Eldono: F landra E sp era n to -In stitu to , P. v. H um beekstr. 3, D russel-W est. ■ R edakcio-A dm inistracio: T .Jung, H arstenhoekiveg 223, Scheveningen, Ned.
A bonkotizo por la k u ra n ta periodo (jariuaro septem bro 1947 9 m o n a to jj:
Belgujo 100 fk ., Nederlando 5.50 g ld , cetere 2.50 dol. aŭ 10 angl. Sil.
A noncetoj : 20 kom en cita j vo rto j aŭ ŭlallongigoj b. fk . 20.— , gld. 1.— ktp.
DE ESPERANTO
DUONMONATA INTERNACIA ORGANO DE LA ESPERANTO-MOVADO
N-ro I I ( 1070) FONDITA EN 1920 — 23-a JARKOLEKTO I Junio 1947
Sensacia Manifestacio en Parizo, Pentekosto 1948
MONDDISKUTOJ 1948
Internacia Konferenco pri p^litikaj, ekonomiaj, intelektaj problemoj de la nuna tempo
Nura konferpnca Vi jam legis en « Heroldo de Es- peramto » kaj en diversaj gazetoj mi- an artikolon « Tagiĝas » pri la inter- nacia konferenco, kiu okazos en Pari- zo en 1948. Kial organizi tiajn kojife- rencojn ?
1. Car nuntempe la demando pri in- ternacia lipgvo tariĝ as pli kaj pli ak- tuala. Hiuraj projektoj, kiel B&sic Engiish, Interlingua de IALA, Occi- dental, kun ŝta ta aŭ kapitalista apo- go sin trudas al la publiko kiel la lastaj kaj plej bonaj solvoj de la pro- blemo. Eakte, tiuj projektoj vivas nur en la cerboj de ties propagandistoj.
2. Gravaj problemoj sin prezentas al la politikistoj, ekonomiistoj, scien- cistoj, intelektuloj de ĉiuj landoj pri la nunaj kaj estontaj vivRondiĉoj de ia homaro. Sed neniam la ŝtataj in- teresoj permesis larĝe diskuti tiujn gravajn problemojn. E stas pro tiuj du kauzoj, ke ni organizas la konfe- rencon. Ni unue montros al la publi- ko, ke Esperanto ne plu estas, kiel la aiiaj projektoj, nur projekto de in- ternacia lingvo, sed ke ĝi jam de lon-
I. Komitato.
Prezidanto : S ro P ie rre P E T IT , A sekur- konsilanto, D iplom ito de la P a riz a J u r a F a k u lta to p ri fin an c aj k a j a d m in istra j studoj, P re zid a n to de U .E.F.
Vic-Prezidanio por F rancujo : S -ro Inten- danto G eneralo L. B A STIEN , Prezidan- to de ln te rn a c ia E speranto-L igo. (A liaj Vic P rezid an to j eslos n o m a taj po unu por ĉiu lando p a rto p re n o n ta ia konfe- ren co n .)
Ĝ en.Sekretario : S ro J. GUILLAUM E, In ĝeniero, T eknika D irektoro.
H eipsekretarim o : F -ino M ireille RONCHY, L icenciatino p ri J u ro k a j B e le tristia o de la P a riz a U niversitato.
Ĝen.Kasisto : S ro R oger B ER NA R D, In- dustriisto.
II. Adm inistraj Komisionoj.
a) Ĝetnerala Organizado :
P rezid a n tin o : M adeleine SA U TR EU IL, K an- tistin o de la F ra n c a Radio.
Vic-P rezidanto : S -ro Leon BELH O STE, Di- re k to ro p ri financoj de la U rbo P aris, Ĝ en.K asisto de U.E.F.
Ĝ en.Sekretario : S -ro E tien n e GAUDRY, K ontisto, H elp k asisto de U.E.F.
M em broj: F ino MAHE, S -roj SCHVVARTZ, BRIOT, TA BERN A T.
b) Komisiono pri Financoj :
P rezidanto : D -ro DUSAUSOY, Juvelisto.
M em broj : S-ro R aym ond SCHWARTZ, B ankdirektoro, S-ino P E T IT -L E B R U N , S ro BELH O STE.
c) Gazetara Komisiono :
P rezidanto : G eorges AVRIL, Ju rn alisto (provinca g az e ta ro ).
M em broj : S ro A ndre REM OND, Ĵu rn alis- to (P a riz a k a j ekonom ia g a z e ta ro ), S-ro DELCOURT, R e d ak to ro de « F ra n c a Es- p era n tisto » (E s p e ra n tista g az e ta ro ), S-ro VERM YNCK (dissendo de la propagan- do en la g a z e ta ro ).
III. Teknikaj Komisionoj.
a) Politika Komisiono :
P rezidanto : S -ro Em ile VANRULLEN, K vestoro de la K o n silan taro de la F ra n c a Respubliko, K onsilanto de la D epartem en • to P as-de-C alais (S o cialista P a rtio ).
Vic-Prezidantino : S ino M A R L IfiR E -PE L - L ETA N (R a d ik a la P a rtio ).
Nun ni ekzameinu ĝenerale la te- mojn pritraktotajn dum la konferen- co.
La unua komisiorto, politika, devos
lingvo Esperanto
ge fariĝis fakte vivanta lingvo, la lin- yvo imternacia.
Aliflanke, la gravaj, neniam disku- tita j problemoj estos studataj detale de la preparaj komisionoj Ue la kon- ierenco, Kaj gravaj debatoj en nura lingvo Esperanto, larĝe maifermotaj al la poiitiKistoj, ekonomiistoj, sci- encistoj, intelektuloj de la tuta mon- do, eble permesos ai ili pacajn rime- do jn por eipuŝi la mondon ei ia nuna ĉiuspeca kaoso.
i\i opiniis necesa demandi por la preparaj komisionoj ia kunlaboradon de muitaj personoj,
kiujafable, larĝ- anime kaj science sukcesigis ia kon- ferencon de 1937 « Esperanto en la moOerna vivo ». Ni tamen tuj mon- tros la gravan diferencon inter la konierenco de 1937 Kaj de ia antaŭaj kun tiu de 1948. Por la unuaj Espe- ranto estis ia celo, por ia venonta Es- peranto estos la ŭo, ia mirinda inter- Komprenigilo. Ni deziras tuj doni al vi la unuan liston de ia organizantoj de ia konierenco. A1 tiuj nomoj aliaj estos aldonataj.
Vic-Prezidanto : D-ro BERARD (Kom unis- t a P a rtio ).
Ĝ en.Sekretariino : S ino A ndree VANRUL- LEN, Profesorino.
H elpsekretariinoj : S inoj P ET IT -L E B R U N , CHOULAL (E k s-O rg an izan tin o j de la F ra n c a R ezistado).
b) Fkonomia Kamdsiono :
P rezidanto : S ro Ju le s JU L L IE N , E sk Pre- zidanto de la Solena M alrerm o de la Kon- ferenco « E sp e ra n to en la M oderna Vi- vo » ; Eks-M im scro, D eputito de Rhone, P re zid a n to de la RespuDlikana K om itato pri Industrio, K om erco k a j A grikulturo.
V tc-P rezidantoj : S r o DUSAUSOY, Juve- listo, K onsiianto pri la E k ste rla n d a F ra n - ca Komerco, S ro P au l BOULET, Hono- r a A d m in istran to p ri Doganoj.
Ĝ en.Sekretario : S-ro Lucien LAURAT, Ekonom iisto.
H elpa Ĝ en.Sekretario : S ro R obert F IL L I- A TR E, G en.Sekretario de IL E P T T . H elpsekretarioj : S-roj D R A P P IE R (Ko-
m erco), L EV IN (F o iro j), CH IR O L (La- b o rista S ind ik ato ), RO B ER T (B ankoj), CHICOT (M a rtra n sp o rto j), POLY (F e r- v o jtra n sp o rto j), BADAZ (A viado), ROU- B IN E T (R adio), BR O ISE (ŝo seo j), An- toine SCHW ARTZ (D oganoj k a j Polico), R E T A U LT (T urism o), A dvokatoj VER- MYNCK k a j DRONCHAT (In te rn a c ia K om erco k a j E konom ia Ju ro ).
c) Scienca Komisiono :
P rezidanto : S ro Aim e COTTON, V ic-Pre- zidanto de la F ra n c a A kadem io p ri Scien- coj.
V ic-P rezidantoj : P rofesoro E. VANVERTS D ekano de la M edicina F a k u lta to de Lille, D-ro C. RO U SSEA U, F arm ac iisto , In- ĝeniero JO U IS , Agronom o.
Ĝ en.Sekretario : Inĝeniero Const. NAOU- M OFF.
H elpsekretarioj : P rofesoro BEA U , S-ro PICHOT, Inventisto, S -ro W A TIER.
d) Intelekta Komisiono :
P rezidanto : S -ro P A R IS E L L E , R ektoro de la U n iv ersitato de Grenoble.
V ic-P rezidantoj: S roj J. COUTEAUX, Dok toro p ri Juro, P rofesoro G. W A R IN - G H IEN , A gregaciulo pri B eletristiko, S ro G. AVRIL, Ĵu rn alisto .
Ĝ en.Sekretario : Ja cq u es Louis MAHE, Ki- nisto.
H elpsekretariinoj : S-inoj R A C IN E, P rofe- sorino, Y. LABATUT, T eatro.
provi trovi solvon pri la sekvantaj demandoj :
1. Ĉu estas eble eltrovi sintezon in- ter la okcidenta kaj la orienta vid-
Urbestro de Budapest por Esperanto.
