Eldono: F landra E sp era n to -In stitu to , P. v. H u m b eek stra a t S, B russel-W est.
R edakcio-A dm inistracio: T. Ju n g , H arstenhoekw eg 223, Scheveningen, Ned.
Jara b o n o : B elgujo 165 fk ., Nederlando 9 gld. ; cetere laŭ aparta tarifo.
A noncetoj : 25 ko m e n cita ĵ vortoj b. fk . 25.— , gld. 1.25 aŭ 6 resp.-kuponoj.
P o r 26-50 vortoj duobla prezo. — U nu resp.-kupono eg alv alo ras 0.20 gld.
DE ESPERANTO
DUONMONATA INTERNACIA ORGANO DE LA ESPERANTO-MOVADO
N-ro 8 (1086) FONDITA EN 1920 — 24-a JARKOLEKTO 16 A prilo 1948
LA MAJSTRO MORTIS. La 14-an de aprilo, antaŭ tridek-unu jaroj, ĉe- sis bati lia nobla koro, — la koro kiu tiel arde brulis pro amo al la homaro.
Kaj en tiu sama tago por ĉiam fer- miĝis liaj saĝaj kaj, ho, tiel mildaj oku- loj.
TAMEN VIVAS LA MAJSTRO. Li vivas en sia verko, en siaj vortoj, en dekmiloj da adeptoj kaj centmiloj da admirantoj kaj simpatiantoj tra la tu- ta mondo. Li vivas kaj postvivos por ĉiuj epokoj kaj generacioj, kiel tiu kiu pliriĉigis la mondon per la genia dooaco de internacia lingvo.
Estas vere : Aliaj konceptis la ideon antaŭ li, aliaj laboris pri inter- nacia lingvo pli frue ol li, kaj certe multaj venos kaj laboros pri la sama ideo post li. Kaj kelkaj el ĉi tiuj sukce- sos eĉ pliperfektigi ĝin. A l ZAM EN- HO F tamen restos la gloro, kaj la honoro, kaj la memoro.
Estis li, nia majstro, kiu radikigis la ideon en la mondo : la ideon pri la LIN G V A interkompreno kaj la ideon pri interkompreno SPIRITA kaj KO- RA. Tiun ideon ne elŝiris du mondmi- litoj, tiu ideo irium fe transvivis fero- ron kaj persekutojn, kaj TIU IDEO POSTVIVOS tra la jarcentoj kaj jar- miloj. KAJ LA MAJSTRO KUN Ĝl.
* * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *
Tri neforgeseblaj tagoj
15-a Kongreso de LEEN en Almelo kaj Kongreso de FLE en Amersfoort.
S ab ato n la 27.3. la A lm eloa ĉevaleto (la blazono de la te k sin d u stria urbo prezentas ĉevalon) unue tiris la kunvenintaron, laŭ- ta k se pli ol 300, in te r kiuj angloj, belgoj k a j eĉ du k a ra v a n o j de danoj, al la u rb ra n d a resto racio « G roenendaal ». Tie la u rb estro de Almelo, en k u nesto de k elk aj a ŭ to rita tu - loj, oficiale akceptis la kongresanaron, sur- p riz a n te ilin per bonega esperantlingva pa- rolado (la kom unum a e s tra ro fo rte favoras E sp era n to n ) k a j ta so da teo kun bongusta- Ĵoj.Dum la in te rk o n a tiĝ a vespero oni ĝŭis i.a.
popoldancojn de a ŭ te n tik a k a m p a ra n a danc- societo, esp eran t- k a j nederlandlingvajn k an to jn de la A lm eloa virKoro k a j u n u ak tan te a tra ĵo n bonege p rezen titan de la Alme- loaj sekcianoj de LEEN .
D im anĉe en la ja rk u n v e n o pli k aj m al- pli g ra v a j aferoj estis p ritra k ta ta j. Ne unu m om enton dum la diskutoj m ankis la kona- t a « L E E N -etoso », kiu se eble eĉ pli m ani- festiĝ is dum la vespere p re z e n tita revuo.
L a k o n a ta « k o n g res-id io to » kungluis di- v ersa jn p rogram erojn p rez e n ta ta jn de la te a tr a j grupoj de 1' sekcioj A m sterdam , A rnhem , D eventer k a j Den H aag, la « n aj- tin g a lo » Tine Tusveld, la o rk estro « Ki- loea’s ». K rom e belega kolorfilm o estis mon- t r a t a pri la regiono Tvente, en kiu situas Almelo. K ulm inis la L E E N -etoso dum la sek v in ta balo, ĉe kies fino k elk aj danoj donis e ta n dem onstracion de dan a popol- danco.
Lunde la « ĉevaleto » tiris nin aŭtobuse al la fra tin u rb o Enschede, kie ni vizitis la belegan m odernstilan urbdom on k aj la mu- zeon.
Ni pasigis tri neforgeseblajn tagojn, kion p ru v as la fak to , ke dum la ad iaŭ a teo sin anoncis por la v e n o n tja ra kongreso jam m u ltaj en- k a j ek ste rla n d a j gesam ideanoj al la se k re tario de la sekcio H aarlem , la k o ngresurbo por 1949, kies adreso estas : S-ro W. te r B raake, B orneostr. 25, Heem- stede.
Dum la sa m aj ta g o j okazis en A m ersfo o rt la n u n ja ra k ongreso de la la b o rista asocio P L E , sam e ku n bonega sukceso.
A m baŭ kongresoj ak cep tis rezolucion tran sd o n o tan al la in stru a m inistro Gielen, koncerne la instruadon de E sp era n to en la lernejoĵ.
Malpli da belaj frazoj, multe pli da argumentoj!
Intervjuo kun D-ro Ivo Lapenna.
