Eldono: Flandra E speranto-Instituto, P. v. H u m b eek stra a t S, B russel-W est.
R edakcio-A dm inistracio: T. Ju n g , H arstenhoekiveg 22S, Scheveningen, Ned.
Jara b o n o : Belgujo 165 fk ., Nederlando 9 gld. ; cetere laŭ aparta tarifo.
A noncetoj : 25 ko m en cita j vortoj b. fk . 25.— , gld. 1.25 aŭ 6 resp.-kuponoj.
P o r 26-50 vortoj duobla prezo. — U nu resp.-kupono eg alv alo ras 0.20 gld.
DE ESPERANTO
DUONMONATA INTERNACIA ORGANO DE LA ESPERANTO-MOVADO
N-ro 12 (1090) FONDITA EN 1920 — 24-a JARKOLEKTO I Julio 1948
E sp era o to , seru m o k o o tra o m ilito
Ni semis la ideon konstante, sed la rikolto ne estas kontentiga En vilaĝo Saalhausen (Sauerland)
en Vestfalio, kie mi vivas kiel elbom- bita rifuĝinto, mortis la dua edzino de 1’ mondfama kuracisto D-ro Ro- bert Koch en granda mizero, somere 1945. La naziistoj honoris Koch, sed lian maljunan edzinon ili volis « eŭ- tanazi » (murdi) en la sanatorio de Warstein. Ŝi rifuzis iri tien. En siaj nepresitaj memuaroj ŝi raportas ke Koch infektis sin mem, antaŭ ol apli- ki siajn serumojn je malsanuloj. An- kaŭ ŝi libervole infektiĝis kaj sufgris dek jarojn je malario. E1 la familio Koch ĝisvivas nur bofilo, Prof. D-ro P., sed ĉi tiu suferas je tuberkulozo.
En 1886 Koch pruvis ke la korpaj epidemioj estas kaŭzataj de mikro- boj. Preskaŭ je la sama tempo alia kuracisto, instigita de «interna ideo», kreis la mondlingvon Esperanto por forigi la s p i r i t a j n epidemiojn, bazitajn sur lingva diverseco, mala- mo, egoismo, malsaĝeco, naciismo, fa- natiko, imperialismo kaj militarismo.
Dum sia vivo ankaŭ Zamenhof estis honorata, sed Hitler jnurdis lian tu- tan familion, nur bofilino kaj nepo saviĝis.
Ambaŭ mondfamaj doktoroj, bon- farintoj al la homaro, ŝajne nemulte sukcesis ; sed la malbonfarintoj al la homaro, parte krimeguloj kaj malsa- ĝuloj, sukcesis almenaŭ dum multaj jaroj. La Esperanto-movado dum du mondmilitoj ŝajnis preskaŭ pereinta.
Kiam Esperanto aperis (en 1887), la
Ĉiutaga radio-elsendo okazos de 31.7. ĝis 7.8. (15.00-15.15 h. GMT, tio esta s 16.00- 16.15 M ET) per ondo 19,80 aŭ 27,83 m. Do.
la sam ideanoj, kiuj ne povos ĉeesti la kon- greson, povos tam en ĉiutage inform iĝi pri ĝ ia j ara n g o j k a j kunvenoj.
Honora P rezidanto de la U niversala Kon- greso estos la ĉefm inistro de Svedlando, s-ro T age E rlander.
S en k o sta veturo. Ciuj kongresanoj rajto s senkoste v etu ri per la u rb aj tra m o j k aj aŭ- tobusoj dum la tu ta k o n g resa semajno.
Regalo. L a urbo MalmS iun vesperon re- galos la k o ngresanojn per te-supeo.
A liĝoj. Ĝis kom enco de jun io la nom bro de aliĝoj estis 1400 el 31 landoj : el Sve- dujo 622, B ritu jo 169, D anlando 122, F ra n - cujo 118, N orvegujo 82, F inniando 60, Ne- d eriando 31, ĉefioslovakio 28, Svislando 27, B elgujo k a j H u n g aru jo po 22, G erm anujo 19, Ita lu jo 18, Usono 9, B ulgarujo 7, A ŭstrio 6, P olujo 4, H ispanujo, B razilo k a j Jugosla- vio po 3, Cilio, P alestino, Sudafriko, Nov- zelando po 2, A rgentino, A ŭstralio, Egip- tujo, P o rtp g alu jo , R um anujo, Venezuelo k a j T rieste po 1.
2 la SAT-Kongreso.
ŝ a jn a s ke la aliĝcifero po r la SAT-Kon- greso en la n u n a ja ro ne m ulte p ro stresto s p o st tiu por la U niversala. Gis la 6-a de junio tiu cifero estis ja m 1251, el 19 diver- sa j landoj.
E n la kongresejo estos poŝtoficejo, k a j oni stam p o s la p o ŝtaĵo jn tie p e r aparta.
kongresstam po. E k ste rlan d an o j, kiuj dezi- ra s ricevi p o ŝtk a rto n kun tiu stam po, po- vas m endi tia n por unu respondkupono ĉe s-ro B. Bultem eijer, J. v. G alenstr. 86, Am- sterdam .
L a k o n g resa k o m itato a n k a ŭ eldonos tri num erojn de speciala kongresgazeto, kiu jn oni sam e povas mendi por unu respondku- pono (por tr i num eroj) ĉe la sa m a adreso
mondpereigulo Hitler ankoraŭ ne es- tis naskita, eĉ malpli liaj frenezaj ideoj.
Kial ŝajne malvenkis amo, hones- teco, saĝeco, pacemo, diligenteco, mal- avareco, idealismo, bonfaro, kaj kial portempe venkis malamo, mensogo, idioteco, krueleco, detruemo, rabemo, cinikismo, mortigemo ?
La venkon kaŭzis ne bonaj kvali- toj sed nur bonaj taktikoj. Hitler fine malvenkis, ĉar liaj kontraŭuloj lernis de li kaj aplikis la samajn taktikojn.
