Błaszczyk Władysława

1

S P IS Z A W A R T O Ś C I T E C Z K I — 8 .X O s -4» ^ C Z , y l < w

z .o -v y\ - .*.. L L : f c o / r r v i ? k ^ > T T ...

...X . 3 0 1 Q . J U S K

I. M ateriały d o ku m en tacyjn e

1/1 - relacja w ła ś c iw a ^ ' i.0 ^ <b. A ^

I/2 - dokumenty ( s e n s u s t r i c t o ) dot. osoby relatora*^ic. £4/ t S. / ' ^ t I/3 - inne materiały dokumentacyjne dot. osoby relatorsf' ^ i ^ ^

II. M ateriały u zu p ełn ien iające relację

III. Inne m ateriały (zebrane przez „relatora”): J M. 8 , 5 . A- 8

111/1- dot. rodziny relatora^ ^ - ■' ' ^ ^ III/2 - dot. ogólnie okresu sprzed 1939 r. —

III/3 - dot. ogólnie okresu okupacji (1939 -1945) '— ' III/4 — dot. ogólnie okresu po 1945 r. __

III/5 - inne... —

IV. K o resp o nd en cja

V W ypisy ze źró d eł [tzw.: „nazwiskowe karty informacyjne”] ]J

VI. F o tografie

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

SCHEMAT RELACJI WOJENNEJ SŁUŻBY KOBIET

A. Relacja o własnej służbie w ojennej, odbytej w latach 1939-1947. zarów no v\ kraju jak i wojsku polskim za granicą

B. Relacja o w ojennej służbie osoby nieżyjącej

Relację prosim y sporządzić w sposób opisow y, uwzględniając punkty schem atu, ale nie rozdzielając opisu na poszczególne punkty. Jeżeli relatorka służyła zarów no w kraju nie tylko w AK.

ale i w innych organizacjach konspiracyjnych w kraju i zagranicą, relację należy ująć chronologicznie z kolejnym opisem służb} w poszczególnych form acjach. W razie nie posiadania pełnych inform acji prosim y o podanie danych fragm entarycznych.

I. DA NE O SO BO W E RELATORK1 (osoby, której relacja dotyczy) ^ —

1. N azw isko (rodow e i następne z datam i zmian), im iona ^ ^ ^ ^

la. pseudonim y. ^ - 2.w l < ? i//

lb . używane nazw iska fałszywe. ^ o

2. Data i m iejsce urodzenia (m iejscow ość, powiat, w ojew ództw o). ‘

3. Im iona rodziców , nazw isko rodow e m atki, dane o aktyw ności zaw odow ej i społecznej rodziców^ _

rodzeństw o (im iona i daty roczne urodzeń). -z. c U tC

4. Obecny adres osobv składajacej relację, nr telefonu. T r s 1*

II. DANE ŚR O D O W ISK O W E P R Z E D W O JE N N E -u ję te krótko ^

1. Wykształcenie (nazv v szkól i uczelni e ra i lata uczęszczania do nich.) tek****- f * U ± t 10

2. Przebieg pracy zaw odow ej i działalności społecznej. ^ c i L~ -

3. Przynależność do PWK. PCK. ZH P lub innych organizacji przyspasaBiających do udziałuł 1 1 'L^‘l1 w w ojnie (nazw a organizacji, okres przynależności do niej. m iejscow ość. v\ której działała

organizacja, funkcja; wpływ uczestnictw a w organizacji na służbę w ojenną). (C/V W < f

K i J? H, *>>-« Cj

III. UDZIAŁ W KA M PAN II W RZEŚNIOW EJ 1939 r. ^ <Y, $ ^ r ć ^

1. Służba w ojskow a lub udział w obronie cywilnej, przydział, funkcja, m iejscow ości, daty.

* !ł>Vv^

IV. ŻY CIO RY S C Y W IL N Y W LA TACH 1939-1947 - ujęty krótko ry~& tlsl-** <~ć> <-T vM'

1. M iejsce zam ieszkania, rodzina, zarobkow anie, udział w cywilnej sam opom ocy społecznej, udział

w tajnym nauczaniu. -h- ^ o ^ <J>c/K. o ir^u. 4 - ^ u v - y ŁL

V. PR ZEBIEG K O N SP. SŁU ŻBY ŻO ŁN IER SK IEJ W LATACH 1939-1945 - ujęte szczegółow o 1 * 1. Wpływ przedw ojennej działalności na w stąpienie do konspiracji (pkt. II/3). Data i okoliczności _

w stąpienia do organizacji konspiracyjnej. Jej nazwa i zasięg działania. ct 'Vvv ' > ^ f • ^ 2. Kto, gdzie i w ja k ic h okolicznościach odbierał przysięgę, w prow adził bez zaprzysiężenia ?*^ **

3. Teren działania (O kręg. Inspektorat. Obwód; w zględnie w ojew ództw o, pow iat, dzielnica), kolejne i ^ p ^ l - przydziały konspiracyjne - nazwa i kryptonim y kom órki, nazw iska, pseuda i funkcje

przełożonych, nazw iska, pseuda i funkcje innych członków .kom órki. Opis fu n k c jo n o w a n ia .^ *

liczebność kom órki. | -^Zt, ty j~ ^

4. Przebieg osobistej służby, funkcje, odbyte przeszkolenia, w ykonane zadania, udział w akcjach,

zapam iętane adresy, uzyskane odznaczenia. •> 'n.**- £oc.

5. A resztow ania: relatorki. jej rodziny, członków kom órki. Data. m iejsce, okoliczności. Śledztw o. Ł*v-

w ięzienia, obozy, koncentracyjne, jenieckie. Zw olnienie. ^ iL o n ^ ^ ,

Dane o uczestnictw ie w konspiracji członków rodziny, przyjaciół, ‘ u~

2-o..t^u "2. SC. ^ ■-i- t - o i i>Lo k ^

VI. PRZEBIEG SŁU ŻB Y W FO RM A C JA CH ZA G RA N ICZN Y C H ^- szczegółow o I. Dane o form acji, dokładna nazw a i struktura. h~y°> a f >

' u d i^ W o U k . Q__ - T * '" UiiX ^{Z .I} £ ^{<, _}

19

3. O kresy i opis ^olejnych etapów służby zagranicą.

4. O koliczności zakończenia służby-'£agranicznej.

5. P o w r ó t k r a j u lub dalszy pefóyt za granicą.

VII. PR ZEBIEG DZIAŁALNOŚCI W TA JN Y C H O RG A N IZA C JA CH 1945-1947 - szczegółow o

1. U jaw nienie (?). 5. A resztow ania, w ięzienia, inne represje.

2. N azw a organizacji. W spółoskarżeni. N azw iska funkcjonariu-szy

3. O kres i zakres działania. aparatu represji.

4. Przełożeni i uczestnicy.

VIII. D ZIA ŁA LN O ŚĆ POLITYCZNA I SPO ŁEC ZN A w legalnych, niekom unistycznych form acjach funkcjonujących po 1945 r. u ‘b * ^ u & 0 'iS i& O

IX. PR ZEB IEG SŁU ŻBY W I I II ARM II W OJSKA PO LSKIEG O * * L 1

1. N azw a form acji. 3. Przydziały.

2. O kres i m iejsce służby. 4. D em obilizacja.

X. Ż Y C IO R Y S PO W O JEN N Y - krótko ujętv_ - ^ ^ ^ ^ ^ •

1. D alsze kształcenie się. /l c1c/C> N ę S-S- ^

2. W arunki rodzinne. 1 ,z ^ ,

j . Praca zaw odow a i działalność społeczna. rbuJaU^-n^. ‘

4. W pływ służby wojskowej na życie pow ojenne. ^ y 0 , , ^ i j ' w f / 9 ° ^ ' ^ 5. Przejście na em eryturę. 'b / f r w o l . 21-oU'vi w <^rC oU j< ~ZiX 6. D alsza działalność społeczna, kom batancka.

Jeżeli relacja dotyczy osoby poległej lub zm arłej należy podać m iejscow ość i d o k ład n ą datę i okoliczności śm ierci, m iejsce pochów ku, uczczenie pośm iertne. ^ f

■£. ,1? »!> __j *- t<?

