolo, la verkinto va rm e pledas por la enkonduko de Esperan- to en ĉiuj arm eoj, por ke en la esto n ta inter- n ac ia arm eo ĉiuj soldatoj kom prenu Espe- ranton.
L a enhavo de la broŝuro e s ta s aten tin d a por ĉiuj landoj aliĝ in ta j al la U.N., kaj tia l ni opiniis, ke p lu aj inform oj pri tio in- teresos niajn legantojn.
L a aŭtoro ak cen tas, ke laŭ artik o lo 43 de la O arto de la U.N. n u r la nom bro de la kontingentoj k a j specoj de la liverotaj ar- m ita j m llitistoj e s ta s difinitaj. ĉiu ŝ ta to do esta s libera en la m aniero de arm a d o kaj ekzercado de siaj soldatoj, tiel ke la In ter- n a c ia A rm eo (I.A .) konsistos el la plej he- te ro g e n aj partoj. K iam tia sta ro s k o n traŭ p erfek te ekip ita k a j o rg an iz ita arm eo de la ata k a n to , tio povos havi fa ta la jn sekvojn.
P o r eviti tion ek z istas n u r unu solvo, nome, ke ĉiuj kontingentoj estos e k ip a ta j tu te sam m aniere k a j ricevos egalan edukon, ek- zercon k aj arm adon, laŭ indikoj de la Mili- tis ta S ta b a K om itato, ap ro b ita j de la Se- kurec-K onsilantaro. (S .K .)
E1 tio necese sekvos, ke ĉiuj landoj devos egaligi sian tu ta n arm eon k aj ne n u r la li- vero tan kontingenton, ĉ a r ili bezonas homo - genan m ilitistaro n en p ro p ra lando por ev en tu ala m em defendo, k a j nl volas aldoni, ke ĉlu povas kom preni, ke tiu arm eo sen la k ontingento an k a ŭ ne ta ŭ g u s en la ka- dro de la helponta in te rn a c ia arm eo.
Tio signifas, ke ĉiu ŝ ta to devos fordoni 'om de sia suvereneco, sed ĉu tio esta s g ra- va ? Kial oni ne fa ru en pactem po, kion fa ris la A liancanoj en m ilittem po, kiam ili kune k o n stru is tu te hom ogenan, egale ekzerci- ta n m ilitistaron. K aj krom tio oni tiam anie- ere ce rtig u s u n u a ra n g a n arm eon, ĉ a r oni bonege ekipos la kontingentojn.
Se oni konsciiĝas, kiel g ra n d a j estas la p rofitoj de te k n ik a k a j ta k ta uniform igo de ĉiuj arm eoj kaj kiel d an ĝ e ra estos la m ale- galeco por la k ontingento m em k a j la kon- cern a lando, tia m oni volonte oferos iom de sia suvereneco.
E1 la dek-du n om itaj av a n ta ĝ o j, kiu jn no- m as la aŭtoro, ni c ita s la se k v a n ta jn :
1. L a M ilitista S tab a K om itato, respon- deca por la s tra te g ia gvidado dum mi- litista agado (art. 47, 3e), disponas pri tu te hom ogena m ilitista a p a ra to de la komenco.
2. Oiuj su b p arto j bone konas la princi- pojn de la S ta b a K om itato, tiel ke la ordonoj de la K om itato k a j la plenu- m otaj taskoj estos p erfek te kom prena- ta j, an k a ŭ dan k ' al E speranto, de la tu ta in tern acia arm eo.
3. P ro la egala ekipo de ĉiuj arm eoj es- ta s m ultega m ilitm aterialo en la tu ta mondo, m aterialo m anipulebla de ĉiuj kontingentoj. Car la subskribintoj de la ĉ a rto devigis sin laŭ la artikoloj 2, 5e, 43, le k a j 49 doni ĉiun eblan helpon k a j an k a ŭ laŭ a rt. 25 akcep ti k a j ple- num i la decidojn de la Sekurec-K onsi- lan taro , ekzlstas la ebleco ĉiun perdon de m ilitm aterialo kom pensi el la pro- vizoj de la M embroj, kiuj ne e s ta s mi- n ac ataj, kiam la K o nsilantaro tion pe- tas.
4. K iam tiam ĉiuj M em broj pligrandigos la produktadon de m aterialo, oni povos rapide aldoni nelim igitajn k v an to jn al la b a ta la n ta arm eo, tiel ke
5. Iu a ta k a n to en la d aŭ ro ne povos elte- ni la batalon k o n traŭ g ran d e g aj kvan- toj da flug m aŝinoj, municio, k.t.p. k a j en la fino devos perdi la m iliton.
6. Ciu M embro do bezonos pli m algran- dan rezervon de m ilitm aterialo, kaj m alpli da fab rik o j bezonos tra n sŝ a lti sian p ac produktaĵon al m ilitp ro d u k ta- ĵo, kaj poste en la a lia direkto.
7. A nkaŭ la p erd itaj soldatoj povos esti a n s ta ta ŭ ig a ta j de egale ek z ercitaj ho- moj el la re s tin ta j arm eoj de la Mem»
broĵ.
8. T re g ra v a afe ro estas, ke ĉiuj Mem- broj povos ja m tu j m alpliigi sian m ilit- istaron, ĉa r k u n ĉiuj A rm eoj de la M embroj m inus la K ontingentoj, eĉ se tiu j la sta j estu s tro m alfo rtaj, oni po- vus form i tia n potencan arm eon, ke la a ta k a n to fine devus senkondiĉe kapi- tulaci.
fV id u pĝ. 3, kol.
N-ro 10 (1069) paĝo 2 Heroldo de tsperanto 15 Majo 1947
La milkilometra limo superita !
1906 S a n to s D um ont sur propra
flugaparato ... 1/1,30 k m 1910 Lĉon Morane su r «Blĉriot» 109,51 k m 1913 JUaurice P revost sur « De-
“perdussin » ... 203,85 k m , * 1920 Sadi L ecointe su r « Nieu-
i port Delage » ... 313,01/ k m
• 1921/ F lorentin B onnet sur SIM B 1/1/8,11 k m 1932 Ja m e s D oolittle sur « Gee
Bee » ... 1/13,85 k m 1939 F r itz W endel sur « M esser-
sch m id t » Me-109 ... 155,11 k m K a j nun, la 21-an de aprilo ĵuspasinta,
« Gloster M eteor F our » atingis dum flugo B ruselo-K openhago m eznom bran horrapide- con de 1008 kilom etroj.
L a Tero fariĝas globeto, k a j ankoraŭ ek- zis ta s hieraŭuloj k iu j konsideras Esperan- ton nedezirata.
U RTIKO .
a Hora e s t!»
(Daŭrigo de sur paĝo 1.)
Unu el ili eĉ konfesis honeste kaj en tre simpatia maniero sian nesufiĉan scion pri la helplingva problemo, sed deklaris ke la disertacio donis al li komprenon por la afero. Kaj estas ĝuste tio, kion s-ro Manders mem kaj kion ankaŭ ĉiuj samideanoj esperas de tiu disertacio : ke ĝi veku kompre- non por nia afero en sciencistaj ron- doj. Sendube ĝi estas sur mondllingva kampo la plej grava verko ĝis nun aperinta en la nederlanda lingvo.