S1 decido de la U rb e stro de B udapest, de 1.4.1947 : N -ro 87881/1947-VII.
DECIDO.
La interkom prenon in te r la nacioj k a j la afuron de la paco oni devas p rogresigi per ĉia akcep teb la m aniero. P o r tiu celo Espe- ran to m ontriĝis efik a helpo. T ial ekde la esionta le rn e ja ja ro 1947/48 denove ko- m enciĝos en la ĝ en e rala j k a j m ezaj lerne- joj la in stru a d o de tiu ĉi a r ta lingvo. P o r tion prepari, mi o rg an iz as a p a r ta jn ku rso jn poe la pedagogoj de la ĉe fu rb a j kom unu- m aj ĝen eralaj lernejoj k a j a p a rte de la m ezlernejoj, por ke de post septem bro 1947 estu disponeblaj sufiĉaj fak scian to j. L a or- ganizon de tiu j ĉi ku rso j mi kom isias al la E dukscienca ln stitu to , aldone ke ĝ i fa ru tiun ĉi laboron en kunlaboro ku n la prezi- dan taro de H u n g a rla n d a Esperanto-S ocieto.
P o r la U rb e stro : D echtler p.m., V icurbestro.
Sam tem pe iris cirkulero al la direktoroj
de l a supre no m itaj ĉefu rb aj lernejoj, laŭ
kiu oltazos du k u rso j dufoje sem ajne. La m atrua sekcio de la urbo rep ag o s la vetur- k o ito jn al tiuj, kiuj loĝas plt uistance ol du kilom etrojn, Kaj ĝi a n a a ŭ pagos la prezon de la lernonbroj por ĉiuj partoprenoruoj.
pi/nktoj pri demokratio ?
2. Cu tufmonda parlamento kaj es- traro estas ebla ? Cu la superŝtato estas rcangebla aŭ nur utopio ?
. Ua dua komisiono, ckonomia, devos solvi, se eble, la sekvantajn deman- dojn :
1. Kio estas pli bona por la popo- loj : la liberalismo aŭ ia ŝtata eKo- nomia direktismo ?
2. Inter la diversaj ekonomioj — kapitalista, ŝtatsocialista aŭ abunde- ca — kiu devos gvidi de nun Ja eko- nomian vivon ?
La tria komisiono, scienca, pritrak- tos la lastajn inventajojn kaj disku- tos la konsekvoncojn de la atoma bombo por iia homaro.
Eine la kvara komisiono, intelekta, pritraktos inter aliaj la sekvantajn temojn :
1. Cu la homoj ra jta s esti tute sen- dependaj, sen ŝta ta kontrolo pri pas- portoj, doganoj, devizoj ktp., au ĉu la interesoj de la diversaj ŝtatoj po- vas limigi ia sendependecon de siaj ŝtatanoj ?
2. c u ia gazetaro kaj la radio de- vas esti senaependaj, ŝtatkontrola- taj aŭ nur ŝtataj ?
3. Kiamaniere eduki la infanojn : por lia individuo, la familio, la ŝtato, ia nacio aŭ la homaro ?
*
Ni k,ore petas ĉiujn esperantistojn en ia mondo, kaj ĉefe la parlamenta- nojn, ekonomiistojn kaj intelektu- lojn, sin turni tuj al ni, por prepari la laboron de la konfereneo.
Ni ankaŭ petas ĉiujn esperantis- tojn, kiuj volos helpi la sukceson de la konferenco, ke ili sendu al sia landa Esperanta asocio nionhelpon por la konto de la konferenco. Nia plano, por la realigo, estas jam pres- kaŭ tube preta. Sed ni bezonos sufiĉe gravan sumon por efektivigi ĝin.
La sukceso de la konferenco, do de ESPERANTO mem, kuŝas en viaj manoj. Kiu estas preta helpi ?
Kiel en 1937, ni estas certaj ke ni sukcesos.
Kuraĝe antaŭen ! Dankon ! Pierre PETIT
P re zid a n to de la O rganiza K om itato de la In te rn a c ia K onferenco
M ONDDISKUTOJ 1948.
< Speciale originale v e r k ita por « Herol- d o » , <* *, E speranto » k a j « F ranca E speran- tisto ». L a aliaj g a ze to j bonvolu afable re- presi.)
Kvin artlingvoj
W. J. A. M anders : V jjf kunsttalen.
(Kvin a rtlin g v o j.) 386 paĝoj. Eldo- nis J. M uusses, P urm erend. L a ko- m erca (po rv en d a) eldono aperos la 1-an de julio. A ntaŭ m en d a prezo (a n ta ŭ p a g e ) gld. 5.50, plus 0.50 por sendkostoj. A n taŭm endebla (ĝ is la 20-a de junio) ĉe la L ibroservo de Heroldo.
Volapŭk, Esperanto, Ido, Occiden- tal, Novial. Kvin projektoj. Oiu per si mem taŭga por plenumi la rolon de mondhelplingvo. Ĉiu kun siaj pro- praj, individuaj avantaĝoj kaj kun siaj propraj, individuaj mankoj.
Ekzistas pli multaj projektoj ol la nomitaj kvin. Ekzistas dekoj. Centoj.
Eble milo. Ankaŭ inter ili multaj per si mem taŭgaj, konstruitaj laŭ spe- cialaj vidpunktoj, kun siaj propraj avantaĝoj kaj mankoj, kaj kun inte- rtesaj detaloj.
La lingvokonstrua scienco estas jam pli ampleksa ol oni ĝenerale, eĉ inter mondlingvanoj, supozas. Kvan- kam — tian ni esperantistoj jam of- te ripetis kaj tion mi devas ankaŭ ĉi tie akcenti — nur unu sola projek- to trovis ĝis nun iom vastan aplikon en la praktiko ; sekve ankaŭ nur tiu projekto ĉesis esti nura projekto kaj fariĝis jam vivanta lingvo.
D-ro Manders limigis sin al la no- m itaj kvin projektoj. Ili cetere estas la plej konataj. Tio ebligis al li, pri- trak ti sian teman sufiĉe profunde, ne perdiĝante en tro vasta tereno, kom- pari la elektitajn projektojn en iliaj detaloj, pesi iliajn preferaĵojn kaj iliajn mankojn. Kaj tion li faras en maniero scienca, serioza kaj objekti- va.
Li komencas per ĝenerala supervi- do pri la multeco de 1’ ekzistantaj lin- gvoj naciaj, lingvoj « frankaj » kaj kreolaj, pri sekretlingvoj kaj ĵargo- noj. Poste li transiras al lingvoj kon- scie kreitaj, do konstruitaj, por servi kiel internaciaj, kaj pli malpli artefa- ritaj : lingvoj aprioriaj kaj aposte- rioriaj.
Ĉi ĉio tamen formas nur la enkon- dukon por la efektiva disertacio, kiu konsistas el kvar ĉefpartoj : 1. Celo kaj plano de la artlingvoj (iasta ĉa- pitro de tiu ĉefparto : Celo kaj plano de Volapuk, Esperanto, Ido, Occi- dental kaj Novial) ; 2. H istoriaj da- toj pri la samaj kvin artlingvoj ; 3.
Esploro pri la valoro de la samaj ; 4. Scienco kaj artlingvoj, kaj IALA.
Kiom ajn interesaj estas la enkon- duko kaj la unuaj partoj de la diser- tacio, precipe por tiu, kiu ankoraŭ ne okupiĝis pri la mondlingva deman- do, aŭ kiu nenion ceteran scias pri
(Vidu pĝ. 2, kol. 1.)
******************************
VERDSTELAJ RADIOJ.
L a m em brocifero de IE L estis je la fi- no de aprilo 10.951 (el kiuj 5539 individuaj), k o n tra ŭ 8951 (4383) fine de aprilo 1946.
— M iliton al la m ilito p ro k lam as asocio fondita ja m en sept. 1944 en P arizo. ŭ i pla- nas la konstruadon de nova m ondo g v id a ta de tu tm o n d a parlam en to k a j tu tm o n d a re- gistaro . L a ĝ en .se k re tario de la asocio esta s esperantisto, Prof. S erge T chakhotlne, 13 rue P ie rre Curie, P aris, F rancujo.
— Rekordon de la k olektado de subskri- boj por la Peticio al UNO te n a s s-ano Th.
K ilian en Trebiĉ (C sl.), k iu sola kolektis pli ol 3640 subskribojn, el ili p resk a ŭ 2000 en T rebiĉ mem, t.e. 10 % de la loĝantaro.
— Ce interzona E sp eranto-konferenco en F ra n k fu r t a.M. (12.-13.4.) la delegitoj de 33 ligoj k a j g rupoj el la tr i okcidentaj zonoj decidis refondi O erm anan Esperanto- Asocion, en kiu unuiĝos la ĝ en e rala j k a j la- b o rista j esperantistoj. ŭ i estos k o n traŭ fa- ŝism a k a j pacism a, sed n e ŭ tra la rila te al partio, konfesio, Ŝ tataneco k a j raso.
N-ro I I (1070) paĝo 2 Heroldo de Esperanto I Junio 1947
Homara solidareco.
R A P O R T O E L N E D E R L A N D O : La 15-an de m ajo en lteverw ijk devis esti d etru ita j 9000 fe l 42 000) k e sto j da spinaco, ĉar la k u ltiv isto j ne sukcesis ricevi prezon, kiu ko-
‘ iv r u s la nurajn k o sto jn de T produktado.
j
R ip etiĝ a s do la sp e k ta k lo ke, distance . de n ur k e lk d e k m ejloj de lim o, trans kiuregas m orda m alsato, valora n utraĵo estas neniigata, en lando kiu, elrabita k a j elsuĉi- ta d um ta m ilito, m em ankoraŭ ne havas su fiĉe da n u tra jo j por sia loĝantaro.
