Łukasz Kaczmarczyk*
2. Wsparcie rozwoju przedsiębiorczości
wane ustawodawstwo w zakresie polityki konkurencji, stymulowanie przepły-wów kapitałowych oraz ochronę prywatnej własności środków produkcji, stabilnej wartości pieniądza w kontekście odpowiedzialnej polityki budżetowej, •
polityki społeczno -dochodowej o pomocniczym charakterze jako formy •
harmonizowania wymogów wolności, sprawiedliwości i równości (zwłaszcza równości szans dla wszystkich)4.
2. Wsparcie rozwoju przedsiębiorczości
Ze względu na fakt, że optymalna alokacja dóbr i czynników produkcji w go-spodarce jest wynikiem działania wolnokonkurencyjnego rynku, troska o „utrzy-manie i stabilizowanie osiągniętego poziomu intensywności konkurencji” [Müller--Armack, 2003, s. 44] jest w świetle doktryny ordoliberalnej jednym z głównych zadań władz państwowych. Tak zdefiniowane priorytety polityki konkurencji tworzą „jądro polityki gospodarczej” skupione na przeciwdziałaniu nieuczci-wym formom konkurowania i nadmiernej koncentracji kapitału, które może zostać osłabione wyłącznie w uzasadnionych przypadkach (monopol naturalny, przemysł raczkujący, interes publiczny) [Müller -Armack, 2003, s. 49–54; Röpke, 2003, s. 66 i nast.].
W świetle programu Nowoczesnej, nieskrępowane mechanizmy konkurencji, zbudowane na gruncie podstawowego prawa każdego obywatela do własności prywatnej, to fundament dobrobytu społeczeństw, sprzyjający otwartości rynków, a także wzmacniający kreatywność i innowacyjność oraz swobodny przepływ siły roboczej, kapitału, a także dóbr i usług [Nowoczesna, Program..., s. 24]. W celu wzmacniania podstaw wolnej konkurencji w polskiej gospodarce5 należy
wprowa-4 Do pozostałych, a uwzględnionych pośrednio lub pominiętych w opracowaniu, zasad po-lityki porządku konkurencyjnego według Waltera Euckena zalicza się otwartość rynków, wolność zawierania umów, odpowiedzialność za wyniki działalności gospodarczej oraz stabilność polityki gospodarczej [Pysz, 2008, s. 57–77].
5 Uwagę zwraca swoisty manifest gospodarczy partii, zgodnie z którym „Silna gospodarka jest podstawą zamożności każdego państwa. Rolą rządu i samorządu jest tworzenie dobrych warunków
dzić przede wszystkim daleko idące mechanizmy deregulacyjne oraz systematycznie osłabiające monopolistyczną pozycję przedsiębiorstw państwowych6. Postulaty te w programie skonkretyzowano w postaci zakazu finansowania nierentownych firm państwowych (zwłaszcza kopalni), dalszej prywatyzacji sektora węglowego i energetycznego oraz ograniczenia listy strategicznych (a tym samym uprzywile-jowanych) przedsiębiorstw i branż, takich jak Lasy Państwowe, wodociągi, szpitale kliniczne, lecz także szkoły i uczelnie publiczne [Röpke, 2003, s. 74].
Dostrzegając znaczenie przedsiębiorczości dla dynamicznego rozwoju gospo-darczego, Nowoczesna proponuje wprowadzenie uogólnionej zasady sprzeciwu wobec ograniczania wolności gospodarczej, zgodnie z dewizą „co nie jest za-bronione, jest dozwolone”, która ma wynikać z fundamentalnego prawa każdego obywatela do prowadzenia działalności gospodarczej, limitowanego wyłącznie przez ewentualne naruszenie praw innych osób, np. interesu klienta lub interesu publicznego [Röpke, 2003, s. 24]. Dalej idące propozycje PSL wiążą się natomiast z koniecznością ustanowienia Rzecznika Praw Przedsiębiorców, który, reprezen-tując firmy przed organami państwa i sądami, będzie mógł jednocześnie zgłaszać własne inicjatywy wspomagające poprawę jakości otoczenia biznesu [Polskie Stronnictwo Ludowe, 2016].