D O K U M EN TA C JA (oryginalna, sksero w a n a juff-do zw rotu)

1. D okum enty i fotografie dotyczące przedw ojennego pw i Kam panii W rześniow ej 1939 r.

2. D okum enty, pam iątki i fotografie z okresu ^okupacji, działalności konspiracyjnej. służby zagranicznej, w łasne i członków 'konspiracji. \S i r ^ w i c

3. D okum enty i fotografie z okresu konspiracji lat 1945-1947 (w tym fotografia paszportow a, m oże być w spółczesna).

4. L egitym acje odznaczeń -

5. W ykaz literatury, w której w zm iankuje się o służbie relatorki, o j e j form acji w ojskow ej lub o je j kom órce konspiracyjnej. Jeżeli relacja dotyczy w ybitnej lub bohaterskij kobiety-żołnierza należy podać szczegóły um ożliw iające opracow anie sylw etki - dla przew idyw anego zbioru Sylwetek w ybitnych kobiet-żołnierzy.

n , u W i l j h Ó

data podpis

v _

Relację należy przysłać na adres:

Fundacja „A rchiw um Pom orskie Arm ii K rajow ej". Dział A rchiw um W SK. ul. W ielkie Garbary 2.

87-100 Toruń (teł.: 56/65 22 186: w w w .um .torun.pl/archA K ; e-m ail: a r c h A K a um .torun.pl)

Prosim y o dołączenie do przesyłki znaczka pocztow ego na korespondencyjne p ośw iadczenie jej odbioru przez A rchiw um WSK oraz o ew entualne w płacenie na konto W BK Oddz. T oruń, nr 10 9 0 1506- 4675-128-00-0 daru przeznaczonego na prace archiw alne.

ą 's l - /i

,

' . z s e r s e m

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

xz/3

30

31

32

33

34

35

36

37

38

Warszawa, dnia 0 8 .1 1.2000r.

URZĄD DO SPRAW KOMBATANTÓW I OSÓB REPRESJONOWANYCH

00-926 Warszawa-53, ul. Wspólna 2 / 4 tel. centr. 661 8 6 4 4 , 6618645; fax 6619458

DEPARTAMENT WOJSKOWY

WYCIĄG Z POSTANOWIENIA

PREZYDENTA RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ z dn ia 3 0 p a ź d z ie r n ik a 2 0 0 0 r .

Nr W. 1 1 1 - 1 0 0 - 2 0 0 0

o n a d a n iu p ie rw sze g o s t o p n i a o f ic e r s k ie g o

tyk 'S

L i

lYui/w^vuv, f ,

Na podstawie art. 134 ust. 5 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997r. (Dz.U. Nr 78, poz. 483) i art. 76 u st. 4 ustaw y z dnia 21 listopada

1967r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 1992 r.

Nr 4, poz. 16, Nr 40, poz. 174 i Nr 54, poz. 254, z 1994 r. Nr 43, poz. 165, z 1996r. Nr 7, poz. 44, Nr 10, poz. 56 i Nr 106, poz. 496, z 1997r Nr 6, poz. 31, Nr 28, poz. 153, Nr 80, poz. 495 Nr 88, poz. 554, Nr 121 poz. 770 i Nr 141, poz. 944, z 1998r. Nr 162, poz. 1114 i 1126, z 1999r. Nr 50, poz. 500 oraz z 2000r. Nr 12, poz. 136) oraz w związku z art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 24 lipca 1999r. o szczególnych zasadach, warunkach i trybie mianowania na wyższe stopnie wojskowe żołnierzy uczestniczących w walkach o wolność i niepodległość Polski podczas II wojny światowej i okresie powojennym (Dz. U. Nr 72, poz. 804), niżej wymienieni kombatanci mianowani zostają na stopień :

PODPORUCZNIKA

12. kpr. nie podl. ob. sł. wojsk. LITOMSKA Władysława c. Józefa r. 1926 81- 847 Sopot, ul. Conrada 3

PREZYDENT

RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ /-/Aleksander KWAŚNIEWSKI

PREZES RADY MINISTRÓW

/-/Jerzy BUZEK______________________________________________________

„Za z g o d n o ś ć :”

Władysław WJIĘCEK s t m

KIEROWNIK ^NCĘLARII

39

40

41

42

Gdańsk-Oliwa, dnia 26 marca 2001 r.

A R C Y B ISK U P

M E T R O P O L IT A G D A Ń S K I

SZANOWNYM JUBILATOM

Władysławie i Aleksandrowi LITOMSKIM

pożycia małżeńskiego przesyłam wyrazy arcypasterskiego uznania za wzorowe życie katolickie w myśl zasad nauki Chrystusowej.

Niechaj Pan Bóg za to otacza Czcigodnych Jubilatów opieką i darzy zdrojem łask w najdłuższe szczęśliwe lata.

W tej myśli udzielam całym sercem arcybiskupiego błogosławieństwa.

z okazji 50 - lecia

43

44

45

' t f n

?

Pismo Gminy Ochotnica D olna

N r 8/98

październik 1998

28 RAJD SZLAKAMI PARTYZANTÓW

W dniu 24 września br. odbył się 28 Rajd Szlakami Partyzantów, organizowany przez Zarząd Oddziału PTTK w Krościenku.

W tym roku udział wzięło około 800 osób z 14 szkół średnich i podstawowych z 4 gmin: Czorsztyn, Kro­

ścienko, Ochotnica Dolna i Szczawnica, a z każdym rokiem przybywa uczestników tej imprezy.

Początkowo rajd ten kończył się na Lubaniu, obecnie przeniesiono zakończenie do Ochotnicy Dolnej z u- wagi na to, że jak powiedział Prezes PTTK P. Michał Jtndura „ je s t to wieś oblana potem, łzami i krwią”.

TAJNE NAUCZANIE W

Pragnę podzielić się wiadomościami dotyczą­

cymi nauczania wówczas, kiedy nie wolno było dzie­

ciom i młodzieży polskiej uczyć się niczego poza czytaniem, pisaniem i tabliczką mnożenia.

Mam na myśli czasy okupacji hitlerowskiej, gdzie za zdobywanie wiedzy z zakresu szkoły średniej, nauki historii, literatury polskiej, geografii, można było dostać się do obozu koncentracyjnego.

Nie wystraszyło to jednak patrioty cznej inteligencji i młodzieży, która podjęła pracę tajnego nauczania w całym okupowanym kraju.

Również w Ochotnicy znaleźli się ludzie, którzy podjęli się tego niebezpiecznego i patriotycznego obowiązku. Do tych ludzi należeli: mgr Józefa Trza­

ska ps. „Trias” , ks. Michał Sotowicz, Leon Leszczyń-

Młodzież zebrała się przy pominku obok Szkoły Pod­

stawowej Centrum, by oddać hołd żołnierzom, cywi­

lom, dzieciom i tym, co polegli za ojczyznę. Jak co roku złożono kwiaty i zapalono znicz pod pomnikiem i na pobliskim cmentarzu.

N a spotkaniu tym obecny był P. Karol Barnaś, świa­

dek wydarzeń Krwawej Wigilii, aby opowiedzieć o wydarzeniach roku 1944.

Po głównej uroczystości było ognisko, pieczenie kieł­

basek, konkurs „zgaduj zgadula”, czyli zagadki doty­

czące regionu.

Red.

OCHOTNICY DOLNEJ

ski, Julia Waśniewska - W ieczorek (kierowniczka Szkoły Centrum).

Nauczanie odbywało się w domach Bąków u Chlipa­

ły, na plebanii i w domu Bronisławy Kędzierskiej - Reczek.

M atura pisemna przeprowadzona była na Polisiówce w domu p. Heleny Tobolewicz.

Dyrektorem tajnego nauczania na teren Podhala był mgr Puis Jabłoński z Jabłonki, a kierowniczką w N o­

wym Targu p. Zofia Krygowska.

Kierownikiem tajnego nauczania w zakresie szkoły podstawowej i średniej w Ochotnicy została mgr Jó­

zefa Trzaska.

Posiadam wspomnienia, otrzymane od p. Trzaski, które przytaczam dosłownie:

46

\ / 1 ^ uo'' t'i y <£

t c ^

ECHO Z GORCOW

.. W 1942 roku przedostałam się do Generalnego Gu­

bernatorstwa i wstąpiłam w szeregi Armii Krajowej.