En 1932 la plimulto de la germana popolo estis kontraŭ Hitler, kaj la im- peria prezidanto Hindenburg estis do- ninta sian parolon de honoro, ke li neniam faros Hitleron imperia kan- celiero.
Kion faris Hitler ?
En la malgranda germana ŝtato Lippe-Detmold kun loĝantaro de mez- granda urbo okazis elektoj. Hitler ku- nigis ĉiujn siajn propagandistojn el tuta Germanujo en la etan landon kaj akiris grandan venkon. Laŭŝajne la plimulto de la germajia popolo deziris Hitleron, kaj Hindenburg faris lin kanceliero.
Dua taktiko estis rapideco ( «Blitz»- kriege = fulm-militoj).
Tria taktiko estis surprizo.
Kvara taktiko estis silentigo de kve- reloj kaj ĉesigo de malgravaj faroj en la propraj vicoj dum gravaj agadoj.
Nia celo estas enkonduki Esperan- ton kiel devigan fakon en ĉiuj lernejoj de la mondo kaj tiamaniere efektivigi federacian mondŝtaton. Tio signifus por ĉiam « nokaŭti » ( to knock out) militon. La afero estas urĝega, ĉar ĉiutage povas ekestiĝi atombomba mondmilito. Ni estas tro malfortaj por sukcesi en la tuta mondo, aŭ eĉ nur en unu granda ŝtato. La Esperan- to-instruistoj devus esti salajrataj. Ni ne havas la monon. Ni semis Esperan- ton dum sesdek jaroj kaj plejparte ne havis rikoltojn. Ni bezonas tujajn suk- cesojn !
Kion fari ?
La vojon montris al ni samideano Olafur S. Magnusson en sia artikolo
« Nova ofensivo por Esperanto » (He- roldo n-ro 10/1947). Relative plejbo- ne dum la lastaj tri jaroj iaboradis la islandaj samideanoj. llia lando kiel unua tuj enkonduku devigan Esperan- to-instruadon. Estos eterna gloro por tiu honesta pacema lando. Tie oni ĵetu la unuan Esperanto-atombombon ! Ĝi ne detruos ion. La ĉena reakcio kon- keros la tutan mondon por la pacaj batalantoj en Islando. Ili bezonas la senprokrastan helpegon de la tutmon- da esperantistaro. Ne estos sanga sed flora militiro. Oni ĵetos ne detruan- tajn bombojn, sed bombonojn, po- mojn, oranĝojn, florojn ! Eĉ la ĝis- nunaj kontraŭuloj ĉirkaŭbrakos nin kaĴ ĝ°je partoprenos en la unua cent- procenta venko de Esperanto.
OTTO RIECK.
'3$535«SSSSS5«5$$5$S55S555«$555S4S5$5$*«$ft«
Denove projekto pri vojaĝo.
Sed ... ĉu ĝi efek tiv iĝ o s ? N u n nia redak- toro, se kv a n te afablan inviton de ĉeKa sam - ideano, intencas vojaĝi al Praha, okaze de la Sokol-festoj. Sed ĉe la presado de tiu ĉi num ero ankoraŭ tu te ne estis certe, ĉu la p ro je kta ta vojaĝo povos okazi aŭ ne.
La venonta num ero de Heroldo aperos an- taŭvideble en la kom enco de aŭgusto.
?55S$5S$$5S$S$S$$S$$55$SS$SS$$$$$$S$$$5S$$$$:
Intervjuo kun Imre Ungar en
« Pola Radio »
P ro fita n te de ĉeesto en Polujo de la fan ia h u n g a ra p ianisto Im re U ngar, kiu rikoltis g ra n d a jn sukcesojn dum koncertoj en Var- sovio k aj en aliaj urboj, ni invitis lin en nian disaŭdigejon, por ke li diru k elk ajn vortojr.
a n ta ŭ la m ikrofono de « P ola Radio ».
Ni sa lu ta s vin, sinjoro U n g ar ! Ĉu vi bonvolus diri k elk ajn vortojn al niaj Espe- ra n ta j aŭ sk u lta n to j pri vi mem kaj viaj im presoj en P olujo ? Se rni ne era ra s, vi ne esta s en Polujo la u nuan fojon ?
Bonan vesperon, k a ra j gesam ideanoj ! Mi ĝojas, ke mi povas alparoli vin k aj ĝuste el la lando, kiu ne n ur estas iulilo de la E sp e ra n ta movado, sed an k a ŭ kiun mi tre ŝ a ta s k aj kiun mi konsideras k vazaŭ m ian duan patrujon. Vere en P olujo mi estis jam kelkfoje, k aj ĉi tie kom enciĝis m ia a rtis ta k arie ro dum la C hopin-konkurso en Varso- vio en ja ro 1932, kie mi ak iris fro n ta n lokon.
J a m tiam , veninte sola kiel blindulo, mi ri- cevis tre m u ltan helpon de la gesam ideanoj ĉitieaj, k a j mi tu j ak iris m u ltajn bonegajn am ikojn. E sta s te ru re por mi, ke ili preskaŭ ĉiuj pereis, an k a ŭ m u ltaj fam ilianoj de nia m ajstro. Mi ĉiam venas ĉi tien kun m u lta emocio.
•— Cu a n ta ŭ la m ilito vi m ulte vojaĝis eksterlan d e por k o ncerti ?
— Certe, ni eĉ ne havis loĝejon, mi ĉiam vojaĝis kun m ia edzino, k o n ce rtan te en p resk aŭ ĉiuj eŭropaj ŝta to j k aj en proksim a O riento (Palestino, Sirio, E g ip tu jo ).
— P er kiuj iingvoj vi interkom preniĝis ek sterlande ?
, — Mi bone konas la anglan, germ anan V»j eĉ nederlandan lingvojn, sed plej vo- lonte mi uzas E speranton, ĉ a r ek sterlande mi havas m u ltajn am ikojn esp eran tistajn .
— Cu vi delonge estas esp eran tisto ?