N i havis la honoron k a j ĝojon, saluti en nia redakcio s-anon L apenna, la ener- gian prezidanton de Jugoslavia Esperan- to-Federacio, kiu dum m arto restis en Hago pro la proceso B ritujo-A lbanio, k a ŭ ze de la incidentoj en la Kanalo de K orfu (K rĵo ). D-ro L apenna afable kon- se n tis al ni la sekv a n ta n intervjuon :
S-ano Lapenna, vi estas ĉi tie pro la fama proceso inter Britujo kaj Alba- nio, ĉu ne ?
Jes, mi havis la honoron funkcii en tiu ĉi grava proceso kiel advokato- konsilisto de la Popola Respubliko Al- banio.
Kiun lingvon, aŭ kiujn lingvojn, oni uzis dum la proceso ?
La oficialaj lingvoj antaŭ la Inter- nacia Juĝejo en Hago estas la franca kaj la angla. La partioj povas kon- senti ke nur en unu el tiuj du lin- gvoj estu gvidata la proceso, sed en la aktuala proceso tio ne okazis. Tiel estis uzataj samrajte ambaŭ lingvoj.
Ĉu okazis miskomprenoj ?
Tre multaj. Malgraŭ la fakto, ke la profesiaj tradukistoj, kiuj sendube bone konas ambaŭ lingvojn, ricevis anticipe la tekstojn de la paroladoj, tamen ili tre ofte faris erarojn. Vi- dante tion, ni devis tuj en la komenco atentigi niajn anglajn kontraŭulojn, ke la angla traduko ne plene respon- das al la franca originalo. Mi persone ankoraŭfoje konvinkiĝis, ke nur la neŭtrala Internacia Lingvo prezentas veran solvon de la lingva kaoso en la internaciaj rilatoj. Samtempe nur ĝi signifas veran egalecon de la partioj.
Ĉu vi, kiel prezidanto de JEF, po- vas al ni diri, kiel progresas nia mo- vado en Juqoslavio, kai ĝenerale sur Balkano ?
En Jugoslavio ni perdis dum la mi- lito ĉ. 2000 gesamideanojn, kiuj pe- reis kiel viktimoj de naziismo kaj fa- ŝismo. Malgraŭ tiuj bedaŭrindaj per- doj de niaj plej bonaj esperantistoj la movado progresas kontentige. Ni havas tri naciajn ligojn, dudekon da societoj, multajn grupojn kaj izolajn esperantistojn. La longjara serioza agado de la jugoslavia esperantistaro kreis tre favoran agordon inter la larĝaj amasoj koncerne la internacian lingvon. Precipe la junularo rilatas al nia afero tre favore ; konsekvence, la jugoslavia esperantistaro plejparte konsistas el gejunuloj.
Sama, sed pli amasa, estas la mo- vado en Bulgario, dum Rumanio iom postrestas. En Albanio ni nun entre- prenas la unuajn paŝojn por krei Es- peranto-movadon, kiu ĝis nun prakti- ke ne ekzistis.
Kiel rilatas la respektivaj balkan- landaj aŭtoritatoj al Esperanto ?
Mi povas al vi diri, ke la novaj po- polaj demokratioj en niaj balkanaj landoj prezentas, krom ĉio cetera, an- kaŭ tre favoran grundon por ĉiuspeca kultura agado, do ankaŭ por Espe- ranto.
Kion vi opinias pri la nederlanda Esperanto-movado ?
Miaj personaj impresoj estis tre bonaj. E1 la okcidentaj landoj, kiujn mi lastatempe vizitis, Nederlando es- tas la sola lando, en kiu, unue, ekzis- tas sufiĉe da junaj geesperantistoj, kaj en kiu, due, la esperantistoj, ĝene- rale, ne nur portas la verdan stelon, sed ankaŭ bone parolas Esperanton.
Ĉi tie oni vere povas paroli pri m o - v a d o por la internacia lingvo, dum en kelkaj aliaj landoj, bedaŭrinde, te- mas pli multe pri izolaj esperantistaj grupetoj sen ia ajn kontakto kun la amasoj, ol pri movado.
Kion vi opinias pri la estonteco de nia afero ?
La problemo de internacia lingvo el pure lingva vidpunkto estas jam sol- vita. Oni devas nur pluen evoluigi tion, kion kreis la esperantistaro ĝis la hodiaŭa tago. Oni devas bone el- lerni la lingvon kaj praktike ĝin uzadi senĉese : parolante, legante, skriban- te. La lingvo vivas nur, se la homoj ĝin uzas. Tion bone devus kompreni ĉiu esperantisto kaj precipe ĉiu gvi- danto de Esperanto-grupo.
Mi persone estas profunde konvin- kita, ke Esperanto estos ĉiam pli vas- te uzata kaj ke ĝi pli aŭ malpli frue ludos la rolon, kiun ĝi meritas. Ta- men, tio ne fariĝos per si mem. Kon- traŭe, estas necese streĉi ĉiujn for- tojn por realigi la finan celon kiom eble plej baldaŭ. Praktike tio signifas, ke ni devas havi multe pli bonajn or- ganizaĵojn, multe pli science armitan gvidantaron, multe pli disciplinitan armeon, se ni volas atingi iujn ajn pli rimarkindajn sukcesojn en baidaŭa estonteco. Malpli da belaj frazoj, fla- goj kaj steloj ; multe pli da argumen- toj, firmeco kaj vera samideaneco ! Jen mia opinio !
Galerio de Heroldo-legantoj’.
Ĝian aperon ni anoncis jam a n ta ŭ longe.
H odiaŭ ni prezentas al vi la unuan dekon.
Jen la koncizaj k larigoj (de m aldekstre dek stren ; unue la supra, poste la m alsupra vico) :
1. Poupege Ch. M. J., E lf-Ju listra a t 32, B rugge, Belgujo. P a c ju ĝ e ja registristo. P re- zidanto de B ruĝa Grupo Esp. k a j sekr. de R eĝ a B elga Ligo E sp era n tista . L eganto de H eroldo ekde la kom enco en 1920.
