Ład (porządek) stanowiony w teorii ordo i polskie rozwiązania

Teoria ordo, powstała w krajach niemieckojęzycznych wyraźnie stwierdza, że w przedsiębiorstwach wyczerpują się proste metody zapewnienia efektywno-ści ich funkcjonowania. Największe przedsiębiorstwa niemieckie uruchamiają inicjatywy mające na celu zapewnienie wzrostu i ciągłej optymalizacji funkcjo-nowania poprzez gromadzenie i przetwarzanie detalicznych informacji w czasie rzeczywistym. Niemcy tę inicjatywę nazwali Industrie 4.0 określaną jako czwartą rewolucję gospodarczą, powodującą zaprzęgnięcie informatyki do dokonania zmian w przedsiębiorstwach w celu stworzenia inteligentnej fabryki.

Współczesne spółki zdobywają przewagę konkurencyjną poprzez działania gospodarcze, ale i wyróżnianie się odpowiedzialnością wobec społeczeństwa oraz interesariuszy. Wyróżnianie się poprzez realizację odpowiedzialności to czynienie więcej, aniżeli wymagają przepisy prawno -organizacyjne. Rady nad-zorcze są predestynowane do takiej aktywności. Znajduje to odzwierciedlenie w budowie modeli biznesu, wykorzystywane przy tym są: etyka, koncepcja CSR, teorie ordo itp. Koncepcją ściśle wiążącą się z nimi jest tworzona w niektórych spółkach koncepcja ładu gospodarowania, prowadząca do ciągłego wkładu spółki do stanu trwałości sustainability [Chen, Roberts, 2010].

Wobec dużej turbulencji otoczenia widzimy nierzadko odchodzenie od racjo-nalnego modelu podejmowania decyzji rad nadzorczych. Wpływ na podejmowane decyzje ma profil etyczny menedżera, związany z wyznawanymi przez niego wartościami, ale także indywidualne preferencje etyczne. Według A. jabłońskiego należy przy tym brać pod uwagę koncepcję sustainability, a więc zarządzanie, oparte na ciągłości biznesu, a w dłuższym czasie z uwzględnieniem zdolności do reagowania na szybkie zmiany. Wiąże się to z permanentnym doprowadzaniem do stanu równowagi i zrównoważeniem w modelu biznesu, co pozwala realizować wyznaczone cele biznesowe spółki [jabłoński, 2013].

Prezentowane procedury mają na celu powstrzymanie niekontrolowane tempa działalności, wprowadzając odpowiednie procedury ładu gospodarowania. Nie jest to łatwe zadanie, przecież „guru” zarządzania przekonywali i nadal przekonują do stawiania przed spółkami nieosiągalnych celów. A budowa napiętych zbyt ambit-nych celów oznacza podejmowanie ogromnego ryzyka, wpędzającego często do

upadłości. jak twierdzi K. obłój, zmalało znaczenie pojęć: motywacja, zaangażowanie, kooperacja i zaufanie – język zarządzania stał się bliższy językowi ekonomii, a mo-tywację i zaangażowanie pracowników postanowiono kupić [obłój, 2013]. Powstała praktyczna rekomendacja, aby wiązać interes menedżerów, a także pracowników z interesem spółki przez program opcji na akcje. Miało to rozwiązać potencjalny konflikt pomiędzy pryncypałem (akcjonariuszem) i agentem (pracownikiem), ale stworzony mechanizm był czysto instrumentalny – drogą wzrostu wartości gieł-dowej spółki, w której partycypują pracownicy i z czego uzyskują największe ko-rzyści [obłój, 2013, s. 56]. To wartość spółki miała być wspólnym mianownikiem wszystkich uczestników działalności, której podporządkowano tradycyjne cele, jak: udział w rynku, innowacyjność, reputację. Do tego dochodzi wieczny dylemat w sferze wskaźników ekonomicznych: zysk czy wzrost? Znany ekspert rynków kapitałowych, profesor London Business School H. Simon jest zdania, że nie ma ogólnej zasady równoważącej te cele przy tworzeniu strategii. Leży to raczej w ge-stii szefów spółki i stanowi decyzję o fundamentalnym znaczeniu [Simon, 2014]. oprócz zysku i wzrostu mogą pojawić się inne zmienne, takie jak: wielkość rynku, stabilność czy bariery handlowe. Podanie liczbowych proporcji ujawnia właściwe kierownictwu podejście strategiczne. Pozwala też na stworzenie rankingu i porów-nanie rynków lub kandydatów do przejęcia. Na plan dalszy schodzi alternatywa, pomiędzy zyskiem i wzrostem. Można dążyć do jednego i drugiego. Wyzwaniem dla strategii jest osiągnięcie pożądanej proporcji obydwu celów [Simon, 2014, s. 200].