— E speranton mi ellernis, h av a n te dek jarojn, en blindul-instituto. De ja ro 1920 mi estas k o n sta n ta abonanto de la in tern acia gazeto por blinduloj « E sp e ra n ta L ig ilo », bonege re d a k ta ta en E sp era n to k a j p resa ta per B ra jla sistem o en Stockholm .
Cu vi nun p arto p ren a s en la E speran- ta m ovado ?
— Ciam kiam mi h av a s tem pon kaj eble- con. Okaze de m ia la sta vizito en R um anujo mi p arto p ren is en B ucuresti Zam enhofan festeton k a j a n ta ŭ m ia alveno al Polujo la 5-an de m ajo mi ludis kun E sp era n ta a rĉ k v a rte to en B udapest kvinteton de Schu- m ann. Dum la koncerto ni ĉiuj kvin portis E sp e ra n ta jn stelojn.
Kiel vi trav iv is la m ilittem pon ?
— L a m ilito tra fis m in en N ederlando, kie mi restis tra v iv a n te m u ltajn te ru ra ĵo jn ĝis 1943. Tiam per helpo de tia m a h u n g a ra re- g istaro mi sukcesis reiri al m ia patrujo, kie en 1944 mi trav iv is la duan fojon la ger- m anan invadon kun ĉiuj ĝiaj kruelaĵoj. En B udapest mi devis min kaŝi de germ anoj, k aj min liberigis la R u ĝ a Armeo. P re sk aŭ en m om ento de nia liberiĝo n ask iĝ is nia fileto.
K iaj estas viaj im presoj pri la m uzika vivo en Polujo ?
S ciante pri viaj g ran d eg aj perdoj k aj tre m alfacilaj laborkondiĉoj mi ko n statas, ke vi faris multon. L a V arsovia filharm onia o rkestro s ta ra s sur a lta m uzika nivelo. La o rk e stre stro T adeusz W IIczak, kun kiu mi ludis, esta s tre ta le n ta k a j serioza m uzikis- to. K a ra k te riz a por la m uzikem o de la V ar- sovia publiko estas, ke m a lg raŭ la nunaj trafik m a lfa c ila ĵo j en V arsovio ĉiam estas plena la koncertsalonego.
- N i tre d an k as al vi, sinjoro U ngar. Ni tre ĝojas, ke vi bonvolis afable rak o n ti al n iaj aŭ sk u lta n to j pri viaj im presoj. Ni dezi- ra s al vi pluajn sukcesojn en via a r tis ta la- boradc.
- A nkaŭ mi tre d an k as k a j g ra tu la s la direkcion de « P ola Radio », kiu tiel kom pre- nem e tr a k ta s la problem on de la lingvo Es- peranto.
I. D RA TW ER k a j T. PLESKACZYNSKI.
Inaŭguro de unua
Zamenhof-strato en Nederlando.
R um ana, dana, usona, hisp an a k a j kom- preneble m ultaj nederlandaj sam ideanoj kaj g asto j Ĉeestis la 29.5. por in aŭ g u ri la nom- tabulon de la Z am enhof-strato en R otter- dam , kiel nun nom iĝas la a n ta ŭ a P lan tag e- w eg in te r Oostzeedijk k a j V redenoordplein Tiel R otterdam , « kiu post k elk aj ja ro j es- tos la plej m oderna urbo en la tu ta mondo >
(kiel entuziasm e diris la usonano, s-ro G oldm an) fariĝ is la u nua urbo nederlanda.
kiu h av as Z am enhof-straton. Ni ricevis in- form on ke alia urbo v erŝajne b ald aŭ sek- vos ; sed a n ta ŭ ol tio ne estos fakto, ni ne volas publikigi la nomon de tiu urbo.
Esperanta flago ĉe la supro : En la radio-ekspozicio en Praha.
L a radio-ekspozicio estas tre interesa.
Specialan aten to n inspiras la radiovidaj pre- zentadoj ; ĉiuj a p a ra to j de la radiovido es- ta s ĉefioslovakaj fab rik aĵo j. E sp eran to estas digne reprezentita. L a esp e ra n tista flaga estas ĉe la supro de tiu j de la ŝtato j, en kies lingvoj la Csl. Radio elsendas. A nkaŭ en la h u n g a ra pavilono oni vidis E sp era n tan stelon kun surskribo, ke ia H u n g a ra rtadio elsendas en E speranto. La radio-ekspozicio esta s m ultnom bre v izitata, kvankam ĝi lim- tu ŝa s la S lavan A g rik u ltu ran Ekspozicion, kiun ĝis la fino de rnajo vlzitis ja m pli ol tri milionoj da personoj !
Verda Stacio elsendos la 5-an de julio es- cepte dum 60 m inutoj. L a aŭ sk u lta n to j aŭ- dos raportadon, re g istrita n sur sonbildan strion rek te en la Sokola stadiono. Gi estos rap o rtad o pri la grandioza Sokola festego 1948. Kun P ra h a I ĝi estos sum e 70-minu- t a E sp.-program o (P ra h a I, 470 m : 21.50- 22.00 h , V erda S tacio : 22.00- 23.00 h. M ET).
Okaze de la Sokol-festego aperos kom er- ca fa k vo rta ro 6-lingva, in ter la lingvoj es- ta s an k a ŭ E sp era n to ; tiu estas p rila b o rita de J. M arik. L a v o rtaro estos eldonita de p riv a ta firm o por la e k sterla n d aj vizitantoj de la Sokol-festego.
P ri la parlam en t-elek to j elsendis Csl. Ra- dio dum speciala ra p o rtad o an k a ŭ en Espe- ranto. Infana radio-horo de Prof. K ulinsky de Csl. Radio dum du sem ajnoj en aprilo rondvojaĝis tr a Svedlando, p rezen tan te ĉsl.
popolkantojn en ĉeKa lingvo ka j Esperanto.
R eveninte, ili k an tis per la radio-ekspozi- cia sendilo ĉefie k a j denove E sperante,
Blankenberge
gastigis la Flandran Kongreson.