2. Ockeg E dw ard Philip, 104 W inifred Rd., Coulsdon (S u rre y ) ; Angluio. Aseku- risto. N ask. 10.7.1913, esp eran tistiĝ is 1936
3 8-ino Ockeg, edzino de la a n taŭ a , kun filineto.
4 Deligng, Prof. E., 11 rue G am betta, St. Omer, F rancujo. U nu el niaj plej m erit- plenaj pioniroj. N ask. 9 12 1864, esneran- tis tiĝ is 1900, fa ris m u ltajn paroladoln pri Esp., gvidis m u ltajn kursojn, publikigis broŝurojn en aŭ pri Esp., k reis riĉan bi- bliotekon pri Esp. k a j ĉ. 25 p rojektoj de lingvo internacia, kiun li donacis al la Ur- b a Biblioteko de St. Omer. Li estas LK- ano, prez. de N ord fran ca F ederacio kaj hon. delegito de UEA.
5. De L ange M. J , D eldenerstr. 282, Hen- gelo, N ederlando. K asisto de Asocio de Ne- derlan d aj Scienculoj E sp e ra n tista j, kiu al- iĝis al ISA E ; sekr. de loka LEEN - sekcio.
Gvidas E sp.-kurson de P o liteknika Kontoro N ederlanda.
VERDSTELAJ RADIOJ.
— L a U rugvaja Federacio de I' Geinstru- istoj (Federacion U ru g u ay a del M agisterio) akceptis deziresprim on, ke E sp era n to estu a k c e p ta ta oficiale de UNO k aj UNESCO kiel helpa lingvo por faciligi la in terna- ciajn interrilato jn . (D etaloj sek v o s.)
— Ĝis 31.3.1948 aliĝis al la Universala Kongreso en M almb 1116 partoprenontoj el 29 landoj, k a j al la SA T -K ongreso en A m s- sterdam 328 g ek am arad o j el 10 landoj.
La n u n ja ra kongreso de Unio Esperan- tista Franca okazos pentekoste en P arizo Kiel jam anoncite, la konferenco « Mond- debato 48 » estas p ro k ra s tita ĝis la venon- ta ja ro ; ĝi v erŝajne okazos sam tem pe kun la 34-a U niversala Kongreso de E speranto.
En F rancujo okazas E speranto-kursoj en P a ris (Sorbonne), Choisy-le-Roi (Poli- te k n ik a Asocio), V ersailles (p lu ra j kursoj, en tu te ĉ. 100 p . ) k a j en m ultaj aliaj lokoj, i.a. en: Avanne, Beaune, Cham bery, Chorey- les-Beaune, C ontres (L oir-et-C her), Djjon, Dĉle, Domois (p res Dijon), D urtal, Fĉcarnp, F ontenay-sous-B ois, Lillebonne, M uret, St.
E tienne, St. Quentin, Toulouse, Tours, Troyes, Vesoul k a j Yvetot.
— En Nederlando fondiĝis nova t.n. « Pro- gresem a P a rtio por M ondregistaro ». L a 5-a el ĝiaj 10 ĉefceloj esta s : plifaciligi la inter- naciajn rila to jn in te r la popoloj, i.a. per laŭleĝa enkonduko de tutm onda helplingvo en la lernejojn. A dreso de la provizora se- k re ta rie jo : s-ino H. M ejjers-Kehrer, Gr.
H ertoginnelaan 36a, Bussum.
— S lo va ka j esperantistoj p re p a ra s sian 2-an postm ilitan kongreson, kiu okazos la 21.-23.8. en Koŝice, sam tem pe kun O rient- slovaka Ekspozicio k a j Foiro. En Turĉ. Sv.
M artln fondiĝis S lovaka E speranto-Institu- to, en kiea k ad ro oni k reis an k a ŭ ekzam e- nan kom isionon suh prezido de Prof. VI.
Jukl. E sp eran to estas oficiale in stru a ta en la kom ercaj akadem ioj de B ratlslava, Koŝi- ce, Trenĉin, Turĉ. Sv. M artin, kaj neoficiale en P reŝov k a j Zilina ; en aliaj d u ag ra d aj lernejoj (p a rte oficiale) en Bezovce, Po- proĉ, Preŝov, Turĉ. Sv. M artin, Zillna k aj Zvolen. En T urĉ Sv. M artin ĉ. 300 gelernan- toj ll- 1 8 ja ra j sekvas E sp era n tan instruon.
6. A n ste rlitz, D-ro Vilhelmo, Bardejov, OeHoslovakio. K uracisto, aŭtoro <te pluraj sciencaj verkoj. Alia k o n ata pioniro de Es- peranto, del. de UEA, eks-sekr. de Tutm on- da Esp. K u racista Asocio. A rtikoloj en Int.
M edicina Revuo ktp. F a ris vojaĝon por propagandi E speranton tr a F innlando ĝis la nordpolusa cirklo.
7. V ilkm an ViiinS, P ispantie 23, Tam pere, F innlando F arbisto. SAT-ano. E speran- tisto de m u ltaj jaroj.
8. D ah/m ann Erich, W elfenallee 72, Ber- lin-Frohnau, fra n ca sektoro, G erm anujo. Tiu sam ideano, kiu reprezentis en Bern la ger- m anan e sp eran tistaro n k aj pri kiu dum la la sta j m onatoj okazis m ulte da bruo en He- roldo.
9. ŝfa tw ie jc8 u k Eugeniusz, skr. poczt. 34, W albrzych I, Polujo. E sp eran tlin g v a ver- kisto, k u nlaboranto de a n taŭ m ilita « Pola E sp era n tisto », de p ostm ilitaj «Lit. Mondo»,
« A frik a Revuo » ktp. D efendanto de p u ra E sperantism o sen politikaj tendencoj.
10. G enŝev Vasil K,, D ragan C ankov 12, P azarĝ ik , Bulgario. N ask. 9.5.1891, unue sciiĝis pri Esp. en 1911, per artikolo pri la m orto de L. Tolstoj, ak tiv e laboras kiel esp eran tisto ekde 1936.
