Eldono: Flandra E spera n to -In stitu to , P. v. H u m b eekstra a t 3, B russel-W est.
R edakcio-A dm inistracio: T. Jung, H arstenhoekw eg Z2S, Scheveningen, Ned.
Ja ra b o n o : B elgujo 165 fk ., Nederlando 9 gld. ; cetere laŭ aparta tarifo.
A noncetoj : 25 kom en cita j vortoj b. fk . 25,— , gld. 1.25 aŭ 6 resp.-kuponoj,
P or 26-50 vortoj duobla prezo. — Unu reip.-kupono eg alv alo ras 0.20 gld.
DE ESPERANTO
DUONMONATA INTERNACIA OROANO DE LA ESPERANTO-MOVADO
N-ro 17(1095) FONDITA EN 1920 — 24-a JARKOLEKTO 16 Novembro 1948
Kiel organizi Tutntondan Parlamenton ?
Dum multaj jaroj mi revis pri tia realigo kaj atente legis la diversajn planojn de homoj kompetentaj en la koncerna materio.
Ĝenerale ĉiuj opinias, proksirnumte.
ke ĉiuj popoloj devos elekti siajn re- prezentantojn kaj ke ĉi-lastaj formu internacian registaron. Tre bone ! Kaj mi mem tiel pensis. Sed ĝis nun nenie mi legis, laŭ kiu procedo tiuj reprezentantoj devus esti elektataj.
-Cu proporcie laŭ la kvanto de la lo- ĝantoj, aŭ makiavele laŭ la kvalito de certaj popoloj ?
Konsciante, ke proporcia elektado estus pli normala, mi volis analizi
« teorie » la procentaĵon de la diver- saj kontinentoj, laŭ la lastaj statistj- koj menciitaj en la fama franca ver- ko « Larousse », kiu indikas la nom- bron de ties loĝantoj po milionoj :
Oceanio 72 milionoj = 4 % Afriko 150 milionoj = 7,5 % Ameriko 245 milionoj = 12,5 % Eŭropo 500 milionoj = 25 % Azio 1000 milionoj = 51 % 1967 milionoj = 100 % Mi ro n d ig is la procentojn por evi- ti miskomprenojn per cito de etaj
EUNASUI
Tiel oni propagandas por Esperanto en Francujo.
La supra bildo estas detalo el ekspozicio, kiun aranĝis la junuloj de la Esperanto- grupo « Bona Stelo » (31, rue P echeriej en R om ans (D ro m e j, Francujo. L a ekspozi- cio okazis en kom una halo de la du plej m u lte legataj jurnaloj en la regiono Dauphinb.
6 i daŭris du sem ajnojn, m u lta j personoj ĝ in vizitis, k a j la jurnaloj, kom preneble, bo- nege raportis pri ĝi. L a aranĝo de 1’ ekspozicio estis vere originala. Bone rigardu la bildon ! M eze la verda stelo, ĉirkaŭ ĝi leteroj el preskaŭ ĉiuj landoj en la mondo, k a j p o ŝtk a rto j el la tu ta mondo estas aran ĝ ita j tiel, ke ili fo rm a s la literojn de la vorto « E speranto ». Sube troviĝis libroj, m u zik n o to j, propagandiloj ktp.
frakcioj. Kaj mi kredas ke tiel sufi- ĉas por prezenti la problemon. Por tiuj, kiuj jam forgesis la geografion, mi atentigas ke la oceania kontinento konsistas ne nur el Aŭstralio sed el preskaŭ ĉiuj pacifikaj insuloj kune ; la afrika kontinento enhavas nord- sud-partojn ; la amerika entenas ĉi- ujn teritoriojn kiuj troviĝas inter la nordo de Kanado kaj la sudo de Pa- tagonio (Fajra Tero) ; Eŭropo ĝis la Ural-montoj ; kaj Azio de la Ural- montoj ĝis la nordo de Siberio, inklu- zive de Japanio kaj ĉiuj apudaj insu- loj.
Nun ni revenu al la celo : Se oni elektus internacian registaron pro- porcie, la sola azia kontinento sufi-
ĉus por akiri la plimulton per siaj 51 %. Se, profitante el tiu eta plimul- to, ĝi varbus la 4 % de Oceanio dank’
al la geografia, etnika kaj karaktera najbareco, la cetera mondo estus re- gata vole-nevole azie. Se tiuj 55 % kune ne sufiĉus por kontraŭpezi la ruzon de la eŭropa kaj amerika po- poloj (37,5% ), kio povus malhelpi ke tiu azia-oceania plimulto intrigu ĉe Afriko sub preteksto ke tiu nigra kontinento jam sufiĉe sklaviĝis sub la jugo de la blanka raso ?
Ni ne forgesu ke tiuj tri kontinen- toj reprezentas pli ol 60 % de la ter- loĝantaro kaj ke, se oni bone mezu- rus la eliton de la civilizitaj popoloj, ĉi-lastaj reprezentus ne pli ol kvaro- non. T.e. ke nur 25 % (proksimume) de la teranoj regis (regas) ĝis nun la ceterajn 75 %.
Se en la konstituo de internacia parlamento (proporcie elektita) la ro-
*loj de la procentaĵoj inversiĝus, adiaŭ la okcidenta civilizo — Atomo !
Jen la dilemo : aŭ sin submeti al la malprogresinta plimulto (sen ato- moj) aŭ al la makiavele elektota mal- plimulto progresinta (kun atomoj).
Eĉ se oni elektus federacian parla- menton konsistantan nur el unu re-
prezentanto de ĉiu aŭtonoma regis- taro, necesus antaŭe scii, ĉu Azio pro- klamiĝus unu sola ŝtato, aŭ ĉu ĝi sin dividus en tiom da ŝtatoj (aŭtono- m aj), kiom da diversaj popoloj ĝi en- tenas. En la unua kazo ĝi ne estus proporcva al la loĝantaro ; en la dua kazo la nombro de ĝiaj reprezentantoj ĉe la federacia registaro superus la eŭropan. Krome la internacia kodo ofte devus peti permeson al la naciaj leĝoj, ĉar se la mahometana religio aŭtorizas la poligamion al la viroj, en Tibeto estas la virinoj kiuj rajtas po- ligamion. Do, mi ne vidas, kiel tibeta esperantistino povus flegi sian ara- ban edzon (kaj inverse) sen interveno de ĝenerala internacia kodo rekonita
t * * * # # * * # « - * J H H H * * * * * * * * * * * * * *
Centoj da Esperanto-kursanoj en Bournemouth.
Bournem outh estas p re p a ra n ta sin por la U niversala E sp eran to - Kongreso. A1 tiu j p reparoj a p a rte n a s unuavice la « verdigo » de la urbo. O kazas nunm om ente en Bour- nem outh k a j ĉirk a ŭ a ĵo j 15 ku rso j kun pres- k a ŭ 250 p a rto p ren a n to j : 7 m unicipalaj kun 92 lernantoj, 3 lokaj ku n 44 lernantoj, 2 por poŝtistoj ku n 60 lernantoj, k a j po unu kooperativa k u n 20, m ag azen a kun 20, k a j por m em broj de In te rn a c ia A m ikeca Ligo kun 10 lernantoj. L a 100 kom encantojn en la poŝtaj, koo p erativ a k a j m agazena kur- soj in stru a s norvega s-ano O. T. Nicolaisen laŭ la Cseh-metodo. Do, prom esplena ko- menco !
* * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *
Esperanta vortaro kiel logbirdo de japana sekreta polico.
En Ja p a n io dum la la sta m ilito E speran- tism o estis su sp e k ta ta k a j p e rse k u ta ta kune kup aliaj pro g resem aj k a j p ac am aj ideoj.
E ĉ la agado de k elk aj reakciuloj, kiuj utl- ligis E sp era n to n por ŝovinism a propagan- do p er E speranto, k a j la k o ketado de kel- k aj n e ŭ tra la j gvidantoj por « savi Espe- r a a t o n » ne helpis tiu rilate. E sp era n tisto j restis nefidindaj k a j eĉ su sp ek tin d aj ho- moj en la okuloj de « tokko » (ja p a n a se- k r$ ta polico), kiu kiel la m a lju n a sorĉisti- noi el fabelo insidis ĉie por lo gkapti « dan- gei-ajn hom ojn ». Tion a te s ta s je n a rak o n to de I tita rĉ Kokubu, k o n a ta pedagogo kaj in a n lite ra tu risto , pri lia m o rtin ta am iko fc>m lti Ito, p u b llkigita en K ita no Kyŭ- s i t u » (N orda L ernoĉam bro), gazeto en n ordorienta Japanio, sub titolo « V ortaro kiel logbirdo ».
S in'iti Ito estis popollerneja in stru isto en n ordorienta provinco. Li estis fervora esp eran tisto k a j senlace pro p ag an d is la no- van lingvon. Lia a m a ta frazo (el « Ekzer- c a ro » ) estis : « Oni diras, ke la vero ĉiam venkas. »
En 1940 li estis a re s tita de « tokko » k aj devis sidi en m ailiberejo dum du ja ro j, pro kio li m alsaniĝis k aj estis perm e sita reveni hejm en. Iu n ta g o n dum prom eno li kun m iro trovis ĉe m alnovlibrejo de la urbo sian k a ra n m alnovan E sp e ra n ta n vortaron, kiu estis k o n fisk ita okaze de lia arestiĝo.