F la n d ra Ligo E sp era n tista , la plej nova n ac ia asocio a k c e p tita en UEA, organizis sian 13-an kongreson en la m a rbanurbo .Blankenberge. P arto p re n is 123 personoj, in- te r ili la an g la sam ideano M ason S tu tta rd , kiel oficiala rep rezen tan to de UEA, k aj n ed erlanda karavano.
E1 la rap o rto de la k asisto evidentiĝis ke en 1947 la Ligo h av is 331 m em brojn, ke la gazeto « F la n d ra E sp era n tisto » estis dis- sen d ita en 650 ekzem pleroj, k aj ke la ja ro donis p ro fitan saldon de 4194.78 bfk.
L a kongreso ak cep tis rezolucion al la ml- nistro de instru ad o pri enkonduko de Espe- ra n to en la lernejojn, provizore kiel nedevl- ga fako.
VERDSTELAJ RADIOJ.
— L a nom bro de la subskriboj sub la Peticio al UNO estas nun rapide k resk a n ta.
E n la n una m om ento ĝi supozeble ja m atin- gis la sepan milionon. In te r aliaj subskri- bis B razila S p iritista F ederacio kun 162.735 k a j N ederlanda V eg e taran a Ligo kun 5645 m em broj. (Bv. k o rek ti ke s-ro J. C yrankie- wicz, kiu subskribis la Peticion, ne estas la ŝta tp re z id a n to sed la m inistroprezidanto de P o lu jo .)
Heroldo atin g is ĝis la mezo de junio 2030 abonantojn en 55 landoj, el kiuj pro- ksim um e du trionoj en landoj solventaj k aj triono en landoj nesolventaj («nep ag ip o - vaj »).
U EA havis je la fino de aprilo 10.413 m em brojn, el kiuj estis 5149 individuaj (fine de aprilo 1947 la resp ek tiv aj cife- roj estis 10.951 k a j 5539).
E n Kgro (F innlando) fondiĝls flnnlan- d a sekcio de Int. K ristana Frataro, laŭ inicl- ato de s-ro Olavi P eltonen en U urainen, kiu fa riĝ is ĝia prezidanto, k aj H. S alokannel sekretario.
L a 11.4. fondiĝis en D resden (ru sa zono, G erm anujo) nova societo esperantis- t a ; la fondkunvenon ĉeestls pli ol 200 p., in te r ili tri veteranoj. L a 5.5. fondiĝis grupo por la D resdenaj urb o p arto j Strehlen, Leub- n itz -N e u o stra k aj Reick.
L aŭ listo de Asocio de Esp. In stru isto j en F rancujo okazis dum 1947 en m inim um e 29 fra n c a j lernejoj (popollernejoj, gim na- zioj, liceoj, kolegioj k a j sem in ario j) Esp,- ku rso j por 1>52 gelernantoj, sed la listo esta s nek o m p leta (m a n k a s ekz. la sem inario de B esan^on).
— L a D irekcio de la H ungaraj ŝta tfe rv o - jo j sub n-ro 51378/1947 A.I. k a j per pluaj ordonoj reguligis la inform servon k a j or- donis la disvastigon k a j uzadon de Espe- ra n to ĉe tiu servo. L a ferv o jista sindikato p ro k ra stis sian konsenton al ĉi tiu j ordo- noj ; tia l ankaŭ la pli frue anoncitaj ku rso j en urbo K eszthely ne povis okazi. En m ul- ta j lokoj de H u n g aru jo okazas ferv o jistaj E sp.-kursoj.
N-ro 12 (1090) paĝo 2 Heroldo de-Esperanto I Julio 1948
Jam en iu pli frua numero ni pu- blikigis mallongan informon pri la ideo de nia latva samideano Olgert Dreimanis, alinome Pedro Thorandos, kiu volas per speciale ekipita ŝipo, kies ŝipanaro konsistu nur el artis- toj, vojaĝi tra la mondo. La artistaro de la ŝipo donos prezentadojn en ĉiuj havenurboj, kaj la ŝipo mem estos kvazaŭ flosanta kaj naĝanta arkeo, kaj vivanta simbolo de internacia ami-
keco kaj paco.
*
Jen kion s-ro D reim anis-Thorandos m em ra ko n ta s pri sia vivo k a j sia ideo — ideo, k iu certe estas kuraĝa k a j sa m te m p e tre interesa sed pri kies efektivigeblo ni ne estas k o m p e ten ta j ju ĝ i :
Ciam estis m ia penso, ke la vivo n u r va- loras, se ia homo k a p a b la s doni al ĝi gvi- dan ideon. L a ideo devas lumi kiel stelo super n ia vivo, ĝi devas nin gvidi, kondu- k i k a j instigi, ĉiam doni al ni novan kura- ĝon por novaj agoj k a j donaci al ni la for- to jn por venki ĉiujn m a lag rab laĵo jn k aj m alhelpojn. T iam ni ne n u r se n tas tiun pli a lta n senton — feliĉon, kiu nian vivon dis- tingos, sed ni k a p a b la s helpi aliulojn : al feliĉo, al pli a lta senco de la vivo ! P o r mi la ideo de h o m a ra amo, de m ia plejebia libereco k a j sendependeco estis la bazo de la feliĉo. Ĝi m in anim is, ĝi h arm oniigas m in kun la dia volo, k a j tion mi kom pre- nis ja m ekde m ia ju n u la tempo.
Ciuj popoloj anoj de granda familio.