(D uan p o rtre ta ro n ni publikigos verŝajne en la num ero de la 16-a de majo. P o rtre- tito j povas ricevi e k s tra jn ekzem plerojn po unu respondkupono aŭ egalvaloro.)
N-ro 8 (1086) paĝo 2
Heroldo estas multe ŝatata en Ĉeĥoslovakio.
Tion pruvas a nkaŭ nia sam ideano E m il K lim sza en Dolni Sucha 30, p. Prostr. Sucha (T e ŝin ), kiu sendis al ni la ĉi-supran fo- ton. Dum en la pli m u lta j landoj la abo- nantaro restis pro ksim u m e la sam a aŭ eĉ m a lkresk is, en CeKoslovakio ĝi kre sk is de i l en 191,6 al 121 en 191,T, k a j al preskaŭ 190 ĝis la nnna m om ento.
Esperanto ĉe usona altlernejo.
Usona asekura kompanio eldonis karton kun Esperanto-teksto.
En feb ru aro m alferm is la fam a c e n tja ra Kolegio Beloit en la urbo Beloit, usona ŝta- to W isconsin, unuafoje E speranto-kurson.
T ri m onatojn a n taŭ e s-ano S.A. Klukowski, ju rn alisto en M ilwaŭkee, paroladis a n ta ŭ R otari-klubo en Beloit pri E speranto. In te r la aŭ sk u ltin to j troviĝis plu raj m em broj de fa k u lta to k a j de la e stra ro de 1’ kolegio. Oni invitis lin prelegi a n k a ŭ en la kolegio ; re- zultis la nom ita kurso, k iun pro m anko de in stru isto gvidas s-ano Kl. mem, k v an k a m li loĝas 70 m ejlojn distance de Beloit.
Dum la p asin ta vintro, s-ro Kl. prelegis pri E sp era n to en kluboj de R otario, Kivanis, Beonoj, C ivitanoj k.a. en la urboj Beloit, E dgerton, Fond du Lac, G erm antow n, Ke- nosha, Milwaukee, P o rt W ashington, She- boygan, W aukesha k a j W est Allis ; a n taŭ e li prelegis en Stevens P oint, W ausau, W is- consin R apids ktp. P ost la m ilito Kl. pre- legis pri E sp eran to jam pli ol centfoje, k aj diversaj ĵu rn alo j publikigis fav o rajn rapor- to jn p ri tiu j prelegoj.
Laŭ instigo de s-ro Kl. publikigis la pre- zidanto de « H ardw are M utual Insurance Com panies » (fe rv a ra j kom unaj asek u raj, kom panioĵ) en Stevens P oint koloran bild- p o ŝtk arto n kun te k sto en a n g la lingvo k aj E sp eran to ; la k a rto m o n tras la ĉefoficejon de la nom itaj kom panioj, kiu esta s la plej g ran d a k a j plej bela k o n stru ajo en la urbo.
(P o r tiu j kiuj ne scias : W isconsin estas ŝ ta to en la norda p a rto de ce n tra Usono, in- te r la lago M ichigan k a j la rivero M ississip- pi. Cefurbo estas M adison kun la ŝ ta ta K a- pitolo, sed la plej g ran d a k aj ĉefa urbo e s ta s M ilwaukee kun 700.000 loĝantoj. W is- consin celebras n u n jare sian c e n tja ra n ju- bileon kiel usona ŝ ta to .)
Miraklo : 1800 aliĝoj por Mŭnchen.
Tion la naziistoj k a ĵ ilia G estapo certe ne sonĝis, kiam en 1936 ili m alperm esis ĉian poresp eran tan agadon, ke n u r 12 ja ro jn pli poste en G erm anujo povos okazi landa E speranto-kongreso ku n pli m ulte da p ar- to p ren a n to j ol ĉe la u niversala ! <5is la fino de m a rto la nom bro de la aliĝoj por MUn- chen estis iam 1800, in ter ili m u ltaĵ ekster- landanoi el 15 nacioj.
P o r la In te rn a c ia Junular-K unveno Es- p e ra n tista en la Alpoj, kiu okazos tu ĵ post la p en tek o sta kongreso en Mŭnchen, akcep- tis la honoran prezidon la prezidanto de la B a v ara P arlam ento, D-ro Michael H orla- cher.
A dreso por pllai aliĝnj : G erm ana Espe- ranto-A socio, E ngelbertstr. 7, M ŭnchen- Pasing, usona zono.
LIMERIKOJ
K e m ondon m inacas atom o, N i devas nun aŭdi ĝis vomo.
Cu vana la pen’
Pri interko m p ren ’ ? I/o, homo, fariĝu jam homo !
*
El landa sub rea ’ d iktatora A lvenis novaio favora :
D ekreto pri ĉcs’
De la m a ln e r m e s'!
Cu eble ... pentfaro lasthora ?
* TĴn sam ŭleanoj aŭstriaj MOntriĝas sen dub’ ambiciaj.
K e tia fe rvo r’
Fariĝu m otor’
Por agoj la plej energiaj !
»
Petslcribo al UNO sukcesas, La voĉ-alfluado ne ĉesas.
Ja m sen fanfaron’ : Plt ol m ilion’ ! Ja tiu cifero im presas.
POETETO.
Hercldo
La Supersigmoj.
F oje mi skribis artikolon pri la n eprak- tikeco de 1’ supersignoj. Tio okazis a n ta ŭ p resk a ŭ 25 jaro j. V erdire, ĝi estis n u r ar- tikoleto. Tam en, verkinte ĝin, mi hezitis ĝin publikigi, k a j mi k aŝis ĝin en tirkesto. Sed ium atene ĝi troviĝis sur m ia skribotablo, kruce tr a s tre k ita per dikaj ru ĝ a j strekoj.
