Eldono: F landra E spera n to -In stitu to , P. b. H u m b eekstra a t S, B russel-W est.
R edakcio-A dm inistracio: T. Jung, H arstdnhoekm eg 223, Scheveningen, Ned.
Ja ra b o n o : Belgujo 165 fk ., Nederlando 9 gld. ; cetere laŭ aparta tarifo.
A noncetoj : 25 kom en cita j vortoj b. fk .
is.—,
gld. 1.25 aŭ 6 resp.-kuponoj.P or 26-50 vortoj duobla prezo. — U nu tesp.-kupono eg alv alo ras 0.20 gld.
DE ESPERANTO
DUONMONATA INTERNACIA ORGANO DE LA ESPERANTO-MOVADO
N-ro 19 (1097) FONDITA EN 1920 — 24-a JARKOLEKTO 16 Decembro 1948
Ciuj ideoj, kiuj estas lu- dontaj gravan rolon en la his- torio de la homaro, havas ĉiam tiun saman egalan sor- ton : kiam ili ekaperas, la samtempuloj renkontas ilin ne sole kun rimarkinde obsti- na malkonfido, sed eĉ kun ia neklarigebla malamikeco ; ia pioniroj de tiuj ĉi ideoj devas multe batali kaj multe sufe- r i ; oni rigardas ilin kiel ho- mojn frenezajn, infane mal- saĝajn, aŭ fine eĉ rekte kiel homojn tre malutilajn. Dum la homoj, kiuj okupas sin je ĉia piej sencela kaj senutila sensencajo, se ĝi nur estas en modo kaj konforma al ta ruti- naj ideoj de ta amaso, ĝuas ne sote ĉiujn bonojn de ta vi- vo, sed ankaŭ ta honoran no- mon de « instruituloj» aŭ
« utitaj pubiikaj agantoj », la pioniroj de novaj ideoj ren- kontas nenion krom mokoj kaj atakoj.
Hodiaŭ, je la 89-a datreveno de la naskiĝtago de D-ro L. L. Zamenhof, estas konvene rememorigi al ni ĉi-su- prajn vortojn, kiujn li skribis antftŭ 48 jaroj. Ili validis en la tem po^e niaj avoj, ili validas nun, kaj ili va- lidos same, kiam niaj filoj kaj ne- poj estos plenkreskintaj homoj.
Sed pasas kelka tempo. (Daŭrigis la majstro.) Post ionga vico da bata- lado kaj suferoj la « buboj-fantaziu- loj » atingis ia ceion. La homaro fa- riĝis pli riĉa per unu nova grava akiro kaj altiras el ĝi ia plej vastan kaj diversforman utilon. Tiam la cir- konstancoj ŝanĝiĝas. La jam fortiĝin- ta nova afero ŝajnas al la homoj tiel simpla, tiel « komprenebla per si mem », ke la homoj ne tcomprenas, kiamaniere oni povis tutajn miljarojn vivi sen ĝi.
Ankaŭ ĉi tiuj vortoj de la majstro estas pravaj. Kvankam, rilate al Es- peranto, la « nova afero » ankoraŭ ne tiom fortiĝis ke al la homoj ĝi ŝajnas
« komprenebla per si mem », kaj la granda plimulto de la homaro anko- raŭ opinias ke ĝi povas tute bone vi-
* * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *
VERDSTELAJ RADIOJ.
La 22-a SA T -K ongreso okazos de 30.7.
ĝ is 5.8.1949 en Parizo, en «Maison de la Mu- tu a lite ». A liĝkotizo por SATanoj egalvalo- ro de 1.75 dolaroj, por ne-SA Tanoj 2.25, por subtenantoj 1.— . P ag ad reso : Edmond Dazun, 9 rue de 1’Avre, P a ris 15 ; kore- spondadreso : K-ino Simone Glodeau, 115 bld. A ristide Briand, M ontreuil (Seine).
Internacia Federacio E speranta Fer- vo jista okazigos sian unuan kongreson la 22.-27.5.1949 en A a rh u s (D anlando). Adre- so por inform oj k a j aliĝoj : Johs. C hristof- fersen, H allssti 43, A arhus.
— L a venonta Kongreso de B rita Espe- ra n tista Asocio okazos la 1.-4.4.1949 en
« H igh Leigh », Hoddesdon, H erts.
— L a 16-a K ongreso de la nederlanda Esp.-asocio L E E N okazos la 16.-18.4.1949 en H aarlem , en hotelo « De L ee u w e rik », K ru isstra a t. A dreso por aliĝoj : D. A. W.
H enskes, Ja n sw eg 43 rood, H aarlem .
— L a 46-a K ongreso de la an g la Labor- partio en M a rg a te ak cep tis rezolucion fa- vore al la enkonduko de E sp era n to en la lernejoj.
— E n Finnlando sukcesis red ak to ro P u- ta a la , a ltiri al siaj prelegoj p ri Esp. en d iversaj lokoj 4000 a ŭ sk u lta n to jn . En in- d u stria urbeto V ark au s la d ire k to ra de La- b o rista In stitu to , m a g istro V. T uom isaari, kom encis E sp.-kurson. En A lajoki, Ju tik - kala, S a ra k a j Jkppila E sp era n to estas regule in s tru a ta en popollernejoj.
(Vidu a n ka ŭ pĝ. 2.)
vi sen la internacia lingvo, tamen an- kaŭ rilate al nia afero la cirkonstan- coj jam grave ŝanĝiĝis. Ankoraŭ ne aperis la horo, kiam la ideo de inter- nacia lingvo kaj internacia interkom- preno trium tis en la mondo, sed Ĉiu tago pli alproksimigas nin al tiu fe- liĉiga momento. La mokoj pri nia afero preskaŭ ĉesis. Seriozaj konside- radoj anstataŭis ilin. Tamen estos ne- cesa ankoraŭ multe da « laborado, konstanteco kaj pacienco », — kvali- toj, pri kiuj la majstro ofte kaj ĉiam denove atentigis —, antaŭ ol nia ideo definitive triumfos. Sed iam ni cer- te venkos. Iam
ni inter popoloj ta murojn detruos, kaj ili ekkrakos kaj ili ekbruos kaj fatos por ĉiam, kaj amo kaj vero
ekregos sur tero.
L a supran kliŝon de la m a jstro afable p ru n tis al ni la desegninto, s-ano R. Ros- setti. P o ŝtk a rto j kun ĉi tiu Zam enhof-por- tre to estas riceveblaj de K arola R ossetti,
« V erda Stelo », Ponciau, W rexham , B ritu- jo. (3 p o ŝtk a rto j p or 2 resp.-kuponoj aŭ 1 an g la ŝilingo, 8 por 4 resp.-kuponoj, 12 por 6 resp.-kuponoj.)
Tria Postmilita Esperantista Kongreso en Pollando.
« Ne e k zista s orienta k a j okcidenta kulturoj, sed nur kultu ro tuthom ara ! »
diris Prof. M. S ygnarski.
L a 31-an de oktobro k a j la 1-an de no- vem bro okazis en V arsovio la 3-a postm ili- ta (k a j 12-a laŭvica) P ollanda E sp e ra n tista Kongreso. E n la salono de la C en tra Koope- ra tiv a Unuiĝo, bele d ek o rita per polaj kaj esp eran ta j sta n d ard o j k a j esp eran ta j insig- noj, k olektiĝis pli ol 200 delegitoj de la fi- lioj, k o n g resp a rto p re n an to j k a j gastoj.
P ost k a n ta d o de la pola k a j e sp e ra n ta him noj, k iu jn k a n tis Roro, oni elektis kiel k o ngresan prezidanton s-ron P rof. Toc- zyski el Gdynia. In te r la k o n g res-estra ra n o j tro v iĝ is D -rino W anda Zam enhof. P o st sa- lu tp aro lad eto j de la fili-reprezentantoj oni laŭ tleg is sa lu tle tero jn k a j -telegram ojn, in te r ili tiu n de em inenta pola poeto Ju lia n T uw in kiu skribis in teralie : « Mi ard e deziras, ke la rezolucioj de la Kon- greso povu rapide realiĝ i k a j tiam an iere plirapidigi la efektiviĝon de la bela, u tila ideo de helplingvo. » En la salono ĉeestis m in istro de klerigado, s-ro G arncarczyk.
P o st la salu to j referis Prof. M ieczyslaw S yg n arsk i pri « E sp era n to kiel fak to ro de ir.ternacia k u ltu ro k a j paco ». L a referan to diris ke E sp eran to estas nedisigeble lig ita kun la paco, k a j ke esp eran tisto j, b atala n - te por la paco, laboras enkaŭ por disvol- viĝo de la Esperanto-m ovado. Li substre-
(V idu pĝ. It, kol. 1.)
« Ni, la Popolo, ni volas la Pacon! »
Incidento en Uno-Asembleo : Kuraĝa deklaracio kaj perforta subpremo.
Sed tra la tuta mondo iras ondo de ekkompreno.
Ne nur la tingvo kaj la interna ideo.
Jam nia majstro revis kaj laboris ne nur por la lingva kaj kora inter- kompreniĝo de la homaro sed li revis ankaŭ pri ĝia politika unuiĝo. Unua paŝo en tiu direkto estus la unuiĝo de Eŭropo. Aŭ, se eĉ la unuiĝo de Eŭro- po ankoraŭ ne estus efektivigebla, la eŭropaj ŝtatoj almenaŭ interkonsen- tu pri la principo ke « ĉiu lando mora- le kaj materiale plene egalrajte apar- tenas al ĉiuj siaj filoj ».