Post unu horo malfermiĝis la por- do, kaj pedelo memorigis, ke estas tempo por fini la diskuton :
« Hora est ! »
Iom da tempo post tio la gepro- fesoroj sin retiris por mallonga in- terkonsiliĝo. Post ilia reveno la pro- mocianto deklaris ke la kandidato sukcesis « kun laŭdo » kaj, kore gra- tulante, transdonis al li la doktoran diplomon.
La samideanoj pli poste havis oka- zon, gratuli D-ron Manders, dum ak- cepto en intima saloneto ĉe apuda strato.
Strange tuŝis min la memorigo de la pedelo. Aŭdante el lia buŝo la vor- tojn : « Hora est ! », mi ekhavis la senton, kvazaŭ iu, kuŝinta en tombo du mil jarojn, releviĝis kaj komen- cus paroli en idiomo stranga kaj tute fremda ... kvankam tiu idiomo ne de- vus esti verdire fremda al mi, ĉar ankaŭ mi dediĉis al ĝi en mia junul- tempo milojn da horoj de mia vivo.
Eble tiu sento de fremdeco forrestus aŭ estus malpli forta, se la pedelo aperus antaŭ ni en la robo de Cicero- no, aŭ de Katono, aŭ de iu el ties samtempuloj. Sed tiu homo ja sur- havis modernajn vestojn ! Ĉu li ne ankaŭ devus paroli en moderna lin- gvo ? « Gesinjoroj, jam estas tem- po ! » aŭ : « Gesinjoroj, la horo pa- sis ! » Nederlandlingve, aŭ — mi ri- gardis ĉirkaŭen kaj vidis la multajn stelulojn — eĉ en nia « modernlati- na » lingvo Esperanto ? Kaj mi ne povis deteni min rideti, rideti pri la anakronismo. Kaj mi eksentis, ĉu prave aŭ malprave, ankaŭ iun fieron, iun superecon. Jes, en tiu momento mi sentis min, kaj la samideanojn ĉir- kaŭ mi, laŭ certa vidpunkto superaj al tiuj ĉi altinstruitaj dignaj sinjoroj profesoroj ĉe la senatana tablego, kiuj nemulte scias aŭ, ĝis antaŭ nelonge, t.e. antaŭ la legado de la disertacio de sia promocioto, certe nemulte kom- prems pri la tre grava kaj tre utila lingvokonstrua laboro de 1’ esperan- tistoj kaj de iliaj « duonfratoj » sur la mondhelplingva tereno. Ĉar — an- kaŭ la hngvokonstruo estas scienca laborado : l a k o n s t r u k t i v a lingvoscienco ; kaj, entreprenata se- rioze, ĝi povas prezenti, por la eston- ta homaro, pli grandan utilon ol la anadizado de lingvoj nun vivantaj aŭ delonge mortintaj.
Hodiaŭ la konstruktiva lingvo- scienco estas nur en siaj infanŝuoj.
Ĝia provizora celo estas, aŭ estis, tro- vi taŭgan normon kaj formon por mondhelplingvo tuj uzebla kaj havan- ta la plej bonajn ŝancojn por enkon- dukiĝi baldaŭ ; ĝia pli posta kaj las- ta celo estos la serĉado je tia kaj tiu lingvo tuthomara, kia kaj kiu estos la plej bona laŭ ĉiaj vidpunktoj : bel- soneco, koncizeco, klareco, — nesu- perebla, vera artaĵo : la ideallingvo.
« Hora e s t ! » Jes, jam estas tem- po — la nia !
T.J.
Internacia katolika konferenco
e s p e ra n tista okazos la 2.-4.8. en H ilver- su m (N ederlando). A dreso : « E spero K ato- lik a », R oelofarendsveen, N ederlando.
C erte al Bern !
Sed kial ne ankaŭ al Zŭrich ?
Sendube ĉiuj p o stk o n g resaj vojaĝoj or g a n iz a ta j de la LKK estos in te resa j kaj m ontros al la p a rto p ren a n to j ian belan p ar ton de n ia lando. Sed ne ĉiu h a v a s la fe- liĉon ke li povas aliĝi al unu el la oficia- laj k ara v an o j. K elkaj eble a n k a ŭ preferos vojaĝi laŭ p ro p ra plano. Ni supozas ke mul- ta j el la fre m d aj vizitontoj havos la dezi- ron, vidi a n k a ŭ la plej g ran d a n urbon de n ia lando.
Zurich, afable s itu a n ta in te r du m ont- ĉenoj (700-900 m e tro j) ĉe la elflub de ri- vero L im m at el la Z urich’a Lago, estas centro de kom erco, industrio k a j k u ltu ra vi vo. L a urbo h av a s ĉ. 370.000 loĝantojn kaj e s ta s rapide k re sk a n ta . G ran d aj kom ercaj domoj e s ta s nun k o n stru a ta j. M ondkonata estas la svisa te k n ik a altlern ejo kun pli ol 4000 studentoj. L a universitato, k u n 2000 studentoj, e s ta s unu el la plej belaj de E ŭropo ; ni vizitos ĝin. K vankam Zŭrich ne plu h av a s tiel a n tik v a jn u rb o p arto jn kiel Bern, e k z istas ta m en sufiĉe da in te resa ĵo j : la svisa N acia M uzeo kun la plej g ran d a h isto ria kolekto de la lando, la artg alerio , la a rtm e tia muzeo, la urbdomo, la k a te d ra lo, la m ezepokaj gildaj domoj k aj, ni ne forgesu, la lu k sa j m agazenoj de la ĉefstra- to (B ah n h o fstra sse). Zurich e s ta s unu el la eŭropaj centroj de silkindustrio.
L a loka grupo a ra n ĝ o s specialan progra- mon, kiu kom enciĝos la 2 an de aŭ gusto
(sa b a to ) k a j daŭ ro s ĝis la 4 a vespere.
D im anĉon p o sttagm eze ni organizos ŝip- v etu ra d o n al a n tik v a urbeto Rappersvvil k u n vizito al la poia muzeo, k a j lundon tu t ta g a n ekskurson al m o n d k o n ata rhonto Ri- gi kun ŝipveturado su r la L ago de la K var K antonoj al Lucerno. Je m albela v etero la vizitoj al lokaj vidindaĵoj estos pli amplek- saj. L a kostoj por la trita g a j aranĝoj, in- kluzive de loĝado k a j m aten m an ĝ o j kaj am b aŭ ek sk u rso j estos ĉ. 80 sv. frankoj.
C ar a n k a ŭ en Zŭrich e s ta s tre m alfacile trovi hotelĉam brojn dum la som era sezono, ni insiste p e ta s interesulojn, sendi aliĝojn ĝis la fino de junio.
D etala p ro g ram o e s ta s havebla de : Es- p era n to Societo ZUrich, « K arl der Grosse », Zŭrich I.
La hungaraj societoj unuiĝas.
L a 18.4. okazis en B udapest kom una kun- veno de H E S k a j H ESL, sub prezido de J. B aghy. Oni in te rk o n sen tis ke la du mal- novaj societoj, la lan d a k a j la laborista, plej bald aŭ unuiĝu sub la nomo H u n g arla n d a Esperanto-S ocieto. Oni ak cep tis kiel ba- zon ke la nova societo estos n e ŭ tra la rilate al ta g a politiko, sed sur d e m o k ra ta bazo.