Laŭdire la okupaciaj aŭtoritatoj en Ger- m anujo ne voias elspezi devizojn por leĝo- moj, ĉar ties kaloria vatoro esta s m atpli atta ol tiu de alispecaj nutrajoj.
U RTIKO .
Kvin artlingvoj.
(D aŭrigo de su r paĝo 1.)
ĝ i k rom p ri E sp e ra n to , la ĉefa k aj science pcej g ra v a p a rto e s ta s la tria , en kiu D -ro M anders k o m p ara s la kvin e le k tita jn p ro je k to jn laŭ ilia re sp e k tiv a vaioro. Tion ii fa ra s , ne tr a k ta n te ĉiun p ro je k to n kom pleta- en-si, sed poparue k o m p a ra n te unue iiian alrabeton, poste la o rto g ra rio n k a j pronioiicon, v o rta ro n k a j v o rtia - radon, g ra m a tik o n (a rtik o io n , sub- sta n tiv o n , ad jek tiv o n , adverbon, pro- nom ojn, n u m eraiojn, verbon, prepo- ziciojn, ko n ju n k cio jn k a j p a rtik io jn ), k a j vortordon, — p o st kio sekvas konkludo.
L a ia s ta p a rto en h a v as precipe c ita jo jn el verkoj de k o n a ta j iingvis- to j p n ia tem o de a r t e r a r ita iingvo ; ĝi n n a s p e r skizo p ri la lab o ro j de lA L A .
P ro la fak to , ke el ĉiuj p ro je k to j n u r unu — E sp e ra n to — a tin g is kon- sid e rin d a n d isv astiĝ o n en la p ra k ti- ko, n u r p ri E s p e ra n to la a ŭ to ro po- sed is suriĉe da m a te ria lo (ĉ. 1100 k o resp o n d ajo jn ) p o r povi esplori, kiel ĝ ia j d iv ersn a cia j anoj ĝin uzas, k aj precipe ankaŭ, k iu jn e ra ro jn la di- v e rsn a c ia j uzan to j fa ra s . E i tio li povis dedukti, kio ĉe E sp e ra n to evi- d en te ta ŭ g a s p o r ĉiuj au por anoj de la plej m u ita j nacioj, k a j kio al iuj (k aj nom e al k iu n acian o j) pre- z e n ta s m affacilaĵojn, k a j kio tia l es- ta s , se ne ŝanĝenda, sed alm enaŭ k o n sid erin d a p o r e v e n tu a la sim pligo.
K aj — ĉu e s ta s m irig e ? — la scien- c a j esp lo rad o j de D-ro M anders kon- d u k a s lin g ra n d p a rte al la sa m a j kon- kludoj, k iu j la m a jstro n , D -ron Za- m enhof, jam a n ta ŭ 53 ja r o j decidi- gis proponi al tiu te m p a j sam ideanoj serio n d a reform oj. T iuj ĉi reform oj, se ili tia m e s tu s a k c e p tita j, v e rŝa jn e e v itig u s al ni la a n ta u te m p a n fo rk u - ron de m iloj k a j dekm iloj (en la daŭ- ro de la ja r o j k a j ja rd e k o j) da nove- v a rb ito j el n iaj k u rso j.
Z am enhof d e k la ris tiu tem p e (en 1894) p ri s ia refo rm p ro je k to : «... mi p rip a ro lo s ia tu ta n lingvon, k a j pri ĉiu peco mi m ontros, k ian form on mi donus al ĝi, se mi kom encus la k rea d o n de la lingvo nun, havante post m i ja m 6 l/2 ja ro jn da p ra k tik a laborado k a j elprovado ...»
Z am enhof voĉdonigis la abonan- to jn de « L a E s p e ra n tis to » pri ia re- fo rm p ro je k to : 40 % voĉdonis por, 60 % k o n tra ŭ . K aj k v a n k a m la voĉ- d o n in to j fo rm is n u r p a rto n de la abo- n a n ta ro k a j n u r eron (m alpli ol 300 !) de la tia m a j e s p e ra n tisto j, li d e m o k ra te sin subm etis al la rezul- ta to . Li m em d e k la ris p ri tio : « La plim ulto tro v is, ke pro d iv ersaj kaŭ- aoj en la n u m tem po nenio en la lin- gvo d ev as e sti ŝ a n ĝ ita ; ĉu iam postc oni f a r o s ia jn ŝa n ĝ o jn aŭ ne, — pri tio neniu decidis nek povas decidi.»
P ovas al iu ŝ a jn i nedezirinde, aŭ eĉ danĝere. ke D-ro M anders rev o k as en n ian m em oron la re fo rm p ro je k to n k a j la tia m a jn v o rto jn de ia m ajstro . Sed e s ta s tu te certe, k a j e k s te r ia du- bo, ke la refo rm p ro p o n o j e stis ia re- zulto de p ro fu n d a j pensoj liaj, elflu- in ta j n u r el tu tk o r a zorgo por la suk- ceso k a j estonteco de lia ideo, k a j ke liaj v o rto j rep re z en tis lian sin ceran k a j bone fu n d ita n opinion. Kiom bo- ne fu n d ita ĝi estis, tio n ni povas ho- d/iaŭ, p o st ne 6 / 2- sed ja m 6 0 -jara p ra k tik a laborado k a j elprovado, eĉ pli bone k o n sta ti.
N e u tilas, ignori aŭ fo rnei nun la tia m a n opinion de D-ro Zam enhof, aŭ ignori aŭ fornei ia e fe k tiv a jn m an- ko jn de n ia lingvo, aŭ la fa k to n , ke m iloj d a v a rb ito j po r n ia afero, post kom enca entuziasm o k a j fervoro, an- ta ŭ te m p e fo rla sa s n ia jn k u rso jn , ne
Ĵ A M B O R E O !
Ĵam boreo de Skoltoj Ĵam boreo de la Paco.
R apide alp ro k sim iĝ as la g ra n d a momen to, kiam denove renkontiĝos skoltoj post d e k ja ra paŭzo, k a ŭ z ita de la m ilito : de la 4 a ĝis la 16 a de aŭ g u sto okazos apud la urbo Moisson en F ra n c u jo la u nua postmi- lita Ĵam boreo, p arto p ren o ta de pli ol 30.000 skoltoj el 46 nacioj. Tie disvolviĝos la ku tim a te n d a ra vivo laŭ p re p a rita program o, tie estos videbla in te rn acia ekspozicio de k a ra k te riz a j laboroj de la sko ltaro el di v ersa j landoj, tie troviĝos vendejo de skol ta j libroj, red a k tejo de ĉ iu ta g a te n d arg a- zeto k a j m u ltaj a liaj interesajo j. Tie oka zos « ta g o j de la ro to j », konkursoj, preci pe en signalado (en kiu lingvo, oni ne di ra s ), o b sta k la kuro, sportludoj, te a tro pre zentadoj, koncertoj, v esperaj te n d arfa jro j, ĵam b o rea cirko, prezentado de dokum en ta j film oj ktp.
Sed la ĉefa rolo de la Ĵam boreo estas kunvenigi knabojn, kiuj p ra k tik e efektivi- g as la vivon laŭ sk o lta leĝaro, kiun la fon dinto Lordo R obert Baden Povvell a n ta ŭ 39 ja ro j dediĉis al la « knabo kun mallon g a pantalono ». Ĝin p ra k tik a s la skoltaro de la t u ta mondo. Jen ĝi :
1. L a honoro de la skolto esta s fidinda;
2. Skolto e s ta s lojala ; 3. La devo de skolto estas : esti u tila k a j helpi al aliulo ; 4.
S kolto e s ta s am iko al ĉiu homo de bona vo lo k a j fra to al ĉiu a lia skolto ; 5. Skolto e s ta s ĝen tila ; 6. Skolto esta s am iko al bestoj k a j ŝirm a s la n atu ro n ; 7. Skolto obeas ordonojn ; 8. S kolto rid e ta s k a j faj fa s ĉe ĉiu m alfacilaĵo ; 9. Skolto estas ŝpa- rem a ; 10. Skolto esta s p u ra laŭ penso, vor to k a j faro.
Sed ni, skoltoj esp eran tisto j, a ten d a s de
su k cesin te sufiĉe rap id e venki iujn p u n k to jn de la g ra m a tik o . K vankam nisperanto ja m e s ta s v iv a n ta ŭngvo, tam en ĝ i a n k o ra ŭ ne e s ta s tiom dis- v a s tig ita k a j ne ja m p re z e n ta s tia n utiion precipe m a ie ria la n , ke nuntem - p a j ĝ ia j ie rn a n to j volus o ie ri p or gi ia s a m a jn tem pon, diiig en to n kaj p ersisto n , k iu jn oni anticipe estas p re ta o ie ri po r la iern ad o de n ac ia j nngvoj. K aj k v an k am E sp e ra n to es- ta s racila, tam e n — ĉ a r ĝi e s ta s kon- s tr u ita k a j ne a rb itre k re s k in ta iin- gvo — ĝi j a povus e s ti tiei k o n stru i- ta, k e gi e v itu s k e ik a jn s u b tiia jo jn k iu j f a r a s ĝ in pli m altacila, aŭ mai- pii iac ila , oi ĝ i povus, k a j bezonus, esti p o r ia n e su n ĉ e logika m enso de la p ŭ m u ita j lern a n to j.