Jen laŭvorte, kion Zamenhof, an- taŭ 33 jaroj, en sia konata alvoko al la diplomatoj (« Post ia Granda Miii- to »), interalie diris pri tiu ideo :
« Plej bone estus, se anstataŭ di- versaj grandaj kaj malgrandaj eŭ- ropaj regnoj ni havus iam proporcie kaj geografie aranĝitajn Unuigitajn Statojn de Eŭropo. Sed se nun estas ankoraŭ tro frue, por paroli pri tio, oni devas almenaŭ per oficiala kaj in- terkonsentita akcepto de la supre di- rita principo forigi tiun grandegan malbonon, tiun senfinan fonton de Aonstantaj bataloj, kiun prezentas la identigado de lando kun gento. »
Preskaŭ neniu en la mondo krom la esperantistoj atentis la alvokon de la aŭtoro de Esperanto. Kaj kiuj post li pledis por la unuigo de Eŭropo — ekzemple la altspirita grafo Couden- hove-Kalergi —, rikoltis, kiel Zamen- hof, nur malmultan intereson kaj eventuale eĉ mokojn.
La tempo ne haltis.
Sed la tempo de tiam ne haltis, kaj la evoluo alproksimigas nin per gi- gantaj paŝoj al la efektivigo de ideo, pri kiu la majstro opiniis ke « estas ankoraŭ tro frue, por paroli pri tio ».
Post dua mondmilito, ankoraŭ pli
« granda » (legu « pli terura ») ol la unua, kaj vide jam al la tria kun an- koraŭ pli grandaj teruraĵoj : atom- bomboj kaj minaco je plena ekster- mado, eĉ la ideo de 1’ Unuigitaj Ŝta- toj de Eŭropo preskaŭ jam estas post- lasita de 1’ nun ŝtorme antaŭenrapi- danta evoluo, kaj la ideo de 1’ Unuigi- ta Tuthomaro, la Mondfederacio kun Mondparlamento, Mondregistaro kaj ankaŭ kun la Mondlingvo, plu ne ape- ras kiel utopio, sed kiel urĝe sin al- trudanta necesaĵo.
La « Unuigitaj Ŝtatoj de Eŭropo » verŝajne realiĝos jam en antaŭvide- bla tempo. Komence eble nur kiel torso, sed tiu torso povos kreski, ĝis amplekso de la tuta malnova kaj mul- te spertinta kontinento.
Sed ĉiu homo observanta kaj pen- santa povas jam nun antaŭdiri ke la evoluo tie ne haltos, kaj ke ankaŭ unuigita aŭ unuiĝinta Eŭropo fine nur povos esti unu el la membroj de la granda unuiĝo kiu ampleksos la tutan homaron.
La sobra realo : Ne ekzistas timoj.
A n taŭ k elkaj sem ajnoj mi aŭdis la kona- ta n Virulg en publika kunveno rak o n ti pri siaj m u ltja ra j spertoj kiel ĉefpiloto de la ned erlan d a R eĝ a A erv etu ra Kompanio
(K. L. M.).
« Dudek ja ro jn », li deklaris. « mi jam tra flu g a s la mondon de unu angulo al alia sed neniam mi vidis iun ajn limon in te r la landoj k aj kontinentoj — nek in te r Neder- lando k a j Belgujo, nek in ter E ŭropo k a j Azio. Ne ek zistas limoj, la Mondo estas Unu, k a j tio ne estas ia utopio aŭ fan ta zia -
ĵo de cerbm alsanulo sed la sobra realo. Ek- zista s nek limoj nek distancoj. De Eŭropo ĝis Cinujo e s ta s n u r du tagoj. K aj la ho- m oj ĉle h av a s la sa m ajn sentim entojn, la sa m ajn ĝojojn k a j ĉagrenojn, la sa m ajn tim ojn k aj esperojn. »
Tiel A. V iruly parolis ne laŭvorte sed laŭ- sence.
Ne ek z istas limoj. L a Mondo estas Unu.
K aj tio estas ne utopio sed la sobra realo.
La sobra renlo 7. V iruly devas scii. Li ja sper- ta s ĝin ta g o n post tago. En Eŭropo, en Azio, en Am eriko, en A friko. Super la ri- d e ta n ta j florkam poj de N ederlando k aj super la ŝlim ste rk ita j grundoj de 1' N ila Delto, super la su n b ru lig ita sablo de A ra- bio k aj la tem plo-urboj de Hindujo, super p ra a rb a ro j k aj oceanoj, super m ontegoj k a j valoj. C iutage denove.
Ondo de ckkompreno.
Sed V iruly e s ta s ne la sola klarvidanto.
T ra la tu ta mondo ira s ondo de ekkom - preno. N enia d a ŭ ra paco sen m ondregistaro!
Ligo de N acioj n ask iĝ is el bona intenco k a j fiaskis. Uno k reiĝ is el ne m alpli bona in- tenco k a j rik o lta s m alfidon. Car am baŭ, Ligo de N acioj k a j Uno, ne a ta k is la m al- bonon ĉe la radiko. Uno estas io ; sed la mondo bezonas plion. Ne reprezentadon de ŝtato j, t.e. ne reprezentadon de ŝta to j solaj;
sed reprezentadon de la mondpopolo, — de I’ p o p o k j, d c T iiO inoĵ, d e i m illo n o j k iŭ j vivas, ĝojas, suferas, tim as k a j esperas ; kiuj serioze m a ltran k v iliĝ as pri la eston- teco ; k elk aj el kiuj jam scias a ltiri al si la aten to n de T mondo.
Mondi‘ivitano N-ro 1 faras deklara- cion.
Ciu legis pri la k u ra ĝ a g esto de Garrg D avis, usona ekspiloto de bombaviadilo, kiu rezlgnis sian usonan ŝtatanecon, opi- n ian te la tem pon jam veninta por mondci- vitaneco. A nkaŭ li renkontis mokon k a j ri- dadon, seil kun la moko ja m m ikslĝis aplaŭ- doj, eĉ vera adm iro.
L a sa m a G arry D avis denove igis paroli pri li k a j pri la problem oj e k sc ita n ta j la mondon, kiam li, la 20-an de novem bro ĵu s pasinta, meze en la ru tln a n k a j iom dor- m em igan atm osferon de 1’ Uno-Asembleo fa n fa ris sian pac-deklaracion. Ju s la jugo- sla v a delegito estis fin in ta sian paroladon, en kiu li ĉefe rip etis kion a n ta ŭ li jam estis d irin ta polo en alia lingvo. Tiani leviĝis in te r la publlko unu el la am ikoj de Davis, kiuj estis a k o m p an in taj lin en la kunvene- jon, k a j anoncis per la ŭ ta organo :
« K aj nun la voĉo de T popoloj estos aŭda- t a per G arry Davis, la mondcivltano. »
(Fino sur paĝo 2.)
La Pacdeklaracio de G arry Davis
Sinjoro Prezidanto, Sinjoroj,
En la nom o de la Popoloj de I' mondo, kiu j ne cstas reprezentitaj ĉi tie, mi vin interroinpas.
Miaj paroloj sendube estos sensig- n ifa j por vi. K a j tam en nia kom iina bezono je monda ordo ne povas esti n eg lek ta ta pli longe.
N i, la Popolo, ni volas la pacon kiun sole tiitm onda registaro povas doni.
L a suverenaj ŝta to j, kiu jn vi re- prezentas ĉi tie, nin dividas k a j nin ko ndukas en la abismon de I' m i- lito.
Mi apelacias al vi, por k e vi ĉe- sigu tenadi nin en la iluzio de via politika aŭtoritato. Mi apelacias al vi, por ke vi k u n v o k u senprokraste kon stitu ig a n A sem bleon tutm ondan, kiu Jevos la standardon de 1’ suvere- neco de unii sola registaro por iinu sola mondo.
Se vi m altrafos tiun ĉi taskon, for- iru, A sem bleo de l’ Popoloĵ Jevi- ĝos de la am asoj tutm o n d a j por kon- stru i tiun registaron.
ĉ a r nenio m alpli ol ĝi povos nin servi.
N-ro 19 (1097) paĝo 2 Heroldo de Esperanto 16 Decembro 1948
Ĉu leĝa devigo
ke esperantistoj kondutu ridinde ?
« K iu donos al aŭstra kuracisto labore- blecon en hospitalo aŭ p rivate f D ezirata esta s lando e k ste r Eŭropo. Parolas krom germ ane a nkaŭ E sperante, hispane, angle.
Bonvolu filatele a fra n k i ! »
L a supran a nonctekston m i legis antaŭ iom da tem po en Heroldo, k a j a n ka ŭ en di- versa j aliaj esperantistaj gazetoj m i ren- ko n tis anoncojn k iu j im presis neserioze. Mi kom ppenas k e ek zista s inter ni hom oj, k iu j estas* fervoraj, eĉ m aniaj poStm ark-kolek- , . tantoj. Sed se oni volas akiri oficon, rice- i vi, inform ojn, aĉeti aŭ vendi varojn, oni
’ ja ne postulu k e la eventuala labordononto aŭ -peronto, la inform -oficejo, la estonta liveranto aŭ kliento dekom ence « filatele a fr a n k u » sian respondon, fa k tu ro n aŭ m endleteron. A ŭ ĉu ek zista s iu n eskribita ieĝo, kiu d e v i g a s la esperantistojn konduti pli ridinte ol aliaj hom oj ?