A1 la societo povos aliĝi a n k a ŭ g rupoj de diversaj fa k a j societoj, sindikatoj, p artioj ktp. P ri IE L oni esprim is la opinion ke ĝi devas fa riĝ i pli d e m o k ra ta ( ? — ĉu m alpli senkolora ? Red.) k a j pli konscie g v id ata en intereso de la la b o ristaro k a j de la d e m o k ra ta inteligentularo, plue ĝi devas fa riĝ i la ĉefa instanco de la tu tm o n d a mo- vado. Tial ĝi klopodu unuigi ĉiujn fortojn aŭ alm enaŭ certigi in te n sa n kpnlaboradon kun novaliĝontaj m ovadoj k a j societoj, kiel SAT ktp.
Oni an k a ŭ anoncis, ke la h u n g a ra j ŝ ta t fervojoj donas 50 procentan rab a to n al la p arto p ren o n to j de la p en tek o sta landa kon g reso en Pĉcs, kie oni volas ja m festi la unuiĝon.
Italoj kongresos en Torino.
L a 3-an k aj 4 an de aŭ g u sto okazos en Torino la u nua p o stm ilita kunveno de ita la j esperantistoj. A liĝkotizo 50 liroj. Aliĝon k a j kotizon oni d irek tu al la redakcio de
« V erda S te le to », Via M odena 33, Torino.
Oni esp eras ke a n k a ŭ e k rte rla n d a j sam ide- anoj ĉeestos.
Dumsomera kurssemajno en Nederlando.
L a n ederlanda E speranto-asocio L E E N a ra n ĝ o s la 16. 22.7. E sp era n to -k u rso n en K erk-A vezaath. ĉe Tiel. K vankam la kurso e s ta s d estin ita speciale por e sto n ta j k urs- gvidantoj, propag an d isto j k a j grupgvidan toj, la p ro g ram o estos tia, ke ĝi estos inte- re sa a n k a ŭ por aliaj esp eran tisto j. P ritra k - ta ta j estos i.a. d iversaj m alpli facilaj p arto j de la g ram a tik o , ĉ a p itro j el la historio k aj literatu ro , propagando, a ra n ĝ o de kursoj, g ru p v esp e ra j program oj, kursgvidado ktp.
K rom e okazos k elk aj prelegoj k a j ekskur- soj. L a kotizo (25 guldenoj) inkluzivas ĉiujn elspezojn por m anĝoj k a j tra n o k ta d o dum la tu ta sem ajno. Info rm o jn donas : A. J.
K alm a, S tadionkade 6, A m sterdam .
Sur la tom bo de I' majstro.
V arsoviaj esp eran tisto j honore m em oris (la 13.4.) la m orton de D ro Zam enhof. Ciuj V arsoviaj gazeto j anoncis a n ta ŭ e pri la oka zo n ta solenaĵo sur la tom bo de 1’ m ajstro.
Ce la tom bo kolektiĝis a ro da gesam ideanoj.
Ho, kiom m an k is ! Ili pereis en gaskam e- roj, g erm a n aj koncentrejoj, eksterm ejoj ...
AI la tom bejo venis a n k a ŭ taĉm en to de sko lto j-e sp e ra n tisto j ku n sk o lta k a j Espe- r a n ta stan d ard o j. In te r la d iversaj parolan- toj ĉe la tom bo troviĝis s-anino M. Szejn- feld, la sola postvivinta m em brino de iam a e s p e ra n tista societo « K onkordo ». P inis la solenaĵon deklam o de la « P reĝ o sub la verd a s ta n d a r d o ». Ciuj lokaj gazetoj kaj la radio m allonge ra p o rtis p ri la m em or- soleno ; krom e disaŭdigis P o la Radio (V ar- sovio I I) la 13.4. pollingvan prelegon de I.
D ra tw er pri « L a homo kiu k reis lingvon ».
La m orto forprenis
du ferv o ra jn sam ideanojn : P ask o n m ortis en Leipzig (G erm .) post k v a rm o n a ta pul- m om alsano n ia ja v a sam ideano H adzi Ra- den M u sta fa (laŭ inform o de lia a n s ta ta ŭ a p a trin o en G raz al d a n a sam ideano), k a j la 5.4. fo rp a sis s ro J o se f G ehrm ann, hono- r a prezid an to de Ia E sp e ra n to grupo en R ecklinghausen (G erm anujo). H onoron al iiia m em oro !
— Mi gratulas, panjo Churchill ! Sed. la bebo nun rapide kresku kaj fariĝu baldaŭ Tutmonda, por ke eĉ onklo Molotov venu gratuli !
(L a su p ra jn kliŝon k a j te k sto n ni tra n s p re n is en H eroldon laŭ peto de la redakcio de « L a P r a k tik o », por Hiu ili origine e s tis p re tig ita j.)
Niaj legantoj kaj ni
P ro k o n sta n ta m anko de loko ja m delon- ga ne ap e ris plu babilaĵo ku n niaj legan toj. Ni b ed a ŭ ras tion, ĉa r ni ja ricevis am a- son da korespondaĵoj kun opini esprim oj, laŭdoj k a j m allaŭdoj, g ratu lo j, instigoj, k ritik o j k a j konsiloj. H odiaŭ ni n u r volas esprim i al ĉiuj sk ribintoj n ia n k o ran dan- kon k a j koncize p ritra k ti n u r la plej gra- v a jn punktojn.
Nia aranĝo kun Universala Ligo
tro v is m ulle da aplaŭdo. B edaŭrinde ĝi oka- zis tiel subite, ke n ep e rfe k taĵo j estis neevi- teblaj. A1 200 m em broj de U. L. aŭ abonin- to j de « L a P ra k tik o » ni povis liveri He- roldon ekde n ro 1 (1060), al 250 p liaj m em - broj n u r ekde n-ro 7 (1066) sed ili ricevis kom penson re k te de U. L. P li poste aliĝin- to j (aŭ -o n taj) m em broj povis (aŭ povos) ricevi H eroldon n u r ekde n-ro 9 aŭ 10. Pro kom pensoj (rila te al n ia a ra n ĝ o kun U. L .) oni devas sin tu rn i e k sk lu ziv e al U. L., R io u w stra a t 112, Den Haag, sed ne al ni.
Eldonnombro.
P o st la a ra n ĝ o ku n U. L. la m inim um a eldonnom bro de H eroldo nun esta s 2600 ekzem pleroj. P a g a n ta j abonantoj estis je 10 m ajo ĉ. 1600 en 52 landoj, krom la U. L.
anoj. B edaŭrinde la pli a lta eldonnom bro k o sta s pli m ulte da belgaj fra n k o j ; sed la ab o n a n ta ro en tiu j landoj, el kiuj e s ta s eble facile p ag i al Belgujo, ne sufiĉe k resk is aŭ eĉ m alkreskis.
Abonperiodo.