H azarde ĝi estis veninta sub la okulojn de nia tia m a red ak to ro R obert K reuz : li ĝin legis, m alkonsentis ku n ĝla enhavo, furioze ĝin tra s tre k is per kolorkrajono k a j p roteste m etis ĝin sur m ian tablon, kie ml poste ĝin trovis.
K reuz estis treege le rta esperantisto k aj k ap a b la redaktoro. Sed E sp era n to estis por li « donita fa k to » : tia ĝi estas, k a j tia ni ĝin devas akcepti, kun ĉiuj ĝiaj av a n ta ĝ o j sed a n k a ŭ kun ĉiuj ĝ ia j m ankoj, do tu t- certe an k a ŭ kun ĝia n e p ra k tik a alfabeto.
K aĵ k v an k a m li cetere estis n e p ra p rak ti- kulo, k a j ko m erciste-racia homo, li ne kom - p renis (aŭ ne volis kom preni), ke la super- signoj esta s malhelpo, eĉ grava, ĉe la dis- vastig ad o de n ia lingvo.
K aj tiel efektive estas. Oni povas espri- mi la plej a lta jn laŭdojn pri la regulo :
Unu sono — unu litero ! » (kiu cetere ne tu te ak o rd as ku n la realo ) ; oni povas sa- gace elkalkuli ke, d an k ’ al grafism o ĝarden (a n sta ta ŭ jardin aŭ g arden), pli ol 300 mi- lionoj d a hom oj tu j kom prenas tiun ĉi radi- kon. Sendube tio e s ta s a te n tin d a j argum en- to j por la supersignoj. Sed m ulte pli pezas la argum entoj, kiuj pledas por ilia forigo, alm enaŭ tiel longe, kiel d a ŭ ra s la periodo, dum kiu la ĉefa klopodo de 1’ m ondlingva- noj estas la disvastigado de E sp eran to in te r la publiko.
N u r m a lm u ltaj presejoj sur la tu ta terglo- bo posedas tipojn kun E speran to -su p ersig - noj. k a j kredeble ne eĉ unu skribm aŝino en la tu ta mondo h av a s la E speranto-tipojn.
K aj tiu j tre m alm u ltaĵ presejoĵ, k iu j jes posedas E speranto-supersignojn, h av a s ilin n u r en du -tri gradoj de unu aŭ du k a ra k - teroj, tio estas en du -tri aŭ m aksim um e ses el cent aŭ centoj da specoj. Kiam H eroldo estis p re s a ta en p ro p ra presejo, ni havigis al ni la su p ersig n ajn tipojn en p lu raj g ra- doj k a j k a ra k te ro j, por ke ni povu presi a n k a ŭ titolojn k a j k o m ercajn p resaĵo jn kun su p e rsig n aj literoj. Tio k o stis al ni be- lan sum on d a mono ; sed restis a n k o ra ŭ tre m u ltaj gradoj k a j k a ra k te ro j, en kiuj la supersignoj tam en m ankis.
L a presejo, kiu nun p resas Heroldon, po- sedas la supersignojn en du g rad o ĵ de du k a ra k te ro j, k a j en unu g rad o de du aliaj ka- rak te ro j, en tu te en ses diversaj specoj. Sed ĝi ne posedas ilin en iu g rad o pli g ra n d a ol 12-punkta. Sekve, ne e s ta s eble, norm ale presi g ra n d lite ra jn titolojn, en kiuj trovi- ĝ a s supersignoj. Tial ni devas ŝanĝi m u ltajn titolojn, kio ne ĉiam esta s facile farebla, k a j ofte neebla. Iu leganto foje dem andis, kial en nia num ero de 1.8 1947 ni skribis
«Unueco n ia unua aksiom o» a n s ta ta ŭ «Unu- eco nia ĉefa aksiomo». N un ni povas m al- kaŝi al li ke tio okazis pro nenio a lia ol tiu e ta supersigno (super la ĉ en ĉ e fa ) , kiun la presejo ne povis presi ! Alifoje ni sim ple tra h a k is la Gordian nodon, h elpante nin p er aldono de h, laŭ Ia konsilo de Ia m aj- stro ; sed k v an k a m ni tion povas akcepti por ŝ k aj ĉ (sh k a ĵ ch), ni m alm ulte em as akcepti ĝin por ĝ (g h ), k a j tu te ne em as akcepti ĝin por ĵ (jh ) aŭ por K (hh !).
L a m anko de la su p ersig n aj tipoj sur skribm aŝinoj ne esta s tiom m alhelpa kiom ilia m anko en la presejoj, ĉ a r oni povas farig i al si specialan klavon kun la super- signo. Tian, ekzem ple, mi posedas su r m ia skribm aŝino. Oni unue fra p a s la supersig- n an klavon (tiel a ra n ĝ ita n , ke la m aŝina ĉa reto ne m oviĝas ĉe tiu fra p o ), k a j poste oni fra p a s la klavon kun la litero, al kiu a p a rte n a s tiu supersigno. Tio ĝenas iom ete sed ne tro. Sed la m anko de Ia supersignoĵ en la presejoj esta s vere grava malhelpo.
K aj tiu m alhelpo tre m alag rab le sentiĝas ĝ u ste nun, en la periodo de propagando. Se ia in te rn acia lingvo ja m estu s ĝenerale en- kondukita, la m alhelpo ne ekzistus, ĉa r tiam ĉiu presejo en la tu ta mondo vole-nevole h av ig u s al si la su p e rsig n ajn tipojn ...
kv an k am re sta s la fakto, ke Ĉiuj supersig- noj en kiu a jn lingvo ĉiam resto s c e rta ĝeno.
•
L a supersignoj do efektive p rez en ta s ba- ron por la d isvastigado de E speranto, baron ne la solan nek la ĉefan, sed baron kiu e stu s plej facile forigebla.
Tial ni ne m iru ke ja m frue aperis pro- ponoj por forigi la supersignojn. ĉiam de- nove ili aperis. Sed neniam oni okupis sin pri tiu « problem o » tiel m ulte k a j tiel in- tense kiel nun.