U RTIK O .
VERDSTELAJ RADIOJ
(Fino de ia 1-a paĝo.)
— N ovzelanda D epartem ento de T urism o k a j Sano eldonis jilm strio n (35 m m ) kun E sp.-teksto, kiun organizoj, d isp o n an taj pri projekciilo, povas senpage ricevi, skriban- te al : N.Z. Dept. of T o u rist and H ealth R esorts, W ellington, Novzelando.
— E n B ritu jo okazas, krom la 15 ku rso j en B ournem outh, p ri k iu j ni ja m rap o rtis, E sp .-k u rso j por kom encantoj en A lfreton, B irm ingham , Bishop A uckland, Burslem , D arw en, Bristol, E dinburgh, Gillingham , G loucester, H uddersfield, Ilford, Ipsw ich, Leeds, Liverpool, London (en d iv ersaj kvar- ta lo j), M anchester, N ew castIe-on-Tyne, Not- tin g h a m (6 novaj k u rso j), R ichm ond/S ur- ry, T ynem outh k a j W atford.
— L a direk to ro de la re g n a sem inario por in stru isto j (R ijkskw eekschool voor On- derw ijzers) en H aarlem (N ederlando) en- kondukis nedevigan E sp eran to -k u rso n , ki- u n p a rto p re n a s li m em k a j 58 sem inarianoj.
E n la n ed e rlan d a u rb eto H oorn E sp era n to n le rn a s 46 le m a n to j de ŝ t a t a C a rd e n k u itu ra L em ejo k a ĵ 60 le rn a n to j de la p u b lik a ele- m e n ta lernejo. N ovaj la b o ristaj E sp.-kursoj en A alsm eer, Bussum , Schagen, W orm er- v ee r k a j Z aandam .
— <5is nu n 95 g erm anaj popol-universi- ta to j (V olkshochschulen) en la tr i okciden- ta j zonoj ak cep tis E sp era n to n en sian in- struplanon.
* * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *
Grava usona enciklopedlo enhavas novan artikolon pri Esperanto.
Encgclopedia A m ericana, 30-volum a ver- ko k a j un u el la pleĵ g ra v a j enciklopedioj en Usono, en sia eldono por 1949 en h av as tu te novan k a j ĝ isd a ta n artikolon p rl Es- p e ra n to s u r paĝoj 501-503 de la 10-a volu- mo. <3in v erk is D -ro W. Solzbacher, vic- prezid an to (k a j nun pro v izo ra prezid an to ) de E speranto-A socio de N orda A m eriko (E A N A ). A n k aŭ la a n ta ŭ a artik o lo estis tr e fa v o ra al E speranto, sed ĝi ne estls re- v iz iita de p resk a ŭ 30 ja ro j.
E speranto k a j Rotario. Sam ideanoj-R o- ta ria n o j ing. P rof. G. Azzi (dum la s ta fe- b ru a ro ) k a j G. F acch i (dum la s ta oktobro) p relegis p ri E sp e ra n to ĉe la R otary -k lu b o j de Como k a j B rescia. E sp era n tisto j-R o ta- rian o j in te re siĝ a n ta j p ri ev e n tu a la re sta - rig o de la E sp e ra n ta asocio « R o ta rla Ami- k a ro » bonvolu sciigi la k o n cern ajn ideojn al s-ro G. F acchi, Corso V.E. 64, B rescia, Italu ĵo .
1
Ar • F. . _______lRenkontoj kun Lidja Zamenhof
(L a se k v an ta j rem em oroj e s ta s la neel- d o n ita o rig in a la te k sto de ia m a « N otllbro » de la aŭtoro, v e rk ita en la ja ro 1932.)
Fraŭlino L idja Z am enhof. Mi p erm esas al mi, konsenti ku n tiu j kiuj esprim is la opinion k e fraŭlino L idja Z am enhof m ulte hered is la tem peram enton de sia p atro . E1 k e lk a ĵ ren kontoj mi k o n sta tis ĉe ŝi la pro- fu n d an m odestecon k a j sam tem pe la kvi- etan , ta m en firm a n sintenon al p ro n ra opi- nio p ri fa k a afero, k iu j k a ra k te riz is lin, a n k a ŭ la k elkfojan kap ab lo n ete acidparoli.
Mi precipe m em oras tri epizodoĵn : en B u d a p est 1929, k a j en V arsovio k a j Bialis-
Incidento en Uno-Asembleo.
(Fino de la 1-a paĝo.)
P ost tio D avis kom encis legi sian dekla- racion en la an g la lingvo : « En la nomo de la popoloj de 1’ mondo, kiuj ne estas repre- z e n tita j ĉi tie ...»
N ur k elk a jn vortojn li sukcesas eldiri, ĉ a r la polico sin ĵe ta s su r lin.
L a publiko ak lam as, la prezidanto m arte- las, iuj k ria s : « L asu lin paroli ! » Sed jam alia junulo, n e g ra stu d en to el Togo, daŭri- g as legi la deklaracion.
A nkaŭ li e s ta s p e rfo rta ta , nun estas la vico de ruso daŭrigi. Lin sam e la polico m alhelpas. Sed tia m iu S arra za c, se k re ta- rio de « K o n silan taro de Soiidareco por G arry D avis », d aŭ rig a s k aj sukcesas fin- legi la deklaracion.
« Ni, la Popolo, ni volas Ia P acon ! » U nu el la oficialaj delegitoj aplaŭdis, la c e te ra j n u r rid e tis ; sed la publiko evidente sim patiis kun D avis k a j liaj kunuloj.
Dume la tu m u lto ne silentiĝis. L a poli- co m ontriĝis ne m ildm ana, k a j hazarde eĉ unu el la ĉe estan ta j ĵu rn alisto j rik o ltis ba- to jn k a j sa n g a n ta n vundon.
K vardek m inutojn d aŭ ris la « incidento ».
P o ste la oficiala kunveno in te rro m p ita po- vis esti d a ŭ rig a ta.
La mondo aŭskultu !
G arry D avis k a j lia j k a m arad o j kulpiĝis.
Ili fa ris ion n eperm esitan. Ili publike pa- rolis en kunveno, kie ili havis nek kom ision nek ra jto n paroli. Ili p ren is al si la rajton.
Ili rom pis la rutinon. Ili p erfo rtis la ordon.
Sed a n ta ŭ la histo rio ilia kulpo ne esta s kulpo, sed lu m a n ta flam signo. K aj la dekla- racio de G arry D avis estas in sista alvoko al la m ondkonscienco. K aj centm iloj k aj milionoj a k la m a s k a j ad m iras lian k u ra ĝ a n agon ribelan k a j proklam acian.
Ke la « oficialuloj » de 1’ mondo aŭ sk u ltu k a j a te n tu ĉi tiu n alvokon, ĉi tiu n flam an averton, a n ta ŭ ol estos tro m alfru e ! Ke ili kiel eble plej bald aŭ kunvoku « )a kon- stitu ig a n Asem bleon tutm Ondan kiu levos ia stan d ard o n de 1’ suvereneco de unu sola re g ista ro po r unu sola m o n d o », kiel pos- tu la s Ia deklaracio. L a tem po urĝas. Car ...
la popoloj de 1’ m ondo volas la pacon, — veran, d a ŭ ra n pacon, k a j vera, d a ŭ ra paco m ondskale ne estos ebla p er la ekzistado de sesdek aŭ okdek suverenaj ŝ ta to j unu a p u d la alia, k a j ofte unu k o n tra ŭ la alia.
Vera, d a ŭ ra paco m ondskale a n k a ŭ ne es- to s ebla p er iu ideologio aŭ ekonom ia siste- mo kiom ajn racia, aŭ sagaca, aŭ altspiri- ta. Sed vera, d a ŭ ra paco fine povos efek- tiviĝi n u r per la unuiĝo de ĉiuj popoloj de ĉi tiu m ondo en unu g ra n d a mondunuiĝo, en kiu kom preneble an k a ŭ la m ondlingvo devos ludi sian em inentan rolon. Ke la tu t- m onda Asem bleo p oste enkonduku mond- skale a n k a ŭ Ia plej ta ŭ g a jn ekonom iajn sis- tem ojn k a j ĉiajn a lia jn u tila jn reform ojn, por tio n i — la esto n ta j m ondcivitanoj kiel ĝ iaj elektontoj — , do la t u ta hom aro, mem devos zorgi k a j aten ti.
T. J.
(Oni povas esprim i sian sim pation kun la d eklaracio de G a rry D avis al s-ro Herbe- m ont, poste re sta n te , N euilly-sur-Seine, F ra n c u jo .)
Skandinavia Aerlinia Sistemo uzas Esperanton.