S tra n g e esta s ke p lu raj abonantoj e ra ris pri la d aŭro de la abonperiodo, k v an k a m en ĉiu num ero ĝi estis k la re indikita. Iuj legantoj volas siajn kondiĉojn tru d i al ni ; se tion ni akceptus, ĝi tu te konfuzigus nian adm inistradon. Iu j piendis, kial ni ĉesigis li- veri H eroldon post n ro 2, ĉ a r ili « ja nepre resto s abonantoj » ; a liaj abonintoj en 1946, k ontraŭe, kolere skribis, kial ni a n k o ra ŭ sendis num erojn kiujn ili ne mendis, ĉ a r ili ne intencas reaboni. T am en neniu bezonus plendi, se ĉiu e stu s le g in ta niajn k la ra jn indikojn en n ro 10 p a s in tja ra : unu p resa ĵ- p o ŝtk a rto (k u n a ŭ sen kruco, laŭ la indiko) estus sufiĉinta por konten tig i ĉiun.
Radio-Esperanto.
L a inform o pri « n ig ra » E speranto- sta- cio en la p a s in ta num ero ja m ekvekis in- tereson. N i a te n d a s konfirm ojn de sam ide- anoj kiuj aŭ sk u ltis tiu n stacion (laŭdire ĝi elsendas ĉiun dim anĉon je 7, 9, 11 k a j 13 h., laŭ b rita som era tem po, per ondoj 2,5 kaj 5 m.; ĝi anoncas sin per la M orse-signaj literoj de la vorto E S P E R A N T O ).
Manuskriptoj.
E n la la s ta tem po ŝvelis nia provizo de ta ŭ g a j m a n u sk rip to j ; ni klopodos publikigi ilin iom post iom. P recipe abundas la m a- n u sk rip to j por la ru b rik o « N ia Lingvo » ; ĝenerale ili e s ta s tre (tro ) am pleksaj. Sam e pli k a j pli m u ltiĝ as alvokoj. N i ne sciis alie helpi nin, ol tran ĉ i k e lk a jn ĝis m inim u • mo, k aj publikigi a lia jn (sam e en ege kon cizigita form o) in te r la anoncetoj, al kiuj ili vere ap a rten a s.
Prefere ne-esperantisma legajo !
K vankam la pli m u ltaj korespondantoj esp rim as sian kontentecon ĝ u ste pro la pri- m ovada enhavo, aliaj insiste p ostulas ke n ia ĵu rn alo estu pli m ulte « H eroldo de la M o n d o » ol de la E sp era n to movado. Ni m em d eziras rezervi m inim um e unu trio- non de ĉiu num ero por nee sp e ra n tism a j ar- tikoloj, sed la m aterialo pri n ia m ovado es- ta s tiel am pleksa, ke k u tim e re sta s m alpli ol unu p aĝo por ce te ra enhavo. N i an k a ŭ d eziras pliam pleksigi la rub rik o n « L ibera T ribuno », precipe por tra k ta d o p ri neespe- ra n tism a j tem oj.
Basic English.
P ri tiu tem o ni ricevis m aterialo n de di- versaj flankoj. Sed de alia flan k o (precipe el B ritu jo ) oni postulis ke ni ne dediĉu tiom da loko al tiu m isnaskitaĵo, kies ŝanco suk- cesi, eĉ ku n re g is ta ra subteno, e s ta s nula.
Oni a te n tu kion sk rib a s s ano de H. en
« K rista n a G a z e to », nom e ke en la paŝo de la b rita re g istaro li vidas por ni (ne por B .E .) « g ra v a n gajnpoenton. U nuafoje en la historio re g ista ro elspezis k a j elspe- zos g ra v a jn m onsum ojn por solvi la lin g van fiaoson. Tio p ru v as : la lingva Kaoso ne plu esta s eltenebla. »
Fine
ni p etas niajn e s tim a ta jn g elegantojn esti indulgem aj, se en la n u n a j cirkonstancoj ne ĉio estas tiel p erfek ta , kiel ili, k a j ni, ŝa tu s ke ĝi estu. M anko de papero, tre al- ta j preskostoj, a lta afran k o , k a j precipe la pagm alhelpoj (oficialaj m alperm esoj k a j d e k re to j) — ĉio kune fo rm as seriozajn han- dikapojn por la reg u la laborado de in tern a- cia entrepreno sur ĉefe idealism a bazo. Ni k o n sta n te klopodas, k a j klopodos, ilin ven- ki K aj pri tio ni a te n d a s vian helpon.
l * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *
VERDSTELAJ RADIOJ.
— E sp era n to k u rso por lernejanoj funcias en la n o rm ala lernejo de A u teu il, Francujo.
A liaj E sp.-kursoj kom enciĝis en la jenaj fra n c a j urboj : Fecam p, Lillebonne, N otre D am e de G ravenchon, Y vetot (ĉiuj en nor- m anda regiono), C halons su r M arne, M ŝ con (B ourgogne), Besamjon k a j n a jb a ra j vilaĝoj A vanne k a j M arnay, krom e en vi- laĝoj St. Ylie apud Dole k aj St. Claude.
— E sp era n to k u rso ok azas swr brita avia- dilporta ŝipo. L a k u rsgvidanto, s-ano R.
F. L atim er, h av a s su r la ŝipo bibliotekon de 400 E speranto-libroĵ.
E sp era n to budon okaze de Internacia Foiro en R eim s (6. 17.6.) a ra n ĝ o s la Esp.
grupo. M aterialon por ekspozicio sendu al : A. A lbault, 49 rue B a tte sti, R eim s, F ra n - cujo.
Ĵiantafita
Jen vi denove, K ara ? Pro kio ... ? I A L A , vi diras ? N e, Kara, ĝi ne esta s esperantis- ta organizaĵo.
Ho, ho, ne diru tiajn m a lafablajn vortojn al la adreso de sinjorino M orris ! Mi garan- tias al vi, k e ŝi staras ĉe nia flanko. Vi ne kredas ? Vi ... Jes, certe. N u, aŭdu kion ŝi m em diris pri E speranto :
« M i m em havis rim arkindan sperton en tiu senco (utileco de la uzo de E speranto kiel tra d u k ilo ), kia m m i ku n ven is en Pari- zo kun diversaj alilandaj a m iko j por re- d a k ti provon de m em orando pri tem o, por kiu ni serĉis interkonsenton. La unua pro- vo estis en angla k a j franca lingvoj. K iam ni d isk u tis ĝin, k v a n k a m plenaj de la plej alta bonvolemo, nin sieĝis la sento, ke la vo rto j ne estis sam e ko m p re n ita j de ĉiuj.
Post unu horo de s e n fru k ta diskutado, fran- co diris al ni : ,N i m etu ĝin en E speranton.’
Tion ni faris. E n tiu lingvo sen idiotism oj, ni estis devig a ta j esprim i precize niajn pen- sojn. N i atingis klarecon. T iam ni povis in- teligente d isk u ti la tem on k a j estis facile re d a kti la do ku m en to jn en angla k a j franca lingvoj, ĉar am baŭ te k sto j baziĝis sur la originalo en E speranto. »
Vi ne kom prenas, Kara, k e ŝi venas al ni pere de IA L A k u n tri no va j p ro je kto j ? E k zista s en la mondo pli m u lta j aferoj, k iu ĵn ordinara homo ne kom prenas. Sed ni ja m dum 60 jaroj fosis nian sulkon, ka j ĝi fariĝas ĉ.am pli rekta. Ĝls reaŭdo, K ara !