E s tu s alia arero, se n ia lingvo jg.m e stu s ĝ en erale u zata, s e ĝ ia j adeptoj, a n s ta ta ŭ je dekm iloj aŭ ebie centm i- loj, no m b ru s je m iiionoj k a j aekm iŭ- onoj, se U EA , a n s ta ta ŭ 16.000, havus 200.000 m em brojn, s e la eidonnom - bro de H eroldo, a n s ta ta ŭ 2600, e stu s 50.000 aŭ 100.000, se la iite ra tu ro de E sp e ra n to h av u s centoblan, eĉ milo- blan am plekson, se oni n e plu bezo- nus pro p ag an d i E sp e ra n to n , sed se ĝi ja m p ro p ag an d u s sin mem, — tiam , je s tia m ne g rav u s, ĉu iu aŭ a lia de- talo e s tu s tro s u b tila ; k o n tra ŭ e , tiam m u lta j el la n u n a j m ala v a n ta ĝ o j de ila lingvo envere e s tu s a v a n ta ĝ o j, ek zem ple la ses p articip o j, la deviga akuzativo, la su p e rsig n o j ktp.
B ed aŭ rin d e ni a n k o ra ŭ ne a tin g is tiu n d e z ira ta n sta to n . A n k o ra ŭ ni devas venki m u lta jn b a ro jn , k a j ni ne povas ignori la m ala v an ta ĝ o jn . M a la ten ti ilin sig n ifu s k u ri t r a la m ondo k un k lap o j s u r la okuloj. Sed ni e stu sin g a rd a j. K aj neniam k aj neniel ni fo rg esu la ĉ e ia n aksiom on, k un k iu la t u ta a fe ro de in te rn a c ia lingvo s ta r a s aŭ falo s : Lia U N U E- CON. P lu m j li/ngvoj in te m a c ia j — nenia lingvo in tern a cia ! (K vankam s-ro M anders en iu loko de sia diser- tacio e sp rim a s ne la sam an opinion.) Tion mi s k rib is jam en a lia loko.
« T eo riaj okupoj p ri eblaj pliboni- goj s u r la kam po de 1’ m ondlingva ideo ne povas m alu tili .... sed ili ne devas a n ta ŭ te m p e ĝeni la p r a k tik a n baboradon p or tiu ideo. »
D-ro M anders e s ta s e sp era n tisto . N ek volapŭkisto, nek idisto, nek ok- cid en talisto , nek novialisto. Sed homo kun sen to p o r ju ste c o k a j objektive- co. Hom o kun v a s ta rig ard o . Homo kun juĝpovo. Li ne p o rta s okulkla- pojn. K aj la v e rd a j o k u lv itro j ne m al- k la rig a s lia n vidon.
Sendube la d ise rta c io de D-ro Man- d e rs e s ta s la plej g ra v a libro, kiu a p e ris ĝ in n un en lia n e d e rlan d a lin- gvo p ri la m ondlingva afero. K aj ĝi e s ta s an k a ŭ u nu el la plej g ra v a j sci- encaj tr a k ta ĵo j, a p e rin ta j ĝis nun pri tiu tem o en la mondo. Eĉ ne konsen- tŭ n te k un li p ri d etalo j, tion' oni de- v a s ja agnoski.
T.J.
nlaj skoltoj k am arad o j, ke ili per unu sim- pla interkom prenilo, p er nia k a ra E sp era n to, fa riĝ u vere fra to j al ĉiu homo, al ĉiu alia skolto, kiel ordonas la 4-a leĝo.
L a 10 an de aŭ g u sto okazos dum la Ĵam - boreo a n k a ŭ kunveno de skoltoj-esperantis- toj. Ni aten d a s ke ĉiu e sp eran tisto en la tu ta mondo sendos salutleteron. (A dreso : Ĵam boreo, Kunveno de Skoltoj E sp era n tis toj, Molsson, F ra n cu jo .) N ia devo, kunla- bori su r la k am po de tu tm o n d a frateco, de- vas kom enci ĉe la plej ju n a j b a ta la n to j : helpu al ni esp eran tistig i la tu ta n skolta ron !
« L a esp e ra n tista ro de la estonteco estas la ju n u la ro de hodiaŭ ! » Tiun g rav a n fak ton rekonis la K rak o v a K ongreso en 1931, kiam ĝi ak cep tis rezolucion pri propagando in ter la plej g ra v a ju n u la ra organizo, nome in te r la tu tm o n d a skoltaro.
E sta s n ia intenco revivig i S ko lta n Espe- ra n tista n Ligon. Ni serĉas volontulojn por agi kiel SEL agentoj. In stig u la skoltojn en via rondo, aŭ mem ak cep tu provizore la funkcion de SEL agento. Ni m ontru, ke ni esp eran tisto j estas vere unu g ra n d a rondo fam ilia !
Bonvolu rep resi la su p ran artik o lo n en via n ac ia E sp era n to gazeto aŭ aperigi ĝin en via enlanda skoltgazeto.
Jen e s ta s nia respondo al L. A. B ar- row s (H eroldo n ro 6/1065) : H elpu al la a n g laj funkciuloj de S EL re sta rig i C entran K om itaton de SEL, la afero u rĝ a s !
Cefioslovaka SEL agento St. LEŜIN GER . A dreso de la E sp e ra n ta F ak o de JU N A K (Asocio de Csl. G eskoltoj), H avliĉkovo nam . 28, P ra h a II.
Tutmonda
Esperantista Kuracista Asocio (TEKA)
Dum sia p ask a kunsido, la E stra ro de IE L decidis instigi revigligon de la fa k a j asocioj. Ilia valoro estas g ra v a por la plua disvolviĝo de nia movado.
U nu el la plej m alnovaj, kiu a n ta ŭ la m ilito a tin g is flo ra n ta n staton, e s ta s T ut- m onda E sp e ra n tista K u ra c ista Asocio. Ci kunligas k u racistojn, farm aciistojn, dentis tojn k a j aliajn m edicin rila ta n ta jn profes ianojn. Cia organo, « In te rn a c ia M edicina R evuo », estis d isv a stig ita sur la tu ta mon- do, k a j aperis regule, ĝis k iam la krizo, k a i poste la m ilito, m alhelpis ĝian pluan eldonadon.
Mi nun k red a s ke la m om ento venis, kiam ni devas klopodi re sta rig i tiun fa k a n mo- vadon. K unsido de TEKA okazos dum la U n iv ersala K ongreso en Bern. Mi fa ra s al vokon, por ke la e stin ta j m em broj de TEKA k aj ĉiuj a liaj in te resa to j konigu al mi sian adreson. Mi sendos al ili Bultenon de TEKA kaj, eventuale, I.M R , se la m onrim edoj estos su fiĉaj por ĝia eldonado. Mi an k a ŭ volonte sendos m alnovajn ekzem plerojn de I.M R. al tiuj, kiuj sendos respond kuponon.
Tiuj, kiuj de nun volas alp o rti k o n k reta n helpon, estas p e ta ta ĵ pagi la ja ra n kotizon, kiu e s ta s du usonaj dolaroj aŭ egalvaloro.
Ci ra jtig a s ricevon de ĉiuj eldonajoj de TEKA. E1 la landoj, el kiuj tio estas ebla, oni p ag u re k te al la poŝtĉek konto n ro 28 14 51 (B ruxelles, B elgujo). En la aliaj lnndoj oni povas pagi al la Cefdelegitoj aŭ P e ra n to j de IEL.
Mi esp eras ke nia alvoko grupigos novan aron da ferv o ra i k u n lab o ran to j k a j ke bal daŭ refloros TEK A k aj ĝ ia gazeto I.M.R.
L a Cef se k re tario de TEKA : D ro P. K E M PE N E E R S ,
19, avenue Montjoie, Uccle (B ruselo), Belg.
Kiamaniere la infanoj de Almelo ricevis siajn Esperanto-lernolibrojn.
E stis iam ...
Tiel kom enciĝas la plej m ultaj fabeloj.
Sed kion mi jen rak o n to s al vi, tio tu te ne estas fabelo, sed v era rakonto.
Ci olcazis en la orientnederlanda urbeto Almelo en la provinco Overijsel.
L a u rb e stra ro de Almelo nom e estis deci dinta, elspezi 105 guldenojn por la havigo de E sp era n to lernolibroj por neriĉaj infa- noj. Sed la eduka d ep artem en to k a j la pro- vinca parlam en to de Overijsel m alaprobis tiun decidon, arg u m e n ta n te ke m a lriĉa ko- m unum o ne devas fa ri elspezojn, por kiuj ĝi ne e s ta s leĝe devigita. K onsekvence la u rb e stra ro de Almelo devis nuligi sian an ta ŭ a n decidon.
Sed per tio nia rak o n to ne finiĝas. Fe- liĉe ne ! Car ek z istas a n k a ŭ en n ia m alfa- cila epoko bonaj feoj k a j feinoj kiuj sin- cere am as la infanojn. U nu tia bona feino el n a jb a ra urbo Enschede sendis al la urb- estro de Almelo leteron kun m onbileto de 25 guldenoj, su g e stan te ke aliaj kom pleti- gu tiun sum on, por ke la infanoj de Alme- lo ta m en ricevu sia jn E sp e ra n to lernoli brojn. L a u rb estro prezentis ŝian leteron a!
la u rb estra ro , kun la rezulto ke la urbes- tra ra n o j tu j k olektis in te r si 37 guldenojn.