N atu re, mi a n k o ra ŭ ne k la re ekkonis kiel ju n a homo la ta sk o n d estin itan al mi, alie m i estu s m ira k la infano ! Sed ĉ a r mi ri- g ard is la hom on kiel kopion de Dio, mi celis ĉiam aten ti tion. Kiel loĝanto de m a lg ran d a lando, Latvio, k u ŝa n ta in te r la vivteritorio j de a lia j popoloj, k a j kiel ano de liberecon a m a n ta nacio de ne m alpli bona k valito ol la ĉ irk a ŭ a j popoloj, en la m alnova bela m a rb o rd a urbo Riga, mi vidis en la rusoj, poloj k a j M em el-Iandanoj kiel a n k a ŭ en Ĉiuj alilandanoj, kun kiuj mi fru tem p e in- te rk o n a tiĝ is, neniam ion alian ol ano jn de unu g ra n d a hom a fam ilio. L a penso, ke ano de ĉi tiu j nacioj povus esti m ia m al- am iko, n ur ĉa r li a p a rte n a s al a lia popolo.
neniam n askiĝis en m ia anim o. Cu iu uzis ru sajn , polajn aŭ g erm a n ajn vortojn, mi ĉiam m o n tris afab lan vizaĝon. P erfo rto n m i abom enis. Tiel mi vivis ku n ĉiuj hom oj pace k a j serĉis la vojon, de la sorto al mi a n taŭ sig n itan . En tio k a ŝiĝ a s n ia savo ke in te r mil homoĵ, k iu j mil vojojn iras, ni tro v u ĝuste la por ni plej konvenan.
La patro havis maltrankvilan sangon.
Mi ne povas aserti, ke m iaj g ep a tro j sam - opiniis. M ia p a tro estis vagem ulo — na- tu ro kiu ĝis c e rta g rad o p arencis al tiu de la norv eg a popolheroo P eer Gynt. L a enha- vo de lia vivo estis vojaĝado, ĝis la sova- ĝ a j te rito rio j de Siberio, k a j aliaj m alfaci- laj en trep ren o j kiuj postulis streĉadon, ku- raĝon, persiston k a j ofte an k a ŭ bravecon.
A nkaŭ la ru ĝ fla v a m etalo, esprim o de ho- m a riĉeco, kiu tiom m alfeliĉigis k a j an- k o ra ŭ m alfeliĉigas la hom ojn, allogis lin, k a j kiel o rserĉa n to dum k elk a tem po li ne estis sensukcesa. Sed kion li pene elfosis en danĝero, tio ne resta d is en liaj m anoĵ. Aliu- loj, ne tiom p ersistem aj kiel li, sciis for- p reni de li la oron, ĉa r ili estis negoce pli sp e rta j ol li. Li fordonis la riĉaĵo n en m ales- tim a m aniero, ĉa r li estis ĉiam nobela en Ia koro.
Ni fam ilianoj vere am is lin, k v an k a m li plejofte m alproksim is ; sed kiam Ii estis hejm e, la spiro de 1’ g ra n d a mondo ĉirk aŭ is lin k a j nin. Tiu fa k to n u r pli k aten is nin al li, ĉ a r ni ekkonis ke la vivo k irasis lin krudŝele sed ke en lia bru sto b a ta s bona k a r a p a tra koro. L ia fru a m orto devigis nin al m em stareco. L a p atrin o rim arkis, ke mi heredis la m a ltran k v ilan sangon de la p a tro k aj volis lokem igi min p er lernigo de metio. Sed tiu provo povis n u r fiaski.
Artkomerco pli taŭgas ol metio.
L a m etiistoj, kiuj klopodis lernigi al mi siajn estim indajn konojn, b aldaŭ sp ertis m ian malem on. M ia rezistem o k o n tra ŭ ilia certe Iaŭdinda klopodo, fa ri el mi bonkon- d u ta n civitanon, m ontriĝis en m alvolo k a ĵ m alico neintenca sed bonhum orm aniera, k a j mi tra k ru c is la planojn de la p atrin o kiel de ili. Mi venkis ilin p er m iaj p etolaj agoj k a j devigis la m e ti-m ajstro jn en plej m ilda form o rezigni sia jn intencojn.
L a forniston, kiu volis lernigi al m i sian m etion, mi ĉagrenis, m aso n ferm an te la tu- ban truon. L a bakisto, kiun m i poste feliĉi- gis p er m ia petoleco, p resk a ŭ m a lav a n ta ĝ is pro mi. Li kom isiis al mi la veturigon de pano al la ĉirk a ŭ a j fiŝk a p tista j vilaĝoj de m ia b a lta h e jm la n d o ; sed iun ta g o n la v alo raj pro d u k taĵo j naĝdancis su r la ondoĵ de la m aro, ĉ a r mi ekdorm is su r la kondu- k is ta sidloko, k aj la re v e n an ta j ondoj sur- p rizis min, tiel ke mi ku n la ĉevaloj pres- k a ŭ dronis. Sed ĉio devis okazi laŭ la sorto,
alie mi neniam a tin g u s la nunan vivdecidon.
Dum la p atrin o min an k o ra ŭ opiniis ser- v a n ta al la bakisto, m i ak iris p er lerteco k a j ĝentileco tiom d a mono kiel flor- k aj gazetvendisto, ke m i povis tu rn i min al kordeziro mia, nom e al la k le rig a arto . Bil- doj estis la revo de m ia juneco, bildojn mi am is pasie, k a j mi provis, ĉu eblas p anakiri p er okupiĝo p ri bildoj. Mi fariĝ is artk o m er- cisto ! P er am o mi a n s ta ta ŭ ig is la ank o raŭ nesufiĉan fakscion k aj ĝ u sta n instinkton por a r ta plivaloro. Discipline mi devigis m in vendi bildojn laŭ m onuja intereso, kvan- k am tio ofte estis m alfacila. Sekve mi fon- dis specon de artsalono, k a j m ia patrino kontentiĝis, eksciinte ke mi k ap a b la s pan- ak iri m a lg raŭ la m eti-ŝanĝo. Cetere, kial mi ra k o n ta s tion ? Cu ne e k z istas m iloj da ju- nuloj s p e rtin ta j sim ile ?
PED R O THORANDOS alinom e Olgert D reim anis
Migrado « ĉirkaŭ la militon ».
Eble ĝis hodiaŭ mi estu s artkom ercisto, ĉ a r mi jam posedis am pleksan negocejon en bona k v a rta lo de la urbo k aj aro n da fide- laj klientoj, al kiuj mi imponis, kiel sekre- ta, sukces- k aj esperplena lern an to de le rta R ig a p en tra rtisto . M ia fakscio certe nun h av u s bonan nivelon.