Sed an k o ra ŭ pli g ra n d a estis lia m iro k aj indigno, k iam 11 eksciis konfidence de la librovendisto, ke la « to k k o » konfidis al li la v o rtaro n tiel ke, se iu volos aĉetl ĝin, li ne vendu ĝin sed dem andu la nomon kaj adreson de 1’aĉeto n to k a j inform u la sekre- ta n policon ! Ho, kiom da se nkulpaj homoj estis lo g k a p tita j tia m a n iere dum la m ilito' Pe'.iĉe la m ilito finiĝis kun la kap itu laco de ja p a n a j im perialistoj, kiuj n ur p er teroro k a j m ensogoj tenis sian k ad u k a n reĝim on.
N ia sam ideano k a j k am arad o povis ĝisvivi tiun tagon, sed — ho ve ! — li m ortis la sek v in tan m onaton, nome dum septem bro 1945, pro la m alsano k a ŭ z ita de lia m alli- bereco.
E1 « N ova F ro n to » k o m piltradukis T. KURISU.
Esperanto helpis.
« L a A rnhem a E sp eran to -v iro verŝajne pensis m om enton, ke li aŭ d a s tondradon en A rras, » skribis rap o rtisto de la gazeto
« H et V rije Volk » en Arnhem , en la num ero de 9.10, Tem is pri tio ke d an aj sportuloj (n ee sp eran tisto j) vizitis la nederlandan ur- bon A rnhem k a j intencis, de tie plu vo- ja ĝ i al A rras. Sed pro la n ec erta situacio en P ra n c u jo la A rra s ’aj g astig o n to j opiniis pli bone ke la danoj ne venu. Bedaŭrinde ili ne sciis la adreson de la danoj en A rn-
de la etiko de diversaj religioj kiu ha- vus leĝan forton ĉie.
Mi citis nur tiun ekzemplon, por rememorigi pri ĉiuj aliaj kiuj pre- zentas kaoson en Azio-Oceanio-Afri- ko. Tamen, malgraŭ tiom da obsta- kloj, mi estas konvinkita ke oni tro- vos solvon de la internacia problemo per ... kompromisoj.
A. SOARES, Parizo.
Rim. de red. — N ederlanda inĝeniero s-ro M. W. P olak proponis elekti la m em brojn de la m on d reg istaro el la plej h onestaj ho- moĵ en la mondo, senkonsidere al ilia nacie- co, ŝtataneco, raso, religio ktp. (Vidu en Heroldo n -ro 14, p. 4, kol. 2.)
Germana Esperanto-Moiailco.
Responde al rezolucio de la G erm ana Es- peranto-K ongreso en MUnchen la Bcrlina urbkonsilantaro decidis enkonduki E speran- ton en la popollernejojn kiel nedevigan fa- kon. E n K iel enkondukiĝis E sp era n to en m e z le rn e jo ; dum septem bro okazis Espe- ra n ta ekspozicio. L a m inisterio por popol- klerigo en Schlesvvig-Holstein fav o ras la enkondukon de E sp era n to en la lernejojn k a j perm esas tu ja n kom encon de 1’ nede- viga instruado.
P re sk a ŭ ĉiuj g ran d a j regionaj organiza- joj de la germ ana socialdem okrata partio subskribis kolektive la peticion al Uno. Kon- siderinde m u ltaĵ k a to lik a j parokestroj par- top ren is la subskribon de la Uno-peticio.
L a fervo ja j fa k lern ejo j su b te n ataj de la sindikatoj decidis plifavori la E sp.-instrua- don en siaj lernejoj. L a ferv o jistan faksek- cion en GEA e s tra s su p e ra konsilanto de I’ re g n a fervojo E rn s t Schuchm ann el Ia ferv o ja ĉefadm inistracio en Offenbach
Ce la instruista sem inario en B am berg okazas 5 E sp.-kursoj por 100 gestudentoj.
Oni provas, atin g i per unu sem ajn a leciono de Esp. pli ol per k v a r sem ajn aj lecionoj de la an g la lingvo. L a k a to lik a pastra se- m inario en B am berg okazigas Esp.-kurson.
L a filologia k a j teologia altlern ejo en la sa m a urbo d aŭ rig a s la E sp.-kurson dum la v enonta studjaro.
L a p reparoj por la dua postm ilita germ a- na E speranto-K ongreso en G bttingen (1949) bone p rogresas : ja m 80 anonclntoj, in ter ili an k a ŭ e k sterg erm a n aj. L a liga konfe- renco de Revelo (R ejnlanda-V estf. Esp.-Li- go) okazis sukcese kom ence de oktobro en D uisburg kun parolado de D-ro S. Ziegler, kiu parobs an k a ŭ okaze de g ra n d a j vurb kunvenoj ku n centoj da aŭ sk u lta n to j en H annover k a j Bielefeld.
E n la rusa zono fondiĝis laborkom unum o por Esp. en la urbo Schvverin. Ciuj g ra v a j instancoj en A uerbach i. V. fav o ras la Esp.- stru ad o n (la le rn e jaj aŭ to rita to j, la De- m o k ra ta V irina Asocio, la L ibera Germ a- n a Junularo, la L ibera G erm ana Sindika- ta ro k a j la trl p a rtio j). E n G lauchau oka- zis dum oktobro regiona renkontiĝo de esperantistoj.
L a g a rd a n to de la B a h aa mondreligio, Shoghi E fendi, sa lu tis la G erm anan Esp.- K ongreson k a j bedaŭris la m alfruiĝon de la saluto, k aŭ z ita n de la politikaj cirkonstan- coj en la S a n k ta Lando.
hem. T iam ili ekpensis ke eble E speranto helpos. IU trovis esp eran tisto n en A rras, kiu telefonis al sam ideano en A rnhem . Cl tiu serĉis k aj trovls la danojn k a j povis tran sd o n i al ili la — cetere ne ĝuste ag ra - blan — kom unikon.
Kaj tiel oni propagandas en Hungarujo.
<?i tiu biido m ontras nian sam ideanon J. Blach, kiu estas fervora esperantisto ka j lerta propagandisto, k u n lia filo apud gran- dega rondform a afiŝo, en la hungara nrbo M iskolc. La afiŝo prezentas la mondon.
6 i estas ornam ita per diverslandaj Espe- rantaĵoj. La te ksto esta s hungara k a ĵ sig- n ifa s : « La mondo apartenas al vi, lernu E speranton ! » 6i tiu efika propagandilo estis m u n tita sur la m otorciklo de s-ano Blach, k a j ĝi altiris grandan atenton de la publiko.
N-ro 17 (1095) paĝo 2 Heroldo de Esperanto 16 Novembro 1948
Kio mankas ?
Usona knaro per dolaro, R usa m inaco per ... la paco.
K apitalism o, kom unism o — 6u inter ili nur abism o ? N enia ponto n e k renkonto ? N u r k r u ta j fronto kontraŭ fro n to ? N e kredas m i al ĉi-frivolo.
V erŝajne m a n ka s nur ... bonvolo.
. U RTIKO .
Denove la supersignoj
Cu vere ni ne povus
sincere pritrakti niajn problemojn ? Post publikigo de nia artikolo pri la supersignoj en n-ro 8, ni ricevis amason da leteroj kaj opini-esprimoj, konsentaj kaj malkonsentaj, kaj ili daŭre alvenas eĉ nun. La unua letero estis nete entuziasma, la dua aŭ tria enhavis la vortojn ke nia artikolo
« sa ltig is» la skribinton. Bone, ĝi saltigu. Tio estas pli bona ol la kvie- ta dormado de la plimulto rilate al niaj problemoj. Alia lamentis pri la sankta lingvo, komprenu la « sank- t a j » supersignoj. Ne, ili ne estas sanktaj, niaj supersignoj. Ili estas malhelpo dum la periodo de la propa- gando. Post enkonduko de Esperanto ili ne plu estos malhelpo. Ni vere ne komprenas, kial oni ne povus (aŭ de- vus) sincere pritrakti niajn proble- mojn. Ne utilas, mortsilenti faktojn.
Tio estas la politiko de struto. Ĝi ne helpas. Kaj la « sanktaj supersignoj » ne estas nia sola problemo. Ankaŭ ne la plej grava. Eĉ ne la plej urĝa. Kaj ne prenu propran decidon unuopuloj, kiel faris ekz. amiko Jaume Grau Ca- sas, kiu libervole eksiĝis el la Espe- rantista Akademio, ĉar li volas (ne- prudenta kaj monperdiga entrepre- no !) aperigi novan eldonon de Kata- luna Antologio kun propra ortogra- fio, stranga kaj senŝanca. Tamen oni povas pritrakti la demandon serioze, kaj konsiderante la necesajn konse- kvencojn. Tio neniel malutilos.