Pli poste iu anonim a filan tro p o donacis la an k o ra ŭ m a n k a n ta jn 43 guldenojn, k a j sek ve la E sp e ra n to ku rso por infanoj en Alme lo nun povas kom enciĝi.
Grava funkcio de Esperantaj tradukaĵoj.
Cefioslovaka p res-ag en tejo CTK. kom u- nikis a n ta ŭ nelonge :
A1 Moskvo venis ĉina verk isto Mao Dun.
Li k la rig is al in v itita j ĵu rn alisto j la nun- tem p ajn problem ojn en Cinujo. P aro lan te poste pri rila to j de Ĉinujo al unuopaj lan- doj, Mao Dun diris pri Cefioslovakio : Ce fioslovaka R espubliko esta s por Cinujo mo- delo de d e m o k ra ta ŝtato. Sed ni ĉinoj inte- resiĝ a s a n k a ŭ p ri la k u ltu ra vivo ĉefioslo vaka, pri kiu ni in stru lĝ a s pere de anglaj, fra n c a j k a j E sp era n ta j tra d u k a ĵo j. (jm )
Niaj karaj infanetoj
P asis m u ltaj ja ro j post m ia la sta artiko- leto en E sp e ra n ta gazeto. 'ia m m i hodiaŭ relegis la artikolon de fraŭ lin o E rik a Linz, Brazilo, en « E sp era n to In te rn a c ia » 3/47, mi decidis ra k o n ti iom ete p ri m ia filineto Eliza, kiu p aro la s flue dane k a j esperante.
T rian lingvon, la germ anan, ŝi kom prenas bone.
De kiam mi e s ta s E sp era n tisto , mi ĉiam diris : « M iaj infanoj parolos E speranton tu j !» B onŝance m ia edzino parolis Espe ran to n ja m a n ta ŭ n ia geedziĝo. Dum mul ta j ja ro j ni ne havis infanojn. Fine, la 29 -an de decem bro 1943 alvenis n ia filineto Eliza.
Cis la fino de la m ilito mi du aŭ tri tag o jn m onate estis hejm e. A m iko mia, cetere an k a ŭ tre bona k a j tre m alnova esperantisto, ek in stru ad is la infaneton en d an a lingvo, longe a n ta ŭ ol ia infano k ap ab lis form i vortojn per la buŝo. L aŭ lia, al mi im pona m etodo de m o n trad o k a j dem andado, mi ek in stru ad is ŝin en E speranto. M iaj edzino k a j am iko tu te ne ŝa tis m ian « laboron » kun la infano. Ili tim is tro a n streĉon de la e ta cerbo. P o st n u r tre m a lm u ltaj provoj dc m ia flanko, la knabineto flue kom prenis min. K un g ra n d a intereso ŝi sekvis k a j m ian am ikon en d a n a lingvo k a j m in en E speranto.
Venis la unuaj k la ra j v ortoj el ŝia buŝo, k a j venis la un u aj frazoj. L a u nua perfek- t a frazo, kiun mi aŭdis, estis : «Papi (p aĉjo ), la pupo esta s dolĉa. » Mi ne scias, ĉu ŝi a n ta ŭ tiu ta g o parolis tu ta n frazon en dan a lingvo, sed mi ne kre das. Ne ja m trija ra ŝi k la rig is al mi : « Papi, mi s ta ra s su r la planko, sed mi fa la s sur la plankon. » Ni levu n ia jn ĉapelojn, gesam lingvanoj !
L a 4 an de ja n u a ro 1947 mi forlasis m ian fam ilion en Danio k a j vojaĝis al H am bur go. N un m iaj edzino k a j am iko kom prene- ble fa ra s ĉion p or n u tra d i la anim on de la e ta esperantistino. La infano ja parolu E sp eran to n , kiam mi revidos m ian fami- lion.
Cu ne estas interese ? Mi petis m ian edzinon skrib ad i al mi dane. Ŝiaj du unuaj leteroj estis danlingvaj, sed ĉiuj postaj es ta s sk rib ita j esperante. Mi m em a n k a ŭ pre feras uzadi E speranton.
E n letero de 19.2.1947 m ia edzino sk rib as:
K aj fine iom p ri n ia « g e n i a » knabino.
F oje ŝi sidis su r la k u ire ja tablo k aj paro lis kun H erm ann en E speranto. Ili parolis p ri la bildo, kiu e s ta s en la koridoro de H erm ann. Li diris: « L a knabo estas gaja. » E liza dem andis : « Kion sig n ifas gaja ? » H erm ann respondis : « Glad ». P o st iom da pensado k a j rig ard o al la bildo ŝi diris :
« Onklo H erm ann, m algaja do signifas sur.
Sed la knabo ne esta s sur. »
Ni ofte iegas la Busch libron k a j plej ofte mi k a n ta s esperante. Ŝi ta m en nun paro las tre flue, eĉ foje tro rapide. O fte mi ne tu j kom prenas, ĉ a r ŝi p aro la s m alklare. ŝi ja m kom encis in stru i ! ! A1 s ino Nielsen ŝi foje d iras : « D iru butero, seĝo, tablo ! » aŭ simile, k a j donas la ĝ u sta jn klarigojn.
*
L a 20 an de m a rto ni ricevis fileton. K iam mi unuan fojon vidos lin ? K iam mi po vos venigi m ian fam ilion en la m izeran H am burgon ? Korpe m ia fam ilio en Danio ja f a r ta s m ulte pli bone ol ĉi tie, sed mi tre ŝa tu s tu j a n k a ŭ e sp eran tistig i m ian fi leton. M iaj infanoj ĉiel vivu de la naskiĝo m ondane k a j ne naciane.
Cu do esias m alfacile in stru a d i frem dan, a ŭ d uan lingvon, al infano ? L aŭ m ia sperto tu te ne. L a infano ĵa ne « lernas ».
Ci n u r k o n sta ta s, ke onklo H erm ann kom p ren as tiel, panjo tiel k a j paĉjo tiel. K aj la infano a g a d a s laŭ tiu sperto. G fte Eliza venis al mi k a j parolis dane. Je m ia : « Sed, k a ra mia, ĉu vi forgesis, ke paĉjo ne kom p ren as la d anan lingvon ? », ŝi sen ia m al facilaĵo tu j daŭrigis esperante. Je n verŝajne k u ŝa s la m alfacilaĵo, k iun la plej m u ltaj g ep a tro j ne sukcesas m a jstri. Eble ili en la m om ento de la in fan a alparolo ne havas tem pon, eble ili estas lacaj, kaj tia l ili res pondas en sia n acia lingvo. P oste ili jam povas entom bigi siajn esperojn pri Espe ran to n p aro la n ta j infanoj. In fan o povas du aŭ p lu rajn lingvojn n a tu re m a jstri nur, se ĝia anim o k vazaŭ vekiĝas sam tem pe en la diversaj lingvoj. A n sta ta ŭ vidi en !a m a teno de sia vivo nur, ni diru bluajn plen kreskulojn, ĝ i vidas bluan, flav an k a j r u ĝan. Mi ne kredas, ke oni post la vekiĝo de la kritik em o (racio ) povas e k n u tra d i in fanon « n a tu re » en k a j p er dua lingvo. Se oni ne p ro fitas por la e sp eran tistig o la plej u nuajn jaro jn , oni eble prefere atendu, ĝis la infano k a p a b la s legi k a j skribi. Sed tion mi povas diri al vi, k a ra j g ep a tro j, por la bebo vi solaj fa ra s la laboron. K iam la infano estos pli aĝa, vi am b aŭ ege ŝvitos.
K iam m ia fam ilio venos en H am burgon, m ia edzino dum la ĉeesto de la infanoj ĉiam parolu dane, mi parolos esperante, k a j en la lernejo la infanoj parolos germ ane.
Se la so rto estos fav o ra al ni, ni eble per la novaj generacioj vidos pli saĝ.an mondon.
AUGUST W E ID E , H am burgo.
La m orto forprenis
s anon Marcel Som erling, 50 ja ra n ŝ ta t in- ĝenieron en Nieuvvpoort, Belgio, la 5.5.1947.
Li e sp eran tistiĝ is dum la u n u a mondm ilito.
E n Nieuvvpoort li loĝis de 1929 k a j gvidis tie m u ltajn kursojn. D iversu rb aj sam idea noj ak o m p an is lin al lia la s ta ripozejo. (L a unua edzino de s ro Som erling, esp eran tis tino de 1913, pereis pro bombo je la fino de la la sta m ilito. Ili estis g ep a tro j de ĝem elaj knabetoj nun tri k a j d u o n ja ra j.)
Sekve de operacio fo rp asis la 1.5.1947 s ano Gabriel Saurin, e sp eran tisto de 1933, abonanto de Heroldo, m em bro de IEL , UL k aj Esp.-Abundo, k a sisto de la Esp. grupo de M arseille (F ra n c u jo ), 72 ja ra . Ce la en terigo la prez. de la grupo H. Bourdelon diris k elk ajn vortojn en E speranto, en ĉe esto de la filino de 1’ m ortinto, fervora sam ideanino, k aj aliaj gesam ideanoj.
I Junio 1947 Heroldo de Esperanto N-ro I I (1070) paĝo 3 H U N G A R A INFANURBO.