Sed ... jen Ia m ilito ! Ĝi signifis por mi la problem on de la problem oj ! G erm anio e k b a ta la s k o n tra ŭ Polio ! Mi tu j im agis la longan daŭron de tia m ilito, ĝian m ondska- lan am pleksiĝon. Mi sentis, ke a n k a ŭ mi iu ta g e interkom plikiĝos, ke nedem andite, ĉu vole aŭ ne, m i devos b a ta li k o n tra ŭ iu aŭ alia potenco. Ĝu mi volas toleri tion ? Cu m i h av a s m alam ikon ? Ne, neniun ! ĉiu jn hom ojn decajn k a j b o nkorajn mi ŝatis. Por mi n u r ek zistas homoj, kiuj n u r diferencas asp ek te k a j vivm aniere. Do mi devis eviti la m iliton, a n ta ŭ ol esti k a p tita de ĝi. Ekde tia m m ia plua vivo estis se s ja ra evitado kaj m igrado « ĉirk a ŭ la m iliton ».
T ra sa n g a n ta -s u fe re g a n ta Eŭropo m i ĉi- am lasthore evitis palpiĝon kun la milito. Ne m alk u raĝ o sed abom eno k a j naŭzo esti m ur- disto estis m ia motivo. M ortigi homojn, kiuj eble in teram ik iĝ u s ku n m i ! K ia fre- nezo !
Artkomercisto Dreimanis fariĝas cirkisto Thorandos.
L a artk o m ercisto D reim anis ŝanĝiĝis je Thorandos, la a rtisto ! M ia bonhum oro k a j m im ika lerteco baldaŭ k arie rig is min. De tia m a rtisto j estis ĉiam m iaj akom panantoj k a j kam arad o j, k a ĵ mi povas aserti, ke ne- niam mi renkontis pli p e rfe k ta jn hom ojn ri- la te al liberecem o k a j originaleco. Eĉ kvan- k am ne ĉiuj estis p erfe k ta j virtuloj, sed ĉe m u ltaj el ili la varm eco de 1’ koro k a j ani- mo estis okulfrapa. Ili estis v era j infanoj de 1’ p atrin o Tero k aj de la ĉielo sam tem - pe, konv in k itaj ke nenia m uro ek zistas in- te r nacioj k a j homoj. Ili vere an k o ra ŭ elra- diis senkulpecon paradizan. In te r tiauloj m ia ideo devis korpiĝi !
Kiom la m ilito perm esis, m i tra v o ja ĝ is E ŭropon kun cirko. V eninte en d iversajn landojn, mi vidis nenom eblan m izeron-sufe- radon de hom oj pro ia k ru e la m ilito. Mi vidis estaĵo jn g ro tesk ig ita jn je grim acoj k a j konvinkiĝis p ri tio, ke estonte mi de- vos helpi por alp o rti savon, k iam Ĉi tiu fren ezaĵo estos elfuriozinta.
En Vieno, kie mi re stis du ja ro jn , mi fer- vore stu d is p en tro a rto n ĉe fa m k o n a ta m aj- stro Prof. R obert Eigenberger, kiu mem dum sia duona vivo vojaĝis t r a tu ta Eŭropo k aj Azio k a j pro tio bone kom prenis m in kiel v a g a n ta n n aturam ikon. V idinda estis tio, kion mi lernis de li. K iam la m ilito atin g is Vienon, mi fo riris kun doloro en Ia koro.
L a un u aĵ ondoj de I’ usona okupacia ar- meo ŝancelis nin, k v az aŭ ni estus su r oce- ano. R apide el nenio o rg an iz ita c irk a tru - po vagadis t r a la landoj, ĝojig an te — pro n ia n ea te n d ita apero su r ĉiaj eblaj k aj tu te m aleblaĵ vojoj — la v en k in tajn sol-
dato jn kiel a n k a ŭ la su fe ra n ta jn loĝantojn.
Kio form iĝis en m ia anim o, k v an k a m ne ja m kiel d efinitiva ideo, dum ĉi tiu risk a on d an ta dum m ilita vagado, tio nun trovis sian fin an esprim on k a j konvinkon.
Kiel naskiĝis la ideo pri « Espero ».
Mi pensis dum tiu v agado-veturado pri a lia veturado. V eturado, post k iam la ĉe- fa j ondoj de 1’ ekscito pri la pasinteco estos k v ie tiĝ in taj. V eturado p er ŝipo k a j sur veraj ondoj. Mi pensis pri cirko sur ŝipo, k a j pri ŝipanaro kiu ko n sistu el a rtisto j de ĉiuj nacioj. Mi pensis pri k ru cv etu rad o por la ideo de paco k a j tu th o m a ra am ikiĝo. Ĝi estiĝu alia K olum bo-veturado per ŝipo «Es- pero» al la bordoj de pli bona mondo, mon- do kiun ni hom oj a n k o ra ŭ devas konstruadi.
De tia m m i laboras en F ŭssen (B avario) en bela m o n ta ra pejzaĝo pri la id eala plano, k a j en A u g sb u rg , kiu e s ta s vive p u lsa n ta urbo kun interligo al ĉiuj direktoj, k v az aŭ pordo al la mondo, p ri la plenum o de m ia ideo, k a j mi ne ripozos, a n ta ŭ ol ĉi tiu ideo povos plenum iĝi.
L a ŝipo « E spero » devos v etu ri ! ĉ iu k az e ĝi veturos, indiferente pri la m alfacilaĵoj
— ilin ni venkos !
T em as pri pli ol n u r sim bolo ; ĝi estos viviĝ in ta h o m ara sonĝo en m iniaturo. Gi- g a n ta j hom energioj estas vane elspezitaj n u r por detruo ; neim ageblaj valoroj estas n en iig itaj ; ĉu vivkredem ulo ne sukcesus, p er energio kun p u ra koro, kolekti la for- tojn de 1’ bono, kiuj estas necesaj, por ke tia ŝipo povu ekm oviĝi ?