Przysięgę odebrał ode mnie podchorąży’ Józef Jekiel z placówki AK w Tarnówce koło Niepołomic. Znala­

złam schronienie u koleżanki mgr Julii Waśniewskiej - W ieczorek. Koleżanka była kierowniczką Szkoły Podstawowej w Ochotnicy Dolnej Centrum. Oprócz niej bardzo dużo życzliwości okazali mi członkowie Zarządu Gminy w Ochotnicy Dolnej wraz z sołtysem Janem Brzeżnym. Dzięki nim zostałam zameldowana w gminie i otrzymałam ..kenkartę”. Następnie w lipcu 1943 roku uzyskałam pracę w charakterze agronomki gminnej. 15 października 1942 roku wraz z koleżanką mgr Julią W aśniewską - Wieczorek i prof. Leonem Leszczyńskim rozpoczęliśmy naukę w zakresie gi- manzjum i liceum. Zezwolenie na zorganizowanie tajnego nauczania w Ochotnicy Dolnej otrzymałam bezpośrednio od wizytatorki Tajnego Nauczania w Krakowie dr Marii Chrzanowskiej. Dr M aria Chrza­

nowska skierowała mnie do prof. dr Zofii Krygow­

skiej. Od tej poiy książki, niektóre pomoce naukowe, instrukcje a nawet kilka razy pomoc m aterialną o- trzymałam od prof. Zofii Krygowskiej. Jak wspomnia­

łam zespół nauczycielski w Ochotnicy Dolnej składał się z trzech osób. Mgr Waśniewska - W ieczorek uczy­

ła języka francuskiego, prof. Leon Leszczyński języka polskiego i historii, wszystkich zaś przedmiotów ści­

słych uczyłam ja. Przy czym równocześnie byłam kierowniczką tego zespołu. Uczniowie rekrutowali się z dzieci góralskich, dzieci rodziców wysiedlonych z Trzeciej Rzeszy i innych osób tam przebywających.

Lczniów z zakresu Szkoły Podstawowej w Ochotnicy Dolnej nie uczyłam z wyjątkiem Jana Dłubacza, pra­

cownika gminy. Zaznaczam, że kierowniczka mgr .-.Julia Waśniewska - Wieczorek poszerzała materiał ze wszy stkich przedmiotów w toku normalnego naucza­

nia w szkole.

Podaję nazwiska tylko ty ch uczniów, których po tylu latach pamiętam i którzy do końca uczęszczali na lekcje / wg. stanu z 1944r. /

• Uczniowie klasy I Gimnazjum

Zofia Chlipała. Władysław Gaweł, Stefa Chochorow- _ — ska ĆhryczykTIrena B ła s z c z y k ^ (

• Uczniowie klasy II Gimnazjum

Alicja Kędzierska. Teresa Chrobak. Stanisław Lesz­

czyński

• Uczniowie klasy III

Henryk Bomber, Bronisław Leszczyński.

• Uczniowie klasy przedmaturalnej:

^ B o le s ła w a Blaszczyk, Stefan Błachut. Andrzej Lesz­

czyński

• Uczniowie po maturze z języka polskiego i ma­

tematyki

Regina Leszczyńska, Irena Tobolewicz, Zbigniew Faix - Dąbrowski.

Praca moja w tajnym nauczaniu nie była łatwa. Po książki zmuszona byłam nie raz chodzić pieszo przez góry do Nowego Targu, odległego od Ochotnicy oko­

ło 35 km.

Lekcje prowadziłam systemem wykładowym, do któ­

rych przygotowywałam się nocami, przy bardzo mi­

gotliwym oświetleniu elektrycznym.

Prawdziwym impulsem do dalszej mojej pracy był przede wszystkim zapał uczniów, z jakim garnęli się do nauki, wreszcie piękne wysiłki naszej bardzo żmudnej i niebezpiecznej pracy.

Pragnę również raz jeszcze podkreślić życzliwość Jana Brzeżnego w stosunku do mnie. O prowadzeniu tajnego nauczania przeze mnie sołtys wiedział i z całą pewnością nigdy nie robił mi żadnej trudności.”

Wypowiedź tę uzyskałam od P. mgr Trzaski ..Trias” w latach siedemdziesiątych, a dostarczył mi j a p. Zbigniew Faix - Dąbrowski. Postanowiłam j ą przytoczyć dosłownie, gdyż w pełni oddają to co działo się wtedy we wsi.

_____________________________________^{W . W .}

W ostatnim num erze „Echo z G orców ” u kazał się w iersz pt. „O chotnick a rzek a”. A utorem tego w iersza jest Pan Jan K ozielec. Za nie u m ieszczenie tej in form acji prze­

praszam y.

|Z okazji Dnia Nauczyciela wszystkim peda­

gogom z naszej gminy, życzymy sukcesów napolu zawodowym i prywatnym.

Red.

6

47

48

A V T (L<R!E'KCcYJWY

Dziafo się to w S p o c ił 'Roku 'Pańskiego IWA, dnia 20 grudnia, k\rdy r?«i Stolicy 'Piotrtnirj zasiadali rządy sprawtrwaf'PAPIEŻ J J ljW jW l^ L II z 'Rodu 'l\ifakęiv uę itryiiodzący, J1rry6isĄiipem Metropolity (Jdańskim był Kjuidz 'DokforTadeusz ęOCLOWSKJ, Bukppem 'Pofowym Wajstę W skiego gen. Dyir. Ceszt^Sfaurtf ęcÓ D Ż.

'Dziekanem 'Miasta Sopotu - Kf- Kunonik^Stdnisfaw tDVCJ\'K, 'Proboszczem zaś Kosnofa (Jamizononrgo ptv.

S tu Jerzego - Kj. {jndr ppor. Jó zef K lW C E W S K l

W ten to czas Marszalkiem Sejmu Najjaśniejszej Rzeczypospolitej Polskiej S yf Maciej VCJ1~WSKJ, Marszałkiem Senatu •jMicja ęH Z ,ESKPM ,W K .saś 'Prezesem Rady Mintstrów • Jerzy 'BCZEK,

Marszalkiem Sejmiku Wojewódzkiego 6 y f Jan ZJVJPĘ'RSKJ, W ojmvda Gdańskim Tomasz SOW IŃSKI, 'Przewodniczącym 'Rady Miasta Sopotu - llieczeslaw ^ V ę V S T fy iJ V K , J •Prezydentem Miasta Sopotu ■ Jacek

wwows*}.

'Dowódcą MarynarĄj Wojennej R(f S yf ldm tm f 'Ryszard' CUKjlSTK, Kjermvnikiem Urzędu >0.

Kpmbatantów i Osó6 Represjonowanych Jacek.T^YLOR, Sekretarzem (generalnym Rady Ochrony Pamięci Walk.i Meczeristwa - Jtndrzej 'P R Z W l& Z y iK , Prezesem Zarządu ęfóim ego Swiatimrgo Związku Żołnierzy , Irmii Kpiiowej • Stanufaw KJJUOCWEWICZ. Prezesem Zarządu gdańskiego • Ktiz:mierz J£/ft£T , .1

•Prezesem Kp(a Sopockiego - Zofia JOKJTZC. X

Wzniesienie Pomnika Jlrmii 'Krajowej w mieście Sopocie, powstafo z inicjatyxvy czfonkjno Kofa Ś Z Z ,'t'K, kfórrgo Prezesem na onczas Syf Zdzisfaw KOCO‘DZI‘E'JCZ'YK, 'Przewodniczącym ówczesnej Rady Miasta Sopotu - Tomasz T I ^ E J U . szczególnie dla sprawy te] zasłużony Jan KpZLOW SKJ. Prezydent Miasta Sopotu onej kadencji te k f ministra obecnie sprawujący.

•Pomnik zaprojektowany przez artystę rzeż6iarza Tadeusza M AU K JTilflC ZjI z Warszawy, w wyniku ogofnokrajmirąo kpnkursu. Realizatorami 6ylv Od ferm ta Metali nieiefaznych Ze/met l - 'Utodzimierza MKJORKFEWCZU, Artystyczna <Pracoivnta “K unszt ’ - Andrzeja PRVSKJEGO w opamu o prace wykęnczenuswt artysty plastykę Joanny RODOWICZ, wszyscy ze Stolicy Warszawy H‘ykęnawcą cokęfu z granitu S yf rodowity Ktiszuóa Leon Czerwiński z Kawli 'Dolnych. wfaśctcief'Firmy ‘Murkąm

Społeczną praca tuiirrza wykazali sie .IK.-ortry:

• architekt - Koordynator'Prac ■ 'Bogdan llf/O K TC I

. kpnstrukforzy: Tadeusz Z M W W S K J i yMekjander C rW M SK J

•Projektanci i wykęnawcy, którzy dzulu temu śwtatfa przydali a 1 it; przyszfosn piecze nad Pomnikiem spraumi-ac 6eda - to Mieczysfaw SZ JI& Y i Janusz CESZCZ z Sopockiej Firmy '££VER ęjl.

Mecenat Tinamowy ipm um rafi mifdry innymi:

• Crzad Js. Kombatantów 1 CsóS Represjonowanych

• Rada Ochrony 'Pamięci Halk i Meczeństwa

• f 1 ladze: Piasta Sopot 11

• Ks. •lYafat Henryk Jankowi f i - PmUnrrrz 'Bazyliki M. jnv. iw. Brygidy

• riios Tenaaras - Ifonotmty Konsul RcpnbCiki ii tren

• Stefan 'Jfnatiukz (Jdańskiego 'lYzedsiebtontwa •Energetyki (jepfnej

• 11 anda (. fiucSfowa z Sopotu

• Krystyna 1 Tadeusz Tarnawscy z Sopotu

• Małgorzata 1 Jacek_ Kucharscy z Sopotu

• JacekjBorzotoc fiaty

• Zofnierze ,l m t i Krajowej oraz m e fu innych Zacnych Mecenasów, których fiste do aktu erekcyjnego zafaczono.