Apud la h u n g a ra vilaĝo H ajduhad- haza e sta s a ra n ĝ ita « In fa n u rb o » en iam a m ilitista b a ia k -te n d a ro . Nun- ternpe vivas tie 270 infanoj, kies 80 procentoj ne h a v a s g e p a tro jn . Ili es- ta s sa n a j, bone n u trita j, kvankam nesufiĉe v e stita j. L a urbo a p a rte n a s al la infanoj. Ili lab o ra s m em por ĝi, ili se n ta s tio n k a j konscie kunagas.
L a « u rb eto » ne h a v a s barilojn, sed ekzistas « urbpordego ». L a infanoj m em o rg an iz as la kom unum an vivon k a j la in te rn a n ordon. Ili e le k tas «ur- bestron», la nu n a e s ta s dek d u jara.
h unkeias in fa n a j po iicistaro k a j ju- g ista ro . O kazis ju ĝ e ja pritrakcado, kiam la « g e ju ĝ ista ro » serioze okupi- ĝis k un la arero de « pekinto », kiu volis fo rk u ri, d e k la ra n te kalum niojn k o n tra u la urbeto, por re iri al sia — e n m izero v iv an ta — fam ilio. La ge- knaboj k o rtu ŝe provis sincere p n - t r a k ti la aferon, defendi la « peku- lon », ĉ a r ebie iii ne e stis suriĉe ami- k a j k a j am plenaj k o n tra ŭ la knabo dum iia keik sem ajn a ĉeesto en iiia rondo.
itin la u rbeto fun k cias in fa n v a rte jo k a j iernejoj, kelk aj in ia n o j p retig as po r r a n g i m struiscoj. iviajstroj
e u u -k a s en iab o rejo j tiu jn , k iu j volas esti su isto j, iig n a jisio j kcp. b e a ia m staia- jo j e s ta s prim icivaj. nin ia « ierncani- Droj » e sta s pro p re f a r ita j ei objek- to j ia meDioj, ei konsei vkestoj la ben- koj, eu kon serv o sk ato lo j ia m kujoj.
tn s tr u iio j inankas, k a j oni tam en ler- nas. L<a gvid an to j x a j in stru isto j,
kiuj
d ire k ta s k a j k o n su a s ia lnranojn, vivas an k a u sirnpie, m airiee. n,n m a c am o reto e sta s n u r lito, se a in an k as taoio, sego, sra n k o po r ia piej nece- sa j, m aim u itaj nav ajo j.
n a « u rb eto » p n z o rg a s m em sian n u tra jo n . Ai ĝi a p a rte n a s 180 a k r e o j;
om h a v a s bovinojn, p o rk o jn k aj ku- niklojn. Se oni a k iro s la nun postuii- tan, ai. ia iam a ten d a ro a p a rte n a n ta n te rito rio n de pliaj 720 ak reo j, om po- vos p iiaitig i ia « io ĝ a n ta ro n » al luOO lnranoj. Oni ja m rondis p ro d u k ta n kooperativon. L a k u ra c is ta n servon p ienum as ei p ro k sim a urbo O ebrecen tr i k u ra c isto j m em vole k a j senpage, lli v izitas la u rb eto n ĉiudim anĉe. isu- d a p e sta j uzinoj k aj ties la b o risto j senpage p re tig a s la e ie k tra jn m staia- jo jn kun akvokonŭukado. Oni havas ja m du bancam brojn k un po 4 kuvoj.
L rim itive, lu k ta n te , sea kun amo k a j bonvolo k u h iab o ra s tie plenaĝu- loj k aj m ia n o j. Sed necesus nelpo por piua evoiuo ; m stru m e n to j, lloj, naj-
ioj
, u z ita j v e sta jo j, sk rib n o j, papero, libroj, iuŭiioj ;
C erte e s tu s benige k a j instige, se an k a ŭ e s p e ra n tis to j sendus donace- to jn , k u ra ĝ ig a jn iete ro jn , iernoli- brojn, pro p o n an te korespondadon k a j in te rrila to n kun la in ran o j k a j plia- ĝuroj en E sp e ra n to . J e n la adreso : G yerm ekvaros (In fa n u rb o ), H ajdu- hadhdza.
N.V.
lom pri arto :
Negraj « kantoj spiritecaj ».
Se oni dem andus : Kiu artform o, indiĝena en Usono, e s ta s plej spontanea, plej origi- nala, plej bela k a j piej k o rtu ŝa ?, la res - pondo sen m u lta hezito devus esti : L a re ligiaj k a n to j de usonaj neg ro j k a j duonne- groj, gefiloj k aj genepoj de 1’ a n ta ŭ a j skla- voj. L a an g la nomo, ĝenerale a p lik a ta al tiu j k antoj, povus esti plej la ŭ lite re tra d u k a ta « sp iritecaĵo j ». L a m elodioĵ k aj tre sim plaj vortoj h av a s fo lkloran devenon, sen a ŭ to ra nomo. Tam en, en la nuna ge neracio, m u lta j el tiu j tra d ic ia j k an to j estas plibeligitaj k aj a ltig ita j ĝ is b e la rta nivelo per sim plaj harm o n iaj ara n ĝ o j, ĝ enerale kom ponitaj de k le ra j n e g ra ra s a j m uzikis toj. K aj la plej k u ltu rita j el la n e g ra loĝan- ta ro fiere a k c e p ta s ilin, kiel a p a rta n kon- tribuon de ilia popolo al la k o ra k a j a r ta vivo de la nacio.
Se plue oni dem andus : K iu ra s a ono en la usona lo ĝ an taro e s ta s plej longe k aj plej m ulte su fe rin ta ?, la respondo sen m u lta hezito devus esti : L a a n ta ŭ a j sklavoj k a j ilia idaro ! Ĉar eĉ en la okdek ja ro j post em ancipiĝo, ili ne e s ta s ĉie ricevintaj ega- lecon de tra k ta d o , de civilaj k a j ekonom iaj rajto j.
Tiel estas. Sed la ra ssp irito de 1’ usona afiik d e v e n a civ ita n aro p ru v is sin pli fo rta ol ĝ ia j m alfaciloj. Tion a te s ta s la espere- mo sin e sp rim a n ta per la « sp iritecaĵoj ».
E ' larm oj reb rila s rideto k a j ĝojo. E1 am a- ro elvenas dolĉo. E1 kom pato, bezonata por ili mem, elvenas kom pato por aliuloj, k a j sim pla fido je Dio. E1 m alfaciloj k a j elŝaki- ĝoj (m etafo re p a ro la te ) elvenas tia sinte- no, ke eĉ m odestaj venkoj aŭ sukcesoj al- p ren as al si kvaliton de n em alg ran d a kon- tentigo.
T ia e s ta s la enigm o de vivo.
E R N E S T DODGE.
La le te ro de M athild e Rathenau
A n taŭ 25 iaroj, en Junio 1922, estis m ur- d ita la g e rm a n a m inistro por ek ste ra j afe roj, W a lte r R athenau. Trem o de abom eno tra iris la mondon. P o st longa ĉasado oni encirkligis du el la tri m urdintoj en ger m an a kastelo. K iam la policistoj p enetris en la k o nstruaĵon, ili am baŭ, n om itaj K ern k a j P ischer, m em finis sian vivon. L a tria m u rdinto nom iĝis Teschow. L ia fam ilio tran sd o n is lin al !a aŭ to ritato j.
E stis en tiu m om ento, ke la m a lju n a sin- jorino R athenau, patrin o de la m urdito, sk rib is leteron, kiu restos k o n se rv a ta en la historio de la hom aro kiel lum a flam o en la n okto de hom a egoismo k a j m alam o, en kiu v ag a s la hodiaŭa generacio. L a p atri n.) de R a th e n au d irek tis sian leteron al la p atrin o de Teschow, de tiu homo kiu m urdis ŝian filon, k a j en la neesprim ebla ĉagreno pri la perdo de sia g ra n d a filo ŝi skribis :
« P len a de nedirebla kom pato mi donas al vi la m anon, al vi, la plej m alfeliĉa el ĉiuj patrinoj. Diru al via filo, ke mi pardo n as lin, kiel Dio lin pardonu ! Ke li konfesu libere a n ta ŭ la s u rte ra juĝisto k a j pentu a n ta ŭ la ju ĝ isto ĉiela. Se li estu s vere ko- n in ta m ian filon, tiun plej noblan el ĉiuj ho moj, li estu s d ire k tin ta la arm ilon plivole k o n tra ŭ sin m em ol k o n tra ŭ lin. »
Teschow estis k ondam nata. P o st kvin ja ro j li estis liberigata, pro tio ke li bone kondutis en la m alliberejo. De tiu momen to neniu plu aŭdis pri la m urdinto. J a ro j pasis. L a homo, kies nomo iam ap e ris sur la Ĉefaj paĝoj de la tu tm o n d a gazetaro, tu- te fo rg e siĝ is... ĝis k iam venis tago, en kiu, ie en A friko, okazis io, kion neniu verkis- t;> k u ra ĝ u s fantazii.
En la F re m d u la Legio estis se rv a n ta iu Tessier, a d ju ta to en subbataliono. Anon cis sin nove alv en in ta soldato. Oni kondukis lin al la a d ju tan to . Je n por ricevi ordonojn li p rezen tas sin : «Legia soldato R athenau.»
A d ju ta n to T essier palegiĝis, leviĝis kaj diris : « ĉ u vi estas fam iliano de la a n ta ŭ a g erm a n a m inistro, kiu estis m u rd ita ? »
« Jes, a d ju ta n to ,» respondis la nov-alve- ninto, « m i e s ta s lia nevo. »
LA V O Ĉ O DE L' POPOLO.
Dano rigardas la unikam popol-tribunon
en Hyde Park.