L a plim ulto de la leteroj, k o n sen taj k a j n ekonsentaj, de 1’ artik o lo j k a j novaj pro- ponoj, kiu jn ni ricevis post publikigo de nia artik o lo en n-ro 8, m o n tra s ke iliaj aŭ to ro j ne kom prenis la esencon de la problem o.
F a k to estas, ke la supersignoj fo rm as gra- van m alhelpon por la ra p id a d isvastiĝo de n ia lingvo ; tia l estu s pli bone, se ili ne ek- zistus. Sed ili ja ek z istas k a j plenum as u tilan rolon, k a j ilia forigo per si m em pli- bonigus nek la lingvon nek ĝian ortografion.
Chambro aŭ shanco per si m em ne esta s pli bonaj ol ĉam bro k a j ŝanco ; ĉar aŭ ŝi kredeble e s ta s sam e bonaj kiel char k a j shi, aŭ pli bonaj ol ili, k a j certe m ulte preferin- d a j al qar aŭ xi.
L a problem o, ĝustadire, estas forigi unu m albonon per alia malbono, ku n la celo ebligi pli rapidan disvastiĝon de E speranto, sam tem pe klopodante, el la nova m albono fa ri la plejbonon kio esta s ebla, por ke la rezu lto estu kiel eble plej efik a por la n o m ita celo.
L a solvo do ne povas esti en tio, k e oni a n s ta ta ŭ ig u la su p e rsig n ajn litero jn per iuj ajn aliaj literoj, ekz. p er la literoj q, w, x k a j y, an k o ra ŭ ne fig u ra n ta j en n ia alfa- beto. P e r tio ni n u r k reu s vortbildojn ne- k u tim ajn , eĉ m o n stra jn k a j forpuŝajn, kio sia flan k e estu s alia m alhelpo por la dis- v astiĝ o de n ia lingvo. Sed j a ne e s ta s nia celo m alhelpi la disvastiĝon de n ia lingvo.
T iun celon ni povus, eventuale, havi, se ni esp eran tisto j estu s s e k re ta sekto, k a j se E sp era n to devus servi por nenio ce te ra krom esti uzebla interkom prenilo por la anoj de tiu se k re ta sekto. Tiam , ju pli stra n g e nia lingvo aspektus, des pli ĝi evitus k e ek stere sta ra n to j sin okupu pri ĝi. Tiu- kaze estus, ekzem ple, tre rekom endinde enkonduki la reform ojn de p astro K ubacki aŭ sim ilajn proponojn, por krei la ŝancon, eĉ pli forpuŝi la hom ojn per tiel belegaj vortbildoj kiel : qiuyn (an st. ĉiujn), xprucoy (ŝp ru c o j), qu x i aw li qeestos ? (ĉu ŝi aŭ li ĉeestos ?) ktp.
<3uste pro la fo rp u ŝa aspekto an k a ŭ la Zam enhofa alternativo, a n s ta ta ŭ ig i la su- persignojn per h aŭ per apostrofo, p resk a ŭ ne aplikiĝis. L a a n sta ta ŭ ig o per h ŝa jn as genie sim pla propono, sed k rea s vortbil- dojn r.ekutim ajn k a j m a la g ra b la jn al la okulo (precipe hh k a j jh ), k a j an stataŭ ig o de la supersignoj per ap ostrofo asp ek tu s eĉ pli forpuŝe.
Do se la e s p e ra n tista ro decidus forigi la supersignojn, ĝi devus zorgi ke la re- z u lto n ta j novaj vortbildoj ricevu aspekton ne forpuŝan sed kiel eble plej allogan por la neesperantistoj.
L a m alplaĉo uzi h d irek tiĝ as precipe kon- tr a ŭ la kom binoj hh k a j jh, m alpli kon- tr a ŭ gh, k a j m alm ulte k o n tra ŭ ch k a j sh.
V ortbildoj kun ch k a j sh j a e s ta s tre ku- tim a j el la an g la lingvo. L a kom bino gh of- te a p e ra s en la itala, sed tie ĝi ĝuste servas por indiki ke oni ne devas prononci g kun siblosono ; krom tio gh (ĝ ) e s ta s la sola su p e rsig n ita siblosono, kiu povas dufoje aperi interne de la sa m a E sp e ra n ta vorto : aghigho, enloghigho, k u raghighi, leghigho, shanghighoj ktp. Tial uzo de gh a n s ta ta ŭ ĝ a s p e k ta s m alpli plaĉe. La kom bino jh
ĝenerale m alplaĉas ; k a j pri la m alplaĉa asp ek to de hh ne necesas insisti.
Ĉiuj proponantoj, kiuj kom prenis !a esen- con de la problem o, do k vazaŭ interkonsen- te proponas la uzon de ch k a j sh por ĉ k aj ŝ;
pri gh por ĝ ili h ezitas ; hh ili tu te for- ĵ e t a s ; k aj pri jh ili ne scias kion fari
— tial la m u ltaj sugestoj, a n s ta ta ŭ ig i j per y, k a j uzi j por am baŭ ĵ k a j ĝ.
A nkaŭ ni en H eroldo n-ro 8 proponis ch k a j sh por ĉ k a j ŝ, j por ĵ, y por j ( en diftongoj : i) ; H ni proponis a n s ta ta ŭ ig ' per k, laŭ la ofte sekvita k a j p resk a ŭ jam sa n k ciita kutim o, k a j ŭ per u, laŭ la pro- pono de la m a jstro mem. R estis ĝ, por kiu ni proponis dj ; sed ni devas konfesi, ke tiu solvo (dj por ĝ ) ne tre k ontentigas. La an sta ta ŭ ig o n de j en diftongoj per i ni pro- ponis pro diversaj kialoj : 1-e, ĉa r an k a ŭ la m a jstro ne hezitis, proponi u por ŭ ; do, se u en « au, n eu tra la, ankau, b a ld a u » ktp. ne m alhelpas, a n k a ŭ ne bezonos mai- helpi i en « kai, meilo, taido, a lta i domoi » ktp. ; 2-e, por neesperantistoj, diftongoj sk rib ita j laŭ la k u tim a m oderna aŭ k lasik a m aniero (ai, ei, oi) asp e k ta s pli plaĉe (m u lteg e pli p laĉe) ol aj, ej, oj ; 3-e, la a n sta ta ŭ ig o de j p er y en diftongoj aspek- tu s eĉ pli m alplaĉe ol ilia skribo ku n j ; krom tio la p reslitero y estas m aigrand- nom bra en la kom postkestoj de m u ltaj lin- gvoj.
K. Kalocsag en Lit. Mondo n-ro 5-6 pro- ponas ch, gh, sh, y por j, kh por H, P ri ŭ li hezitas, proponante por ĝi w je vortfino sed u en vortm ezo — m a lg raŭ tio, ke Za- m enhof opiniis tu te nedanĝere uzi u ankaŭ en v o rtfin a au (anst. a ŭ ). ŝ a jn a s al ni, ke K alocsay, el ĉiuj ce te ra j proponintoj, plej bone tr a f a s la celon, k u n escepto p ri ŭ, kie ni tran k v ile povas sekvi la proponon de Zam enhof, sam e kiel -— por a tin g i pli plaĉan aspekton por la n e e sp e ra n tista pu- bliko — ni povus tran k v ile a n sta ta ŭ ig i a n k a ŭ j per i en diftongoj. Ĉar, se ni ja decidus ara n ĝ i o rtografion sen supersignoj, por eviti la m alhelpon k a ŭ z a ta n de ili pro ilia m anko en presejoj k a j su r skribm aŝi- noj, ni povus k a j devus ara n ĝ i ĝin tiel ke per ia rezulto ni fa ru s E sp eran to n pli al- loga (sed neniel pli fo rp u ŝa ) por la anko- ra ŭ n e e sp e ra n tista publiko, kiun ni volas k aj devas gajni por nia afero.
Sed — k a j jen e s ta s la precipa p u nkto : ni (e sp e ra n tista ro ) ankoraŭ tu te ne decidis ara n ĝ i sensupersignan ortografion. K aj se ni decidus a ra n ĝ i ĝin, kredeble ni faru s tion n u r portem pe, k a j krom e d aŭ rig u s uza- di apud ĝi a n k a ŭ nian ĝisnunan ortografion kun supersignoj. Car, finfine, tam en estas pli sim ple, uzi supersignon a n s ta ta ŭ duan literon, k a j se E sp era n to estus, aŭ kiam E sp era n to estos, ĝenerale enkondukita, tiaro ĉiu literm uldejo liveros la E speranto-lite • rojn sen specialaj k ostoj por p resk aŭ ĉiu literspeco, k a j tia m la supersignoj estos por E sp era n to ne pli g ra n d a m alhelpo, ol estas ia akcentoj en kiu a jn lingvo.
L a m alhelpo de la E speranto-supersignoĵ ekzistis en la p asin ta j ses jard ek o j, kaj ĝi ek zistas nun, do dum la tem po de propa- gando. K aj oni ja povas alm enaŭ paroli ka j d isk u ti pri tiu tem o k a j pri eblecoj por forigi tiun m alhelpon. De tie ĝis eventu- a la efektivigo de iu propono povas esti longa vojo. Sed kio estas fa k to , tio restas fakto, k a j ĝin oni ne elm ondigas per silen- to. K aĵ kio e s ta s vero, tio restas vero, egale ĉu ĝi e s ta s a g ra b la aŭ ne, k a j protestoj aŭ eĉ m inacoj (!) ne forigas ĝin.