Poimeccnus dokona f Jego'Ekscelencja Ks. . Arcybiskup dr Tadeusz ęoefowski - Metropolita ędański

yiech ten Pomnikt staniany w M-ta Rocznicę Odzyskania ‘yiepodTegfości. stanm ii świadectwo pamięci S rrd m isk Kombatanckich i Mieszkańców Sopotu o bezprecedensowym zrywie '.W RO DU PCLSKJEGO w mysf fi as fa: BÓG. H O W K , O J C Z Y Z y i o nvfnoić POLSKJ wafczacego.

‘.yiech ten monument. 6edz:e także symboCem patriotyzmu i umifowania 'yiepodTegfei Ojczyzny dla obecnych

1 przyszłych rOKO LZy.

49

rAUAFIA RZTMSKO KATOLICKA -

pui. Z n n l r z l r n i a K r z y ż a Su).

J< 452 ICKIIlici IILM 112 lei. (I

Z A P R O S Z E N I E

W sobotę 12 września 1992 roku o godz.

16 00

Serdecznie zapraszamy na to religijno-patriotyczne Nabożeństwo.

Ochotnica Dolna, sierpień 1992 rok.

50

51

52

53

54

55

56

57

58

Modlitwa do Chrystusa Ukrzyżowanego Oto ja, dobry i najsłodszy Jezu, upa­

dam na kolana p rzed Twoim obliczem i największą gorliwością ducha proszę Cię i błagam, a b yś wszczepił w moje serce najżywsze uczucia wiary, nadziei i miłości oraz praw dziw ą skruchę za moje grzechy i silną wolę poprawy.

Oto z sercem przepełnionym wielkim uczuciem i z boleścią oglądam w duchu Twoje pięć ran i myślą się w nich zata­

piam, pamiętając o tym, dobry Jezu, co ju ż prorok D aw id włożył w Twoje usta: „Przebodli ręce moje i nogi, poli­

czyli wszystkie kości m oje”. (Ps 22,17) Pamiątka Wizytacji Kanonicznej 15-16.06.1996

Wizerunek Ukrzyżowanego Z kościoła w Ochotnicy Dolnej

59

60

O d p i s

;l/V« |

^ ^ 9

Z ;o jakowego P r z e s ą d u H isto ry c z n e g o ro k 71

t r . 426 styczeiS -m arzec 1-13 ,/arszaw a o u c ie c z c e o fic e ró w z obozu i d e i bach o f la g Ki 11A k a p i t a n / . ? . J ó z e f C h lip a ła u c z e s tn ik .'Jojsk P o ls k ic h G e n e rała

J i k a rsk ie g o we F r a n c j i .

j e w rz e śn iu z Cbozu i d e i bach o f l c g .171IA w ra s a c h masowej u c ie c z k i o fic e ró w f r a n c u s k ic h , o k t ó r e j wspomina dr* i) a t n e r na s tr* 1 2 3 u d a ło s i ę z b ie c rów nież o T i-o ra a p o lsk im . Zo wzgLędu na s p e c ja ln e

o k o lic z n o ś c i o k tó ry c h p i s a ł a •.» 1943 ro k u c tła p ra s a a lia n c k a to s a - s łu g u je na b a r d z ie j szczegółow e om ów ienie. J a k wspomina d r* D a n te r u c ie c z k ę p o d ję ło 37 o fic e ró w f r a n c u s k ic h .

r a p o r tu J i p p e , wśród n ic h było 3 o fic e ró w P o ls k ic h lept• J ó z e f C h l i p a ł a ,p p o r . * a r o l Z a ją c znany p rz e d ,

jn ą ^zaw odnik n a r c i a r s k i . U c ie c z k i dokonano p rz e z ponad

100 metra,Ty podkop w yprow adzająey poza p o s te ru n e k s t r a ż y obozow aj.

Podkop p rz y g o to w a li do końca k w ie tn ia do t r z e ś n i a - 1943 r . o f ic e r o w ie fra n c u s c y i p o lsc y w y łą c z n ie czło n k o w ie obozowych k a c ó re k ru ch u o p o ru , -'ra c e prowadzone pod p re te k ste m , budowy / t e a t r u na ś ^ d e ż y a p o w ie trz u ” .

■ ■‘U o r g a n i z a c j ę , k tó re g o s t a r s z y obozu gen. G ib e tt o trz y m a ł z e z w o len ie od ko :.endy n ie m ie c k ie j. 7y ko pa n ie t a k d łu g ie g o podkopu wymagało w j a ­ k i ś zamaskowany sp o só b u s u n ię c ia w i e l k i e j i l o ś c i z ie m i. Ogromny

tru d n o ś ć p rz y s p o rz y ło o ś r i e t l . n i e e le k tr y c z n o , w e n ty la c ja i o sz a lo w a n i doucza© p ra c y o b su n ę ła s i ę ziem ia i ty lk o z w ielkim tru d em udało

s i ę u ratow ać p ra c u ją c y c h tam o fic e ró w ju ż na -wpół u d u szo n y ch , '/r e s z c ie

po 4 m ie s ią c a c h t ę c ię ż k ą p ra c t zakończono« Podkop b y ł goto-wy. .*#’y b ó r kandydatów do u c ie c z k i b y ł regulow any z a rz ą d z e n ia m i f r a n c u s k ie g o ru c h u o p o ru . 1 tym c z a s i e bowiem o r g a n iz a c ja ru ch u o p o tu o w i ą z a ł a

ju ż k o n ta k t z obozem, b y ł on utrzymywany d ro g ą radiow ą i k o n s p ir cyjn.:

Grupa o fic e ró w p o ls k ic h z o f la g XVII p rz e z łączn ik ó w w y d a n y c h z P o la k m ia ła nawet dw ukrotny k o n ta k t z k ra je m , d la v/y j a ś n i e n i a p o d a je s i ę , a c w o f la g u Ki l i k było 4300 o fic e ró w f r a n c u s k ic h i o k o ło 130 p o ls k ic h z a a r m ii P o la . i e j we xr a n c j i , Niemcy t r a k t o w a l i ic h ja k o grupę tzw* *

V estp o le i n ie z g o d z i l i s i ę na p o łą c z e n ie z o f ic e r a m i z kam panii

■wrześniowej. 2 c h w ilą n a w ią z an ia k o n ta k tu z krajem g ru p a p o ls k a o trz y m a ła ro z k a z y władz wojskowych, w prost z k s r ^ a k r a j u l u b p rz e z Londyn. Zgodnie s tym i ro zk azam i u c ie c z k ę z obozu m i e l i o b ją ć

w y łą c z n ie fachow cy. ią d a n o p rz e d e w szystkim o fic e ró w , in ży n ieró w z o d d ziałó w u z b r o je n ia i c z o łg is tó w . Ponieważ w g ru p ie p o l s k i e j

s p e c j a l i s t ó w ta k ic h n ie b y ło , z o s t a l i w ybrani o fic e r o w ie n a j b a r d z i e j p r z y d a t n i . fJa w iększą l i c z b ę Komendant obozu fra n c u s k ie g o obozowego ru c h u o p o tu , n ie z g o d z ił s i ę , n a to m ia s t p o z o s ta w ił c a łk o w itą swobodę u c i j c z k i bez o g r a n ic z e n ia lic z b y w tr z e c im i o s t& tn iffi d n iu , j e ż e l i

ou.-iop n ie z o s ta n ie w y k ry ty , po p ierw szy ch u *5ch d n ia c h u c i e c z k i .

61

2

ł i M / 7 -

U c te c zk a ro z p o c z ę ła s i ę w nocy z 3oboty a - n i e d z i e l ę t j , 2 0 ,0 9 ,4 3 i i t r - j a ł a od n i U s i e l i na po n i o d z i a ł e k . D z ię k i bardzo dobrze

o r g a n iz o /a n e j a k c j i p o d s ta w ie n ia n ieo b ecn y ch w n i e d z i e l ę na p o ra ­ nnym a p e lu Niemcy n ie Zr u w siy l i że j e s t b ra k około 50 o f ic erćw .

Liównież w p o n ie d z ia łe k reno u d a ło 3 . , u kryć 100 o fic e ró w .