H yde P a rk en Londono estas g ra n d a kiel bieno. En ĝi e s ta s loko por la rĝ a j razenoj, lagoj k aj eĉ a rb a re to j. Ŝafoj sin p a ŝta s pace in tcr p ro m en a n taj homoj. Scd por tiu, kiu ne serĉas la ripozon, plej interese estas vi zito ĉe la fa m a angulo (th e corner), kie vet paro las la popolaj oratoroj. Ĉiu, kiu sentas em on p arto p ren ig i aliajn en siaj ĉagrenoj, povas tran k v ile ekparoladi ĉe « la angulo »
- ĉiam ab u n d as aŭ sk u ltan to j.
L a orato ro j k u n p o rtas aŭ luas ĉe la enirejo — altan , s tra n g e ta n podion, kiu plej m ulte sim ilas al ŝtu p a ro de p entristo aŭ fen estro purigisto. Afiŝo e s ta s lokig ita sur ĝi por voki la aten to n pri tem o aŭ mo vado ; la o rato ro digne su rg rim p as la « tri - bunon », g e sta s per la m ano k a j kom encas jcno :
G esinjoroj ! K iam mi ek p a ro las de tiu ĉi platform o (!) hodiaŭ, cstas pro tio, k e...
P asin tso m ere mi a ŭ sk u ltis vesperon post vespero al Jones k a j lia fra k a s a k ritik o de a n g la im periism o. F a k te okazas, ke liaj okuloj subite rig a rd a s al diversaj direktoj, sed lia rig ard o ĉiam m o n tra s mildon k a j kom prenem on Mi kredas, ke mi neniam aŭ sk u ltis hom on orato ri pli lerte sen dentoj en la buŝo. Kom ence sonas iom obtuze, kva zaŭ tr a kam entubo, sed post iom da in ter rom poj flan k e de la publiko Jones estas su r nivelo ku n si mem.
Mi tre ŝ a ta s Jones, k aj la kaŭzo estas, ke li esta s dem okrato. E sta s eble, ke liaj kelk- foje tre a k ra j vortoj ne tu j p rav ig a s tiun aserton, sed la fa k to j sufiĉe konvinke pa- rolas. Li ne n u r pacience eltenas la orkes tro n k aj centversan k an tad o n de la sav- arm eo en d istanco de 20 m etroj dekstre, sed li ĉiam a ŭ s k u lta s al eĉ la plej stu lta inter- rom po en bonvolem a indulgo.
Iun vesperon d ik e ta virineto tu te neglek- tis la lim ojn de deco. Si in terro m p ad is per voĉo tiom k ria n ta , ke eĉ la sav arm eanoj sentis sin m alag rab le tu ŝ a ta j meze en sia atestado. Sed kiel mi diris, . ones estas dem okrato. Li invitis la m atronon sur sian k ad u k a n « p latform on ». ŝ i bonege s ta rtis per to re n ta vortfluo, sed bcdaŭrinde post duona m inuto m alap eris ŝia d e k s tra kru ro t r a la ŝtupoj de la oratorejo, — akcidente to, kiu kom preneble iom ete m alordigis Ŝian arg u m e n taro n . Sed Jones ne a p a rte n a s al tiu k ateg o rio de homoj, kiu k rude k a j m al gran d an im e p ro fitig as al si n efavoran as pekton de kontraŭulo, li tutsim p le lokigis la dikulinon pli sekure, k a j nun ŝi eklaboris kiel lokomotivo.
Mi kon tro lis m ian horloĝon, k a j verdire ŝi havis sufiĉe d a vaporo por ses m inutoj.
Dum tiu epoko ŝi fa k te sukcesis finm ueii Jones, la sav arm eon, la kuponsistem on kaj l l vivisekcion krom konfesi k elk ajn perso n ajn pekojn k a j k o rtu ŝe rekom endi lokan relig ian sekton.
P ost kiam ŝi perdis la spiron, Jo n es de- nove e k s ta ris k a j rim ark ig is, ke la ĉefa p a rto de ŝia parolado ne tre m ulte rila tis al la a n g la kolonia politiko, sed ke ĝi ce tere ŝa jn is al li tre interesa. Se neniu kon- traŭ u s, li volonte daŭrigus.
Mi tu rn a s m in dum k elk aj m om entoj al la rep rez en ta n to de « Eklezio de la S an k ta T riu n u o », h a ro riĉ a apostolo ku n n u r unu aŭ sk u ltan to . Rekom pence li m e tas la m a nojn su r ties ŝultrojn, b le k an te : « Dio benu vin, Dio benu vin, m ia k a ra . ..»
T ra ro m p in te batalvicon de fa n a tik a j sin jorinoj, kiuj p o rta s su r sidvangoj k a j brus- toj kolosajn afiŝojn, kiuj k ondam nas pe kintojn inferen, mi ĝ u as kelkm inute la a r ton de « la k a n tĝ o ja n to j », vigla rondo de gesinjoroj, kiuj volas savi la m ondon k a j
Tiam e k s ta ris rek teg e la severa, bruni- g ita a d ju ta n to Tessier, k a j dum la ĉirk aŭ s ta ra n to j a ŭ sk u ltis m ortsilente, li diris :
« E sta s necese ke mi fa ru al vi sciigon, R a th e n au : A n taŭ vi s ta ra s unu el la m ur dintoj de via onkio. »
K aj kun e k sc itita voĉo li d aŭ rig is : « Mi estis unu el la tr i homoj kiuj m o rtp afis vian onklon la 24 an de junio 1922 en la R eĝa Aleo en Berlino. M ia vera nom o es ta s E rn s t W erner Teschow. »
Li parolis germ anlingve, supozeble por fa ri k redinda sian konfeson, iris al sia skri- botablo k a j eltiris el leteru jo m alnovan le- tero n fiaviĝintan, la leteron kiun iam skri bis M athilde R a th e n au al lia patrino. « Ci tiu leiero estas m ia plej v alora posedaĵo, » li diris m alrapide.
Teschow p u nsuferis pro sia krim o. Sed an k o raŭ li sentis sin responda p ri tiu ju- nula krim o. Li ra k o n tis al la nevo de sia viktimo, kiel ĉio ŝanĝiĝis en lia interno.
« E n ia m alliberejo mi legis k a j stu d is la librojn de R ath en au , » li diris. « Mi provis regi min, kiel tiu m irinda p atrin o de R athe- nau regis sia jn sentojn, dum ŝi skribis tiun leteron al m ia kom p atin d a patrino. P aŝo post paŝo m iaj pensoj ŝanĝiĝis. L a libroj de R ath en au in stru is m in vidi la afe ro jn en tu te alia lumo. K aj tiu letero iom post iom fariĝ is la plej m u ltv alo ra objekto, kiun mi posedas surtere. L a letero kon v ertis m in k aj savis m ian vivon. »
Tio estis en 1940. En 1941 k a j sekvintaj ja ro j Teschow laboris en M arseille, en mize ro k a j m ortdanĝero. M inim um e sepcent hom ojn li sav is el la m anaĉoj de la Gestapo.
Li helpis ilin forlasi F ra n cu jo n k a j tran si- ri A frikon. K iam aniere ? N eniu scias. Sed esploradoj lilarig is ke la nom bro verŝajne estas eĉ pli granda.
Teschow m alaperis. Ĝis nun neniu plu aŭdis pri li. Eble )i e s ta s ie en A friko, eble li mem finfine fariĝ is viktim o de la Gestapo, kiun li k o n traŭ b a talis.
Sed lia nom o vivas en honoro. La letero de sinjorino R a th e n au fruktodonis.
T ra d u k is B. C O SIJN SE.
doni al ĝi d a ŭ ra n pacon per kom una kan lado.
Jen negro tre inteligente sk u rĝ a s Ja an glojn pro la rask o n flik to j en la imperio.
N otinde estas, ke, kiam a ŭ sk u lta n to iome te tro ak re in terro m p as lin, la negro estas p ro te k ta ta de la publiko. Li ra jtu libere paroli !
Je n ju n a hindo en n ac ia kostum o am asi g as arg u m e n to jn por hin d a sendependeco ; jen seriozuloj, jen m okantoj, je n poero de k la m an ta p ro p ra jn verkojn k a j la senm or ta ĵo jn de S hakespeare, Shelley k a j Byron.
L a rav itaj a ŭ sk u lta n to j falcte ne rim ark as, ke la streĉe p a rk e ru m a n ta poeto ne tu te uiskrete sin g ra ta s kelkfoje en m a lan taŭ a, ne tu te deca loko.
Ciuj poiitikaj p artio j plus unu esta s re- p re z e n ta ta j en la popola forum o de H yde Rark. Oni ra ko n tis ai m i, k e a n ka ŭ la es- perantistoj k e lk fo je laŭtiijus sian voĉon en la m ik sita lioro. Mi nu r povas esperi, ke ili povas sukcese k cn k u ren cl k o n tra ŭ k a ra m a lju n a Jones !
L a angloj ŝajne tre ŝ a ta s diskuti, k a j en ilia debatem o esta s m ik sita g ran d a porcio da hum or senso. Mi ne dubas, ke ĝi estas ĉefa tra jto de la an g la dem okrateco. E n la ily d e P a rk angulo piene vivas la g a ja rido, la i r a i a replikem o, la k u ltu ra d o de elok vento, retoriko, kiujn belajn k valitojn oni povus supozi esti p erd itaj kun la an tik va Ateno.
POU L THORSEN.
Aventuro surbicikla en Nederlando.