L a D ana A e rtra fik a K om panio (DD L), k iu e s ta s la d an a p arto p re n a n to de Skandi- n av ia A erlinia Sistem o, eldonos en ja n u a ro 1949 broŝuron en E speranto. L a broŝuro es- to s d issen d ata a l p a rto p re n a n to ĵ de kon- gresoj, kursoj k.s. E sp era n tisto j, kiuj ne ali- m aniere ricevos ĝin, povos peti la bezona- ta n k v an to n de : D et D anske L u ftfa rtse ,- sk ab A /S , reklam eafdelingen, S tore Kon- gensgade 29, K obenhavn K, D anlando. Da- noj, norvegoj k a j svedoj skribu en sia ge-
p a tra lingvo, alilingvanoj en E speranto.
toko en 1932 ; an k a ŭ p ri okazo en 1930 en la kongresejo en Oxford, k ia m m l vidis Ŝin enveni k a j sidi m a lan taŭ e en iu kunveno, k a j mi, pro instigo de iu am ikino (k iu volis scii, k ia l en la nom oj de ĉiuj diabloj m i ne povas fa ri tion, esta n te ano de la K ongresa K om itato ), fine k u ra ĝ is peti ŝin veni al a n ta ŭ a loko, k a j ak o m p an is ŝin t r a la am a- so al loko apud la prezidanto, s-ro B ernard Long, k a j la urbestro. L a tr i epizodojn mi rakontos.
Dum la K ongreso de B udapest en 1929 oni havis ŝipekskurson a l d an u b a vilaĝo Vise- grad . L a ta g o estis bela, su r la Ŝipo mi estis m eze de am ikoj, babilis k u n Totsche, dancis k u n knabinoj. K aj atin g in te Vise- grad, kune ni grim p is la m onton, k a j sur- voje, m eze de 1’ arboj, flan k e de vojeto, mi « k a p tis » la filinon de Zam enhof, por subskribo en m ia kongreslibro. K aj ... ĝus- te en tiu m om ento la fontplum o, kiun mi volis proponi al ŝi, rifuzis funkcii ! Rapide, poste freneze, mi sk u is ĝin k a j fra p is ĝin, fine rig ard is, ĉu ne proksim e tro v iĝ a s alia sam ideano p or p ru n to de plumo. L a sekun- doj pasis, k a j fra ŭ lin o L idja Zam enhof ek- k riis k u n bonkora sed acid eta senpacienco:
« Nu, rapidu, sinjoro, aŭ ni ĵ a m alfruos ! » F ine m i funkciigis la plum on, m i kredas.
E n Varsovio dum la P o stk o n g reso en 1932 okazis ko m u n a ta g m a n ĝ o en restoracio
« G astronom ja », ul. Nowy S w iat, rog Al. 3 M aja. Mi elvenis poste ku n s-ro B e rn a rd Long, babilante, k iam apud la pordo, kva- zaŭ ŝi aten d is nin, alp aro lis nin f-ino L idja Zam enhof. ŝ i m ane etendis al ni po unu peceto de b la n k a papero, dem andante dolĉ- voĉe : « Cu vi ja m ricevis ĉi tiu n inviton.
sinjoroj ? » N i p er unu rig ard o k o n sta tis la surhavon de 1’ papero, k a j volis m ulte dan- k i ; sed fraŭ lin o L idja ne volis, k a j ride- ta n te m alap eris for.
L a papero su rh av is p ro p ra n m anskribon:
Reorganizo
de niaj Lingvaj Institucioj.
En « O ficialaj Inform oj de la A kadem io de E sp e ra n to », la prezid an to de la A kade- mio, inĝ. J. R. G. Isb ru c k er (O ostduinlaan 32, Den H aag, N ederlando), donas kom en- ton pri la reorganizo de la L ingvaj In stitu - cioj, el kiu ni ĉerpas la jenon :
L a d u a m ondm ilito, kiu k aŭ z is tiom da m alordo, precipe en in te rn aciaj aferoj, tu - te m alebligis la funkciadon de n iaj Lin- gv aj In stitu cio j, la « L ingva K om itato » k a j ĝia « A ka d em io », dum longa tem po.
K iam post la m ilito ni rekolektis niajn fo rto in k a j klopodis refunkciigi la « Ling- van K om itaton », la m om ento ŝa jn is opor- tu n a po r konsideri, ĉu ni devas rekom enci n ian laboron en precize la sa m a form o, kiel a n ta ŭ la m ilito, aŭ ĉu ni devas apliki re- organizon, sam e kiel tio okazis en tiel m ul- ta i fak o j de la socia vivo.
L a sufiĉe g ra n d a am plekso de la L ingva K om itato (pli ol 100 m em broi) k a j la duo- bla org an izaĵo de L ingva K om itato k a j A kadem io en la pasinteco ofte m ontriĝis m a lp ra k tik a j k a j el tio n ask iĝ is la ideo a n s ta ta ŭ ig i la du k o m itato jn p er unu sola k u n m alpli g ra n d a nom bro d a m em broj. La fakto, ke !a L ingva K om itato dum ia mili- to p erdis proksim um e la duonon de siaj m em broj, faciligis la vojon al tia decido. La rezulto de diskutoj k a j voĉdonado in te r la re s ta n ta j m em broj de la L ingva K om itato estas, k e n ova S ta tu to esta s ak c ep tita , kiu refo rm as la L ingvajn In stitu c io jn k a j la sas n u r unu k o m itato n de proksim um e 40 m em - broj ku n la nom o «A kadem io de Esperanto».
Tiu « A ka d em io de E speranto » do de nun a n s ta ta ŭ a s la ĝisnunan « L ingvan K om ita- ton » k a j ĝ ia n « A kadem ion » k a j tra n s- p ren a s k a j d aŭ rig a s iliajn taskojn.
Kiel antaŭ e, la A kadem io esta s m e m sta ra k a j nedependa organizaĵo, k iu plenigas sin m em p e r elektoj, k a j do ne k o n sistas el re p rez en ta n to j de iuj ajn organizaĵoĵ. Ta- m en por faciligi la ta sk o n de la elektontoj, la A kadem io ak c e p ta s la konsilojn de kom - p eten ta j instancoj, kiuj povas havi k la ra n juĝon pri proponitaj aŭ reb a lo to ta j kan- didatoj.
Car e s ta s dezirinde k olekti la plej kom - p e te n ta jn E sp era n tisto jn por la Akadem io, ne plu e k z istas devigaj reguloj pri la divi- do de la postenoj in te r la diversaj lingvoj aŭ nacioj.
L a ta sk o j de la nova A kadem io e s ta s (en ĝia nova S ta tu to ) in d ik itaj pli detale ol antaŭe.
K vankam la A kadem io esta s m alpli am - plek sa ol la a n ta ŭ a L ingva K om itato, ĝi ta m en volas pro fiti p er la kunlaboro de kiel eble plej m u ltaj sp e rta ĵ E sp eran tisto j.
Tion ebligas la fondo de « K onsilantaj Ko- m ita to j», kiuj kunlaboros ku n la a p a rta j A kadem ianoj, sed ne ŝa rĝ o s la funkciadon de la c e n tra organizo de la Akadem io.
P o r trovi la necesajn m onrim edojn por sia funkciado, la A kadem io alvokas ĉiujn E sp e ra n ta jn o rganizaĵojn k a ĵ la individuajn E sp e ra n tisto jn por finance subteni ĝin.
Aperis dana filmo kun esperantlingva teksto.
L a d a n a m inisterio de e k s te ra j aferoj, kiu a n ta ŭ p resk a ŭ 20 ja ro j sp e rtis g ran d a n sukceson per s ia u n u a D anlando-film o kun te k sto j en E speranto, nun eldonis novan film on « D a n la n d o », k iu e s ta s senpage p ru n ted o n a ta al ĉiuj in te re sita j E speranto- kluboĵ. ŭ i esta s 16-m ilim etra sensona fil- mo, kiu en ia d aŭ ro de 45 m inutoj ra k o n ta s pri la histo rio de D anlando k a j pri ia da- n aj k u ltu ro k a j ekonom io. In te re s a ta j klu- boj sin tu rn u unue al D ana E sp e ra n tista K om un-K om itato, B y g to ften 8, Lyngby, D anlando ; la film o esto s dispo n ig ata al la iandaj organizoj pere de la d a n a j legacioj k a j konsulejoj. E s ta s v erŝajne ke la film on
« D anlando » akom panos a lia in te resa dan a film o ku n E speran to -tek sto j.
« T aso d a teo en Z am enhofa hejm o, Kro- lew ska 41, je la 5-a, 10.VIII.31 ». N i estis du in vititoj (la solaj an g lo j) el kelkdek diversnacianoj por te trin k a festeto en la Z am enhofa hejm o, en la ĉam bro kie loĝis Zam enhof dum la la s ta j ja ro j de sia vivo.
Mi ne povas p risk rib i la im preson de pro fu n d a m odesteco kiun mi havis de ia mieno de L idja Zam enhof en tiu momento.
(M ense m i k o n tra s ta s ĝin k u n la m ieno de o rd in ara b u rĝ a knabino kiu donas invitojn al sia fa m a h e jm o !) Ni estis k o n a ta j a!
ŝi, respektive, kiel prezidinto k a j kom ita- ta n o de la K ongreso en Oxford, kiel pioniro k a j v erk isto de la lingvo en B ritu jo ... ĵes, sed kiel pioniro k a ĵ v erk isto de la lingvo kiun ŝia p a tro donis al la m ondo k a j al ni.