Wiele trudności niesie ze sobą problem badania oraz mierzenia skuteczności implementowanych systemów ładu, w tym ładu konkurencyjnego według W. Euc-kena, uważanego za zwolennika ładu (porządku) stanowionego. Udaną próbę tego przedsięwzięcia zaprezentowali P. Pysz i A. jurczuk podczas seminarium organizowanego przez Polskie Towarzystwo Ekonomiczne, Fundację K. Ade-nauera i Wyższą Szkołę Finansów i Zarządzania w Białymstoku [Pysz, jurczuk, 2017]. Autorzy proponują stosowanie metody porządkowania liniowego – metodę Z. Hellwiga i metodę ToPSIS – Technique for order preference by similarity to ideal solution.

Podczas tego samego seminarium autor tego rozdziału przedstawił metodę oceny ładu konkurencyjnego W. Euckena. ocena ta dotyczyła wybranych przedsię-biorstw. W tym miejscu autor proponuje zastosowanie metody obliczania stopnia adekwatności odpowiedzi w procedurze wybranych 10 kryteriów oceniających zmienną syntetyczną w badanych przedsiębiorstwach. Te wybrane kryteria to:

strategia przedsiębiorstw, •

kapitał i przepływy pieniężne, •

kadra kierownicza i pracownicy, przedsiębiorstwo turkusowe, •

rynek, ograniczenia rynku, •

prawne uregulowania, sądownictwo gospodarcze, priorytety własności, •

optymalizacja i jakość produkcji (usług), modele biznesowe, •

reguły relacji międzyorganizacyjnych, •

transparentność polityki fiskalnej, •

ranga i zakres społecznej odpowiedzialności biznesu, •

determinanty instytucjonalizacji otoczenia biznesu. •

Proponowana metoda zbliżona jest do stosowanej w Niemczech metody list kontrolnych [Machaczka, 2001]. Stopień adekwatności odpowiedzi oznaczono jako łp i zdefiniowano w postaci wzoru (1). Indeks p oznacza, że jest on wyznaczony do stopnia ładu (porządku) procedury gospodarowania. Proponuje się zastosowanie 3 stopni osiągniętego ładu (porządku) w procesie gospodarowania:

1) stopień niezadowalający, 2) stopień umiarkowany, 3) stopień odpowiedni.

Wykorzystując statystykę matematyczną, stwierdza się, że stopień adekwat-ności odpowiedzi jest wartością średnią odpowiedzi w poszczególnych kryteriach syntetycznych. Druga miara określa stopień rozrzutu odpowiedzi na poszcze-gólne szczegółowe kryteria i jest zdefiniowana w postaci zależności (2). jest ona odchyleniem standardowym odpowiedzi na poszczególne kryteria szczegółowe od wartości średniej łp. Ustala się następne dane do wyliczenia stopnia ładu (porządku) procesu gospodarowania:

p – indeks badanego stopnia ładu (porządku), p = 1, ...3, s – stopień adekwatności, w badanym przypadku, s = 1, ...4, r – indeks kryterium szczegółowego, r = 1, ...40,

Z_sp – liczna odpowiedzi o stopniu adekwatności r dla p badanego stopnia ładu (porządku) procesu gospodarowania.

(1) (2)

Badanie sprowadza się do oceny i analizy otrzymanych wyników. ocenę tę należy uzupełnić o jakościowy opis przeprowadzonego badania. opierając się na tej ocenie, można opracować szereg zaleceń, których realizacja powinna usprawnić zarządzanie organizacją. W następnych publikacjach zostaną zaprezentowane wyniki badań.

5. Zakończenie

Prezentowane modele od Maxa Webera do ładu gospodarowania są prezenta-cją możliwych metod proponowanych do zastosowania w praktyce gospodarczej. W rozdziale podnoszono zasadność uzyskania stopnia adekwatności sytuacji przedsiębiorstw do opisywanego modelu ładu (porządku) konkurencyjnego według W. Euckena. Propozycje te nie mają ambicji paradygmatu, ale można by przypomnieć stwierdzenie T.S. Kuhna, że aby teoria mogła być uznana za para-dygmat, musi wydawać się lepsza od konkurencyjnych, ale nie musi tłumaczyć i faktycznie nigdy nie tłumaczy wszystkich faktów, do których można ją odnieść [Kuhn, 2001].