A n taŭ la vizito de n einvitita n ajb aro mi posedis kion nederlandano ĝ enerale pose das (aŭ alm enaŭ posedis !) : biciklon. P er ĝi mi trav iv is kelkajn aventurojn. P ri unu el ili mi rak o n to s al vi.
N oktiĝis, k a j mi an k o ra ŭ estis biciklanta.
Subite mi vidis su r la porbiciklada vojeto blankan aĵon k o n tra ŭ la m alhcia fono. Mia unua intenco estis, veturi tra n s la aĵon, kiun mi supozis fo rĵe tita gazeto. Vi ja scias, ke en la hom oj dorm etas la em o ruinigi objektojn m aldanĝerajn. Nu, en unu mo- m ento tiu emo ekvekiĝis en mi, k a j mi estis m alafable p ritra k to n ta la supozitan gaze ton. T am en ... lastm om ente mi pripensis ke tia kaprico ne ĉiam e s ta s sendanĝera.
« F re m d a objekto » povus kaŝi sin en la pa pero, k aj mi do ĝu statem p e decidis ĉirk aŭ veturi la b lankan m isteron. En la sek v an ta m om ento mi benis m ian la sta n decidon, ĉa r nun mi ekvidis ke la blankaĵo ne estas g a zeto sed ... paro da belaj b la n k aj lignoŝuoj, kaj ke en ili s ta ra s k am p aran o ! Mi eĉ for gesis saluti, k a j mi p rete rv e tu ris kiel rapida ŝipo en la nokto.
A. D. VERDARANO.
RIDO SANIGAS.
LA NOVA MONDO ANTAtJ DU CEN T JA R O J.
N ovalveninto : U nu rego tu ŝis m ian avon sur la kapon per glavo k a j fa ris lin duko.
M aljuna koloniisto : Tio e s ta s nenio. Unu foje indiano fra p is m ian onklon sur la ka pon p er hakilo k a j fa ris lin anĝelo.
STULTULO.
- Mi vidis la unuan ak to n de la dram o, sed ne la duan.
— Kial ne ?
- Mi ne povis atendi tiel longe. S ur la program o estis p re sita : D ua a k to post du jaroĵ.
C E R TE LI ESTAS.
V irino alp aŝis policiston, kiu fa ris sian rondiron, k a j diris : « Ho, oficiro, jen e s ta s viro kiu sekvadas min ; li certe e s ta s ebria.
L a policisto k ritik e rig ard is la virinon k a j respondis : Jes, certe li e3tas ebria.
T ra d u k is E. E. YELLAND.
L. C. Deij :
A1 ia juda foririnto
Li fe rm is la kofron, m anprem is — adiaŭ ! S en ia protesto li iris ... Hodiaŭ
m i tion kom prenas : li povis nur iniri, ke m i, la kristano, lin lasis foriri.
K u n kapo k lin ita la kofron li portis.
L i iris la vojon al A u sch w itz* ) ka j m ortis sen ia protesto ... Li povis nur m iri, ke m i, la kristano, tin lasis foriri, K a j iam ta filo k u n filo parolos, k a j tiu dem andos, la veron li volos.
La mia silentos ... k a j povos nur miri, ke m i, lia patro, lin lasis foriri.
N i se n tis kom paton k a j m onon ko lektis, dum k e ik a j el ni la infanojn p rotektis.
Sed A u sc h w itz E K Z IS T IS ! N u, kion plu diri f
K e m i k a j ke vi ... ni lin lasis foriri.
I El « ilfoi^rando R evuo ».)
*) A uschw itz (p r.aŭ ŝv ic), la pola Oswie- cim, estis la plej g ran d a eksterm ejo de la n. s. reĝim o, en kiu pereis an k a ŭ m u ltaj el niaj gesam ideanoj.
Salto el dlteco de I 2.800 metroj.
L a lastatem p e pli ol norm ale m u ltaj aero- p lan aj akcidentoj p ru v as nenion k o n traŭ tiu plej rnoderna speco de trafikilo. Ili n ur p ru v a s ke estos necese apliki ĉe ĝi anko- ra ŭ pli tr a la jn se k u rig a jn in stala jo jn k a j pli severajn kontrolrim edojn. E stu s stulte opinii ke la hom a in telek to ne sukcesus eitrovi tia jn pliajn se k u rig a jn rim edojn.
S perto m o n tra s ke p resk a ŭ ĉiuj akciden- toj o k az as aŭ tu j post la s ta rto aŭ, anko- ra ŭ pli, ĉe la alten ĝ o . Dum la aviadilo es- ta s en la aero, t.e. dum la efek tiv a flugado, akcidentoj p resk aŭ ne okazas. K aj se ta- m en okazus akcidento, ofte ekzistu s an- k o raŭ ŝanco k a j espero sin savi per p ara - ŝuto. Dum la m ilito m u ltaj av iadistoj povis sin savi per sa lto k u n paraŝu to , kiam llia flugm aŝino estis tr a f ita k a j fa riĝ is neseku- ra.
Leviĝis la dem ando, ĝ is kiu alto estu s eble elsalti el flu g a n ta maŝino, sen dan ĝero pro la g ra n d a m alvarm ego re g a n ta lie supre. Ekzem ple, ĉu oni povus elsalti en alteco de pli ol 10.000 m etroj, supozite ke oni estu an k a ŭ speciale v estita por tia alto ?
L a respondo e s ta s : Jes, certe oni tion povus. Sed oni ne devus tu j m alferm i la paraŝu to n , alie la falo ĝ is la te ro daŭrus tro longe. Se oni sa ltu s el alteco de 12.000 m etroj, la falo d aŭ ru s 20 m inutojn : post la unu aj 10 m inutoj oni troviĝus an k o ra ŭ 5000 m etrojn alte, k a j tiel longe homo ne povas resti v iv a n ta en tiel a lta j regionoj.
R u sa m ajoro Vasili R om anluk sa ltis el alto de eĉ 12.800 m etroj, sed li m alferm is la p ara ŝu to n ne pli fru e ol ĝ is li atin g is 800 m etro jn super la tero. L a m a lv an n o ĉe 12.800 m etro jn estis 53 Celsius gradoj, kaj R om aniuk kotnpreneble an k a ŭ estis « en p a k ita » en speciala vestaĵo. M ajoro Ro- m aniuk havis ĉe la unuaj 12.000 m etroj m eznom bran falrapidecon de 180 kilom etroj hore k aj falis en tu te dum k v a r m inutoj.
C erte oni devas esti sufiĉe k u ra ĝ a k a j m al- v a rm sa n g a por en tre p re n i tia n saltegon.
Dum la unua minuto, R om anluk falls ĉ.
6000 m e tr o jn ; kom ence senkonsciiĝlnte, tium om ente li supozeble ja m rea k iris la konscion, tlel ke li k ap ab lis observi siajn in stru m en to jn kaj, en la ĝ u sta momento, m aiferm i la paraŝuton.
TAKH.
* * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *
EKZAMENU VIN MEM ! Respondoj
al la demandoj en la pasinta numero.
66. a ) Enciklopedia V ortaro G erm ana-E s p e ra n ta de E. W Uster ; b) Ne ; aperis 4 k ajero j (ĝis « K o rn o » ),
67. a ) En Edlnburgo ; b) L a 18 a.
68. Zam enhof naskiĝis la 15.12.1859 (li mor- tis la 14.4.1917) ; b) L a U.K. 1921 oka zis en P rago (1920 en H ago) ; c) Rom a- nal estas projekto de H. M ichaux (1909).
69. Tiu neordinara, fum a briletado, sam - tem pe m a lk la ra k aj travidebla, kiu es- ta s la stra n g a sekreto de la Rivero Ta- mizo, pli kaj pli heliĝis de sia grizeco ĝis brileco, dum la suno leviĝis al la zenito super W estm inster, k a j du viroj tra n siris W estm inster Ponton. («La nai veco de P a stro Brown », p. 201.) 70. a ) rigide ; b) ja ro j ; c) pomojn.
Novaj demandoj kaj taskoj.
71. a ) P ri kiu e k stereŭ ro p a lando aperis riĉe ilu strita libro en E sp e ra n to ? b) Kiuj esta s ĝiaj aŭ to ro j ?
72. E n F ra n k fu rt a.M. refondiĝis G erm ana E sp eran to Asocio ; en kiu ja ro k a j en kiu urbo ĝi fondiĝis unuafoje ?
73. K orektu la era ro jn en la se k v an ta j tito- loj : In te rn a c ia E sp era n to F ederacio ; U niversala E speranto-S ocieto ; Senna- cia Asocio T utm onda ; In te rn a c ia K ato lik aro ; B rita E sp e ra n to Asocio.
74. Ŝercdem andoj : a ) Kiuj literoj estas necesaj por violonisto ? b ) K iuj literoj estas plej d an ĝ eraj por ŝipo ?
75. K orektu la se k v an ta n frazon, kiu en- h a v a s 16 era ro jn :
E1 gutojn fa riĝ i m aron ; sed se ĉio kon- ze rv as lia g uto en sian poŝon, d ira n ta
« la m aron fariĝ o s an k a ŭ sin m iaj gu- to », — tiam nenio estos ebla fari.
Er. D im net :
N eniam legu, ĉiam stu d u ! Schopenhauer :
Ne legu, pensu ! Oliver W endel H olm es :
E sti 70 jaroj, ju n a, estas pli g aje k a j es- perplene ol esti a ĝ a 70 jarojn.
T eresa YeUand :
D em andu : Kiom ju n a vi estas ?, sed ne:
Kiom a ĝ a vi estas ?