Ha noc z p o n ie d z ia łk u na' -/to re k podkop z o s t a ł oddany do H^cżużytku w s z y s tk ic h k tó rz y p r a .y i ę l i próbować u c i e c z k i . Je d n a k w p o n ie d z ia łe k o k o ło p o łu d n ia przychwycono w t e r e n i e małą grupę zbiegów i -/s z y s t- k ie o k o lic z n e komendy o b ó zo te z o s t a ł y z-alarm o w an e, zarząd zo n o

n a ty c h m ia s t im ienne a p e le ja n ie itk ie i^ów czas w o f la g u XVIIA, n i e dc ł o s i ę u k ry ć t a k w ie lk ie g o o rak u , i o b o z ie z o s t a ł o k r e s c s ł k o / i t e g c punow ^nia g e s ta p o , k tó r e w c ią g u 10 d n i p r z y s ł a ł o z W iednia

70 l u d z i . J/i. kszoóć u c ie k in ie ró w s o s t a ł a n i e s t e t y p rz e w aż n ie na g r a n ic y w ę g i e r s k i e j , J e d n a k ^ ^ z d o ł a ł o p rz e k ro c z y ć <^3ię- tfęgry g i z i e p o z o s t a l i do kodca w ojny. Of ic e r o r i e p o ls c y s k ie r o w a li s i ę na Kraków, T r z e c i e j nocy schwytano p . p o r . Z a ją c a k tó ry zam ykał marsz u c ie k in ie ró w . U ję c ie p , p o r , Z a ją c a z a n la r a o wano na c z a s k p t , C h lip a łę i p . p o r , K b Jid s':leg o k tó r z y z d o ł a l i u kryć 3 ię p rz e d poódgiem, Obydwaj d o t a r l i do k r a j u i - '/ z i e l i u d z ia ł

.7

w alce podziem nej . N ie s te ty n ie d o c z e k a li c h w ili w y-w ol^ni . k p t . C h lip a ła s g i n ą ł maju i 344 r , w /a rs s a ? /ie o to c z o n y podczas odprawy na k y a te rz e k o n s p i r a c y j n e j , a p , p o r , &o&iĆ3ki schw ytany p o d czas p rz e n o s z e n ia b r o n i, z o s t a ł p u b lic z n ie

Kierasów

^ar3z£w ie ą l i p c u 1344 ro k u . * ^

p . p u ł k , Zygmunt G ą s io r

62

AJ- ^c

^{c ~X.}

^\) o y j

--- -

\AsVl/U^

vc

r^.iv 4

uTI -m ^ z JtiOI'U CHiiX_'Ałi6W

l^W

f

/j£>

f "

rr

✓

0 0

% > C ^ l s y t r

. c

Ą i7

1 ; i 2 7

anym tą rg o w isk u , przy k a s z ta -

a # J f c c

--- - rij_ ędzy n i ni wy-

n a u>

a n i e d z i e l a p a m ię tn e g o ro.zu 1 9 3 9 . t o cu m ie, w 7 D o ln e j n a ta li

,’cłi g ó r a l i ży,-/o

P o ls k ie g o w ra n d z e k a p i - J ó z e f C h l i p a ł a S3ee±

j

i • — z d z ie p a m i ę t a j ą - je d y n y o f i c e r z t e j n a j w i ę - C ^ , i 1uAi \ I , .ęk n e j g o r c z a ń s k i e j w s i . C ie s z y ł s i ę s z a c u n k i en

— '— i ■ ^ j A

.e j i n i e j e a e n m łody z a z d r o ś c i ł n u s k r y c i e m m c

^ ^ J . ^ s y s t o j n y o f i c e r Wojska Po f t iscowego zamożnego g azdy,

« V /e t,

Ki :a je n t ł o c z n o b y ło na t ;

I °

Q

t o

g |

CÓ")

-o

c

^ N

£ 3

r^owisku, m iejscu zeb­

ra ń ” p u b lic z n y c h , podawania ogłoszeń gminnych, spotkań s ta rs z y c h 1 m ło d zież y , paradow ania hożych g ó ra ls k ic h p ię k n o ś c i. Barwne to b y ły

zgrom adzenia, oczy ś w ie c iły blaskiem p o d z iw ia ją c p ię k n e portiJL gó­

r a l s k i e z Ora: z e n ie a n i , kolorow e spóchiice, s e rd a k i i c h u s tk i.

K a p ita n C h lip a ła z otoczeniem swoim z a j ę c i b y l i innym i sprawami.

Omawiali szczegółowo a k tu a ln ą s y tu a c ję p o lity c z n ą w k ^ r a ju i m o ż li­

wość wybuchu w ojny. K ilk a n a ś c ie k i lornet eó w od O ch o tn icy , na ziem i s ło w a c k ie j, s t a ł y u zb ro jo n e po zęby h itle r o w s k ie d y w iz je . K a p ita n mówił do kolegów, re z e rw istó w i poborowych, z p rz e ję c ie m : ” Pamię­

t a j c i e ch ło p cy , byś c i e mnie, ko led ze i o f ic e r o w i, n i e p r z y n i e ś l i w stydu ja k O jczyzna z n a ju z ie s ię w p o tr z e b ie i p r z y jd z ie sta n ąć do w alk i z wrogiem", Dobrze zapam iętano w Cenocnicy jeg o słow a:"tfróg j e s t s i l n y , możemy przegrywać b itw y i pon o sić k l ę s k i , alek/oj n a skoń czy s ię naszym zwycięstwem11.

J ó z e f C h lip a ła urodzony w 1907 roku w O ch o tn icy , syn J a n a Kar.

te g o i K atarzyny Rung^er, po ukończeniu m iejscow ej s z k o ły powszech­

n e j , u c z ę s z c z a ł do N ow otarskiego Gimnazjum i Liceum, g d z ie u z y s k a ł n a tu r ę w 1927 ro k u . Odbył n a s tę p n ie jed en ro k studiów praw niczych

U n iw e rsy te c ie J a g ie llo ń s k im w Krakowie i po t r z y l e t n i e j O f ic e r s k ie j S zk o le P ie c h o ty w 0stro w i^ M a z o w ie c k ie j (Komorowie) u z y sk a ł w 1931 ro k u promocję n a o f i c e r a . Z o s ta ł p rz y d z ie lo n y do 2 P u łk u P ie c h o ty Legionów w Sandom ierzu, w 1953 roku awansował na p o ru c z n ik a ja n a­

s tę p n ie w roku 1937 na k a p ita n a . W p&łku tym b y ł dow ódcy kom panii i według o p in ii kolegów - o fic e ró w F ra n c is z k a Baum garta, Ilieczy sław a Osuchowskiego i in n y c h ( l i s t y w p o s ia d a n iu a u to r a ) , b y ł gorącym p a­

t r i o t ą , wzorem c z ł o ^ ^ k ^ ^ ^ o j i c e r a i z te g o wzuru i n n i m łodzi o f ic e r o w ie i\U c z e r u a . r\W skazów ki. W 195Q rolcu k a p i t a n C h ł i p a ł a o p u ­ ś c i ł p u łk s a n d o m ie r s k i i z g o d n ie ze sw oim i z a in te r e s o w a n ia m i z o s t a ł p r z y d z i e l o n y do W a rs z a w s k ie j B ry g a d y P a n c e rn o - II0 to r o w e j p u łk o w n ik S t e f a n a iła w e c k ie g o ( p ó ź n i e j s z e g o g e n . " G r o ta 15)* g d z ie w s k ł a d z i e 1 p u łk u s t r z e lc ó w p ie s z y c h - p u łk u zmotoryzowanym - b y ł dowódcą

63

j?-aix - ijąbrowcki Zbigniew ^{to J T .} -/ V 3 Kraków

K A P I T A N Z R O X 'U C H L l i r A Ł u W

B yła l e t n i a pogoana n i e d z i e l a pam iętnego ro.:u 1939. Po s u n ie , w c e n t ru n wsi O chotnicy D olnej n a ta k zwanym tą rg p w isk u , p rzy k a s z t a ­ nach s t a ł a grupa n i o dych g ó r a l i żywo '^ a m ^ ^ c , Hi ędzy nim i wy­

r ó ż n i a ł s i ę brdzo p r z y s to jn y o f i c e r w ojska P o lsk ie g o w randze k a p i­

ta n a . B ył to syn m iejscowego zamożnego g azd y , J ó z e f C lili p a ła ssm t z Podbrzyskfck- ja k lu d z ie p a m ię ta ją - Jedyny o f i c e r z t e j n ajw ię­

k s z e j b ie d n e j, a l e p ię k n e j g o rc z a ń s k ie j wsi* C ie sz y ł s i ę szacunlcier sp o łe c z e n o ś c i w ie j s k i e j i n ie je a e n młody z a z d r o ś c ił nu s k ry c ie munć r u . (Tradycyjnym zwyczajem tło c z n o było na ta rg o w isk u , n ie js c u zeb­

ra ń p u b lic z n y c h , podawania ogłoszeń gminnych, spotkań s ta r s z y c h i m ło d zieży , paradow ania hożych g ó ra ls k ic h p ię k n o ś c i. Barwne to b y ły

zgrom adzenia, oczy ś w ie c iły b la s k i en p o d z iw ia ją c p ię k n e portidL gó­

r a l s k i e zOj&rzenicani, kolorow e sp ó d n ice, s e rd a k i i c h u s tk i.