L a la s ta epizodo ilu s tra s m ian aludon al la m aniero, en kiu Zam enhof kviete sed firm e esprim is sian opinion en afero, pri kiu li havis fa k a n scion. E n B ialistoko dum n efo rm ala prom eno m i tro v is m in m arŝan - t a en aleo, flan k e de 1’ Vojevoda P alaco.
apude de fra ŭ lin o Zam enhof, kiu ŝa jn is me- diteti, Mi hezitis, ĉu paroli al ŝi aŭ ne : ce rte estas enuigaj al ŝi la k o n sta n ta j al- paroloj k iu jn pro s ia nomo ŝi ricevas, m i pensis. A liflanke m i pensis ke, k v an k a m m iaj rila to j al ŝi neniam estis a liaj ol for- m alaj, m i estis g asto en ŝia heĵm o k a j ko- n a ta al ŝi laŭvizaĝe, k a j — siienti, tio povus ŝajni m alĝentila, « anglece m a lv a rm a ». F i- ne m i do fa ris iun tre b an a la n rim a rk o n pri la m o rg aŭ sta rig o ta m onum ento al ŝia pa- tro : « ... beia, ĉu ne ? » — « Jes, tre bela, » ŝi respondis, « sed mi ĉiam k red is k e la babilonaj tu ro j estis iom alie k o n stru ita ĵ laŭ ... », k a ĵ ŝi kviete fa ris iun te k n ik a n k ritik o n k iu n mi ne k a p a b la s juĝi k a j ne nete m em oras. Mi havis im preson, k v azaŭ ŝi ĉiam silente tenis tiu n opinion el fa k a scio, k a j n u r nun, dem andite, konfesis ĝin.
K. R. C. STURM ER.
34-a U. K. Bournemouth 1949.
Adreso por ieteroj : 34-a U n iv ersala Kon- greso de E speranto, H eronsgate, R ickm ans- w orth, H erts,, Anglujo.
Blinduloj. K onform e al la k ongresregu- laro de U EA, blindulo k a j lia g vidanto ri- cevos sen p ag an k o n g resk a rto n ĝis la fino de m a rto 1949 ; poste ili devos p ag i la duonon de la plena kongreskotizo. L a al- iĝilo de blindulo devas esti su b sk rib ita de blindula o rg an iz aĵo aŭ de okulkuracisto.
Blindula kaso. H elpu ebligi al blinduloj la kongresviziton ; la k o m ita to a n taŭ d a n k e ak c ep tas donacojn por tiu kaso.
F akkunsidoj. Kiu volas a ra n ĝ i fakkun- sidon, estas p e ta ta sendi inform ojn kiei eble plej frue, k u n indiko pri la probabla nom bro d a ĉeestontoj.
N ovaj kotizoj. E sta s utile, anonci sin an- ta ŭ la jarfino, ĉ a r je 1.1.1949 p lialtiĝos la kongreskotizoj. <3is 31.12.1948 la kotizoĵ estas : kongresano 30 ŝil., edzo aŭ edzino de kongresano 15 ŝil., ju n u l(in )o ne pli ol 2 0-jara 12.50 ŝil. P o st 1.1. la resp ek tiv aj kotizoj estos : 35, 17,50 k a j 15 ŝil.
Edgar von W ahl mortis.
N u r nu n fa riĝ is k o n a ta la m orto de Prof.
E dgar von W ahl, en sa n ato rio en T allinn (R eval), Estonio, o k az in ta ja m la 9.3.48. Es- ta s trag e d ie ke la iam a E speranto-pioniro k a j pli p o sta aŭ to ro de Occidental devis fini siajn la sta jn v iv jaro jn en plena izoleco fo r de siaj am ikoj, ĉ a r m alap eris m istere ĉiuj leteroj, p ak a ĵo j ktp., senditaj de k aj al li dum tiu j la sta j ja ro j. Li atin g is aĝon de 81 jaroj.
Elpikoj
e! leteroj direktitaj al nia redakcio.
B ritujo :
En la « A ngulo de N ed e rlan d o » (Hoek van H olland) am uza afero okazis al mi. E n la trin k ejo de la k an tin o po r b rita j oficiroj mi sidis kun du a liaj oficiroj-am ikoĵ. P ro nia babilado p ri E sp eran to , unu subite su- gestis, ke m i provu, ĉu la n ed e rlan d a kel- nerino paro las E speranton. Mi unue diris, ke, se ŝi estu s esperantistino, sendube ŝi p o rtu s la verdan stelon. Sed la alia daŭ- rig is in stig i min. Nu, m i alparolis la kel- nerinon en E speranto. T uj ŝi rigidiĝis k a j a k re respondis : « N e p arolu al m i germ an- lingve, m i p etas ! Mi bone k om prenas la an g lan lingvon ! » k a j rapide foriris, an- ta ŭ oi mi povus k la rig i la aferon. Kiel oni d iras en B ritujo : « Ĉu m ia v ango estis ru ĝ a ? »
G ermanujo :
L a plej in stig aj k a j pro d u k tiv aj epokoj estas tiu j, kiuj e s ta s plenaj je bezono de pli bonaj vivcirkonstancoj. L a plej g ran - daj hom aj ideoj ĉiam n ask iĝ is el m izerego, el la fo rte g a n erezisteb la deziro fo rig i la mizeregon. T re evidente n ia p ro p ra k a r a lin g v o E sp e r a n to , la v e r k o dc n ia g r a n d a m ajstro, n ask iĝ is el tia tre, tre u rĝ a bezono, kiun li sentis en sia h ejm urbo B ialistoko.
P lensateco tu te ne estas o p o rtu n a al la dis- v astiĝ o de novaj sp irita j m ovadoj, k iu j p ostulas krom ferv o ra agem o an k a ŭ idea- lism on altg ra d a n . Sed ni lernu el ĉi ĉio.
Kie la kam po nun esta s fekundega, tie ni eklaboru kiel eble plej b ald aŭ k a j profun- de por E speranto, por la tu ta hom aro ! P li ol iam a n ta ŭ e ni re stu fidelaj al la verko de nia m a jstro Zam enhof, m em orante la je- nap vorton de nia neniam la ciĝ in ta sveda pioniro P au l N ylĉn : « N u r am o povas krei vivon. E sp e ra n to fariĝ is v iv a n ta lingvo per la am o de siaj uzantoj. » Mi fo rte ra jtis sp e rti la v eran esencon de tio.
Abonantoj en Ĉeĥoslovakio.
Bedaŭrinde, m a lg raŭ klopodoj, EACSR ĝis nun ne sukcesis ricevi pagperm eson por la 1948-abonkotizoj de Heroldo. P rovizore ni daŭrigos liveri H eroldon al ĉiuj ĉeiioslo- v a k a j abonantoj, k iu j plenpagis la 1948- kotizon, ĝis n-ro 3 (1100) inkluzive, espe- ra n te ke ĝis tia m ia solvo estos tro v ita.
Se solvo ne troviĝus, ni ĉiukaze plu liveros n ian ĵurn alo n alm enaŭ al la pli g ra v a j E s- peranto-kluboj en Ceftosiovakio.
Jlĉiitakto
K iu f L a K ristvireto f H a, kion li povas deziri de m i f
Kion f ĉ u m i plenum is ... eh f m iajn es- p erantistajn devojn f Se ne, m i ne ricevos k r istfe sta n donacon f
Bela afero, he ! Mi esta s m em bro de U E A, de S A T , abonanto de Heroldo ...
... ne sufiĉas, vi diras f
Ho jes, kom preneble m i deziras ke He- roldo en 191,9 eldonu 2-3 num erojn pli ol en 191,8. Sed ...
Tio estus ebla f L a redaktoro m em ra- kontis al vi f Do li ja eldonu du aŭ tri pli- ajn num erojn !
Unu kondiĉo f K a j ĝi estas f
K e po D E K abonantoj en la pagkapablaj landoj varbu alm enaŭ U NU novan abonan- ton f N u, tio ŝajnas al m i facile plenumebla kondiĉo. N ia klubo g a jnis kv in novajn m em - brojn, k a j nian kurson v izita s d u d ek no- v a j lernantoj, in ter k iu j k e lk a j vere entu- ziasm aj. Certe m i sukcesos varbi inter ili alm enaŭ unu aŭ du novajn abonantojn.
Kio f V i ja m varbis tri f N u, se ĉiu el la ja m a j abonantoj a kiru s du aŭ tri novajn, Heroldo certe povus denove aperi ĉiusem aj- ne.
Sed diru, K ristvireto, kia l v i klopodas aliigi vian voĉon f Vi ja m albone sukcesas,
■.. K ara ! H ahaha !
Gis post la festo ta g o j, K ara ! K a j pros- peran novan jaron !
16 Decembro 1948 Heroldo de Esperanto N-ro 19 (1097) paĝo 3
Vivu la Unuigitaj Ŝtatoj de Eŭropo !
P a m a filozofo k a j lite ra tu risto franca, M ontesquieu, tra v o ja ĝ in te la tu ta n Eŭro- pon, certig is ke « ĝi estas ŝta to konsistan- t a el m u ltaj provincoj ». P e r tiu certigo li an ta ŭ sig n is la e sto n ta n solvon p ri la forti- ĝo de 1’ paco en la mondo.