B edaŭrinde m u ltaj homoj povas ĉion pli facile toleri ol la veron. N iaj k a ra j sam - ideanoj ne estas escepto. Tial ni ankaŭ tu te ne m iris, ke k elk aj precipe fa n a tik a i sam ideanoj plej volonte atom bom bm ortigus nin pro nia k u raĝ o nomi m alhelpo, kio mal- helpo estas, k a j kion eĉ Zam enhof dekom en- ce ekkonis kiel m alhelpon. Sed Zam enhof tia m k redis ke E sp era n to ĝenerale disvas- tiĝos ja m post nelonge, k a j ke sekve ĉiu presejo vole-nevole havigos al si la super- sig n ajn literojn. Sed se E sp e ra n to ĝis la n u n a ta g o an k o ra ŭ esta s m alproksim a de la ĝ en e rala enkondukiĝo, tio p a rte (kvan- k am ne ĉefe) estas ŝu ld a ta an k a ŭ al la supersignoj.
Kom preneble, la supersignoj (kiel aten ti- gis k elk aĵ sk rib in to j), ne m alhelpis ke Es- p era n to disvastiĝis en la pasinteco ĝis atin g o de la n u n a s ta to ; sed esta s ĝuste tio kio m editigas nin. ĉ a r, sincere : Ou vi estas k o n te n ta pri tio kion ni atin g is post 60 ja ro j d a in ten sa propagando, p ersista b atala d o k a j m ultspeca p ra k tik a aplikado de n ia lingvo ?
T.J.
E1 la m u ltaj opini-esprim oj ricev itaj ni povas publikigi, pro la lokm anko, n u r kel- kajn.
M alnova, tre k o n a ta g erm a n a sam ideano p ro testis « k o n tra ŭ la evidente intenca uzo de n esu p ersig n itaj literoj en k elk aj a rti- koltitoloj, kv an k am la presejo sendube ha- v a s sufiĉe da E sp e ra n ta j prestipoj k a j ne bezonas elekti por sursk rib o j ĝ uste tip a- ron, en kiu eble la supersignoj m a n k as ».
A1 tio ni povas n u r respondi, unue, ke la presejo, kv an k am ĝi regule p resas plu rajn E speranto-gazetojn, ne posedas E speran- ta jn supersignojn en iu tip a ro pli g ran d a ol 12-punkta (C icero). Tial ni k u tim e ŝan- ĝ a s titolojn, en kiuj ap e ras supersignoĵ, kaj tiel ev itas la uzadon de ch, gh, jh k a j sh.
Sed ne ĉiu titolo e s ta s ŝanĝebla. Due, al tiu k a j sim ilaj p ro testo j ni devas re- spondi, ke ni ja aplikis n u r la Z am enhofan (do ĉiel p e rm e sita n ) sistem on, uzinte iu- foje sh por ŝ, k a j alifoje gh por ĝ. ĉ u do oni devas esti « a n k o ra ŭ pli p ap a ol la pa- po » ?
Sveda sam ideano E. C. h av a s p reskaŭ la sam an proponon kiel K alocsay, kun es- cepto ke li proponas uzi x por H (K alocsay proponis k h ).
U nu el la plej k o n a ta j n ederlandaj espe- ra n tisto j rim a rk ig is : « Se ni h av u s orto- g rafio n sen supersignoj, ĉiuj esp eran tisto j m okus pri la n u ra ideo enkonduki supersig- nojn. Sendube ne esta s facile reform i la al-
Ankaŭ en Japanujo nia movado reviviĝis.
E n Japanujo ta Esperanto-m ovado dum la m ilito daŭris nur m algrand- skale. A n k a ŭ tie m u lta j esperantis- to j estis p e r sek u tita j k a j m attiberi- gitaj, precipe inter la sam ideanoj la- boristaj. Sed nun a nkaŭ en la lando de la L eviĝ a n ta Suno reviviĝis nia afero. La landa organizo laboras unu- ece, la gazeto regule aperas, refon- diĝas grupoj k a j kursoj.
N ia kliŝo m ontras m em brojn de E s- peranto-grupo ĉe Radio-Osaka. lli sta- ras sur la perono de la radiostacio.
La afiŝo pruvas ke a nkaŭ ili deziras batali «per E speranto por Mondpaco».
Sur la vitra frontpordo troviĝas lite- roj JO B K fili signifas la nom on de la sta- cio) k a j W VTQ (tio estas la nom o de la radiostacio de l’ usona okupa armeo, fu n k - cianta ĉe JO B K ). L a sinjoro m a lantaŭ la afiŝo estas s-ano T. K urisu, de kie aliloke en ĉi tiu num ero ni publikigas tradukon de artikolo. L i laboras ĉe la radiostacio kiel tra d u kisto de la angla lingvo. E n la Es-
Elpikoj
el leteroj direktitaj al nia redakcio.
A n g lu jo :
A feroj rila te al E sp era n to tu te bone m ar- ŝas ĉi tie, sed ĝenerale ne estas tia j kiaj m e ritas mencion aŭ, pli ĝuste, povas esti m enciataj, ĉ a r m ulte da laboro o k az as m al- a n ta ŭ la kulisoj. E n la scienca mondo an- k aŭ ni kom encas fa ri penetradon ...
Cehoslovakio :
Ido estis g ra n d a m alam iko de la V erda Lingvo. K aj m u ltaj el la tiu tem p a j espe- ran tisto j, se ili estu s h av in taj la m ira k lan povon ĝin detrui, certe ne estus h ez itin taj fa ri tion. Feliĉe — ili ne posedis tiun povon!
A iikaze oni hodiaŭ nenion scius pri Ido.
K aj oni eble a n k a ŭ nenion scius pri Espe- ran to , kiu ĝuste en tiu batalo fo rtiĝ is k a j firm iĝis. Sen Ido ne estu s Esperanco, al- m enaŭ ne tia E speranto, kian ni nuntem pe konas. K aj tiel la h ie ra ŭ a dom aĝinto fari- ĝ is h odiaŭa helpanto.
Svedujo :
... Societo por O rienta K ulturo havas nun 105 m em brojn ... M ia edzino estas ju- dino k a j suferis dum ses ja ro j en Ausch- w itz k a j Belsen, la g ep atro j esta s m u rd ita j de germ anoj sed tam en ŝi edziĝis kun ger- m ano, — esp eran tisto !
De ie (sed a n k a ŭ ĉi tiu letero, sam e kiel la ceteraj, e s ta s a ŭ te n ta ) :
... m i volis sendi al vi artikolon p ri la feliĉa evoluo de nia afero tie ĉi. Sed estis bone, ke mi ne trovis tem pon, verki tia n artikolon, ĉ a r in tertem pe la kondiĉoj m al- pliboniĝis. Okazis tie ĉi, kiel okazis en mul- ta j p a rto j de la m ondo k a j en k elk aj epo- koj de la histo rio de E sp eran to , nom e ke n ia afero, kiu devus proksim igi tu ta jn po- polojn, ne e s ta s sufiĉe fo rta m alhelpi, ke sam ideanoj k a j sam landanoj havu tiom m a lsa m ajn ideojn p ri la iren d a vojo kon- cerne al la instruo, propagando ĝenerale ktp., ke la diverseco de la opinioj efikas halto n aŭ eĉ m alprosperon. Tiel oni devas havi paciencon, ĝis la spiritoj transkviliĝos k a j la progreso ree komencos. M alĝoja perdo de tem po, sed ŝajne ne evitebla !
Manuskriptoj dezirataj.
Esperantologio. P o r tiu ĉi eldonota re- vuo alvenis ĝis nun pli ol 450 an taŭm en- doj, in te r ili 35 el G erm anujo. La revuo aperos verŝajne en printem po 1949 ; oni n u r aten d a s an k o ra ŭ la ja m prom esitajn m an u sk rip to jn por povi presigi la unuan kajeron. In teresu lo j skribu al D-ro P aul N eerg aard , G othersgade 158, K openhago K., Danlando.
Scienca Revuo. L a redakcio de Scienca Revuo, organo de ISA E, k iu devos ap eri en la kom enco de 1949 kun 160 paĝoj ja re , di- viditaj in te r k v a r kajeroj, insiste p etas es- p erantistojn-sciencistojn alsendi m anuskrip- tojn ta ŭ g a jn ne n u r por m a lg ran d a rondo de fakuloj, sed por ĝ e n e rala pubiiko scien- ce edukita. H elpu po r sukcesigi n ia jn pla- nojn, por krei legindan sciencan gazeton esp eran tan . M aterialon sendu al : W .P. Roe- lofs, K erkpad ZZ 53, Soest, N ederlando.
fabeton, sed oni eĉ ne p erm esas teoriajn konsiderojn pri la dem ando ! »
P ri s tra n g a sperto skribis al ni s-ano O.T.N. :
T ra v e tu ra n te Londonon, mi prom enis la 30 9.1948 tr a la fam a H yde P a rk , kie ĉiu- posttagm eze m u ltaj o ra to ra s pri politikaj aŭ relig iaj aferoj, aŭ, se ili ne scias, pri kio ili parolas, ili sim ple n u r dem andas la a ŭ sk u ita n taro n . Subite mi ekvidis g ran d an afiŝon k u n al mi tre k o n a ta j literoj, nom e : C, ĉ, <3, ĝ, Ĥ, H, Ĵ , ĵ, Ŝ, ŝ, t), ŭ k a j kun iom da te k sto k a j la v orto E speranto. Mi h altis k a j aŭ sk u ltis lin, sed li ne parolis por Es- p era n to sed k o n tra ŭ ĝi. Li a ta k is k a j k ri- tik is ĝin ĉiuflanke, interalie : -j, -n, m al-.
