Rożnów - beluard.
Ochrona Zabytków 16/4 (63), 67-69
1963
Dobczyce — ruiny
zam ku
Toruń — ratusz
N ow y Sącz — dom
kanoniczy, ulica Lwo
wska 3
. Rożnów — beluard
R e zu ltate m trw a ją c y c h od trz e c h la t p ra c archeologicznych pro w ad zo n y ch w o brębie ru in za m k u k ró lew sk ie g o (1 poł. X IV w., XVI w.) je st o d k ry cie f r a g m en tó w p ie rw o tn e g o założenia (k ilk u izb p a rte ru , pierw o tn eg o poziom u d ziedzińca w raz z b ru k ie m i k an a liz ac ją, m u r u oddzielającego zam ek g órny od dolnego) oraz fra g m e n tó w k a m ie n ia rk i g o ty ck iej i re n e san so w e j.
W w y n ik u odsłonięcia dużych p a r tii m u ró w n ależało w ro k u 1961 p rz y stą p ić do zabezpieczenia ich pod w zględem k o n stru k c y jn y m oraz p odjąć p ró b ę u p o rz ą d kow an ia arch itek to n iczn eg o . W z w ią zk u z ty m w y konano e k sp erty zy : k o n s tru k c y jn ą (inż. F lo rek ) i a rc h ite k to n ic z n ą w o p ra c iu o now o o d k ry te źródła a rc h iw a ln e (m gr inż. arc h . J. Sm ólski). W ynik ty c h b a d a ń posłuży za p o d sta w ę do dalszych p ra c prow adzonych przez K o n se rw a to ra W ojew ódzkiego.
D otychczasow e p rac e p ro w ad zo n e są pod nadzorem doc. G. L eńczyka w czynie społecznym przez m iejscow ych d ziałaczy k u ltu ra ln y c h (m gr K ow alski) i K oło P T T K . W o d k ry ty c h i zabezpieczonych izb ach zn ajdzie pom ieszczenie M uzeum w D o b
czycach.
P rz y odbudow ie n aro żn y ch w ieżyczek ra tu sz a zastosow ano śro d k i chem iczne w z a k resie k o n se rw ac ji p iaskow ca (m gr W. D om asłow ski, U n iw e rsy te t M. K o p e r n ik a w T oruniu). W pom ieszczeniach ra tu s z a zastosow ano stro p y żelbetow e z p o d w ieszeniem zachow anych, p o lic h ro m o w an y ch belek z X V III w.
M. Pa.
B udow la sta n o w i połączenie dw óch średniow iecznych dom ów je d n o tra k to w y c h , tró jo sio w y ch oraz dom u o u k ła d z ie d w u tra k to w y m , trójosiow ym z pocz. X V I w. (ryc. 1). M u ro w an y z m iejscow ego p iask o w ca w u k ładzie niety p o w y m z d o d atk iem cegły o fra g m e n ta c h u k ła d u polskiego. B ardzo zły sta n zachow ania b u d y n k u sp o w odow any je s t n ie s ta ra n n ą te c h n ik ą w ą tk u o ra z u tr a tą spoistości za p raw y g li n ia n e j i p ia sk o w o -w ap ien n e j pod działan iem wody. P ro je k t k o n se rw a to rsk i w y k o n an y został w ro k u 1961 przez O ddział K ra k o w sk i P K Z (proj. m g r inż. arch . J. P ta k ) d o k u m e n ta c ję h isto ry c z n ą i b a d a n ia k o n se rw a to rsk ie w y k o n ała m a g i s te r M. D ayczak-D om anasiew icz. P ro je k t zm ierza do u su n ięcia późniejszych p o działów w n ę trz i do u p o rzą d k o w a n ia fasa d , z częściow ym przy w ró cen iem d aw n y ch osi o k ien n y ch oraz lik w id a cją późn iejszy ch w ejść sklepow ych. Z achow ały się n ie liczne g o ty c k o -ren e san so w e ele m e n ty p ie rw o tn e j k a m ie n ia rk i (portale, o b ra m ie n ia okienne). K a m ie n ia rk a p rzen iesio n a z inn y ch obiektów w czasie p o p rz e d n ie j r e s ta u ra c ji w 1914 ro k u p ozostaje w obecnym m iejscu ja k np. pochodzący z k o le g iaty p o rta l późnogotycki w e le w a c ji połu d n io w ej. O dsłonięte fra g m e n ty p o lich ro m ii ścien n ej w je d n e j z izb p ię tra o m o ty w a ch k rajo b raz o w y ch z X V II/X V III w. zo stan ą eksponow ane. P ra ce rem o n to w o -b u d o w lan e , zm ierzające głów nie do k o n stru k c y jn e g o w zm ocnienia b u d y n k u są w toku. W k ilk u pom ieszczeniach położono o g n io trw a łe stro p y n ad w ie sz a ją c je n a d d rew n ia n y m i z X V III w. B u d y n e k p rze znaczony je st na pom ieszczenie m u zeu m m iejskiego.