K a p ita n C h lip a ła z otoczeniom swoim z a j ę c i b y l i innym i sprawami.

Omawiali szczegółowo a k tu a ln ą s y tu a c ję p o lity c z n ą w k ^ r a ju i m o ż li­

wość wybuchu w ojny. K ilk a n a ś c ie k i Lornet eóv; od O ch o tn icy , na ziem i s ło w a c k ie j, 3 ta ły u z b ro jo n e po zęby h itle r o w s k ie d y w iz je . K a p ita n mówił do kolegów, re z e rw istó w i poborowych, z p rz e ję c ie m : " Pamię­

t a j c i e chłopcy, b y ś c ie mnie, koled ze i o fic e ro w i, n i e p r z y n i e ś l i w stydu ja k O jczyzna z n a ju z ie s ię w p o tr z e b ie i p r z y jd z ie stan ą ć do w alk i z wrogiem", Dobrze zapam iętano w Ochomiicy jeg o słow a: "Wróg j e s t s i l n y , możemy przegrywać b itw y i pon o sić k l ę s k i , a le p o jn a skoń czy s ię naszym zwycięstwem" •

J ó z e f C h lip a ła urodzony w 1907 roku w O ch o tn icy , syn J a n a Kar.

te g o i K atarzyny Hung^er, po ukończeniu m iejscow ej s z k o ły powszech­

n e j , u c z ę s z c z a ł do N ow otarskiego Gimnazjum i Liceum, g d z ie a z y s k a ł m aturę w

ro k u . Odbył n a s tę p n ie je d e n ro k studiów praw niczych e U n iw e rsy te c ie J a g ie llo ń s k im w Krakowie i po t r z y l e t n i e j O fic e rsk ie ;:

S zk o le P ie c h o ty w O strov/i<^ilazow ieckiej (Komorowie) u z y sk a ł w 1931 roku prom ocję n a o f i c e r a . Z o s ta ł p rz y d z ie lo n y do 2 P u łk u P ie c h o ty L egi on ów w Sandom ierzu, w 1933 roku awansował n a p o ru c z n ik a ja n a­

s tę p n ie w roku 1937 n a k a p ita n a . V/ p&łku tym b y ł dowódcy kom panii i według o p in ii kolegów - o fic e ró w F ra n c is z k a B a u n g a rta , M ieczysław a Osuchowskiego i iruiych ( l i s t y w p o s ia d a n iu a u to r a ) , b y ł gorącym p a­

t r i o t ą , wzorem c rz Ł o \ ^ i z ^ ^ o J l c e ra i z te g o wzuru i n n i m łodsi o f ic e row ie w u cserpalX \v/3kasów ki. V/ 193S ro k u k a p ita n C h łip a ła opu­

ś c i ł p u łk sandom ierski 1 zg o d n ie ze swoimi zain te re so w a n ia m i z o s t a ł p rz y d z ie lo n y do W arszaw skiej Brygady Pancerno - Il0to ro w e j pułkow nik S te fa n a iła w e c k ie g o (p ó ź n ie js z e g o gen. "G ro ta ” ) , g d z ie w s k ła d z ie 1 p u łk u strz e lc ó w p ie s z y c h - p u łk u zmotoryzowanym - b y ł dowódcą

64

n H / 4/

x;cQp;n±i i^ rib ia d w naasynowych* J je k n o a tc o t o j ocbyć Ssetsenię wrcc óaiową w 1J2J roiru, bsro2 u ~ s i a i oc u s a y c tk ic li &sl!;nch n - cslalru bojowya W2SS1 i v r o je n ie Soaaacowa .Lubolaiiderjo d o o ta i a ię ćo aiov/ol.

n d c a d c c d io j. Iljo acy p r 3 y s n a li jedców do i a ń c u t a , rjdaio c ^ ro c ru -S ili ic h w porim pa&acowya coho n u j^c ctopnicw o i c h oo^rc;

a c j i * C odnicnni c tfło e a o rc a niojocow o k G b icty podchodniSy do o jrc d a c n d a proyaocscjc pa- co.^. a dy-jno. c i a i odciodą c^*uilnn i w ic iu jcń co n uća2:o s ię adapaó podraueony ccsmy pal-nsiesi:* 2 a p ita $ C h lip a ia u y u o r s y a ta j n ie u w a g w a rto a a ih a i uaic:&: pognaj n ocy p ra c a p to u ic o ry c on i a aoŁatnną wyrwę u o sro d so n iu rstrsowaayo p o tfo to łą od wybuchu boaby* d rio tzad n io p ic c a o aac-aai, w yi^say tu jq c odludne c s l a k i d o s ta ć o ię w # o jo n U0woso S.^cs o ! ; ^ &3itaflfl4±g? n a ro u a in n c -o d h a lo . d n a la s ć o c h ro n ie n ie u c i o c i Ko*

ar&iiuSeca.dli: v Gronhowic hoćo Hożego Zcisęa* dhrywać a ig w dudcj eto*

d o lo i oeao.iiwać a a o h acj^ p rs e d o o to n ia a io n a a tr o a ^ sćowachrj i da*

l e j n a tfęsry* C-órc&o o Gronkowa cno s to ucsoonya r a n t i o a w y a o c ili n a uóa a a owo Jo p o la poćodaao po Głow ackiej a tr o n io g r a n ic y , trapi t a n 0'IiiipaSa ^ ao rey o to sS tal«ą oliaa,;o i w ohiopotiŁzł p ro o b ro n lu * n a jn o cc aohu r>ioniadao i fcrót&} a r o '., snalac-': oi;* n a U 2ow acji. ~<^n, u tsaówi n?n a io jo c u cael^aća ta l:a ó w !Irfc ó ra i^raea dooaycc d o t a r ł w p o b lió c g r a n ic y w ^A o ro iiic j . £yć sd ^ y ć c w a n y n a uooy c tlio , u c i a i a ł bard3o

G pohojaic i bc-abć^tni©* fric c c o rc a to~o aa^ogo doda w h tó r y a o p a d c ii i o l e l i b y * ju 3 n a s i o o i s rjg ia ro k io j* tfececsiya r oz&£%? p o o lą g ic a pro,, je c h a ł do Sudapooatu^ &dsio n lc a u d o c s o io sanolUowce c i ę w pol£& io j aab aaad aie* G r^ an ian j^o a o ię A ra ia P oloka wo F & sncji p otracbow aća t a r d s c lo tn if c w , pancom iakćw i Jo d n io ray oSaiSsb to c h n ic a rjy c h , anech -iaouT-ycii, atejd k a p ita n C 'ilitx i> a w ia?óti^_: c c a c io ucyol:a2: colTxrKnty p o tra o tsio n a o f i c j a l n y p r a c ja a c i;o lo jq p ra c a Anctri<? do I r a a c j i . r i c o t o t y v 3udapooacio s o o t a i a a p o in io prsypackowo aro esto w ai^r i od.

t t a u i a n y do oboau iatc rao w o n y c a o5-Lcov6\} p o lc k ic h nad re c lią I p o l a v p o b liż a d^uaaju. ii? e siła ^ ty a - n i u w nocy uciclca s obocu do Ju^ooSmr:

alwjU pcaoa p^daoono iii ochy a o c io r a w l i n t o p a a i o 1S39 ro .ra do P rane, v Ł'Ojcsa Ila rG y lii* 3 y i w seo acic n a u p ra ,.n io a o j o io a i i^rancuohioj#

a l e i t u j u i ;ia \i

it$ ć £ & • pior-waao roocaaxłoT ««iniaa v purdioic abom y.

d'olai:óy » ł z y a a v ocaach c ta n n a y a 5 a lu i sasłoafl^ j d y u j r s a t acta-*

wiono y k o a la c h a a ra b ia y ty p u L o b o la, jc o u c a o a p le rw o a o j wojny 3wir to~rc j . Saaj: cobsrać a l .a a y x ili wrsccniow^cj p ra y t^ a o c a jrja -j potc*GQ uab:

j c a i a p ra cci* ,n iix i*

■Slizóteot z południow ej P r a n o ji uyjochaS do B r e ta n ii, g d s i a j Oootąui*

ćcn or.£;?niacv.iia a i? 1 d y y .a ja p ic oho t y o ^ a i i p o ld ^ L cj wo P raac j i , U pt. J d a c f C lilip a2 a so n ta d niaaow any dovóócp4 1 h o n p a n ii 'aar-abinów

□aosjnowych v/ 3 pudla* pd ochoty* -o d koni cc a w io ta ia 1340 ro .a i n a s t ą ­ p ić w yjazd t; lęicru;i-u. f r o n t u , do ^ c ta ry n c ii* ^cłu, w d n iu 2 aa j a 194-

- 2-

65

ro ln i, odbyła s ię p r z y s ię g a i d e f i l a d a 1 d y w iz ji w o b ecn o ści p re z y ­ d e n ta Władysława R aczkiew icza i generał& J/ładysław a S ik o r siei ego.