P lej fervoran agitadon tiucelan kom encis usona p astro John K u b a cki en Milwaukee, kiu en la la sta tem po vere bom bardis la ge- sam ideanojn per cirkuleroj de t.n. « Sirnpli- g ita E sp eran to K lu b o ». Mi ne konsentas ku n li pri m u ltaj el liaj diroj k a ĵ asertoj. La estonteco, la venko de n ia afero ne depen- das sole, eĉ ne ĉefe, de ia reform o de nia alfabeto. Vero estas, ke la supersignoj estas n ep ra k tik aj, kiel ĉiaj supersignoĵ an k a ŭ en aliaj lingvoj estas n ep ra k tik a j, k a j ke ili m alfaciligas la presadon de E sp eran to -tek s- toj, precipe de g ra n d g ra d a ĵ (afiŝoj, kom er- caj presaĵoj, titoloj en g az eto j). Sed tio es- ta s ĉio. Tam en tiu m alhelpo estas jam su- fiĉa kialo por serioza p ritra k ta d o de la afero — nun, kiam post forpaso de sesdek ja ro j de post la publikigo de E sp era n to ni an k o ra ŭ ne konsiderinde proksim iĝis al nia celo. A lm enaŭ tiu celo, kiu en ce rta j mo- m entoj ŝa ĵn is jam p resk a ŭ kaptebla, denove k a j ĉiam denove fo rg litas de ni en nebulan m alproksim on.
Tion mi ne sk rib a s pro pesim ism o pri nia afero ; mi n u r re g istra s la fakton. Sed ce- te re ml re s ta s la sa m a optim isto, kiu mi estis a n ta ŭ 28 ja ro j, k iam mi kom encis la eldonadon de « E sp era n to T riu m fo n ta », k a j kiu mi estis a n ta ŭ p resk a ŭ 40 jaro j, kiam mi kiel facile en tuziasm iĝem a ĵunulo fer- vore eklernis E speranton.
Esperanto
Sed n u n venas alia dem ando. ĉ u la mul- ta j proponoj, f a rita j en la daŭro de 1' ekzis- tado de E sp eran to , k aj precipe en la la sta tempo, por reform o de 1’ E sp e ra n ta alfabeto, efektive ta ŭ g a s ?
P a stro K ubacki proponas ke ni « sonigu w kiel ŭ, q kiel ĉ, x kiel ŝ, y kiel j, j kiel ĝ k a j ĵ, forigu K ». Tio estas, li volas enkon- duki en nian alfabeton la ĝis nun neespe- ra n ta jn literojn w, x k a j y, k a j doni al ili sonvalorojn de ĝis nun su p ersig n itaj literoj.
Simile mi ag is a n ta ŭ 30-35 ja ro j, kiam mi estis s ta rig a n ta principojn por esto n ta m ondlingvo ideala : tia m m i donis al q la sonvaloron de ĵ, k a j al x tiun de ŝ. Sed tion mi fa ris n u r provizore, pro oportuneco, k a j mi tu te ne opinias ke, en E speranto, ni de- v as uzi tiu jn literojn (x k a j y ) kun sonva- loro, kiun ili ne havas en iu el la pli kona- ta j lingvoj eŭropaj.
O lafur S. M agnusson en R eykjavik, en cirkulero d ire k tita al la m em broj de la Lin- g v a K om itato, proponas ch k a j sh por re- spektive ĉ k a j ŝ, q por ĝ, x por H, y por j, j por ĵ, k a j w por ŭ. Tiu sistem o ŝa jn as ja m pli ta ŭ g a (m alpli m a lta ŭ g a ), sed uzi q por ĝ e s ta s sam e k o n tra ŭ k u tim a kiel uzi ĝin por ĉ.
En pli p o sta cirkulero la sa m a aŭ to ro pli m albonigas sian unuan proponon, proponan- te forigi ĉiuĵn su p ersig n ajn literojn, k u n so- la escepto de ĵ. Sed tio ne forigus la ĉefan m ankon, kiu estas, ke E sp era n to ne povas esti tu j p re s a ta en kiu a jn presejo posedan- ta la tin a jn presliterojn.
N ova propono venas de s-ano A lb e rt Lien- hardt en Mulhouse. <3i estas serioza studo, laŭ kies provo Iaŭ an aliza m etodo y devus esti le g a ta kiel j, j kiel ĵ, dj kiel ĝ, c kiel ŝ, k a j sekve ts kiel c, k a j tc kiel ĉ. Sed s-ro L ien h ard t mem d iras ke tiu rezulto, kvan- k am logika, ne estas kontentiga. « S ufiĉas », li diras, « elprovi tiu n aŭ sim ilan sistem on helpe de E sp eran to -v o rtaro , por k o n sta ti ke, laŭ a s p e k ta vidpunkto, oni ricevus longan liston da stra n g a j, kelkfoje m o n stre taj, ofte tu te neeblaj vortoj. » Sekve, li provas sta- rigi ta ŭ g a n sistem on per sinteza metodo, laŭ kiu ŝ k a j ĉ fa riĝ a s respektive sh k a ĵ ch, ĝ fa riĝ a s p a rte g k a j p a rte j, ĵ fa riĝ a s j, j fa riĝ a s y (sed ne ĉe la fin aĵo j aj, oj, uj, kie ĝi re sta s j), K fa riĝ a s p a rte h, p a rte k aŭ eĉ ch, ŭ fa riĝ a s ŭ (aŭ ŭ, aŭ u ) ; krom e li volas enkonduki x (p o r ks k a j kz) k a j q (por k v ). B edaŭrinde tiu sistem o estas kom- plika, ĝi postulus specialan novfiksadon de la o rto g ra fio de m u ltaj vortoj, k a ĵ tia l ne esta s rekom endinda.