L a K ongreso de E ŭ ro p a P ed era lista Mo- vado, in a ŭ g u rita en Romo la 7-an de no- vem bro 1948, de la P rezid an to de Ita la Respubliko, Luizo E inaŭdi, konkludis siajn laborojn en Torino dim anĉon, la 14-an de novem bro, p e r solena ta g o de v ib ra n ta en- tuziasm o k a j p er k o n stru a fervoro. P o st la kongresoj de M ontreux k a j H ago, pri p aca kunlaborado in te r la nacioj, alv o k ita j por la su p e ra bono de ĉiuj, en Torino oni sigelis k a j potencigis tiun aspiron, unuigi Eŭropon en federacio. Sed kio estas la celo de ĉi tiu federacio ? Ni scias, ke ĝi av id as long- d a ŭ ra n pacon, kiu eble perm esos al la tu ta m a lsa n a E ŭ ro p o resaniĝi, reviviĝi k a j pro- speri. E n la nomo de ĉiuj m ortin to j k a j en la nomo de ĉiuj p ostvivantoj el la la sta senutila, eĉ m a lu tileg a sa n g a m ilitego ; en la nom o de ĉiuj k reitaĵo j, k iu jn ni ne volas vidi perei post k elk aj ja ro j aŭ p o st k elk aj jard ek o j, en nova m ilito pli te ru ra , ni ne devas fo rla si n in al m alpiega ĝojo aŭ al indiferenteco de egoismo.
L a celo, k iun la popoloj de Eŭropo avi- das, estas :
1. Ne plu reg istaro j k o n tra ŭ reg istaro j, sed n u r re g ista ro de libera F ederacio de Eŭropo, e lek to ta de eŭropaj civitanoj ;
2. N e plu arm eoj k o n tra ŭ arm eoj, sed n u r la arm eo p ac a de F ed eracio de Eŭropo, sta rig o ta de eŭropaj civitanoj ;
3. Ne plu ra jto j n u r al la m alplim ulto k a j devoj n u r al plim ulto, sed devoj k a j ra jto j por ĉiu eŭropa civitano ;
4. Ne plu mono k o n traŭ mono, sed la m ono k a j la kom erco de Ia E ŭ ro p a Fede- racio ;
5. E ŭropo devas esti n u r sim pla ŝta to , k o n sis ta n ta el p ac aj nacioj ;
6. « P lej m a lfru e » volas d iri « tro m al- frue » ! Aŭ tu j, k a j p er ĉiuj fortoj, aŭ ne- n iam !
Sed nun venas ... ĉ a g ren aj vortoj. Oni d iras ke, koncerne E ŭ ro p a n F ederacion aŭ U n u ig ita jn ŝ ta to jn de Eŭropo, ĉio estas a n ta ŭ p re p a rita : politiko, ekonomio, m ilit- defendo, in te rn acia p arla m en to ktp. Sed ĉu an k a ŭ lingvo ? B edaŭrinde ĉe la supre di- r ita j a fe ro j m a n k as la plej g ra v a ! L a kon- g resa n o j ne rim a rk is k e en siaj kunvenoj ili trouzis la tem pon po r interkom preniĝi unu ku n la alia. Ili k o n te n tiĝ is p e r tio kion ra k o n tis al ili la in te rp re tisto j. Ili ne pri- pensis, ke in te rp re tisto estas n u r m alv arm a voĉo, kiel tiu de fonografo. Ili ne pripensis k a j en tu te forgesis ke iu oficiala lingvo es- ta s n ecesa p o r ebligi interkom preniĝon en disk u to ĵ ĉe la esto n ta tu te ŭ ro p a parlam en- to. III an k o ra ŭ ne scias, ke de 60 ja ro j ta ŭ - g as E sp era n to kiel universala interkom nre- nilo en la mondo, k a j fine ili anlcoraŭine scias, ke en E ŭropo estas p a ro la ta j pli O1 cen t lingvoj.
Kiom v alo ra s la entuziasm o po r libereco k a j progreso, se oni ne havos fac ilan lin- gvon kom unan, po r facile interkom preniĝi unu kun la alia ?
CANDIDO RO N CO LINI.
K am parano en urbo. Ce tra m h a lte jo en Ĝenovo, k am p a ra n o en tra m iĝ a s ĉe la elira pordo, sed la konduktoro lin eltra m ig a s kri- an te : « S upreniro ĉe la p o sta pordo ... ĉu vi ne scias legi ? » — R espondas la kam pa- ran o . « Mi scias legi k a j skribi ; sed mi ne sciis, je kiu flanko la tra m o h a v a s la posta- ĵon. »
La rajto pri propraĵo.
E n a rb a ro k re sk is bela avelujo. L a nuk- soj estis m a tu ra j, k iam sciuro venis tien dum ra d ia n ta a ŭ g u s ta tago.
« ĉ i tiu avelujo a p a rte n a s al mi, » ĝi di- ris al si mem, sa lta n te su r b ranĉeton por p ra k tik i sia jn dentojn je la d elik a ta j fruk- toj.
« F o r de ĉi tie, ci ŝtelisto ! » eksonis m al- la ŭ ta voĉo el la arbusto.
« K iu estas tie ? » vokis la sciuro k a j ri- g a rd is tien k a j reen. F ine ĝi ekvidis ĉe la piedo de I’ avelujo m uskardinon.
« F o riru de ĉi tie k a j ne Ŝtelu m ia jn nuk- sojn ! » rip etis la m uskardino.
« V iaj nuksoj ! » m okis la sciuro k a j m an- ĝis senĝene tiom d a nuksoj kiom ĝi povis.
« Cesu, ci Ŝtelisto tiel supre ! »
« P erm esu, se m i ra ĵte dem andas, ĉu al vi a p a rte n a s tiu Ĉi avelujo ? »
« K aŭze de ju s p rim i venientis, laŭ la ra jto de 1’ unue-alveninto, se vi perm esas. »
« T re bone, sinjoro, k a j m i ĝin havigis al m i k aŭze de ju s p rim i occupantis, tio e s ta s ke m i esta s la u n u a posedanto. P er- fo rto a n ta ŭ iĝ a s rajto n . Mi esta s la pli for- ta , do al m i decas la prefero, ĉu ne ? »
« Kion vi fa ra s ĉi tie ? » b abilaĉis nuks- garolo, allo g ita de la bruado. « N e prenu m iajn nuksojn, alie m i a ta k o s vin ! »
« P ardonu, s in jo ro ,» k o n traŭ p a ro lis la sciuro, « sed m i ĵu s eltrovis ĉi tiu n arbus- ton. »
« Ke vi m alk aŝis m ian arbuston, m i volon- te k red a s al vi, sed laŭ k iu r a jto vi uzur- pis ĝin ? »
« M i ĝin alp ro p rig is al m i k aŭ z e de ...»
« Jes, vi tu te sim ple ĝin prenis. K aj nun m i venas k a j ĝ in reprenas. »
Sam m om ente, k iam la nuksg aro lo volis a ta k i la sciuron, d ensa ŝto n h ajlo devigis la d isp u tan to jn fuĝi.
« Je n la friponoj ! » k riis la buboj ĵu s al- v en in taj p or kolekti nuksojn. « N un ili ne- niom ricevos po r sia penado. »
K aj la buboj ŝirp ren is la nuksojn, m etan- te ilin en la ĉapon.
Parolas la leganto (Libera Tribuno).
PLIRICIG O D E LA LINGVO.
L a sole efek tiv a rim edo por pliriĉigi n ian lingvon esta s ĝ ia uzado. T re g ra v a estas lite ra tu ra verkado, ĉ a r ĉiu in te lig e n ta k a j konscienca verkisto penadas esprim adi si- ajn pensojn plej precize k a j vesti ilin per plej bela stilo.
L a p le jp arto de n ia vortotrezoro prezen- ta s vortojn, k re ita jn de ni mem. Sed oni certe ne povas atendi, ke ĉiu k rea jo de ĉiu esp eran tisto estu akceptinda, aplikinda k a j konservinda. L a forigo de m alaprobindaj vortoj k a j ilia an sta ta ŭ ig o per aliaj, pli belsonaj, pli p recizaj k a j pli konform aj al la reguloj k a j la spirito de E sp era n to es- ta s an k a ŭ la ta sk o — k a j la m erito — de niaj verkistoj.
G ravaj e s ta s a n k a ŭ la parolekzercoj o k az an taj en niaj kunvenoj. T am en 1. Ia kunvenoj okazas ne sufiĉe ofte ; 2. nu r tre m alm u ltaj esp eran tisto j vizitas ilin ; 3. en Ja p le ĵp arto da kunvenoj la p rip a ro la ta j tem oj ne estas sufiĉe m alsa m aj k a j ne am - pleksas la tu ta n diversecon de la vivo k a j de la lingvaj bezonoj de la homo.
M. MOVO.
F A B E L O J K A J V ER O J P R I D A N A J JU D O J R IFU Ĝ IN T A J.
H eroldo de 16.11. rep resis el « M ilitre- zista n to » su n rad ia n rak o n to n pri g erm an a tolero k a j helpo al rifuĝo de d an a j judoj al Svedio 1943. Kiel d iras fra n c a humo- risto : « Se ne estus tiom tra g ik a la afero, ĝi fa k te estu s kom ika. »
Kiu do e s ta s tiu fab e la g erm an a gene- ralo, kiu tiel ruze av e rtis la rifu ĝ a n to jn ? Cu la fa m a ĉ a W erner B est, g erm a n a eksĉe- fo en Danio, m o rtk o n d a m n ita la 20.9.1948 pro p erse k u tad o al judoj k a j te ro ro ĝene- ra la ? Se jes, stran g e , k e li ne apelaciis la verdikton.