I J a s tą p iło p rzenianow anie d y w iz ji n a 1 Dywizję G ren iad ieró w P o ls k i cl a 3 p u łk p ie c h o ty z y sk a ł miano 3 Pułku G roniadierów Ś lą s k ic h .

Jednym z podkomendnych k p t. J ó z e f a C h lip a ły b y ł d - c a p lu to n u k a ra ­ binów maszynowych, p p o r. R y s z a r d , p ó ź n ie js z y c ic h o c ie ­ mny p s . "Powolny", skoczek spadochronowy do P o ls k i, o f i c e r krakow­

sk ie g o "Kedywu".

W p i em /szych d n ia c h czerwca

DGP z n a la z ła s ię na bezpośrednim za­

p le c z u l i n i i M aginota, od połowy m ie s ią c a 3 pułk to c z y ł z a c ie k łe i krwawe w alki z n acin ający m i Niemcami. K p t. C h lip a ła ze swoją 1 kom.

p a n ią z n a jd u je s ię w c i ą g ł e j w a lc e . W alczy

re jo n a c h S arre-U n io n , n a l i n i i Dieuze-Azoudange, w o b ro n ie k a n a łu M m a-Ren, n a l i n i i ob­

ro n y w r e jo n ie B a c c a r a t. Za odwagę o s o b is tą w w alce w k tó r e j n i e ­ p r z y j a c i e l p o n ió s ł k lę sk ę w n ie js c o w o ś c i Kousse, z o s t a ł k a p ita n J ó z e f C h lip a ła odznaczony w d n iu 13 czerw ca 1940 ro k u francuski^m o rd e re n C roix de G uerre z bryzową g w ia id ą . Za c a ło ś ć d z a p a ln o śc i bojow ej n a f r o n c ie francuskim otrzym ał t r z y k r o t n i e Krzyz Walecznyc W p rzen ó w ien iu dowódcy 1 DGP g e n . 3 . Ducha z o s ta ł k p t . C h lip a ła

s z c z e g ó ln ie w yróżniony za męstwo, w aleczność i z a b ie r a n ie do niewc l i oddziałów n ie m ie c k ic h chwytanych w zasad zk ach . Po o s t a t n i c h wal kach w d n iach 20 i 21 czerwca 1940 ro k u , o b ro n ie M e r v llle r i Raon- l» 2 ta p e , po o d c z y ta n iu słynnego ro zk azu ^4444" dowódcy

DGP g en . Dutfha o ro z p ro s z e n iu d y w iz ji, o fic e ro w ie kagnani i kaemów k p t.

C h lip a ły rozchodzo4 s ię z p u n k tu zbornego k a p i t u l a c j i w S a i n t - D ie , n ie ^ o d d a ją c s i ę do n ie w o li n ie m ie c k ie j. K pt. J ó z e f C h lip a ła i p o r . '5^<Inx^^'j/-Adamov/icz p o s ta n o w ili udać s ię do S z w a jc a r ii,p p o r . R yszard N uszkiew icz i p o r. W ojciech S ek u ła w y b rali d rogę clo W iel­

k i e j B r y ta n ii przez Hi s z p a n ie . Po 12 d n iach t u ła c z k i k p t . C h lip a ła z n a la z ł s i ę w p o b liż u g ra n ic y S z w a jc a rs k ie j . Wyczerpany i ch o ry z w ró c ił s ię o pomoc do p r a c u ją c e j w p o lu sam otnej p a r y l u d z i . Za­

p r o s i l i go do n ę d z n e j c h a ty , g d z ie dodatkowymi m ieszkańcam i b y l i p i e s , koza i k u ry . Gospodarzem b y ł g ó m ik -e m e ry t p o ch o d zen ia n i e ­ m ie c k ie g o . K ap ita n z a w ie rz y ł tym ludziom , nakarm iony do s y ta s p a ł w s io n c e c h a ty . Zbudzony re w o lu c ją żołądkową, zan iep o k o jo n y n ie o ­

b e c n o śc ią go sp o d arza szybko z b i e r a ł s i ę do o p u sz c z en ia domu. N ie z d r ą ż y ł. Dom b y ł ju ż otoczony p rz e z Niemców p rzy b y ły ch z psam i.

U c ie k in ie r z o s t a ł areszto w an y i odstaw iony do obozu je n ie c k ie g o k o ło Norymberg! Po pewnym c z a c i e , za dobre^3praw ow anie, k o t. Chli*

p a ła u z y sk a ł p r z e n ie s ie n ie do Oflagu^XVII A w S d e lb a c h w A u s t r i i , g d z ie przebyw ało 1:10 o fic e ró w p o i siu. cii i około 4500 o fic e ró w f r a n c u s k ic h . Niemcy p o tra k to w a li Polaków z kam panii f r a n c u s k ie j jako t a k zwanych "W estpolen" i n i e z e s ł a l i i c h ao oflagów^ w k tó ry c h

66

p rz e b y w ali P olacy z kat-panii w rześniow ej*

W obozie je n ie e ic in w K delbaeh lep t. J ó z e f C h lip a ła s p e d s i ł t r z y l a t a Cd k w ie tn ia do w rz e śn ia 1353 ro k u członkow ie obozowego ru ch u opoyu, o fic e ro w ie fra n c u sc y i p o ls c y , przygotow yw ali podkop j k tó r y w momen­

c ie u k o ń cze n ia m ia ł ponad s to metrów d łu g o śc i* ślazowa, d o skonale zorganizow ena u c ie c z k a o ficeró w trwfa ł a p rz e z t r z y d n i, t j . od n i e ­ d z i e l i 13 do w torku 21 w racan ia 1945 ro k u i w zięło w n i e j u d z ia ł ponad s t u jeńców, w tym tr z e c h Polaków* B y li t o k p t. J ó z e f C h lip a ła p o r. K o siń sk i i p p o r. K arol Z a ją c , znany przed wojną zawodnik n a r ­ c i a r s k i . C iency s z a l c l i , w y ła p a li w iększość fra n c u sk ich , zbiegów . P o lscy u c ie k in ie r z y k ie ro w a li s i ę p rz e z W^gry fio k r a j u , ł r z e c i e J no­

cy cd u c ie c z k i z o s t a ł „łap an y p p o r. Z a ją c , n a to m ia s t C lili pał£- i Kc- si.isid .e a u udołó s i ę dostoe do P o l s k i .

2 koźcem r z e 'r i i a 1943 ro.:u k p t . J ó z e f C h lip a ła z n a la z ł s i ę ponow- n ie n a P o u h aiu . Początkowo ukryw ał s i ę w Gronkowie, w t e j sau ej. sto - dole^w k t ó r e j z n a la z ł s c h ro n ie n ie po kam panii w rześniow ej 1933 ro k u Irz e o y w a ł wśród sw oich b l i s k i c h około t r z y ty g o d n ie , s p o tk a ł s i ę s b £ a te a P r a n c is z k ie a C h lip a łą ówczesnym se k re ta rz e m gminy O chotnica i aktywny a. c z ło n k o m Kuchu c j/b ru , b r a t ca J a n e a . k tó ry p rz y w ió z ł mu ja b łk a "do ochronki n a K ow ąicu^ o ra z z żotią K atarzyną i małymi d z io -

i Wiesławem* 2ona lep t. J ó z e f a C h lip a ły , z curau S uska, i j e j r o d z in a w II o wyr; S argu b y ły rep resjo n o w an e p rz e z o k u p an ta (re w i—

z je i a r e s z to w a n ia ) , k tó ry p o d e jrz e w a ł, źe m ają one k o n ta k t ze z b ie ­ głym jeńcem wojennym z K dclbaeh, jednym z n i e w ielu , którym u c ie c z k a w p e łn i s i ę powiodła*