P a s tro K ubacki asertas, ke li ricevis 900 leterojn pri la supersigna afero, el kiuj 700 k o n sen tas al forigo de la supersignoj.
A nkaŭ n ia led ak cio ricevis aron da leteroj aŭ artik o lo j de sam ideanoj el diversaj lan- doj. E1 ili, fra n c a s-ano E. P. Gasse en Le H avre proponas ch por ĉ, sh por ŝ, q por ĝ, x por K, y por ĵ, k a j w por ŭ.
K o n ata h u n g a ra s-ano D-ro F. Szilagpi (nun en Svedujo) en artik o lo « S uper la su- persigno » konkludas ke, el la propono de p a stro K„ oni povas pozitive paroli pri (t.e. por) la enkonduko de y (a n s ta ta ŭ j), ke ia evoluo tendencas al m alpli o fta uzado de K, sed ke esta s preferinde, sim ple for- lasi la supersignon de ŭ, a n s ta ta ŭ ŝanĝi tiun literon je w.
N ia a n ta ŭ la m ilito a n k a ŭ tre k o n a ta ka- ta lu n a sam ideano Jaum e Grau Casas pr?si- gis p o ŝtk a rto n kun propono de « sencirkum - flek sa alfab eto en E s p e ra n to ». Li propo- n a s y po r j, ch por Ĉ, j por ĵ, k por H, u por ŭ, x por ŝ, k a j t ĵ (kom ence de vorto j) por Ŝ. — ĉi tiu tj (por ĝ ) tu te ne estas akcep- tebla !
A nkaŭ polo S t H ortgnski proponas x por ŝ (krom : q por ĉ, w por ŭ, y p or ĵ, j por J k a j ĝ ). L a laste n om ita sam ideano ce t-re sin tu rn a s k o n traŭ k elk aj a s e rto j de p a stro K„ precipe k o n traŭ lia tezo, ke n u r nekul- tu r a j alfab eto j havas su p e rsig n ita jn lite- rojn ; tiu ase rto signifus ke, ekzem ple, la alfabetoj franca, g erm ana, hispana, sveda, rum ana, pola, ĉeHa ktp. ĉiuj estas « nekul- Luraj », k a j eventuale n u r la an g la alfab eto estas « k u ltu ra » ! Tio p resk a ŭ esta s ofen- do por la centm ilionoj da homoĵ, u z a n ta j tiu jn ĉi « n ek u ltu rajn » alfabetojn.
♦
Se vi dem andas, ĉu eble an k a ŭ ni havas proponon, ni povas respondi jese. Je n ĝi :
ĉ = ch ŝ = sh Ĵ = Ĵ Ĉ = dj
j = y (en diftongoj : i) ŭ = u
K = k.
P ro tio, ke la sono ĵ ap e ra s n u r en dek- duo da vortoj k a j en la sufikso -aĵ-, oni povus eventuale a n s ta ta ŭ ig i ĝin per la sono ĝ (sim ile kiel oni ĝenerale jam a n s ta ta ŭ ig a s K per k ) ; tiu k aze la nu n aj ĵ k a j ĝ am baŭ fariĝ u s j (prononcu ĝ ), k a j oni evitus la dukonsonanton dj.
A nkaŭ la supre p rez en tita sistem o ne estas p erfe k ta ; sed ĝi h av a s tri av a n ta ĝ o jn : 1. ĝi kiel eble plej m alm ulte ŝanĝus la as- pekton de la vortoj ; 2. ĝi pliproksim igus la grafism o n de m u ltaj vortoj al ilia g ra- fism o en la eŭropaj lingvoj ; k a j 3. ĝi fori- gus la — n ek u tim a jn k aj tia l « nebelajn » po r okcident-eŭropanoj — tiel n om itajn
« slav ajn » finaĵojn a j k a j oj, ŝa n ĝ an te ilin je « b e l a j » (laŭ ĝ en e rala opinio) klasike- g re k a j fin ajo j ai k a j oi. K onsiderante la diftongojn kiel unu sonon, oni ne bezonus ŝanĝi la regulon pri akcentado.
L a n o m ita sistem o eventuale necesigus la enkondukon de du novaj vortoj (fcori/so por Koro, k a j kolerao por Kolero). Krom e ekzis- ta s la ebleco, ke kom encantoj konsiderus la duvokalojn en la verboj balai, krei, obei,
Abonantoj
k iu j ankoraŭ ne pagis sian abonkotizon por la tu ta jaro, bonvolu nun pagi la reston, por ke ĝi atin g u nin a ntaŭ la 15-a de majo.
( Ci tio ne validas por g erm anaj abonantoj.)
16 A prilo 1948 Svisa Esperanto-Tago
aprobis politikan neŭiralecon de UEA
L a grupo Thun estis hono rig ita ara n ĝ i la ĉ i-ja ra n svisan tagon k a j tion fa ris je ĉies plena kontenteco. Kunvenis an a ro de 60 fi- deluloj, kiujn plezurigis am ik a kunestado sabate, kun m odesta program o.
P or la d im anĉa ĝen erala kunveno, sub prezido de s-ro F. Liechti, la urbo Tliun dis- ponigis la salonon de la u rb a k o n silan ta ro en la urbdomo. La ĉefaj decidoj estis tiu pri ara n ĝ o de in stru is ta k urso k a j la je n a rezolucio, unuanim e a k c e p tita :
« L a Svisa E speranto-S ocieto en sia ĝene- ra la kunveno en Thun, la 13.-14.3.1948, es- prirnas sian ĝojon pri la bona funkciado de la nova U E A k aj plene ap ro b as la sinte- nadon de 1’ U E A -estra ro en la firm a defen- do de la p o litik -n eŭ trala principo de UEA.