15 Majo 1947 Heroldo de Esperanto N-ro 10 (1069) paĝo 3
Letero el Polujo
La longdaŭra vintro dum multaj monatoj katenis la landojn de Eŭro- po, precipe de Mezeŭropo. Abunda ne- ĝado malebligis normalan vivon, kaŭ- zante grandajn m aterialajn doma- ĝojn.
Antaŭvidite estis, ke kun la mo- mento de degelado, kun momento de alveno de pli varma periodo grande- gaj amasoj da neĝo kaj dika tavolo da glacio sur riveroj kaŭzos inundon.
Ĉie estis fonditaj kontraŭ-inundaj ko- mitatoj, kiuj kune kun la milististaro havis la taskon defendi pontojn kaj prepari eventualan evakuadon de la loĝantaro.
De longa tempo la armeaj pioniroj disigadis glacion, por tiamaniere ebli- gi al la glacio pli facilan flosadon kaj por savi pontojn.
Sed bedaŭrinde ĉiuj antaŭsupozoj evidentiĝis nekompareblaj al la efek- tiva forto de 1’ furiozanta elemento.
La glacio dum sia irado detruis ĉion renkontitan sur sia vojo. La pontoj, tiel zorge garditaj de bravaj pioni- roj, unu post la alia estis forportataj sub la forta atako de la glacio. Tiel fariĝis viktimo de 1’ elemento la lig- na ponto, kunliginta Varsovion kun ĝia antaŭurbo Praga, kiu estis kon- stru ita tuj post la okupo de Varsovio de la Ruĝa Armeo kaj de pola mili- tistaro. La sama sorto trafis provi- zoran fervojan ponton en Varsovio kaj aliajn. Dum defendo de la pontoj falis ankaŭ viktimoj inter la defen- dantaj pioniroj. Glaciaj amasegoj es- tis disbatataj per kanonoj, tankoj kaj bombaviadiloj. Sed malgraŭ ĉio krei- ĝis grandaj glacibaroj, kiuj igis Vis- tulon kaj aliajn riverojn superbordi- ĝi- La inundo, vizitinta nian landon, multe superis ĉiujn eblajn supozojn kaj antaŭvidojn. Ondoj de ŝaŭman- taj akvoj kovris vastajn terenonjn, superverŝis centojn da urbetoj kaj vilaĝoj, detruante sur sia vojo ĉion, forportante kabanojn, homojn, bru- tojn, havaĵon akiritan dum longjara laborado. Ialoke la akvo tiom diseten- diĝis, ke ne estis videblaj bordoj, kaj nur elstarantaj arbopintoj kaj teg- mentoj, sUr kiuj troviĝis homoj, ates-
tia p r i t i o k e a n t a ŭ n e lo n g e s u r t iu j
terenoj funkciis normala vivo.
Tuj milististaro kaj aliaj institu- cioj, kiel Pola Ruĝa Kruco, skoltoj, sportuloj, komencis la savagadon. E1 aviadiloj estis deĵetataj manĝaĵo, ku- raciloj, furaĝo por brutaro.
La plej altaj aŭtoritatuloj en la ŝtato, kun la ŝtatprezidanto fronte, faris kontrolflugojn super la inundi- taj terenoj. La tuta pola socio estis kortuŝita de la teruraj sciigoj el tiuj teritorioj. Ĉie fondiĝis komitatoj, ko- lektantaj monon, kuracilojn kaj man- ĝaĵojn por la viktimoj. La difektoj laŭ nekompletaj kalkuloj sumiĝas je kvin miliardoj da zlotoj. Tio estas grandegaj domaĝoj por nia lando pe- nege sin tirinta el ruinoj kaj kun granda sindediĉo rekonstruanta sin post la kelkjara terura okupado ger- mana.
Kiam estos legataj tiuj ĉi vortoj, la akvo ĉie jam estos defluinta ; sed multe da tempo ankoraŭ estos bezo- nata por ke cikatriĝu la vundoj kiujn kaŭzis la inundo. Ni kredas, ke hel- pos al ni ĉiuj bonvolemaj homoj, kiel eble plej rapide rekonstrui tion, kion la elementoj detruis.
I. DRATWER.
RIDO SANIGAS.
ID E O J P R I V IR IN O
Virino h av as zorgojn, gis ŝi tro v as ed- zon ; sed viro ne h av a s ian zorgon, gis li a k ira s edzinon.
Se viro fa ra s stu lta n eraron, la aliaj viroj d iras : « K ia stu ltu lo e s ta s tiu viro ! » Se virino fa ra s stu lta n eraron, la viroj di- ra s : « Kiom s tu lta j la virinoj estas ! »
C E R TE L I AMAS.
N in a : Mi d em andas min, ĉu Jak o b o min am a s ? !
M abelo : C erte li am as, m ia k a ra ; kial ce vi li fa ru escepton ?
RUZULETO.
Georgo : Je n mi a lp o rta s al vi fru k to jn do n acitajn de m ia panjo.
S injorino : Tio estas tre afabla. K iam mi sin vidos, mi m ulte dankos ŝin pro tiu j kvin belegaj pomoj.
Georgo : Mi preferus, ke vi danku ŝin Pro ses.
M ALDILIGENTECO.
N epom uko esta s tiom m allaborem a, ke li eĉ ne plu volas sin g ra ti : li aĉ etis flakonon
“'*• m edikam ento k a j p er ĝi m o rtig is ĉiujn pedikojn unufoje por Ĉiam.
Parolas la leganto
PLED O POR SUBTEN O DE VALORA E N TR E PR EN O .
U nu el la plej ŝ a ta ta j E sp e ra n ta jo j or- n a m a n ta j m ian librobreton esta s kolekto de dekdu kajero j, tito lita j M algranda Re- vuo (re d ak to ro eldonanto : S tellan Eng- holm, S k o lg ata n 9, Ludvika, Svedujo). Be laj k ajero j laŭ aspekto, bonguste k aj kla re p re sita j su r b o nkvalita papero, ĉiuj egal g ran d aj, 32 ĝis 48-paĝaj.
Ilia enhavo povas ravi eĉ la plej preten- dem an leganton. L aŭ nivelo ĝi e s ta s unua- g ra d a k u ltu ra periodaĵo. L a revukolekto en h av as diverstem an artik o laro n , publicis- tik a n k a j sciencan, felietonojn, belliteratu ron (prozan k a j poezian) k a j k ritik a n par- ton.
L a artikoloj, tre v ariaj laŭ tem oj, estas de kom petentuloj interesplene, enhavriĉe k a j serioze tr a k tita j. U nuavice aperas, mem
kom preneble, niaj aferoj : la E sperantism o, la in te rn a ideo, ĝ iaj sp irita j parencidealoj k a j ĝ ia j lite ra tu ra j k a j m ovadaj problem oj.