Zgodnie z ideą ordoliberalną, aktywne wsparcie przedsiębiorców ze strony insty-tucji państwowych na rzecz poprawy jakości otoczenia prawno -administracyjnego dla biznesu, nie może ograniczać odpowiedzialności podmiotów gospodarczych za podjęte ryzyko7. Uwzględniając szereg barier prawnych, administracyjnych i finansowych, które stanowią swoisty gorset ograniczający rozwój polskiej przed-siębiorczości, wszystkie analizowane ugrupowania polityczne podkreślają ko-nieczność zwiększenia zakresu wolności gospodarczej przede wszystkim przez do rozwoju gospodarki i tworzenia miejsc pracy. Będziemy wzmacniać mechanizmy wolnego rynku i konkurencji, bo najlepiej służą dobrobytowi. Zarazem silna gospodarka ma cel – jest nim wyższa jakość życia Polaków oraz możliwość realizacji swoich aspiracji dla każdego, bez względu na po-chodzenie, miejsce zamieszkania czy status finansowy” [Nowoczesna, Program..., s. 23].
6 jak zauważa W. Röpke, „Każde przedsiębiorstwo -mamut, każdy monopol, każde milionowe zrzeszenie, każde milionowe miasto, co więcej, każda koncentracja władzy państwowej poprzez liczne przedsiębiorstwa państwowe, biurokrację, gospodarkę nakazową i nadmierne czerpanie dochodu narodowego przez budżet państwa, to groźne formy koncentracji, której polityka go-spodarcza, inspirowana zasadami gospodarki rynkowej, musi przeciwstawić się z całą energią” [Röpke, 2003, s. 71].
7 Zdaniem C. Goerdelera, „dopiero wtedy, gdy leniwy odczuje skutki swego niepowodzenia, a pracowity – rezultaty sukcesu swego działania, stworzona zostaje motywacja dla wyższej wydaj-ności” [Goerdeler, 2003, s. 33].
przeciwdziałanie postępującej niepewności prawnej i narastającemu brakowi zaufania pomiędzy przedsiębiorcami a instytucjami państwa, tak by „pozwolić ludziom działać i bogacić się bez przeszkód ze strony państwa” [Kukiz’15, Stra‑
tegia..., s. 22]. Poprawa jakości otoczenia biznesu powinna dokonać się za sprawą
„jasnego określenia pożądanych ze względów społecznych reguł gry w danym sektorze rynku i gospodarki” opartych na silnym i bezstronnym aparacie admi-nistracyjnym, co zmniejszy bariery biurokratyczne w zakresie tworzenia i pro-wadzenia firm, a także stanie się motorem „odbudowy zaufania inwestorów do polskiej gospodarki”, korzystnie wpływając na wolumen napływających inwestycji [Nowoczesna, Program..., s. 24].
Wśród przedstawionych w programach partii postulatów na rzecz eliminacji barier dla przedsiębiorczości i aktywności gospodarczej obywateli wymienia się m. in.:
sprawny przegląd i uproszczenie szeregu przepisów gospodarczych, w tym •
wprowadzenie Konstytucji podatkowej i jednolitej ustawy o swobodzie dzia-łalności gospodarczej8,
systemową deregulację, powiązaną z likwidacją zbędnych licencji, zezwoleń •
i innych ograniczeń działalności gospodarczej tego typu [Kukiz’15, Strategia..., s. 22], zastępowanych w niektórych dziedzinach dobrowolną certyfikacją [Nowoczesna, Program..., s. 67],
wprowadzenie przepisów umożliwiających rozstrzyganie niejasności prawnych •
na korzyść przedsiębiorcy [Platforma obywatelska, 2016, s. 44],
uporządkowanie zasad realizacji kontroli m. in. przez konsolidację instytucji •
kontrolnych [Platforma obywatelska, 2016, s. 44] i ograniczenie liczby kontroli administracyjnych9 [Polskie Stronnictwo Ludowe, 2016].
Zarówno Nowoczesna, jak i Kukiz’15 zgodnie podkreślają imperatyw wzmac-niania pozycji polskich przedsiębiorców na rynkach zagranicznych jako motorów wzrostu gospodarczego [Kukiz’15, Strategia..., s. 18], w szczególności w branżach o najwyższej konkurencyjności. Nowoczesna zwraca przy tym uwagę na znacze-nie aktywnej dyplomacji gospodarczej w zakresie know-how, porad prawnych i ekonomicznych oraz platform nawiązywania międzynarodowych kontaktów 8 Zdaniem Nowoczesnej, istotnych modyfikacji wymagają regulacje dotyczące działalności mikroprzedsiębiorstw, tak by wyeliminować przepisy zniechęcające je do dalszego wzrostu [No-woczesna, Program..., s. 66].