K aj kial do en tu te rifuĝis tiu j stu lta j judoj ? L aŭ la k o rtu ŝa rap o rto en « Milit- r e z is ta n to » la g erm anoj j a dorlotis ilin ! Eble la k la rig o estas la fa k to ke, septem - bre 1943, 472 judoj, m u ltaj infanoj, aŭ senhelpaj, m alsanaj, estis plej bru te ares- tita j k a j fie tra n s p o rtita j al koncentrejo T h eresien stad t (T erezin) en Bohemio ; 43 m o rtis m izere.
E n tu te 17.800 judoj k a j nejudoj rifuĝis al Svedo. Ke la nom bro de m ortviktim oj ne estis pli g ra n d a in te r judoj, ni ne po- vas d an k i al la germ anoj a ŭ iliaj dan aj denuncantoj (k elk a j estas severe kondam ni- ta j p ro perfido al kelk cen t judoj sin ka- ŝin ta j sub p re ĝ e ja teg m en to ), — sed ni d an k u al la d an a loĝantaro, kiu p er unika solidaro k a ŝis la ju d o jn k v az aŭ p e r pro- p ra j korpoj. N i d anku al d an a j fiŝistoj,
Kristnasko
Kiam vintro ĉie kuŝas,
N e ĝ ko v rita 6iu m onto,T am en Sprucas varm a fo n to : N in la A m o ree tuŝas.
K iam b lankaj rozoj floras, E sta s ta goj tre m alhelaj, Sed interne lum e belaj, Car la A m o n ni adoras.
R ee venis ĝi al Tero, R egas pace super peno, K aj bonfara ĝia beno Tiras nin al alta sfero.
N IM FEO .
« T re g a ja j vi estas tie in te r la arbus- toj, » m u rm u ris la farm isto, kiu nun estis alv en in ta su r la spektaklejo. « P erm esu, vi sinjoroj ŝtelistoj, ke mi rapide forpelu vin, por k e vi ne h av u e ra ra n percepton pri la p ro p ra ĵo de 1’ individuo ! »
« Je n belaj vergoj ! » in terro m p is lin ka- poralo, kiu estis alv en in ta ku n sia patrolo k a j nu n eligis sian fasĉintranĉilon. « Jen kion mi nepre bezonas po r la fasĉinoj. »
« H altu ! » vokis la farm isto.
« Cu vi eble estas la posedanto ? » de- m andis la kaporalo. « Ne, tiu vi ne estas Do, ferm u vian buŝon ! »
« Sed mi j a e s ta s la farm isto. »
« Cu tio k o n ce m a s m in ? Vi m em ne ra j- ta s dehaki tiun ĉi aveiujon, sed mi ra jta s . »
« ĉ u la leĝoj pri la p ro p ra ĵo -ra jto eble e s ta s n u lig itaĵ ? » dem andis la farm isto.
« En tiu ĉi kazo jam , m ia k a ru lo ; kiom longe la arm ilo j parolas, silen tas la Ie- ĝoj ; k a j se vi volos akom pani m in al la bienulo, m i m ontros al li la rekvizician or- donon. Je n ĝi e s ta s ! »
Ili fo rira s ; sed apenaŭ ili e s ta s for jen a p e ra s ferv o ja m ezuristo je la pinto de aro d a laboristoĵ. Li s ta rig a s sian nivelilon, kal- kulas, m ezuras, n o ta s ĉion en sia libro k a i a ra n ĝ a s la laboristojn. '
« D ehaku unue ĉi tiu n arb u sto n ! » li Or- donas. D irite, farite .
« L aŭ kiu r a jto vi p erm esas al vi ĉi tiun a rb a ra n krim o n ? » dem andas la bienulo p re te rp a sa n te la lokon.
« K aŭze de 1’ ek sp ro p rig a leĝo »
« Bone sinjoro, mi dankas. » K aj kon- e « T i o e s ^ U f i .dek laro ’ la Menulo foriras.
« T l? J eĝ a a ro £ a<1° p ri la propraĵo- ra jto de I mdividuo, » d iras la kaporalo. J
« L aŭ ra jto de la la ste-alveninto ! » eks- plode p aro la s la fa rm isto
J d6VaS rapide P °r m alpose- digi la nuksojn, » m u rm u ras la buboĵ.
« Mi rekvizicias ! » babilaĉas la nuksga- rolo.
« Do, venu iu a jn k a ĵ diru k e ekzistas p ro p ra ĵo -ra jto ! » fa jfa s la m uskardino.
STR IN D B ER G -FR . BR tlC H ER T.
kiuj tran sp o rtis, k a j ni d anku al ke lk a j unuopaj d an aj policistoj k a j g erm a n aj sol- datoj, kiuj pro m albona konscienco kelk- loke ferm is la okulojn.
P ra v is n ia fabelisto H. C. A ndersen : Tiel facile unu plum eto fa riĝ a s kvin kokinoj ! POUL THORSEN.
E SPER A N TO K A J KOOPERATIVISM O.
Je n du civilaj alctivecoj in tern aciaj, kiuj devus intim e k u nlabori por plej facile atin - gi siajn celojn. D a kooperativanoj estas en la m ondo 120 milionoj ; Heroldo n u r nun h a v a s iom pli ol 2000 abonantojn en 54 landoj. K onkludo : E sp eran to k a j K oopera- tivism o kunlaboru !
GEROLAMO DASSENNO.
SOCIKREDITO.
Responde al P e tro Rulofido (H eroldo de 16.11.) mi unue diru, ke Id isto ne esta s Es- p era n tisto , ĉu ? Sam e nu r tiu, kiu prikon- sen tas la k la ra jn principojn de Socikredito k iu jn elpensis m ajoro C. H. Douglas, ra jta s nomi sin « socikreditano ».
M ajoro D ouglas mem skribis al mi por deziri al TA SK «m iajn plejbonajn dezirojn».
P ri la « S ocikredita K unordiga K om itato » li skribis : « Kiel ĝ en e rala principo, mi m al- ŝ a ta s la iom im p ertin en tan titolon de la tiel-n o m ata k u n o rd ig a kom itato. »
L a red a k to ro era ra s, kiam Ii supozas ke en la socikredita m ovado en B ritu jo « ja m in te rd isp u ta s diversaj d ir e k to j». (Mi la- boradis en la S o cikredita P a rtio de ĉirk aŭ 1923.) L a SK P eĉ h av a s am ik ajn rila to jn kun la t.n. SKKO. N ek ĝi, nek mi, « ata- k a s » la SKKO, — ni ja m h a v a s g ran d a n laboron por fa ri !
In te re s a fa k to estas, ke je m ia instigo la SKKO decidis uzi E speranton. Mi egale in stig as al aliaj - ne-S K anoj k a j SKanoj egale — lerni k a j uzi E speranton.
TASK sta riĝ is ne por « b atali » k o n traŭ la t.n. SKKO sed p or propagandi SKon k a j E speranton. TASK k a j la t.n. SKKO estas nesim ilaj aferoj. Se la t.n. SKKO volas sin in teresi p ri la socialismo, pri kvazaŭpseŭ- do-socikreditaj, p ri « m o n re fo rm a j» k a j aliaj ideoj, tio k oncernas ilin. TA SK n u r in te re sa s sin pri S ocikredito k a j E speran- to. Tio, k io esta s Socikredito, estas tu te kla- ra.
J. W. LESL IE , T A SK ano N -ro 1.
Rim. : P o st tiu ĉi respondo de s-ro Les- lle m n e in ten cas publikigi p lu a jn arti- kolojn p ri la in te rn a j m alkonkordoj intei socikreditanoj, opiniante ke tiu disputc nek m ulte in te re sa s la esp eran tisto jn nek artikoloj pri ĝi u tilos al Socikredito. — Red.
Aventuro.
E k zistas kom ikaj situacioj k a j rak o n to j kiuj e s ta s tia j en la tu ta m ondo k a j kiu ĉie sam e efikas. Ili esta s an k a ŭ trad u k e blaj en ĉiaj dialektoj. L a bone k o n a ta stirie hum oristo D -ro P anzenbeck rak o n tis a n ta t nelonge p e r rad io :
L a m a lju n a Aloĉjo estis ĉashelpisto de g ra fo K. k a j p arto p ren is tie s ĉasadojn je sovaĝaj bestoj en ĉiuj kontinentoj. Iam li helpis sian m a stro n an k a ŭ okaze de ĉaso je leonoj ĉe la rando de la dezerto Saharo, M ortiginte unue ĝirafo n po r havi logaĵon' ili am baŭ atendis iuvespere la leonojn en em buska fosaĵo. Ne d aŭ ris Ionge, ĝis la bestoj cedis k o n tra ŭ s ta ri la ten tad o n de la loga v ia n d o ; sed apenaŭ ili, unu post la alia, atin g is ĝin, la g rafo pafis, celinte precize in te r la okulojn de la ĵu s alpa- ŝa n ta leono. K om preneble ĉiu p afo estis trafo . A1 A loĉjo p resk a ŭ ne sufiĉis la tem - po, po r stapligi la Ieonkadavrojn, kiel oni sta p lig a s lignon. K iam ĉi tiu serio d a suk- cesaj m ortpafoj ŝa jn e ne volis ĉesi, oka- zis io kion AIoĉjo ne forgesos, eĉ se li vi- vos pli ol cent ja ro jn .