Sed ne m a n k as tem oj ĝenerale sciencaj (fi- lozofiaj, psikologiaj, histo rio g rafiaj, tekni- k a j), p u blicistikaj (sociaj, politikaj, m ora la j). Ne esta n te oficiala esprim ilo de ia c e rta movado, sed kiel sendependa organo de in te le k ta penso, M algranda Revuo ne k a ŝas sin m a la n ta ŭ ia n etuŝinda neŭtraleco sed libere, sentim e deb atas la disputindajn a k tu a la jn problem ojn. Ĝ uste tia sinteno fa ra s ĝin revuo interesa k a j vivplena. L a ko- m una tra jto de ĉiuj ĝiaj artikoloj estas ilia n ealtru d eca aktivigo de nia pensem o rila- te al la s ta rig ita j problem oj. Ĝi sola jam e s ta s g»ava m erito.
L a red a k to ro en sia an taŭ p aro lo al la unua num ero (1943) sk rib is : « ... Ni bezo- n as periodaĵon, kiu k o n cen trig as ia spiri- ta n forton en n ia movado, k o le k tas impul- sojn k aj novajn bonajn pensojn de ur.uo- paj k a j redonas tion al ĉiuj. T ia fortocen- tro esta s necesa por ĉiu sp irita m ovado ...»
Ĝi tiu n taskon, m iaopinie sukcese, eĉ kun honoro, la gazeto plenum as.
P a rto p re n a s la revuon d iverslanda sam i- deanaro. K vankam la plim ulto p o rtas skan- dinavajn nom ojn, ne m a n k as an k a ŭ nom oj ang laj, fra n c a j, h u n g ara j, iberiaj, nederlan- daj k a j aliaj, k elk aj eĉ em inentaj k a j fam -
Justeca plenumo de antikva legendo
Silento, paco k a j senm ova m alvarm o re- g as en g ran d e g a navo de la k ated ralo de S a n k ta Vito en P ra h a . V astaj k a s te la j kor- toj silen tig as la trafik o n de 1’ ŝ ta ta vivo de lib e rig ita lando, aŭtom obiloj k u n elastaj pneŭm atikoj tra v e tu ra s la k o rte g a jn por- degojn ; sed ĉi tie oni aŭ d a s nenion. N un estas an taŭ tag m ezo , labortago, k a j en la k ated ralo n tra p e n e tra s la sunradioj refra k - tiĝ a n ta j tr a la abundaj vitroj de fen e stra j tabuloj.
«Mi certe ne e s ta s supersiiĉa, » m allaŭte U ira s a l ĵ u r n a l i s t o m o d e s ta v iro , a l k iu o ni konfidis la taskon, g ard i la silenton k a j la trezorojn de tiu ĉi epaco. « E k zistas aferoj, kiuj su p eras la hom an kom prenon kaj kiuj lim ig as la hom an koron pri la povo de eter- n a justeco. »
Tiel ra k o n tis tion al frem da ĵu rn aiisto tiu homo en la silento de la katedralo. « Ri- g ard u tiun ĉi pordegon », li rim ark is, « en la plej m alnova p a rto de la k ated ralo , la pordon de S a n k ta Venceslao ! H odiaŭ ĝi estas ree ŝlo sita p er sep seruroj. Je n tie sub la ark o j k u ŝa s la s a n k ta j insignoj de ĉeftaj reĝoj. Tie k u ŝa s la sceptro k a j krono de nia g ra n d a K arlo IV a (iam a ĉefta rego). G ran- da k a j m istera legendo ra k o n ta s ke ĉiu, kiu sakrilegie tu ŝa s la kronon, m ortos ji; per- fo rta m orto. Nu, ĉu ni k redu legendojn aŭ ne, sed kion m i al vi nun rakontos, tion mi vidis propraokule, k a j vi m em respondu al mi, ĉu la m alnova m albeno iom v eras ! »
N un vi aŭ sk u ltu la stra n g a n rak o n to n : M allongtem pe, post k iam H eydrich (usur- p ato ro de la ĉeftaj landoj, t.n. P ro te k to rato , in sta lita de H itle r) venis kiel plej a lta ĉefo de G estapo (s e k re ta g erm a n a polico) al nia urbo, li venis a n k a ŭ ĉi tien, a k o m p a n a ta de siaj du filoj k a j de K. H. F ra n k (la dua ĉefo de t.n. P ro te k to ra to ), por rig ard i ia piej g ra n d a n m em orindaJon de ĉelia pasin- teco. Tuj post la alveno H evdrich esprlm is la deziron, vidi la ĉeftan reĝ a n kronon. Ni devis alporti ĉiujn sep ŝlosilojn, m alferm i la kelhaion, poste tien eniris H eydrich kun siaj tri ak om panantoĵ. Mi akom pam s Jln ĝis la enirejo de la kelhalo. Poste oni severa ordonis al mi, ke m i re stu ek stere ; sed ili ne pripensis, ke mi povas observi ilian farad o n tr a la su perporda interspaco. Kiel u nua p renis H eydrich la kronon en la ma- nojn k a j pensem e pesum is ĝin su r la m an- platoj. Komence ŝajnis, ke li volas surka- pigi ĝin al si. P oste li ridis k a j diris : « Ĝi j a e s ta s nu r in fa n a ludilo ! » T iam li pre- nis la kronon k a j su rm etis ĝin m okem e su r la k apon de sia p lia ĝ a filo.
L a krono ne e s ta s m alpeza, sep funtoj da p u ra oro esta s sufiĉe g ra n d a pezo. L a kna bo ĝ in rapide dekapigis ; sed H eydrich ĝin su rm etis su r la kapon de sia plijuna filo.
Sed al li ĝi estis eĉ pli peza ol al lia p liaga fra to ; li volis ĝin deskui, klinis sian aapon, brue falis la krono te re n ... Ĝis nun, k a j por eterne, k v az aŭ je m em oro de tiu sa- k rile g ia okazintaĵo, su rh a v a s la ĉefta krono m a lg ran d an sed neforgeseblan postsignon, m a lg ran d an kaveton.
Dum e K. H. F ra n k ekprenis la reĝan sceptron k a j g ajiĝ in te skerm is p er ĝi an- ta ŭ la vizaĝoj de am b aŭ knaboj de Hey- drich.
Tiu s tra n g a ludo d aŭ ris sufiĉe longan tem pon, ĝis la a ltra n g a j sinjoroj estis sa- tig ita j de ĝi, k a j poste ili ĉiu j forlasis la trezorejon. (Tiel rak o n tis ĝin la ra p o rta n to do SIZ.)
M alnova estas la legendo pri p e rfo rta m orto de tiu, kiu sakrilegie tu ŝa s la kronon de ĉeftaj reĝoj. Sed aŭ sk u ltu plu :
P erfo rte, atence, H eydrich — kiel oni scias — estas m o rtig ita de ĉefta porllbereca
(Libera Tribuno).
k o n a ta j en nia E sp eran tu jo , ekz. Engholm mem, S turm er, D-ro Szilagyi, D-ro Mild- wurf, D egenkam p.
L a lingvo ĉie esta s m odela : pure Za- m enhofa precizeco, sim pleco k a j stila bon- gusteco ; speciala m erito de 1’ redaktoro, la lingva « p u rita n o ».