9 Maksymalnie 1 kontrola w przypadku mikroprzedsiębiorstw, 2 – w przypadku małych firm, 3 – w średnich przedsiębiorstwach.
handlowych, zwłaszcza dla sektora MSP [Nowoczesna, Program..., s. 67]. Nato-miast w programie Kukiz’15 zaakcentowano z jednej strony istotną rolę ochrony interesów polskich firm na rynkach międzynarodowych przed dyskryminacją, z drugiej zaś wyraźnie sprzeciwiono się prowadzonej dotychczas w Polsce „neo-kolonialnej polityce gospodarczej” (polski przemysł i handel zdominowane przez kapitał zagraniczny10), której kres ma stanowić wprowadzenie systemu opodat-kowania zagranicznych korporacji transferujących dochody za granicę.
Szczególne miejsce w systemie wspierania działalności gospodarczej zajmują propozycje stymulowania przedsiębiorczości wśród ludzi młodych, zwłaszcza w branżach innowacyjnych, o wysokim poziomie ryzyka. Platforma obywatel-ska proponuje w tym kontekście zwiększenie dostępności kredytów i gwarancji na spłatę kredytów obrotowych i inwestycyjnych, zarówno dla podmiotów sek-tora MSP, jak i start -upów [Platforma obywatelska, 2016, s. 44 i nast.]. Dodatkowo, w zakresie wykorzystania instrumentów podatkowych, wskazano m. in. na odli-czanie od opodatkowania określonego procentu przychodów ze sprzedaży/cesji praw do patentów i know-how, ulgi podatkowe na zakup nowych technologii oraz opracowanie i wdrożenie własnych rozwiązań, a także zniesienie opodatkowania aportu komercjalizowanej własności intelektualnej Platforma obywatelska, 2016, s. 28 i nast.]. Natomiast Polskie Stronnictwo Ludowe postuluje uruchomienie programu „Start bez ZUS”, w ramach którego momentem rozpoczęcia pobierania składek na ubezpieczenie społeczne od rozpoczynającego działalność przedsię-biorcy będzie przekroczenie progu dochodowego na poziomie 3 tys. zł netto11. Co charakterystyczne, partia ta koncentruje się także na nadaniu nowej dynamiki branży spółdzielczej m. in. poprzez przyjęcie przygotowanego w porozumieniu ze środowiskami spółdzielczymi Kodeksu Prawa Spółdzielczego [Polskie Stron-nictwo Ludowe, 2016].
Idea zmniejszenia obciążeń podatkowych nakładanych na przedsiębiorców przyjmuje w programach polskich partii rozmaite formy. Kukiz’15 wprawdzie ogranicza się do ogólnej deklaracji obniżenia podatków obciążających młodych 10 „Podczas gdy nasz rynek jest otwarty dla zagranicznych produktów, polskim firmom często różnymi oficjalnymi i nieoficjalnymi metodami blokuje się dostęp do zachodnich rynków zbytu. Nasz rząd musi, podobnie jak rząd brytyjski, niemiecki czy francuski wspierać polskich ekspor-terów, wymuszając na innych państwach równe zasady konkurencji dla polskich firm” [Kukiz’15,
Strategia..., s. 17, 27].
11 Do tego momentu składki te pokrywane będą z budżetu państwa. Dodatkowo, zdaniem PSL, maksymalna kwota bezzwrotnej dotacji dla osób z pomysłem na rozwój biznesu wykorzystującego nowe technologie powinna zostać zwiększona do 50 tys. zł.
pracowników oraz małe i średnie przedsiębiorstwa zgodnie z modelem brytyjskim, np. poprzez likwidację zbędnych formularzy [Kukiz’15, 2017]12, lecz jednocześnie wskazuje na uproszczenie systemu składek, proponując zastąpienie kilku składek ZUS i NFZ jedną płatnością na Fundusz Płac13. W tym kontekście postulaty PSL dotyczą z jednej strony konieczności obniżenia stawek ZUS do kwoty 500 zł miesięcznie dla firm z przychodami do 250 tys. zł rocznie oraz do 1000 zł dla pozostałych podmiotów, z drugiej natomiast – przejęcia przez ZUS obowiązku opłacania wynagrodzenia pracownika przebywającego na zwolnieniu lekarskim od pierwszego dnia choroby w przypadku zatrudnionych w małych i średnich podmiotach gospodarczych oraz mikroprzedsiębiorstwach. Ponadto, w świetle programu PSL, podmioty te powinny być zwolnione z podatku CIT [Polskie Stronnictwo Ludowe, 2016]14.