K aj se iu estas elek tita de la sorto, tra p a s i Ia barojn, la m alhelpaĵojn k a j la m izeron, m alsaton k a j ĉiu tag a n tu rm e n to n k a j penon, kiuj m inacas nian kontinenton k a j kiuj volas ĝin, por nean taŭ v id eb la tem - po, ferm i por lib era k a j pli bona vivo, — se iu esta s ele k tita por k u ra ĝ e risk i la tra - rompon, tia m speciale ni a rtisto j-esp e ra n - tisto j ! N i p o rta s la spiriton de la libe- reco k a j v ivkuraĝo en ni ; ĉu ni ne esta s infanoj de la g ra n d a mondo ? L a plej m al- pro k sim a popolo nin sim p atias sam e kiel la proksim a. E s ta s m ia penso, ke n l — la in tern e plej liberaj hom oj de ,a tero kiuj povas loĝi sub la ĉielo k a j feliĉe ne ko- n a s la tu rm en to n de la lokiĝo — donu, per nia frateco, ekzem plon al la p re m a ta mondo.
E1 iu haveno en E ŭropo ni volas s ta rti m onden p er ŝipo, kiu p o rtu la nom on « Es- p e r o » k a j kies ŝipanaro konsistu n u r el a rtisto j, kiuj reprezentos ĉiajn naciojn k a j ĉiuspecajn a rto jn k a j artifikojn.
Ni in terk o n sen tis en n ia kono kiel en la kredo, ke eblos k onstrui pli bonan mondon, k a j ke ni, kiel m a lg ra n d a j h elpantoj de la g ran d a j ŝta tv iro j, kiuj volas akceli d aŭ ra n pacon, h avu n ia n p ro p ran task o n !
La plano.
L a ŝipo vetu ru laŭlonge de la bordo de 1’ A tlantiko, de unu haveno al la alia, k a j al la M editeraneo. En ĉiu havenurbo, kie ni ankriĝos, ni prezentos nian arton k a j efikigos nian sa n k ta n ideon de pacem o. P or ke ĉiuj estu anim e k a p ta ta j, k a j iliaj ko- roj tu rn a ta j al la libereco k a j frateco ! N ia ŝipo mem estu naĝanta art-ekspozicio vizi- te b la en ĉiu haveno, alloga por m iloj da homoĵ,
K iam ni estos plenum intaj nian task o n en Eŭropo, tia m nia « E spero » portu nin en la N ovan Mondon, por ke an k a ŭ tie ni trovu ,a dezirindan efton.
Kiel ek z istas le rn e ja ŝipo porm ilita, kie oni ekzercas hom ojn por defendo k a j atak o en batalo, tiel ni volas esti lerneja ŝipo por la paco. S ur ĝi ni volas plenum i la plej g ran d a n task o n de la vivo : fortigon k aj ko n stan tig o n de la paco, k a j heroldi pri tio t r a la tu ta mondo. Tio estas la ideo !
Mi turnas m in al ĉiuj veraj hom am ikoj, kun peto k a j alvoko kunhelpi, per rim edoj, konsiloj ka j subvencioj, — al hom oj kun profundaj pensoj m i petas, rekom endi nian ideon. Mi petas la kam aradojn-artistojn ĉiunaciajn, subteni nin per sia entuziasm o, libereca sento k a j kuraĝo. M ulto estas ja m preparita, m u ltnom braj interligoj ja m estas fa rita j ; sed m ulto ankoraŭ estas bezonata.
A n ta ŭ ĉio m i petas a n ka ŭ la helpon ka j subtenon de la E speranto-organizoj k a j sam - ideanoj.
P roporcie niaj bezonoj estas m odestaj, konsidere, ekzem ple, al tio kiom k o stis unu horo de la m ilito ; ta m en ili esta s g ran d aj, kiam oni devas pene kolekti k a j k u nporti la necesajn rim edojn por ĉio.
P o rta esta s m ia kredo al la sukceso de ĉi tiu bona afero, kiun ni devas komenci, bedaŭrinde, en mondo m alespera, k a j tiu kredo instigos nin s ta rti al la vojaĝo, kiu plu elvolviĝos, kiam ni naĝos su r la maro.
Cu ne an k a ŭ nia mondo-planedo e s ta s ŝipo en e te rn a direkto al la estonteco, t r a la senfino de 1’ m ondspaco ? N ia ŝipo, « Es- pero », estu modelo, kiel ni devos instali nin por certe v etu ri en feliĉan estontecon.
* A dreso de la aŭtoro :
Pedro Thorandos, S chw arzenw eg 16, Pen- sion W aldfrieden, (13b) F ŭ sse n /A llg a u , Ba- vario, G erm anio.
Post Mŭnchen — Garmisch.
De du flankoj ni ricevis rap o rto jn pri la.
ju n u la r-te n d aro en G arm isch -P arten k irch en , kiu okazis tu j post la G erm ana E sp era n to - K ongreso en M ŭnchen k a j kie « 360 ju n u - loj el diversaj nacioj kunvivadis unu sem aj- non en v era kam aradeco, d an k ’ al la k o - m u n a lingvo » — tiel sk rib is pli poste la entuziasm aj fra n c a j sem inarianoj kiuj p a r- toprenis en la tendaro, en cirkulero d irektt- t a al ĉiuj sem inarioj por in stru isto ĵ en F ra n cu jo por instigi ke E sp era n to a n k a ŭ tie estu enkondukata.
L a m anko de loko ne p erm esas al ni, pu- blikigi detale pri la bonege sukcesinta a ra n ĝ o ; ni do k o n te n tiĝ a s per kelkaj eks- tra k to j el ra p o rto de fra n c a in stru isto M ar- cel George, kiu skribas en ako m p an a le- te ro pri « la nekredeblaĵo en M unfteno-Gar- m isch », kiun oni « neniam sufiĉe p rip aro - los » :
Ĉe m ia lernejo (sem inario en B esangon).
kv an k am ni fine sukcesis v eturi al Ger- m anujo, n u r unu dekono de la jam s ta rig ita k a ra v a n o a k iris enirperm eson. N u r k v a r el m iaj in stru -Iern an to j akom panis min, kun M arcelle Turin, p erantino de TĴO por nia lando ; cetere, por ke la ed u k ista medio po- vu ĉeesti la g erm a n ajn m anifestaciojn, ses sindonaj sam ideanoj konsentis, ke ni an- sta ta ŭ u ilin.