W p a ź d z ie rn ik u 1943 ro k u k p t. C h lip a ła w y jech ał do brakow a, g d z ie w łączony ju& w n u r t o rg a n iz a c y jn y ruchu o p o ru , m iesz ;a ł p rz y u l i c y Sław kow skiej w m ieszk an iu n j r a Koełmowskieco, k tó r y z g in ą ł we w rze­

ś n iu 1935 roku* Z końce/; p a ź d z ie rn ik a o p u ś c ił Iraków i p rz y b y ł do warszawy*

W w arszaw ie k p t, J ó z e f C h lip a ła p rzy jm u jąc pseudonim “Lubań s k i ff z g ł o s i ł s i ę rasem s p e r . RZ ato rsk im ” , rów nioś u c ie k in ie re m z o f la g u do ppłk* s 2 ę ,łrń s k ie g c f (Jan a G orazdow skiego) e z e fa p erso n a ln e g o Komendy Głównej A rm ii K rajow ej. Z o z ta ł skierow any do p u łk u * 3 a s z ta ^ w k t ó r y m * rozkazem KC- AK z d n ia 12 s ty c z n ia 1944 rolni z o s t a ł miano­

wany dowódcą 3 b a ta lio n u "Z.” (K a rp a ty ), p o p rzed n ie k ryptonim y "Ja-r o trz ą b n , "Giewont7’, “ C-5% P o ru c z n ik " Z a to r s k i” o b ją ł dowództwo kom panii °!C1U w chodzącej w s k ła d b a ta lio n u nKa « Obaj z o s t a l i , o b r a ­ zu w c ią g n ię c i w w ir p racy k o n s p ir a c y jn e j, szkoleń-ow ej* Obaj b y l i o f ic e r a m i, k tó rz y sw oje obowiązkowością i oddaniem sp ra w ia z a s łu ­ ż y l i n a g łę b o k i szacunek w s z y s tk ic h swoich podkomendnych*

- 4 -

67

\'J końcu marca 1944 roku k o t . "Lubański" d o s ta ł

z o rg a a iz o - w ania tr a n s p o r tu k i l k u pacce.-: m a te ria ła m i wybuchowymi pochodzącymi

zH zrzutów ^ "były t a n s p ło n k i, -d eto n ato ry , l o n t , t r o t y l i m^jiy p l a -

i ' ; - ' * ‘ 1

s tik o w e . « c z a c ie przenoszenia^ paczek ż o łn ie r c e ruchu oporu -n a tk n ę li 3ię n ie s ło d z ie w ą n ie p r z y 'u l i c y iTożej 5 n a wychodzący z r e s t a u r a c j i

ł i A r r tl <ai">T?n rv^+ -r»r>T P n r *5 ' 7 n ■ r * c v i , r i -i 1 n T * e.o rT -t-rM ,ro riT T -

- 5 -

< v; > , -V U 'łX -

s l ę z o p r e s j i c a ło ,. , - . < . ;v - *

- * “ ' Xy

jwał sie.-w lo k a lu kon-

V \ * M

jBartosżŚw & cie j ( , ł ą c z n i - w anie w ta r g n ę li w ic h k ie ru n k u z o s t a ł p rz e s z y ty s e r i ą z autom atu* Hie d a ł s io wziąć żywcem, wfclał b o h a te rs k ą śm ierć cd^ k u li* 7/ zam ieszan iu u d a ło s i ę “N e l l i ” u c ie c p rz e z b a lk o n , p r z e s z ła p ó ć n ie j do p a r ty z a n tk i 1 tam z g in a ła * R o d z i- n a j e j z o s ta ła zabrana- s-m ie czk an i a p rz e z g e sta p o .

-Tle wiadomo czy n a k ry c ie kpi* "Lubań s k i egoił, dowódcy b a ta lio n u "K"

\r g ,.^ e p ,z k a n iu jego, łą c z h ię a S i b ^ ło jb y lk o d siełem przy p ad k u , czy t e ż w ią z a ło ^ się'w ^dL^coli/fek s g o o c ti ' s tym ,6 6 'mcfgło g e sta p o z n a le źć przy zatrzymanym por* "Z a to rsk im ", po którym* z chw ilą jego a re s z to w a n ia , ś-jad w sa elk i. Srape^nie ( z n g i n ą ł ^ p _ ^ ^ j ^ V ' • j ' ri) 'J - " V ?

k a p ita n J ó z e f C h lip a ła . po> "L u b ań sk i” z o s t a ł p o ś m ie rtn ie awansowany

\ \ C" K \ ^ ^ ^

n a s t o p i e ń ' laajora- i '-pochowany nar Cmentarzu fiowązkowskia w w arszaw ie.

P o z o s ta ł,n a trw a łe w pam ięci tych* k tó rz y Go z n a li jako s z la c h e tn y

r \ ' , VA ). v' >: )

czło w iek - i w sp an iały kolega',"' d z ie ln y ż o ł n i e r z , św ie tn y o f i c e r i go­

r ą c y p a t r i o t a .

\1 p ięk n y ch u rz e k a ją c y c h G orcach, w gó rach k tó r e ta k b ard zo u k o c h a ł, u podnóża L u b an ia,o d k tć r e g a p r z y j ą ł pseudonim k o n s p ira c y jn y , w r o - dzinnej v/sl O ch o tn ica, osoba n a .lo ra J ó z e fa C h lip a ły , ż o ł n i e r z a kam­

p a n ii w rześn io w ej, A^mii P i l s k i e j we p r a n e j i , ruchu, oporu w okupowa­

n e j o jc z y ć n ie , winna p o zo stać g o d n i ucz c c e n i a i trw ? .łe j pam ięci*

Kraków, maj 1934 ro k

P iśm iennictw o w którym sc, wzmianki J ó z e £ a C h lip a

sgeM :

o i n i e r s y 1 D y w iz ji. - wyd* G ry f,

1

1, R yszard ITuszkiewicz - ^ a r c i r

i wT^rrr \ 2* ( U ie c z y tln e ) K siążk a pam iątkowa ż-ołni(

i y ł i i _?ov

3* Sz. D atn e r - U c ie c zk i je n i e c k i e z n ie w o li n ie ^ iie c k ie j w c z a s ie I I / ) x r £ Ł i t ! wojny św iatow ej - V/?H n r . 2 1960

4 . 3 . G ą s io r - 0 u c ie c z c e o fic e ró w z obozu S delbach - V/PH n r . 1 1961 5. 2 . K ubalski - Dowódcy kom panii łłGiewont1’ - ’/3!I n r 35 1 >56

5 . L esław B a r t e l s k i - 'iokotów 1944 - Wyd, M01I, w-wa 1972

7 . L i s t y dn P -n a c is a k a C h lip a ły .iie e sy sła w a Osuchowskiego i P m a c i - szk a Baumgarta i Jerze g o L angroda do .Yie sław a C h lip a ły (sy n a Jó­

z e fa ) .

68

69

U H / S

KOŁO BYŁYCH ŻOŁNIERZY ARMII KRAJOWEJ

210, KING STREET, LONDON, W6 ORF

L. 1.5276/89. Londyn - 14.C 4.19S9 r .

Out ref.

ZAŚWIADCZENIA WESi?I£ACYJ3E3

‘S - /W yciąg z a k t p erso n aln y ch ./

^ L p h sI ^ ,

f ™ LITOMSKI A lek san d er - u r . 0 1 .0 5 .1 9 2 ? r . w W iln ie

KoUu, Syn - A ntoniego i Z o f ii

7 (

U",

r,\ , i _ J

Pseudonim : '•P io ru n ", ‘‘P e rk u n a s1 P r z y d z ia ł: Okręg A0K* Wilno

Odbył s łu ż b ę wojskową w s z e re g a c h : A0K.

P r z e b ie g s łu ż b y :

l l o l 9 4 3 - Z a p rz y się ż o n y w 7 /iln ie «

11.1943 - 0.7^1944 - P rz y d z ie lo n y do placów ki w W iln ie .

Po p r z e s z k o le n iu , b r a ł u d z i a ł w s a b o ta ż u i d /w e rs j i .

W c z a s i e a k c j i "Burza** p rz y d z ie lo n y dc o d d z ia łu ochrony sztabu*

B r a ł u d z i a ł w walkach, o W iln o .

W alczy ł, aż do w k ro czen ia w o jsk so w ie c k ic h

« . Ele d a l Wojska

O dznaczenia: _ K rzyz A rm ii K rajow ej . A J . . Tr

Za zgodność:

, GŁ(5W1'TA

.

.

Czeki i przekazy pieniężne prosimy wystawiać na: Polish Home Army Es-Servicemen Association

r

L

O ,

l'o> U P l ć ^ O o l

70

71

72

73

74