P recipe la su p e rsig n ita jn literojn li tre fo rte kondam nis k a j prim okridis, k a j la g ran d a a ŭ s k u lta n ta ro ridis k a j k riis : « Tiu lingvo neniam sukcesos, kiu h a v a s tia jn stra n g a jn literojn, kiuj tro v iĝ a s nek su r la skribm aŝinoj nek en iu presejo en la mondo ! » Li menciis, ke li sk rib is al U no k a j Unesco, ke ili ne ak cep tu tiun ridindan lingvoprojekton, sed n u r tiu n novan kiun li proponas. Mi provis diri k elk ajn vortojn k o n tra ŭ lia aserto, sed li ne volis aŭ sk u lti min, kiam li aŭdis, ke mi estas esperantisto.
peranto-grupo lernas ĉ. 15 gekam aradoj el dtversaj fa k o j de la stacio, inter ili reĝiso- ro, aktorino, sekretario de sindikato, kon- tisto j k a j oficistinoj. Ili ŝa ta s korespondi ku n radio-oficistoj en aliaj landoj, sub la.
adreso de sia gvidanto s-ano T. K urisu, Hannan-cho, N a k a 5-23, A beno-ku, O saka, Japanio.
Kalifornia senatano H. E. Dillinger por Esperanto.
Ŝ ta ta sen atan o H. E. D illinger m o n tra s g ran d a n intereson por E speranto. Li estas la u n u a senatano en Usono kiu helpas la Esperanto-m ovadon. D an k ’ al liaj klopodoj la radio-stacio K FB K a ra n ĝ is intervjuon kun la delegitino de San F rancisko, la 7-an de oktobro. S am tag e « The Bee » (L a Abe- lo), la plej g ran d a ĵu rn aio en S acra m en to (K alifornio), in terv ju is la delegitinon, k aj publikigis artikolon pri E sp eran to du ta - gojn poste. R ezulto : K om enciĝis kurso en la V espera Kolegio la 14-an de oktobro. Ni esperas ke la klopodoj de sen atan o Dillin- ger portos a n k o ra ŭ m u ltajn fru k to jn por nia afero.
En 25 jaroj 157 kunsidoj kun eksterlandaj parolantoj.
Goteborgs E sperantoforening (la Espe- rantoklubo de G oteborg en Svedlando) festis sian 25-jaran jubileon. <3i e s ta s fo ndita en la ja ro 1923, k a j la fondinto, la n una pre- zidanto, s-ro E in a r Adam son, ra p o rtis ke la klubo ĉiu jare ĝenerale a ra n ĝ is du k u r- sojn k a j ke ĝi dum la ja ro j a ra n ĝ is 157 kunsidojn ku n ek sterla n d aj paro lan to j ; in- te r ili estis p a stro A ndreo Cseh, E ugen L anti, L ak sh m isv ar Sinha, Berceli-Bleier.
L a klubo estis la o rganizanto de la 8-a SAT- kongreso en 1928, k a j dum la n u n a ja ro (1948) ĝi havis viziton de 97 ek ste rla n d a ĵ gesam ideanoj, por kiuj ni a ra n ĝ is loĝe- jojn k a ĵ ekskursojn.
Jiantakta
Hallo, Kara ? K iel deprim ite sonas hodi- aŭ via voĉo ! ĉ u io vin prem as ? O je s ? Kio do forŝtelas de vi la ripozon de via j no kto j ?
Kion vi diras ? K var bili... Haha ! K v a r bilionoj da kio ?
E-e-e, ne tiel e k sc itite ! K var bilionoj da libroj, da krajonoj, da buterpanoj, da fin- groringoj, da ŝuplandoj ... ĉ i ĉion vi rula- dis en via cerbo ? Vi klopodis prezenti al vi, kiom tio signifas : kv a r bilionoj da tio ka j tio ... ? Mi kredas k e m i ekko m p ren a s vian inkubon. Eble m i povas helpi ?
N i restu ĉe la libroj, kv a r bilionoj da libroj. Senkonsidere eĉ, ĉu tiom da libroj ek zista s en la mondo. N i prenu unu el la plej d ik a j E speranto-libroj : «. Jarm iloj Pa- sas ». 6 i havas dikon de k v in cen tim etro j proksim um e. K va r bilionoj oble k v in centi- m etro j estas ... M om enton ! m i prenos kra- jonon. Tio estas kv a r ku n 9 nuloj — pardo- nu, ku n 12 nuloj. Do, k v a r ku n 12 nuloj oble kv in estas dudek ku n 12 nuloj, aŭ du kun 13 nuloj. Tio dividita per cent estas du nuloj m alpli, do ...
Kion m i intencas ? N u, m i volas elkal- ku li laŭ m etroj. Sed nun vi elreligis min.
Kion m i diris : 2 ku n 13 nuloj, dividita per 100, du nuloj malpli, do 2 ku n 11 nuloj, sekve ... m om enton : ducent m il m ilionoj
— ducent miliardoj, he ! Tion ni dividu per m il ...
K ial ? Por ricevi kilom etrojn. Do, de- nove tri nuloj malpli. R esta s 2 ku n 8 nu- loj, aŭ 200 m ilionoj da kilom etroj. Tion ni dividu per kva rd ek m il ...
? ? ? K va rd ek m il, m i diris ! L a terĉir- kaŭo ĉe I’ ekvatoro.
200 m ilionoj dividitaj per JfOOOO estas k v in mil. R ezu lto : per k v a r bilionoj da ekzem pleroj de « Ja rm ilo j P a s a s », kun la dorsoĵ m e tita j unu apud la alia, oni po- vu s k v in m ilfo je ĉirkaŭi la terglobon ĉe I’
ekvatoro aŭ — m om enton ! — kvarcent-, ne, pli ol kv in c en tfo je a tingi la lunon, aŭ ...
Pro Dio ? Kio : pro Dio ? Mi ĉesu ? N u, laŭ via plaĉo !
Sed kiel, pro la ĉielo, v i ekhavis la idiotan ideon cerbum i pri la ...
He, t i e l ! L a « m ik s p o ta jo » en la lasta num ero de Heroldo ! Oni povas m iri k e la redaktoro ne freneziĝis tiutem pe, kia m oni postulis ke li pagu pli ol k v a r bilionojn por unu m odesta tagm anĝo ...
Vi diras ? E ble ta m en restis ĉe li iu klapeto m a lfe rm ita ? N u , nu ! A h t i e l : ĉiuj esperantistoj estas iom fre n eza j ? A lie ili ne estus esperantistoj. Eble vi pravas.
K iu ja povas esti tiel naiva pensi k e la homaro iam interkom preniĝos !
N u n v i a kre protestas ? Brave, brave ! L a ne-esperantistoj estas la fren ezu lo j ? Jes.
K a j ni verduloj la solaj kla rvid a n to j ? N e tu te solaj, feliĉe !
Do, kuraĝe antaŭen ! ŭ is !
16 Novembro 1948 Heroldo de Esperanto N-ro 17 (1095) paĝo 3
Socikredito
S ocikredito e s ta s m ovado kiu en la la sta tem po pii k a j pli ŝa jn a s g ajn i terenon precipe en B ritujo. A liflanke ni h av a s la im preson, ke a n k a ŭ en tiu movado, simile kiel en aliaj, ja m in te rd isp u ta s diversaj d irektoj : pli ortodoksa k a j pli liberala. Ni neniel intencas m iksi nin en tiun disputon.
Sed eble, por p a rto de niaj legantoj, estas interese ekscii iom pli pri tiu movado. Tial ni ja m publikigis p lu rajn artik o lo jn kaj a rtik o leto jn de socikreditanoj k a j pri So- cikredito, k a j ĉi-sekve ni denove publikigas du artikolojn, la san te ta m en la responde- con pri la asertoj, fa rita j en ĉi tiu j artiko- loj, al iliaj aŭtoroj. — Red.
LA FILO ZOFIO DE SOCIKREDITO.