Sur la sojlo de 1947, la revuo eniris en sian kvin an aperjaron. Ne e s ta s se k re taj 11 m alfacilaĵoj eldoni nun (por nia ofte sen- dan k a publiko) tiel bonan revuon k a j luk- ti por ĝ ia d a ŭ ra ekzistado.
L a celo de tiu j ĉi linioj ne e s ta s nu r dis- konigi, sed instigi. E sta s n ia m o rala devo ekzistteni ĉi tiun seriozan entreprenon. La prezo de ĉiu num ero esta s unu krono sveda tproksim um e 3 resp.-kuponoj). A kironto de alm enaŭ unu num ero ja m ne volos resti sen la revuo k aj fariĝ o s ĝia k o n sta n ta abonan- to.
J. K O HEN CEDEK, Jerusalem .
*
LA KAtrZO DE LA MILITO.
Certe ek z istas diversaj kaŭzoj de milito.
Sed la plej g ra v a kaŭzo esta s la hom oj m em . Kiu povus m iliti, se la hom oj ne e stu s mi- litem aj, se ili ne subtenus la m ilitadon per akcepto de 1’ uniform o, de 1’ arm iloj ? Cu 1». soldatoj povus m iliti, se la arm illaboris- toj rezistu s ĉ ian servon, se la virinoj rezis- tu s fa ri la laboron de la viroj ? Kial la soldatoj p afa s spite de sia konvinko, ke la m ilito e s ta s k rim o je la hom aro ?
L a kaŭzo e s ta s la tu te o rd in a ra m alkura- ĝo, la m alheroeco en p resk a ŭ ĉiuj homoj. La liomoj pli volonte vivas — k v an k a m nu r ŝajnvivas — ol m ortas. E stis n u r tre m al- m ultaj homoj, kiuj rezistis labori en ia ar- m ilindustrio, kiuj rezistis ak c ep ti la uni- form on k aj arm ilojn. M alm ultaj virinoj es- tas, kiuj rez istis a n s ta ta ŭ i la virojn. Ili ĉiuj tim is esti m o rtk o n d a m n a ta j pro la eventua- la rezisto. L a soldatoj pafas, pensante ke, kiu p afas kiel unua, tiu eble venos hejm en sendifekta, j a ne ĉiu kuglo tra fa s .
Do an k a ŭ tiu j kulpas, kiuj servis en la arm ilindustrio. K aj nun ili fan faro n as, ke ili ne kulpas, ke k u lp a s n u r la soldatoj k aj la naciistoj !
J. ED ER , A ŭstrio.
b atala n to ; S S -O bergruppenfuhrer k a j po- lica generalo K. H. F ra n k fin is sian vivon kiel unu el la plej g ra n d a j m ilitkrim uloĵ en ekzekutejo.
A nkoraŭ restis du ĉeestintoj ĉe la sa k ri- legio : am b aŭ filoj de H eydrich.
A nkoraŭ dum la « p ro te k to ra ta » regado okazis su r la ŝoseo apud B rezany s tra n g a k atastro fo . Ĝi okazis ja m dum la antaŭfino de la milito, kiam g ra n d a ŝarĝaŭtom obilo plenigita de v o ja ĝ an to j k a j sportuloj je sia plej g ra n d a rapideco veturpuŝis mal- g ran d a n biciklanton : jen la unua de la flloj de H eydrich pereis.
R estis a n k o ra ŭ unu filo : la dua k a j las- ta.
Li m ortis sekve de ĉevala piedfrapo.
K var viroj sakrilegie tu ŝis la an tik v an ĉeftan kronon.
K var viroj m ortis akcidente.
E1 ĉefta lingvo tra d u k is TEO B. NOVOTNY, Liberec.
TRA LA MONDO.
Eŭropo-Parlam ento. L a fondinto k a j pre- zidanto de la P an -E ŭ ro p a Unio Coudenho- ve K alergi dem andis a n ta ŭ nelonge mil m em brojn de eŭropaj p arlam en to j pri iiia opinio rila te al la problem o de E ŭ ro p a Unio. L a dem ando te k stis : « ĉ u vi favoras la fondiĝon de E ŭ ro p a Ligo en la k ad ro de la U nuigitaj N acioj? » 92 % respondis «jes».
E n junio 1947 la delegitoj de tiu j parlam en t- k o m itatoj kunvenos al kongreso en Ĝenevo por fondi d aŭ ra n korporacion, kiu reprezen- tos la popolojn de Eŭropo kiel unu solan fam ilion de nacioj. Po unu delegito repre- zentos unu milionon da anoj de sia lando.
T iam aniere la kongreso reprezentos eŭro- pan parlam enton. (L aŭ « L a Ĝ usta Vojo ».
kiu aldonas : E stu s rekom endinde elekti delegitojn, kiuj scipovas E sp e ra n to n .)
La soidato. O kupinte K openhagon en 1940, la germ anoj hisis sv a stik a n flagon su r la d an a p arlam entejo. L a reĝo (K ristian o 10-a, kiu m o rtis la 20 an de aprilo n u n ja ra ) ve- nigis la g erm a n an kom andanton, por ke tiu ordonu ree forpreni la flagon. L a kom an- danto rifuzis. « Do, » dek laris la reĝo, « da- n a soldato forprenos !a flagon. » — « Tiu- kaze mi ordonos pafi su r lin, » respondis la k o m andanto bruske. T rankvile k a j digne la reĝo dek laris : « L a soldato estos mi mem. » L a g erm a n a k o m andanto igis for- preni la flagon de sur la p arlam entejo.
1/00 lingvoj sen alfabeto. D-ro Ju lia n Hux- ley, la a d m in istra se k re tario de UNESCO, diris dum kunveno en P arizo al la edukaj spertuloj, ke ek z istas p resk a ŭ 400 lingvoj sen alfabeto, k a j li su g estis tri vojojn por supervenki ĉi tiun m alfacilaĵon : unue, onl povus inventi 400 alfab eto jn ; aŭ, due, oni povus in stru i al la k oncernaj popoloj bazan form on de unu el la lingvoj de 1’ U nuigitaj Nacioj. D ro H uxley mem p re fe ra s tria n sugeston : ke devus ekzisti universala help- lingvo por ĉiuj homoj.
A grabla perspektivo. E n la revuo « Bulle- tin of A tom ic S ciencists » d ek laris la usona atom sciencisto Teller, ke esto n ta atom bom - bo eventuale povos d etru i 3-400 k v ad ra tm ej- lojn, a n s ta ta ŭ 3-4, kiel okazas ĉe la nun aj atom bom boj.
G autam a B uddha :
Ne plendu, ne ploru k a j ne preĝu, sed m alferm u viajn okulojn k a j observu, ĉa r la lum o estas ĉ irk a ŭ vi ! B rilplena ĝi estas k a j belega. Ĝi su p eras ĉion, p ri kio revis la hom oj iam a jn k a j pro kio ili preĝis.
Ĝt esto s ĉiam k a j etem e.
Homogena armeo internacia.
(Daŭrigo de sur paĝo 1.)
P ro tiu m a lgrandigo de la arm eoj (la a ŭ to ro opinias, ke ĉiuj povus red u k ti sian arm eon al 3 /4 de la a n ta ŭ a ), m u ltaj for- toj liberiĝos, k iu j povos fa ri p ro duktivan iaboron por sociaj celoj.
