Definicje umowy opcji w publikacjach specjalistycznych dotyczących

Jak wskazano powyżej, w ostatnich latach można zauważyć w Polsce rozwój inwestycji typu private equity oraz venture capital. W ramach takich inwestycji dochodzi często (w ramach inwestycji typu venture capital co do zasady) do nabywania lub obejmowania przez fundusze jedynie części praw udziałowych w kapitale zakładowym spółek, co wymusza z kolei ukształtowanie przyszłych relacji pomiędzy wspólnikami lub akcjonariuszami, w tym ukształtowanie mechanizmów „wyjścia” ze spółki.

W konsekwencji wzrostu liczby tego typu inwestycji zauważyć można powstanie szeregu publikacji skierowanych nie bezpośrednio do prawników, lecz do funduszy inwestycyjnych oraz przedsiębiorców, w których używane są definicje opcji zasadniczo spójne ze wskazanym powyżej opisem. Poniżej przedstawione zostaną definicje opcji przedstawione w wybranych publikacjach specjalistycznych dotyczących inwestycji typu private equity oraz venture capital.

W publikacji „Umowa Inwestycyjna? O czym pamiętać?” skierowanej do branży venture capital, opcja call zdefiniowana została jako klauzula przyznająca „wspólnikowi uprawnionemu możliwość żądania, aby wspólnicy zobowiązani sprzedali na jego rzecz określoną ilość należących do nich udziałów po określonej uprzednio cenie (…) Realizacja uprawnienia opcji call może być uzależniona od konkretnych warunków, które umowa inwestycyjna powinna precyzować”⁴³. Autorzy wskazują również, iż w ramach umowy opcji może zostać zawarta umowa przedwstępna, dzięki której wspólnik uprawniony będzie miał możliwość sądowego dochodzenia zawarcia umowy w drodze zastępczego oświadczenia woli.

Z powyższej definicji wyodrębnić można następujące elementy: (i) prawo żądania, aby wspólnicy zobowiązani z opcji sprzedali wspólnikowi uprawnionemu swoje udziały; (ii)

41 Ibidem, str. 94.

42 M. Bączyk, A. Jakubiec, P. Katner i M. Romanowski [w:] Prawo…, str. 703–704.

43 T. Snażyk, K. Mordaka, M. Korol, Umowa…, str. 65.

28 określoną uprzednio cenę za udziały oraz (iii) (opcjonalnie) warunki, których spełnienie aktualizuje dopiero uprawnienie do żądania zawarcia umowy sprzedaży udziałów⁴⁴. Ci sami Autorzy definiują z kolei opcję put jako klauzulę przyznającą „wspólnikowi uprawnionemu możliwość żądania, aby konkretni wspólnicy zobowiązani nabyli od niego określoną ilość należących do niego udziałów. Cena nabycia może być określona w sposób ryczałtowy (np. 50 zł za jeden udział) lub ryczałtowy z uwzględnieniem upływu czasu i amortyzacji kwoty wniesionej / zapłaconej za jeden udział (np. 50 zł + 20 % w skali roku za jeden udział). Mogą zostać również wskazane inne czynniki określające sposób wyceny udziałów, jak też minimalne lub maksymalne wartości nabycia lub sprzedaży udziałów w ramach opcji (…)”⁴⁵. Realizacja uprawnienia może być uzależniona od konkretnych warunków, które umowa inwestycyjna powinna precyzować⁴⁶. Autorzy wskazują również, iż w ramach umowy opcji może zostać zawarta umowa przedwstępna, dzięki której wspólnik uprawniony będzie miał możliwość sądowego dochodzenia zawarcia umowy w drodze zastępczego oświadczenia woli.

Z powyższej definicji wyodrębnić możemy następujące elementy: (i) prawo żądania, aby wspólnik zobowiązany z opcji nabył od wspólnika uprawnionego z opcji jego udziały;

(ii) określoną uprzednio cenę za udziały (lub sposób wyliczenia ceny) oraz (iii) (opcjonalnie) warunki, których spełnienie aktualizuje dopiero uprawnienie do żądania zawarcia umowy sprzedaży udziałów⁴⁷.