Socikredito estas la politiko de filozo- fio. P olitiko esta s plano de agado kiu celas atin g i difin itan rezultaton. Majoro D ouglas ( la elpensinto de Socikredito ) neniam pretendis, ke S ocikredito estas io tu te nova ; fak te, Socikredito, rila te al la n u n tem p a m ondsituacio, h av a s la sam an rilaton, kiel nova stra teg io h av a s al mal- nova batalo. E n ĉi tiu okazo la batalo estas la b atalo in te r la volo de la tirano
al
superregado k a j la volo de la individuo al la libero. La filozofio, de kiu Soci- k red ito estas la politiko, estas la kredo.ke la individua homo r a jta s al memevoluo k a j memdecido. Ĝi estas ĝuste la k ontraŭo de la filozofio de la kolektivism o, de kiu la Socialism o estas la politiko. L a volo al la superregado k o ndukas al la organizo de la hom aro en ĉiam pli g ra n d a jn k a j pli m a lm u ltajn unuojn — la kolektivism on, la tutecism on, aŭ la Socialismon. U nu el ĝiaj esprim aĵoj esta s la Internaciism o.
Socikredito esta s nek m a ld ek stra nek d e k s tra ; dum la faŝism o k a j la kom unism o estas n u r v aria ĵo j de la sa m a frukto.
L a filozofio de Socikredito e s ta s kris- ta n a filozofio. Tiu filozofio estas la respondo al Ia tutecism o, ĉu m aldekstra, d e k s tra aŭ de la k o n fu zita centro. L a homo esta s korpo, d iras la tuteculoj, « alpen- daĵo de la m a ŝin o » ; la homo estas korpo ku n m enso k a j anim o, d iras Socikredito.
Socikredito esta s movo k o n tra ŭ la kres- k a n ta m inaco de la tutecism o.
TA SK ano J. W. L.
A L IN T E R E S IĜ A N T O J P R I SOCIKREDITO.
E n la la s ta j du ja ro j la S o cikredita Kun- ordiga K om itato (nun : C entro ) en N otting- ham disvolvis g ran d a n aktivecon in te r la esp eran tisto j. <3ia agado ja m havis aten- tin d a jn sukcesojn, pri kiuj ĝi regule ra- p o rta d a s en siaj a n g lalin g v aj bultenoj.
K om preneble tio esta s bona propagando por E sp era n to in te r neesp. socikreditanoj.
Nun, en unu el la a n ta ŭ a j num eroj de He- roldo, ni legis p ri la fondo de T utm onda Asocio S ocikredita. Ŭi e s ta s o rganizaĵo de esp erantistoj-socikreditanoj, kiuj serĉis la apartecon. Ili intencas disvastigi Socikre- d ito n in te r la e s p e r a n tis to j k a j E sp e r a n to n in te r la socikreditanoj. Mi opinias tam en ke por tio ĉi la s ta la ŝancoj estas m ulte pli fav o ra j en ne eksklude esp eran ta so- cieto, kiel la S ocikredita K unordiga Centro, ol en pure e sp e ra n ta TASK.
Sed estas alia kaj, mi kredas, pli g rav a diferenco in te r tiu j du organizaĵoj. TASK ak c e p ta s kiel anojn n u r tia jn kiuj senkri- tik e a k c e p ta s tion, kio laŭ TASK, t.e. laŭ ĝiaj fondintoj-gvidantoj, e s ta s la « tri fun- d am en ta j proponoj ». Tiuj, kiuj kun k ritike- m a m enso serĉas la veron, sciu do ke por tia serĉado ne e s ta s loko en TASK.
L a S ocikredita K unordiga C entro en Not- tin g h a m (Gordon House, C arrington S tre et) ak c ep tas ĉiujn, ortodoksulojn k aj herezu- lojn, konvinkitojn k a j in teresiĝantojn. Do ĉiu, kiu deziras aliĝi al socikredita or- ganizaĵo, de nun povos decidi, en kiu me- dio li sentos sin hejm e.
P ETR O RULOFIDO.
Marborda idilio.
Mi ne ja m sidis longan tem pon en m ia p aca bunkro, k iam la akvo kom encis alflui.
T ra la tru o j de m ia observkavo, fo sita en la dunbazo ĉe la m arbordo, mi su p errig ar- das la sablejojn k a j ŝlim ejojn, su r kiuj la alfluo e s ta s venanta. K aj kune kun la akvo venas la b la n k -n ig ra j o n d rajdantoj kun siaj edzinoj : la m olanasoj. Ili k utim as pasigi la a lta n tajd o n su r la bordo, k aj tie ili an k a ŭ trin k a s la n esalan akvon, d eflu a n tan de la in te rn a lando. F a rin te si- an tualeton, ili ĝ u as dorm on en la suno.
De tem po al tem po, bando de proksim u- me deko da m olanasoj surbordiĝas, bru- m a rŝa n te tr a Ia m alprofunda akvo kiu ŝpru- cas flanken. L a virbirdoj esta s pli mult- n om braj ol la inoj : m u ltaj anasinoj estas k o v an taj ie en tufo da dunherbo siajn kvin aŭ ses g ra n d a jn ovojn. L a aero daŭre estas sp ic a ta de la m elodiaj sonoj eligitaj de la viroj, dum ili ĉ irk a ŭ n aĝ a s la m alm ultajn b ru ajn birdinojn. Tiu kolom beca ru-ku-ado eksonas, kiam virbirdo cerem onie ĵe ta s sian kapon m alan taŭ en k a j kun subita retiro ĝin klinas antaŭen. Lia b la n k a brusto ba- loniĝas pro la spirplena k a n ta d o k a j aspek- ta s kiel neĝo kun a ŭ ro ra ruĝo. T ia estas la am indum a k oketado de la b lan k aj kava- liroj, k a j de tem po al tem po estiĝ a s sensan- g a kverelo kun bekpikado k a j m allongaj persekutoj.
Jen mi denove observas el la m allum a k a . ŝejo la alteriĝ o n de bando d a m olanasoj.
L a n ig ra j v entroj de 1’ viroj kurioze kon- tr a s ta s k o n tra ŭ la b lan k aj dorsoj, la rozaj b ru sto j k a j la verddesegnaj nukoj. A penaŭ ili prenis sidlokon, ili rekom encas pompe koketi ku n la inoj, alte rn ig a n te la flirtadon p e r a ta k e to j k a j plum tirado.
P o st k elk a tem po alvenas m a lg ran d a
« ŝiparo » : anasino kun idaro de n u r kel- k a j tagoj. Ili estas dekope, k a j ce rte estas kom bino de alm enaŭ du infanejoj. B aldaŭ
La potenco en unu cendo.
E1 artikolo de B enjam in O. L aceg k a j Charles H. B riggs en San Pedro, Kalifornio, ni ĉerpas la jenon :
M aterio estas kondensita energio, k a j kiam energio estas kondensita, tia m ek- ek z istas m aterio. E instein unue pruvis tion m atem atik e, k a j poste en ja ro 1932 pruvis tion C ockcroft k a j W alton en la laborejo de R utherford. Ili bom bardis celtabulon el litio per protonoj h a v a n ta j 700 kilovoltojn da energio. Ili trovis ke 0,0185 unuoj m asaj neniiĝis k a j ke 17 mevoj (m ilionoj da elek tro n aj voltoj) da k in e ta energio ekek- zistis. U nu unuo da m aso ekvivalentas al unu miliono sescent-sesdek-m il tric en t no- niliononoj (laŭ fra n c a k a j usona sistem o).
Tial ke unu m evo eg alas al 0,0000016 ergo, 17 mevoj eg alas al 0,0000272 ergo.
Laŭ la ekvacio de Einstein, unu gram o ekvivalentas al 25.020.000 kilovathoroj. U nu k u p ra cendo (usona) pezas 3,12 gram o jn ; sekve, se la energio e n te n a ta en ĝi estus tu te obtenebla, ĝi estus 78.100.000 kilo- vathoroj. Se oni devas pagi 2,5 cendojn por unu kilovathoro k a j se oni uzus 200 kilovathorojn en m onato, la e lek tra povo k o stu s 60 dolarojn ĉiujare. T iam aniere la energio en unu k u p ra cendo sufiĉus por 32.526 ja ro j k a j valorus 1.950.000 dolarojn.
Ĝis nun oni tam en ne sukcesis obteni pli ol unu milonon de la energio e n te n a ta en uranio ; sed tio estas ja m tim ige grandega.
Judoj pereigitaj kaj judoj savitaj.
En N ederlando, in te r la 210.000 personoj p ere in taj dum la m ilito, troviĝis 104.000 judoj, pli ol n aŭ dekonoj de la tu ta neder- landa judaro.
E n Danlando, kontraŭe, naŭ dekonoj de la tie v ivintaj judoj estas sav itaj. P ri tio ni legis en « L a M ilitrezistanto » :
K iam la N azioj ordonis la aresto n de ĉiuj judoj, k a j ilian forportadon al G erm a- nujo k a j Polujo, danoj sciis ilian sorton kaj p resk a ŭ ĉiu d an a hejm o ŝirm is ilin. F or- ku ro de judoj al Svedujo estis organ izata, h e lp a ta de la pasiva sintenado de germ a- n aj soldatoj. T agon post tago, p artio j de 300-400 kolektiĝis en k o n stru aĵo lim tuŝa al la k azerno de la germ an aj soldatoj, apud m arbordo k o n tra ŭ Svedujo. Ciun vesperon, en la krepusko, g erm an a generalo alvenis k a j diris : « N un estas la tem po ! » T iam li fo rm a rŝig is siajn soldatojn kontraŭdi- rekten, ĝis la boatoj kun la rifu ĝ a n to j es- tis m alproksim e su r la m aro ; tia m li re- venigis siajn virojn kaj, k vazaŭ li estus subite ek sciin ta la aferon, li ordonis al ili pafi, sed neniam difektis iun boaton. Pli poste, kiam oni m etis g erm a n ajn gardis- to jn pligrandnom bre laŭ la m arbordo, la d an aj help p artio j trovis ilin tre p re ta j de- m eti siajn pafilojn k a j subm eti sin al are sto k a j fo rk u ro kun la rifu ĝ an to j al Svedujo.