K aj poste la a ŭ to ro m encias la g ra n d a jn oferojn je hom aj vivoj kiel sekvon de la danĝeroj, kiuj m inacos nin, se la b atalo de- vos kom enciĝi sen la necesa m ilitista pre- teco. Li m em origas la fakton, ke Anglujo k a j N ederlando tu j post la invado en Polu- jon, k a j la p erfid a a ta k o su r P e a rl H ar- bour, respektive d ek laris la m iliton al Ger m anujo k a j Jap an u jo , estan te tu te ne pre- p a rita j por la batalo.
Oar A nglujo en m ajo 1940 an k o ra ŭ ne estis p re ta k a j F ra n c u jo tro m ulte fidis sian M aginot-linion, la batalo fariĝ is dram o k a j finiĝis kun la m a jstre fa r ita retiriĝo el D unkerko, kiu ta m en kostis m u ltajn per- dojn.
T iam la verk isto sk iz as la m izeron en la okupitaj landoj, kiuj dum 4 aŭ 5 ja ro j devis suferi la plej g ra n d a n teroron, elrabadon, hom rabadon k a j la m ortigon de tu te sen- kulpaj civitanoj. Li m ontras, kiel la batal- rim edoj, k aj precipe la a e rfo rto j de la Alian- canoj grade, sed m alrapide kreskis, tiel ke n u r post 4 ja ro j k a j 9 m onatoj (de 3 septem bro 1939 ĝ is 6 junio 1944) ili povis alteriĝ i en N orm andio k u n su p e rfo rta arm eo.
P o st la bone do k u m en tita argum entado, en kiu la a ŭ to ro a n k a ŭ m encias la g ran d a jn perdojn je homvivoj k a j havaĵoj en la ur- boj de A nglujo k a j la okupitaj terito rio j, li venas al la je n a konkludo : Se la A lianca- noj de post la 11-a de decem bro 1941, do k u n Am eriko, je la 3 a de septem bro 1939 estu s povintaj b atali k o n tra ŭ G erm anujo k u n arm eo kiel tiu de la 6 a de jun io 1944, tia m tre certe ne estu s o k az in ta j la te ru - raĵo j de D unkerko, S talin g rad o k a j Nor- m andio. En la rap o rto de generalo Eisen- how er ni legas, ke la m alfacila punkto estis, ke dum la n okto la m a lam ik aj flugm aŝinoj elĵetis m inojn k a j ke la perdoj de albordiĝaj ŝipoj estis tiel g ran d a j, ke estis kaŭzo por m altrankvileco. K aj certe an k a ŭ la m ilito estu s fin iĝ in ta en 1943, eble en la fino de 1942. Kiom da sango, ŝvito k a j larm oj, kiel diris Churchill, la hom aro e stu s ŝp a rin ta per tiu g ra v a plim allongiĝo de la milito.
E1 tio evidentiĝas, kiel seriozaj k aj fa ta laj estas la sekvoj, kiam oni devos komenci la b atalo n sen plena preteco, k a j tiu pre- teco neniam efektiviĝus, se la U nuiĝintaj N acioj estus d ev ig ata j al m ilito kun arm eo, k o n sista n ta el hetero g en aj kontingentoj. Ne- necese aldoni, ke ĉi tiu j kontingentoj estus la unu aj viktim oj de tio.
F ine ni an k o ra ŭ citas el artik o lo de la mi- litista korespondanto de la « Tim es » pri la rap o rto de generalo Eisenhower, kiu trovi- ĝ a s en la postskribo de la aŭ to ro :
« G eneralo Eisenhow er povis laŭ sia pro p ra deklaro mem fari decidojn, se necese, nome dum la b ataloj sude de la Moselo, kie la g erm a n aj arm eoj estis p resk aŭ neniigi- ta j. Sed la ĉefa kaŭzo de la c e ltra fa j opera- cloj k a j la fo rresto de m alordo k u ŝa s en la uniform eco de la ta k ta j ekzercadoj k a j or- ganizado k a j en la reciproka fido. Tio estas g ra v a punkto, kiun oni ne devas forgesi an- k aŭ en pactem po. »
Ni opinias, ke ĉi tiu resum o de la 32 -paĝa broŝuro k aj precipe la la sta j linioj el la m ilit p rak tik o devos konvinki ĉiu jn mem- brojn de la U.N. pri la praveco de ĝ ia en- havo.
Ni esperas kun la aŭtoro, kiu ja m faris seriozan klopodon en tiu d irek to ĉe la ne- derlanda registaro, ke ĉi tiu aŭ unu el la a liaj M embroj de la U.N. m etos tiun g rav a n afero n kiel eble plej baldaŭ en la tagordon de la Ĝenerala Kunveno, k a j ke la Mem- broj solene promesos, de nun arm i k a j ek- zerci siajn arm eojn n u r laŭ la idikoj de la M ilitista S taba K om ltato, a p ro b itaj de la Sekurec- K onsilantaro.
(L a bonega arg u m en tad o de la aŭ to ro por la enkonduko de E sp era n to e s ta s iegebla preskaŭ. lauvorte en « L a P r a k tik o » n-ro 10-12, paĝo 75.)
EKZAMENU VIN MEM ! Respondoj
al la demandoj en la pasinta numero.
61. En « F u n d am e n ta K rcstom atio », p. 67.
62 a ) Vieno ; b) Liono.
63. a ) P re lato Jo h an o M artino Schleyer ; b ) 1831-1912 ; c) E n 1880.
64. Agendo estas notlibreto, k a j agento es- ta s rep rezen tan to de kom erca entre- preno.
65. a ) Kolonjo 1933 ; b ) V arsovio 1937.
Novaj demandoj kaj taskoj.
66. a ) Kiu estas la plej am p lek sa E speran- to -v o rtaro ? b ) Cu ĝi esta s kom plete eldonita ?
67. a ) Kie okazis la U niversala K ongreso en 1926 ? b) L a kiom a U.K. ĝ i estis ? 68. K orektu la era ro jn en la se k v a n ta j fra -
zoj : a ) Zam enhof n ask iĝ is la 14.4.
1859 ; b) L a U n iv ersala K ongreso de 1921 okazis en H ago ; c) R om anal es- ta s m ondlingva p ro jek to de E. v. W ahl.
69. K orektu la se k v an ta n frazon, kiu enha- vas 30 eraro jn : Tiun neordenaran, fu- m an brihletadon, sa m te m p a m alkla- ra n k a j travldeblan, kiu estas la stra n - ĝa secreto de la R eviero Tam izo, plu k aj plu helligis de ĝia griseco ĝ is brihleco, dum la suhno leviĉas al la cenidon sup- p er W estm inster, k a j du viroj tran z lri W estm inster-Pondo.
70. Serĉu la p rese ra ro ĵn :
a ) K iam la k a p ita n o aperis su r la ek- zercejo, la re k ru to j tu j e k s ta ris ridige.
b ) Jozefino dem andis sian am ikinon, kiom d a haro j h a v a s ŝ ia nova fianĉo.
c) Ludoviko tiom m a lsa tis ke, veninte en la ĝardenon de sia onklo, li m an- ĝis ses dik ajn hom ojn.