L a SES plene konscias, ke oni povus mo- difi diversajn detalo jn en la n u n a sta tu to , kiel de diversaj flankoj oni insistis pri tio en Bern, sed konsideras la tem pon tre m aloportuna jam ree fari ŝanĝojn kaj mo- difojn. Ni opinias, ke oni apliku la nunajn s ta tu to jn k a j dum k elk aj ja ro j provu kaj esploru la plej u tilajn ŝanĝojn. Tial SES invitas la estra ro n de UEA, sta rig i komisio- non kiu ak cep tu proponojn pri sta tu tŝa n ĝ o j.
P lue SES rekom endas fiksi ekzem ple tri- ja ra n periodon de stabileco, dum kiu la kon- cerna kom isiono funde p ristu d u la faren d ajn plibonigojn k a j la ricevitajn proponojn.
Ni bone konscias, ke s ta tu to j neniam es- ta s piene p e rfek ta j, k aj ĝ u ste tial em fazas, ne en trep ren i tro rap id ajn k a j tro malbone ellaboritajn ŝanĝojn k a j nrodifojn. »
Bela harm onia kongreseto, de celkonsciaj m em broj, kiuj spite de n eriĉ aj sukcesoj d u m ja ra j forte b a ta la s por sia afero k a j k red a s je la g ra n d a misio de la verda anaro.
O. W.
perei, flui, ĝui, lui, skui ktp. k a j ties di- versaj form oj k a j derivajoj kiel diftongojn.
Tion oni povus eviti, se en lernolibroj oni disigus la nediftongajn duvokalojn per stre- keto aŭ ap ostrofo (bala-i, k r e ’us, k tp .).
E ventuale oni povus an k a ŭ decidi, ke n u r en finaĵoj j estu a n s ta ta ŭ a ta de i, sed ke interne de vortoj ĝi estu a n s ta ta ŭ a ta de y.
P ro du kialoj esta s nerekom endinde, ĉe finaĵoj a n s ta ta ŭ ig i j per y : 1. tiu j finaĵoj (ay, oy, uy) asp ek tu s eĉ pli nekutim e k a j tia l pli m albele (p o r n e -e sp e ra n tisto j) ol ku n j ; 2. la tipo y tro v iĝ a s n u r tre m al- grandnom bre en kom postkestoj por diversaj lingvoj, k a j ja m pro tiu p ra k tik a kialo ĝi (y) ne estas ak cep teb la kiel a n s ta ta ŭ a ĵo por j en la tiel o ftaj fin aĵo j aj, oj k a j uj.
Je n k elk aj propozicioj p re sita j laŭ nia supre f a rita propono ; ili estas p re n ita j el
« P ro v erb aro E sp e ra n ta » :
Chiu tailoro havas sian tranchm anieron.
De shafo senlana ech lanero taugas.
Por hundon dronigi, oni nom as djin (aŭ : jin ) ra b ia .
L ernu yuna — vi scios malpuna.
J e ti polvon en la okuloin.
A l grandai singoroi grandai honoroi.
«
K elkaj el la proponintoj insistas, ke even- tu a lan sepsupersignan alfabeton ne provu enkonduki individuaj esperantistoj, sed ke pri tio prefere decidu la E sp e ra n tista A ka- demio. Ili pravas.
T. J.
P ostrim arko : L a dem andon de 1’ super- signoj ni origine intencis priparoli en pli v a sta kadro, kiam ni denove p ritra k to s la ĝ eneralan situacion de n ia movado, kon- form e al la ideoj p rez en titaj en nia pasint- ja r a artikolo p ri « M ondrevolucio E speran- t i s t a » k a j en kelkaj a liaj artikoloj. Sed la fakto, ke tiu ĉi dem ando la sta tem p e tro- vis tiel am pleksan interesiĝon, instigis nin, doni al ĝi jam nun nian specialan konside- radon.
Jlentafcto
Cu vi, Kara ? Demandon vi Iiuvas ? In- form peton ? Do, ek p a fu !
V iziti la Universalan K ongreson ? H m , tio estas m ortula deziro. Vere esperantista.
Cu la vizon ? N u, m i supozas, ke ne es’os m alfacile akiri la vizon.
K iel ? Mi m isaŭdis ? N e la vizon iŭ ce- las ? Sed vi ja diris ... Ha, D E V IZ O JN vi celis ! Jes, nun m i kom prenas. M alfa- cila problemo. L A problem o de niaj tagoj.
Cu vi legis la H eroldo-artikolon : <; Ceso de vojaĝado » ? En la m ezm a rta :iumero, jes.
P reskaŭ ni atingis tiun stadion.
Eble vi povus interŝanĝi : g a sti ĉe sveda samideano, k a j ĉi tiu pli poste povus gasti ĉe vi. Vi ja m klopodis ? Cu vane ? N u, eble vi ankoraŭ sukcesos.
Mi ? Mi ne havas problem on : m i iros al A m sterd a m . Jes, al la SA T-K ongreso. A n - ka ŭ ĝi ja estas internacia, k a j guldenoj es- tas pli faciie akireblaj ol sved a j kronoj.
Kion ? Vi neniam aŭdis k e m i estas SA T a n o ? F a k te m i ne estas. A n ko ra ŭ ne.
Cetere tio ne necesas. Oni povas aliĝi la K ongreson kiel gasto.
K ion vi diras, Kara ? D iablojn v i ne ŝa- tas ? Cu vi volas esprim i ke S A T a n o j es- ta s satanoj, k a j do diabloj ? Ha, tiu vort- iudo havas barbegon. Cetere « S A T a diablo ne p ik a s ».
Kion ? M A L sa ta j S A T a n o j ? Jes, ankaŭ tiaj povas ekzisti, kia m ili ju s laboregis.
Sed ilin m i ne tim as. Male, m i tre ŝa ta s ilin.
Ciujn laborantojn m i ŝatas. Sendube pli m ulte ol la eternajn babilantojn.
P ikon por vi ? Ne, m i ne intencas ofendi vin. Mi ja parolis pri « e t e m a j » babilan- toj. O kaza babilado povas esti eĉ instiga.
Cu vi nun kon ten ta , Kara ? Do, ĝis ...