Sciu, ke g ra fo K. ree estis p re p a ra n ta sm po r pafi leonon, k ies lum okulojn li ek- vidis ĉe la logaĵo. Zorge celinte kiel ĉiam, li ek p afis in te r la lum ojn de la leon-okuloj Sed — ia lum oj subite estingiĝis, la celita leono estis for. A nkaŭ la logajo ! Kiel do ?
T u ja esplorado rezultigis, ke ĉeestis ne n u r unu, sed du leonoj, v ira k a j ina, ge- paruloj. Oi tiu p aro uzis la ŝancon, ke pli avidaj sam speculoj pli fru e a liris la loga- jon, k a j observadis a te n te la okazaĵojn.
Tiel sinjoro Leono k o n statis, ke g rafo K.
ĉiam p afis in te r la okulojn de la bestoj. P ro tio li ordonis al sia sinjorino-Ieonino, sam - tem pe ku n li aliri la Iogaĵon, ten i sian ka- pon ap u d lia kapo, sam e alte, k a j ferm i, kiel li, la okulon ĉe Ia e k s te ra flanko. N un estis k lare, ke la la sta pafo de la g ra to ree tra fis precize in te r la m a lferm ita j du oku- loj, sed a n k a ŭ in te r la kap o j de la geleonoj, k a j tiel la kuglo boris tru o n n u r en la aerom
« Oni p resk a ŭ ne povas kredi, kiel ru zaj kelkfoje estas la bestoj ! » k u tim is en pli p o sta j ja ro j fini sian rak o n to n la m a lju n a Aloĉjo, k ia m li rem em oris p ri ĉi tiu epizo- do.
D-ro A D OLF HALBEDL.
RIDO SANIG AS
DORMCAMPIONO.
A ĉetantino : Mi volas aĉeti vekhorloĝon kiu vekos m ian edzon, ne v ek a n te sam tem pe la tu ta n familion.
H orloĝisto : B edaŭrinde, sinjorino, m i n<
h av a s tian. Mi h a v a s n u r la o rd in aran spe con, k iu v ek a s la tu ta n fam ilion, escept<
de la patro.
N E MIRIGE.
A ŭtoro : M ia nova te a tra ĵo esta s bona ĉu ne ? N eniu fajfis.
K ritik isto : N e m irige : ĉu vt kapablaf faĵfi, oscedante ?
EKZAMENU VIN MEM ! Respondoj
al la demandoj en la pasinta numero.
81. Joseph R. S cherer fa ris m ondvojaĝon en 1930-1932 k a j v erk is pri ĝi la libron
« C irkaŭ la m ondon k u n la verda ste- l o ». Oi e s ta s eldonita de H eroldo sed nun elĉerpita.
82. a ) Romo ; b) K rakovo ; 3) R ickm ans- vvorth (proksim e de Londono) ; d ) H a- go ; e) P arizo.
83. O fte de kaŭzo senenhava venas eflko plej grava. (P ro v erb aro E sp e ra n ta n-ro 839.)
84. a ) 1820-1910; b) 1847-1931; c) 1571- 1630; d ) 1818-1883; e) 1470-1521.
85. L a p a s tra beno.
Novaj demandoj ka j taskoj.
86. a ) Kiu in iciatis la Tagon de la Espe- ranto-L ibro ? — b) Je kiu dato ĝi oka- za s ? — c ) Kial oni elektis tiu n daton ? 87. Kio aŭ k iu e s ta s (aŭ estis) Babiruso * (E1 kvin respondoj elektu la ĝ u sta n :) 1. H erbo k re s k a n ta en m alprofunda ak- vo en A friko k a j Sicilio ; en la an tik v a epoko oni fa ris el ĝi specon de papero;
2. R usa gento v iv an ta en la regiono ĉirk aŭ V ĵatk a, okcidente de la U ral- m o n taro ; 3. L atin a nomo por barbis- to ; 4. Nom o de unu el la p aŝtisto j kiuj adoris la Jesu-infanon en la Betlehe- m a stalo ; 5. G randspeca apro, v ivanta en Indonezio, precipe en Celebeso ; an- k a ŭ n o m a ta cervoporko.
88. ŝercdem ando : E gale ĉu te m as pri avo aŭ bopatrino, pri k u irejo aŭ dorm o- ĉam bro, kiel tio esta s sk rib a ta en Espe- ra n to ?.
89. E nigm eto : Vi povas trovi ĝin en valo sed ne en m o n ta ro ; en akvo sed ne en oleo ; en kaverno sed en palaco ; en Ve- necio sed ne en M ilano ; ĝin h av a s la avo k a j la nevo sed ne la onklo k a j la nepo ; ĝin h a v a s vi sed ne mi. Kio ĝi esta s ?
90. K orektu la p re se ra ro jn :
Cu ŝinkojn ? (E1 p rospekto de fa b rik o :) N ia firm o h a v a s am pleksan korespon- dadon ku n la tu ta m ondo : ĉiu tag e ni ekspedas m eznom bre ducent postaĵojn al pli ol dudek landoj.
Por la eterneco. L a fa m a m a jstro la- boris ĵe sia ĉerko kvin ja ro jn .
N i dubas, ĉu tio utilis. A n taŭ sia ekza- m eno la stu d e n to sidadis te rn a n te ĉiu- vespere ĝis m a lfru a nokto.
Mikspoto.
L a mondo ekribelas. U sonano, negro, ru- so k a j franco senperm ese laŭtlegis sinsekve dum la Ĝ enerala A sem bleo de U no en P a- rizo deklaracion por paco k a j m ondregista- ro. A m eriko, A friko, Azio k a j Eŭropo unui- ĝis por p rotesti k o n tra ŭ rutino de ja rm iloj, kies daŭrigo m inacas ek sterm i la hom aron en nova militego. L a mondo ekribelas, L a popoloj fine volas pacon, v eran d aŭ ra n
a i vi, a a j ai ni, la estontecon !
« Ohandi k i j a i ! » (G handi venkis !) k rlis m u ltaj d eputitoj de la k o n stitu ig a Asem - bleo de H industano (H indujo), k iam ĝi ak- ceptis p a ra g ra fo n k iu nulig as la k asto n de la parioj (la « netu ŝeb laj »). A1 tiu k a s to a p a rte n is ĉ. 50 m ilionoj da hindoj.
Io m da geografio. Cu vi an k o ra ŭ scias ke, a n ta ŭ la m llito, en Belgujo vivis 275 hom oj su r unu k v ad ra t-k ilo m e tro ? En A nglujo-K im rujo tiu nom bro estis 273, en o^n0tiJ nd0 64, G erm anujo 134, N ederlando 252, D anlando 86, Svedujo 14, N orvegujo 9- en tu ta E ŭropo 47, Azio 29, A friko 5 3 ’ A m eriko 6,4, A ŭstralio-O ceanio 1,3. __ c j iam vi aŭdis p ri A vellaneda .» Gi ta m en es- ta s urbo kun kvaronm iliono d a loĝantoj unu el la plej g ra v a j urboj de A rgentino.
L a pleĵ g ra n d a urbo en A friko esta s Kairo kun proksim um e unu k a j kvaronm iliono da logantoj. — L a plej g ra n d a lago en la m on- do e s ta s la Supra Lago (L ake S uperior) en N o rd a A m eriko k u n su rfaco de 83.300 kv. km . k a ĵ profundeco de 300 m.
A n faŭ 85 jaroj, okaze de la n ask iĝ ta g o de , ° 1, m enhof' s a n o A. R. F a irb a irn pa- roladis per radio de la tia m a B rita Sen- ta d e n a Telefon-K om panio en N ew castle-on- ly n e . T iam radio an k o ra ŭ estis en la ko- m enco de sia evoluo.
Vitamino « H ».
N ova vitam ino. S kribis al ni unu leganto :
« Heroldo e s ta s por mi kiel vitam ino : sen ĝi mi ne povas vivi. Mi donis al ĝi la no- m on : V itam ino H. »
se vi certe restos ab o n an to en 1949. Sed se vi «e povas aŭ ne deziras resti abonanto.
tia m bonvolu eltondi la deklaron en ĉi tiu num ero (su r paĝo 4, kol. 1, m a lsu p re) k a j sendi ĝin, kiel presaĵon, kun via n u ra nomo k a j loĝloko, re k te al nia ad m in istracio en Scheveningen.
Kiu ne sendos al ni tiun deklaron, aŭ kiu ne ja m pli frue sendis al ni inform on pri m aiabono, tiu esprim os p er sia silento, ke i» restos abonanto a n ka ŭ en 19^9.
P ovas okazi ke, pro te k n ik a j kaŭzoj an- k a u m alabonantoj ricevos an k o ra ŭ unu aŭ du num erojn de H eroldo en la nova ĵa ro
n u j n num erojn vi ra jto s senpage reteni por vi, kondiĉe ke vi tu j post ricevo de la ho- d iaŭ a num ero ekspedos la deklaron.
Sed ci ĉio ne estu instigo al iu ajn por m alaboni Heroldon. K ontraŭe, ni esperas ke ne n u r p resk aŭ ĉiuj m alnovaj abonantoi resto s fidelaj al ni an k a ŭ en 1949, sed ke ciu m alnova ab o n an to an k a ŭ klopodos var- m aifhenaŭ unu novan abonanton po r 1949.
(N ovaj abonantoj ricevos senpage 2 aŭ 3 m alnovajn num erojn de Heroldo, ĝ is elĉer- Pi£o.)