W raz z częścią m u ró w obw odow ych, fosą i b u d y n k iem b ra m n y m stan o w i p ozostałość lub też z re aliz o w an ą część obronnego założenia zam ku dolnego z ok. 1560 ro k u . J e s t w czesnym p rz y k ła d e m fo rty fik a c ji b astio n o w ej ty p u w łoskiego (ryc. 2). P om ieszczenia podiziem ne b e lu a rd u b yły częściowo zasy p an e i siln ie z a w ilgocone. P ro je k t k o n s e rw a to rs k i w y k o n an y przez O ddział K ra k o w sk i P K Z o raz M ia sto p ro je k t O ddział w B iały m S ączu p rz e w id u je u p o rzą d k o w a n ie te re n u , o d g ru zow anie zasy p an y ch pom ieszczeń i zabezpieczenie całości. Od ro k u 1961 w y k o n a n o : o d g ru zo w an ie i zab ezp ieczen ie p o te m y w iodącej od b ra m y iku rzece o ra z in n y c h sk le p io n y c h pom ieszczeń podziem nych, w p ro w a d z a ją c w łaściw y sy stem o d w o d n ie n ia , o d sło n ięto m u r ta rc zo w y zagrożony w s k u te k o bciążenia go ziem ią i zaw ilg o ce n ia , n a d b u d y n k ie m (bram nym w y m ien io n o w ięźbę d achow ą. P rz e w id u je się r e k o n s tru k c ję d rew n ia n eg o g a n k u i w io d ącej do niego ró w n i pochyłej, k tó re j ślady zach o w ały się w e w n ę trz u b e lu a rd u .
Ryc. 1. N ow y Sącz. Dom kanoniczy, ul. L w ow ska nr 3. E le w a cja południow a — sta n przed k o n se rw a c ją
(fot. A. D om anasiew icz)
Ryc. 2. Rożnów. B elu ard , w idok od południow ego- w schodu (fot. K. N ow acki)
Ryc. 3. K siąż W ielki. P ałac, e lew ac ja w sch o d n ia czę ści połud n io w ej (fot. K . N ow acki)
Ryc. 4. K rzy żto p ó r — U jazd. P ra c e p rzy re k o n s tru k c ji północnej k u rty n y m u ró w zam kow ych
Ryc. 5. K rz y żto p ó r — U jazd. Część z re k o n stru o w a n e j k u rty n y północnej, w idok od stro n y zam ku. S ta n p rze d re k o n s tru k c ją n a sy p u ziem nego — w idoczna betonow a część k o n stru k c y jn a w ra z z okład zin ą k a m ie n n ą
(fot. PK Z — K rak ó w , K . N ow acki)
Ryc. 6. S zydłow iec. Z am ek, fra g m e n t o d k ry te j p oli- Ryc. 7. K atow ice. K ościół św. M ichała, m o ty w y p o li ch ro m ii (fot. M. Ś w ierczew ski) chrom ii n a ścianie p ołudniow ej naw y. F o to g ra fia w y k o n an a w p odczerw ieni (fot. P K Z — W arszaw a)