Surloke ni k o n statis, ke en ĉiu lando oka- zis sam e kiel en la nia : m ultnom bra pe- tin taro , sed n u r k elk aj bonŝanculoj. Nu, laŭdeve k a j laŭvere la alilan d aj parto p re- nintoj unuanim e proklam u ke H eroldo tu te ne troigis, kiam a n ta ŭ la duobla o k az aĵo en Munfteno k a j G arm isch ĝi jam anoncis m iraklon.
En urbego g ra n d p a rte d etru ita, k v azaŭ p er tertrem o , n u r tri ja ro jn post la la sta j te ru ra ĵo j, en m a te ria j kondiĉoj facile im a- geblaj n u r de la alilandanoj, kiuj travfvis sam specajn dum la plej m albona tem po de la milito, ferv o ra sam id ean aro sta rig is tion ĉi ! H om am aso kunvenis, libere diskutis, konscie laboris, en spirito altnivele Zam en- hofa ! ...
Poste, su r belega n ed ife k tita loko ĉe la AIpoj, okazis kunveno laŭnom bre m alpll im pona sed ĉarm e intim a. K elkaj m a tu ra j homoj ĉeestis, tie afable in v itita j de la junularo. G ajaj tagoj, seriozaj funde, ra- vaj. P ri la tro fre ŝa j noktoj sub la tendo m i ja m m em oras ag ra b le ...
Persone m i tu rn a s m in al la koresponde- m uloj en ĉiuj landoj, por k e ili tre volonte in te rrila tu kun la g erm a n aj sam ideanoj. P or konscia esp eran tisto la « g erm a n a proble- m o » ja m a p a rte n a s al la pasinteco. Multe- nom braj progresem uloj ek z istas k a j ag a s en tiu lando. Ni, esp eran tisto j, ne reko- m encu la era re g o jn de post Ia m ilito 1914- 1918, k ia m tiom d a bonaj elem entoj ĉe la W eim ar-R espubliko estis m alinde m a lŝa ta- ta j eksterlande. Ni helpu ĉiam aniere la d»- m o k ratan sam ideanan popolon sub gvidado de homoj kiel D -ro Z ie g ler...
Mi estas 57-jara. Mi trav iv is la du mi- litojn. De alm enaŭ 25 ja ro j mi neniam sim- patiis kun p e rfo rta m a j popolanoj. Mi estas edukisto k a j se n tas profunde m ian respon- decon a n ta ŭ la junularo k a j cetere la aliaj homoj. Nu, m ulton spertinte, m ulton kon- siderinte, hodiaŭ mi d ek laras senhezite, sen- rezerve : « E stu d a n k a ta j la bonvoluioj en M unfteno-Garm isch ! H ard ita , rep u rig ita energio m e ritas tie la aten to n de la tutm on- d a sam ideanaro. E sp era n tisto j, helpu viajn fra to jn en tiu lando ! » —
A1 tio s-ano M. George a n k o ra ŭ aldonas la jenon :
L astahore : De G arm isch la k v a r fra n c a j sem inarianoj sendis leteron al sia m inistro, s-ro Depreux, nom e de la ĉe estin ta junula- ro, por danki lin pro la perm eso (ke Espe- ra n to -k u rso okazu en la p o rin stru ista j se- m inarioj en Besan<;on) k a j iom priskribi la vivadon ĉe la in te rn acia kunveno. Ĵu s al- venis tre fav o ra k a j k u ra ĝ ig a respondo.
Ni laboru !
*
— P um ' a G erm ana E speranto-K ongreso en M unchen okazis an k a ŭ kunveno de sudef- g erm anaj esperantistoj, kies ĝojo renkon- tiĝ i post m u lta j ja ro j estis granda. Ceestis gesam ideanoj el iam aj R eichenberg, Ga- blonz, Tetschen-B odenbach, Bensen, Teplitz- Schonau, Asch, T ra u te n au k a j izoluloj el M oravio k aj Silezio. Ili prom esis florigi la verdan movadon en tiu j lokoj, kien la sorto ilin dissemis.
Granda intereso de polaj infanoj por Esperanto.
En W albrzych, post du E sp eran to -k u rso j en gim nazioj in d u stria k a j por plenkres- kuloj, s-ano Eug. Matvviejczuk ekgvidis pluajn k u rso jn en sepa k a j oka klasoj de Po- pola L ernejo n-ro 1. D ank’ al a fa b la per- m eso de la Ioka lern eja inspektoro s-ro N iedzielski li povas ara n ĝ i sim ilajn kursojn en ses aliaj sa m u rb a j popollernejoj. La k u rso j kom enciĝos tu j post la ferioj, la intereso de la infanoj por E sp era n to es- ta s granda. K elkaj infanoj sufiĉe bone pa- ro las nian lingvon ja m post unum o n ata ler- nado (9 horoj). E speranto-R orido en la sa m a urbo estas fondata.
Ni kore kondolas.
E1 K am eoka (Ja p a n u jo ) venas la sciigo ke s-ro Onisabro Deguĉi, la ĉefo de la Oomo- to-m ovado k a j ferv o ra am iko de E speranto, m o rtis la 19.1.1948, je aĝo de 78 ja ro j. Sia- tem pe oni ra p o rtis ke, pro defio (li rajd is sur blan k a ĉevalo, kio estis privilegio de T im periestro), li estis a re s tita ; sed sendub?.
lia are sto okazis a n k a ŭ pro aliaj motivoj.
L a m ilitfino liberigis lin post se sja ra m alli- bereco.
En W ien (A ŭ strio ) m o rtis s-ano A ndreo Lochner, oficeja konsilanto, en 69-a vivja- ro. Li estis esp eran tisto de 1906 k a j ĝis- laste ferv o ra m em bro de societo « D anubio »