******#*****»*## <**### #*### ***
Valoraj vortoj.
K ondukanto iu ajn neniam forgesos unu aferon : nom e k e Ja m alsuperulo ne deziras, k a j al li ne konvenas, m alkaŝi erarojn ĉe sia superulo, speciale ne tia jn kia jn li ha- zarde nom as sia j propraj.
•
Hom oj, k iu j paroladas ĉiam pri si m em , prezentas sin kiel ŝaŭm antan, ondantan ri- vereton. Oni en m allonga tem po satvidas ĝin. K iel alie ĉe la klara, trankvila akvo, tra kiu al ni parolas a nkaŭ la fundo !
*
La lasta celo en Ja vivo konsistas en tio
— ni povas ĝin rigardi kiel ni volas — ke al Ja m orto, aJ kiu la tem po kondukas nin nature, ni alproksim iĝu a nkaŭ spirite.
(Sendis H .H .)
alia birdino ira s renkonte k a j helpas pa- trin u m i la lanuguletojn. Zorge av e rtan te , la inoj k o ndukas la m olan ludilaron sur la kusenecan herbon de la bordo. L a viglaj
« globetoj » e s ta s m u ltŝ a ta ta k a p to ta ĵo por
!a mevoĵ, kiuj per ĉionvida okulo in sp e k ta s la m arbordon k aj de m a lg ran d a distanco okulum as al la etuloj. G ard ate de sia pro- p ra p atrin o aŭ de ia gardem ulino, la bir- detoj tu a le ta s k a j b a ta s siajn flugilstum - petojn kie! la plenkreskuloj.
M alantaŭ mi eksonas tim a pepado. Sam - tem pe m ia am iko fra p a s sur la pordosim ila tabulo en la enirejo de la kavo : « M alfer- mu, jen m a lg ran d a p erdito ! »
En korbeto, sub k ovra tuko, sidas lanu- g a ido de m olanaso, laŭte p lo rk rian te por sia patrino.
« Bonŝance tro v iĝ a s birdino kun idaro an- ta ŭ la kaŝejo, » mi respondas, « do ni klo- podu, ĉu ŝi volos akcepti ĝin. »
Ni prenas la etulon k a j puŝas ĝin t r a spiontruo de la kavo en la direk to de la m olanasinoj. Sed la ido ne volas enm arŝi la v astan m ondon : daŭ re ĝi serĉas Ŝirmon k o n tra ŭ la vandoj de la kaŝejo. P ro la laŭ- ta pepado, tam en, unu el la birdinoj aten ti- ĝis pri ĝi. ŝi e k s ta ra s k a j kom encas logi p er sia p a trin a voĉo. Oar la etulo ne tu j ve- nas, ŝi ek ira s rek te al n ia kaŝloko, nek tim an te la n ig ra jn tru o jn nek la m allum an okulon de 1’ fotografilo. Kiom bela a n k a ŭ tiu m odeste v e s tita anasino esta s : ŝi be- zonas ta ŭ g a n ŝirm koloron por la se n k aŝa kovado, k a j la n a tu ro donacis al ŝi nevi- debligan veston kun subtila desegno de re- gulaj helaj k a j m alhelaj strietoj.
F ine la etulo obeas la alvokon : ĝi ku- ra s al ŝi renkonte, k a j kune ili sin tu rn a s al la societo de la aliaj. V eninte tien, la anasido vidas la alian m olanason kun kro- no da lanuguloj ĉirk a ŭ si kaj, bedaŭrinde por la p a trin e c a savintino, p afk u re aliĝ as al sia kolegaro. D anko ne ekzistas en la
n atu ro . G. F. MAKKINK.
Parolas la leganto (Libera Tribuno).
KIO ESTA S PROGRESO ?
Mi opinias ke progreso aŭ evoluo estas difinebla kiel disvolviĝo aŭ kresko. La disvolviĝo okazas de la m alp li-alta al la pli-alta, de la m a lg ran d a al la granda. De 1’ an im ala al sp iritu a la n atu ro . De era ro al vero.
Mi estas konvin k ita ke v era religio estas la k o n sta n ta subteno de vivo, sano, bon- fa rto k a j feliĉo kiel e k z ista n ta realaĵo en akordo kun la leĝo de Dio.
L a linio de progreso ira s de nescio al scio, de tim o al kuraĝo, de m alsano, m al- forto k a j m alriĉo al sano, fo rto k a j kon- tento, de konkurenco al kunlaboro, al tio kio konsistig as interfratecon. De m ilito al paco, de kaoso al ordo, de m urdo al subte- no de I’ vivo k aj b o n farto de ĉiuj, kiam al ĉiu estos eble, k o n tribui sian p arto n al la bonfarto de ĉiuj.
Kaj kiel pri la individuo, tiel pri la na- cio. K aj estas tu te progresem e, se iu na- cio ne diros al alia ke ĝi ne bezonas ĝin.
ĉiu nacio devos fa ri sian kontribuon por la vera progreso k a j paco. N e ek zistas be- zono je limoj kiuj estas n u r tra d ic ia j k a j facile forigeblaj. Je n la vero : e k z istas nu r unu lando, unu kreinto, kiu esta s etern a k aj ĉiopova. L a kreinton ni nom as « pa- tro ».
GEO. H. BU R DEK IN.
D U LINGVAJ FO LIO J. (D .F .) Kion pensas esp e ra n tista j gekorespon- dantoj pri la d isvastigo k a j k olektado de
« dulingvaj folioj » (D .F .) ? K elkdekoj de tia j folioj p rezen tu s album on interesan, k a j p rezen taie al sim p atian to j aŭ eĉ al kon- traŭ u lo j de n ia lingvo, tia album o certe ha- vus a n k a ŭ v arb a n valoron.
Unu p aĝ o de ĉiu folio estu n u r esp erant- lingva. Gi p ritra k tu la g eo g rafian situon de la nacio aŭ ŝtato, per desegno aŭ pri- skribo. K rom e ĝi p ritra k tu m allonge la di- versspecajn specialaĵojn el vidpunkto ko- m erca, tu rism a, k u raca, lite ra tu ra , g astro -
EKZAMENU VIN MEM ! Mikspoto.
Respondoj
al la dcmandoj en la pasinta numero.
71. Londonanidoj ; P rintem po en la aŭtuno.
72. Edm ond P riv a t : H istorio de la lingvo E speranto, dua parto.
73. a ) Je a n B ap tiste R acine ; b ) F edor Mi- liajloviĉ D ostojevski ; c) A nton B ruck- n e r ; d ) P io 11-a (Achille R a tti) ; e) H enry F ord.
74. Mal, SAT, o ; m alsato.
75. P aca j ; pekado ; puŝtrupoj.
Novaj cLemandoj kaj taskoj.
76. K iuj el la se k v an ta j libroj ne estas eldonitaj de Heroldo ?
Ja rm llo ĵ p a sa s ; L a longa v o ĵo ; L a m ultekolora libro ; L a m aro ; Hom oj en m ilito ; Sonorilo k a j kanono ; Undino ; L a m istero de 1’ sango.
77. E1 kvin respondoj elektu la ĝ u sta n : K iu (aŭ kio) esta s (aŭ estis) Ellore t a ) M allongigo de la nomo Eleonore ; b) m uzikinstrum ento u zita ĉe la mezepo- k a j islandanoj ; c) princino el unu el la fabeloj de F ra to j G rim m ; d) urbo en Hindujo, k o n a ta pro siaj tem ploj ; e) m arfiŝeto, v iv a n ta precipe en la suda Pacifiko.
78. Ŝercdem andoj : a ) Kiu aĝo plej ta ŭ g as por varb i adeptojn al n ia afe ro ? k a j b) E n kiu aĝo oni kutim e ne povas s ta ri su r la grundo ?
79. K om pletigu la se k v an ta jn vortojn, an- s ta ta ŭ ig a n te la x p e r la ĝ u sta j lite- roj : xsp eran to ; xm erxko ; Hxxolxo ; hxxtoxxo ; kaxxxpurxxxsto.
80. K orektu la p rese ra ro jn :
E sperantisto pli fr u e -o l Zam enhof. La p a tro de Heleno ĵu s fa riĝ is 75-jara ; li estis esp eran tisto ja m a n ta ŭ sia nas- kiĝo.
Fabelm onstro. K arlo ne povis iri plu ; a n ta ŭ li subite leviĝis kvin m etrojn al- t a muso.
Cu ŝtonepoko revenis f S ur am pleksa te- reno ĉe la periferio de la urbo oni k o n stru is g ra n d a jn k avernojn por la g re n a d ista regim ento.
Solvo
de la Enigmo-Konkurso N-ro 21.
KRUCVORT-ENIGMO.
H orizontale : 1. K a ra sam ideano. — 2.
odo ; A teno ; lir. — 3. duk ; ton. — 4. opi ; stoko ; obe. — 5. la ; ano : U.N. — 6. ro- m an ; nazal. — 7. K oran g ratulon. — 8.
D ante ; tam en. — 9. vi ; je. — 10. eon ; italo ; roz. — 11. E tn ; kri. — 12. ido ; ka- ta r ; dek. — 13. Kun k o ra saluto.
V ertikale : 1. korol ; vezik. — 2. ad ; pa- rodio ; du. —- 3. rodl ; o ra ; neon. — 4. man.
— 5. sa k s ; a n t ; inko. — 6. a t ; ta n g e n t ; ar. — 7. melon ; alta. — 8. in ; k onatul ; as. — 9. doto ; a ta ; okra. — 10. zum. — 11. alno ; ale ; ridu. — 12. ni ; Bulonjo ; et.
— 13. orden ; ezoko.
Alvenis pli ol 80 solvoj el 23 landoj, el kiuj 70 solvoj estis k o rek ta j. P ro la mul- ta j k o re k ta j solvoj ni aldonis du pliajn prem iojn, sa m ajn kiel 5 k a ĵ 6. L a prem iojn g ajn is :
1. A.V.R. King, Bristol, Anglujo.
2. F r. K reutzberg, KSln-Mtilheim, Germ.
3. R. Iseren ten t, B rugge, Belgujo.
4. F r. Zibert, Trbovlje, Jugoslavio.
5. A m elia V. G. Souza, Santos, Brazilo.
6. Fco. Cruz de la Rosa, M adrid, Hisp.
7. S igurd Rydĉn, N o rrg ard a, Svedlando.
8. E lsa Boning, S tu ttg a rt, G erm anujo.
N ovan E nigm o-K onkurson ni publikigos en la sekvonta num ero.
nom ia ktp. L a a lia paĝo estu n u r naci- lingva. Ĝi enhavu la ĉefajn k a ra k te rtra j- tojn de la nacilingvo, la lingvofam ilian apartenecon, disvastiĝon k aj a n k a ŭ mallon- g an v arb te k sto n p o r E speranto.
P o r la kolektado en album o estu s grave, ke la folioj h avu egalan form aton. Mi pro- ponas 13 x 20 cm por m a lg ran d a form o, k a j 20 x 26 crn por form o pli granda. U EA in- te rrila ta s nuntem pe kun 65 diversnacianoj ; im agu album on kun tiom d a folioj !
Mi proponas la uzadon k a j disvastigon precipe al la organizantoj de letervespe- roj, ekspozicioj k a j sim plaj kunvenoj. An- k aŭ por korespondantoj tia j D.F. estus valoraj, ĉa r la tem oj k a j la dem andoj, kiuj prezentiĝas pro aŭ pri ĉi tiu j folioj, estas p reskaŭ neelĉerpeblaj.
M ultaj esp eran tisto j deziros aŭ scivolos kom preni la nacilingvajn te kstojn. Tial es- tos necese tra d u k i esperanten an k a ŭ tiun ĉi paĝon, sed su r folio a p a rta . En la al- bum on oni m etu unue la D.F. (dulingvajn foliojn) k a j je la fino de la album o la tra - d u k itajn paĝojn, k vazaŭ aldonon aŭ klari- gon.
E stu s dom aĝe, se ĉi tiu propagandm anie- ro perdiĝus en la m aro de indiferenteco.
P er interŝanĝado ni sem as, k a j ni sem u kaj
sem u konstante. G. E.
R im arko : L a iniciatinto de tiu ĉi novaĵo dankos per p o ŝtk a rto por ĉiu ricevita D.F.
A dreso : G ustav E ichm ŭller, L indenberg 1, (15b) Schmdlln, Germanio.
E SPER A N TO EN SANATORIOJ.
Mi volas fa ri sugeston, kiun mi k red as interesa. Ĝin mi ja m fa ris al k elk aj or- ganizaĵoj, sed vane. Ĝi estas, ke ni pro- pagandu E sp era n to n en sanatorioj. Mi es- ta s eks-ftizulo k a j lernis E speranton en sanatorio, v idante ke n ajb aro ĝin lernis. Mi scias p roprasperte, ke san ato rian o j dispo- n a s pri m ulte da tem po por lerni ... Espe- ranton, se p ropagando ilin trafos.
A. LEGRET.
PopoJoj ne volas militon. 25.000 ĉees- tin to j ĉe piedpilka konkurso ie en B ritu jo p er ritm a m an k lak ad o igis nekom prenebla la paroladon de iu parlam entano, kiu dum la paŭzo volis fa ri alvokon por varbi rekru- to jn por la arm eo.
D.F. Usono volas perm esi enm igradon al 5000 rifuĝintoj (« dislokitaj personoj ») ĉiu- m onate. A lm enaŭ m odesta kom enco !
L a franca fra n ko . Denove oni devaluis la fra n ca n fran k o n . U nu fra n c a fra n k o ha- v as nun (oficiale) la valoron de proksi- m um e unu n ed erlanda cendo. Cu ne estu s re- kom endinde, krei en F ra n cu jo tu te novan v aluton k a j fiksi la valoron de unu mal- nova fran k o je tiu de unu nova centim o ?
Trajno sur pneŭ m a tiko j. L a 27-an de ok- tobro okazis p rovveturo de tra jn o su r pneŭ- m atik o j inter P arizo k a j S trasburgo. La tra jn o konsistis el ses vagonoj k aj Diesel- lokom otivo k a j tra v e tu ris la distancon de 503 kilom etroj en kvin horoj.
Radiaro por difini veteron. «R adar»- (ra - d ia r-) a p a ra to j e s ta s nun u za ta j por an- taŭscii pri la vetero. A lproksim iĝanta ura- gano, je distanco de 300 kilom etroj, estas re g is tra ta sur ekrano de ra d ia r-ap a ra to .
Neeblajo. E s ta s neeble faldi pecon da papero je duono pli ofte ol n aŭ fojojn, eĉ se ĝl esta s tiel g ra n d a kiel tu ta num ero de Heroldo. Se vi ne kredas, provu mem !
Vorto de T m ajstro. (D -ro Zam enhof iam sk rib is :) N i lasu al la am asoj ju ĝ i la fak- tojn laŭ ilia ŝajno ; k iam ni m em volas scii, ĉu n ia afe ro p ro g resas aŭ ne, ni devas es- plori la fa k to jn internajn.
Verdula vorto. N ia E sp e ra n ta afero povas im presi per siaj p ro p ra j valoro k a j forto, ni uzu tiun av an ta ĝ o n k aj m a lŝa tu propa- gandon b az ita n su r m alvereco. (J. Borel :
« Ni ne tro g ra n d lg u ! »)
Nobel-prem io por am asm urdisto. Feliĉe tem as n u r pri m urdisto de insektoj, t.e. : D-ro P aul M ueller en Basel ricevis la No- bel-prem ion por medicino, pro invento (ku n m eto ) de la in se k tm o rtig a pudro DDT.
RIDO SANIGAS.
M A LJU N A PROFESORO.
M aljuna profesoro, ege m a la te n te m a ho- mo, k u tim is m anĝi ku n sia hundo apud si.
L a bona besto k u tim is meti, tie tem po al tem po, sia n piedon su r la b rakon de sia m astro, kiu ĉiufoje tu j donis al ĝi ion por krakigi.
Iam la profesoro estis v esp erm an ĝ a n ta ĉe a m ik a familio. L a gastig an tin o , vidante lin d istrita , m etis sian m anon su r lian brakon por lin revenigi al la realo. L a profesoro, laŭkutim e, p renis oston de su r sia telero kaj, te n an te ĝin, senpripense d iris : « Ne plu tedu m in ! P ren u ĉl tion k a j lru ĝin m anĝt su r la m aton ! » (B.S. O hana.)
RUZA VAGULO.
« Cu mi povus in teresigi vian edzon pri nova p a te n tita biskvito por hundoj ? » de- m andis m iz erasp ek ta viro.
« Mi pensas, ke n e , » diris la dom- m astrino. « M ia edzo ne esta s heĵm e kaj, krom e, ni ne te n a s hundon. »
« Tio estas ĉio, kion mi volis scii ! » k riis la vagulo, d ire k ta n te sin en la kui- rejon. « K aj n u n servu al mi bonan, am - plek san m anĝon, sed rapidu ! »
NOVA SKOTAJO.
Skoto ĵu s edziĝis. Kiel m iellunan voja- ĝon li fa ris ku n sia novedzino ekskurson en tra m o po du pencoj por ĉiu k a j aĉ etis al ŝi m entbom bonojn por unu penco. J e la fino de la v etu ro li enpoŝigis la re s ta n ta jn m entbom bonojn, d iran te : « Mi pensas ke ni konservu ĉi tiu jn por n ia j in fa n o j.»