W publikacji „Start-up handbook. Co start-upy powinny wiedzieć o przepisach prawa?”, opcja call i opcja put zostały zdefiniowane w następujący sposób: „opcja PUT – prawo do żądania, aby druga strona nabyła od niej udziały lub akcje, oraz opcja CALL – czyli prawo żądania sprzedaży na rzecz strony udziałów lub akcji posiadanych przez drugą stronę. Umowa powinna określać zasady i uwarunkowania realizacji opcji oraz warunki finansowe transakcji w ramach opcji”⁴⁸

44 Warunki skorzystania z uprawnienia są także wprowadzone do modelowej klauzuli zaproponowanej przez Autorów.

45 T. Snażyk, K. Mordaka, M. Korol, Umowa…, str. 64.

46 Ibidem, str. 65.

47 Podobnie jak w przypadku opcji call, warunki skorzystania z uprawnienia są także wprowadzone do modelowej klauzuli zaproponowanej przez Autorów.

48 A. Granicki, B. Marek, M. Pawlak, T. Snażyk, K. Wojdyło, Start-up handbook. Co start-upy powinny wiedzieć o przepisach prawa?, Warszawa 2015, https://koalicjadlainnowacji.pl/wp-content/uploads/2017/05/Start-up_handbook_poj.pdf (dostęp: 12 października 2020), str. 24.

29 Z definicji tych wyodrębnić można następujące elementy: (i) prawo żądania, aby druga strona nabyła od uprawnionego (w przypadku opcji put) lub zbyła na rzecz uprawnionego (w przypadku opcji call) udziały lub akcje; (ii) określenie warunków finansowych transakcji w ramach opcji (tj. określenie ceny za nabywane udziały lub akcje); oraz (iii) zasady i uwarunkowania realizacji opcji. Niniejsza definicja, podobnie jak wskazana powyżej, wskazuje jedynie na możliwość żądania zawarcia umowy sprzedaży udziałów lub akcji, a nie na możliwość doprowadzenia do zawarcia takiej umowy mocą jednostronnego oświadczenia woli.

Z kolei, zgodnie z definicją zaproponowaną przez M. Malca, „Opcja to kontrakt pomiędzy dwoma stronami, w którym jedna strona ma prawo zażądać od drugiej ustalonego działania na ustalonych w kontrakcie warunkach. Druga strona ma obowiązek zrealizować określone działanie, gdy takie żądanie nastąpi. Jedna strona tego kontraktu to strona uprzywilejowana. Posiada ona konkretne prawo. Oznacza to, że ma wybór, czyli może zażądać określonego działania od drugiej strony, albo nie. Druga strona kontraktu już takiego wyboru nie ma, czyli ma zobowiązanie wobec strony uprzywilejowanej.

Oznacza to, że musi na wezwanie strony uprzywilejowanej podjąć określone działanie.

Dodatkowe kwestie, które dotyczą opcji, to: (i) opcję realizuje się dopiero po zaistnieniu określonego scenariusza, w tym również po wykonaniu określonej czynności, (ii) określone działanie, które jedna strona kontraktu wymusza na drugiej, musi zostać zrealizowane według ustalonych wcześniej warunków (np. z góry ustalona cena), (iii) opcja ma określony czas trwania.”⁴⁹

Z powyższej definicji można wyodrębnić następujące elementy: (i) możliwość żądania od drugiej strony określonego działania; (ii) możliwość wykonania opcji po spełnieniu się określonych warunków; (iii) wcześniejsze określenie warunków umowy sprzedaży praw udziałowych (cena) oraz (iv) ograniczenie opcji w czasie.

Podsumowując, należy zauważyć, iż definicje zaproponowane w publikacjach specjalistycznych mieszczą się co do zasady w definicjach wypracowanych w doktrynie.

W porównaniu do wskazanych powyżej definicji zawartych w doktrynie prawniczej, w publikacjach specjalistycznych wskazuje się także na dodatkowych element, tzn. na potencjalne uzależnienie możliwości wykonania uprawnienia opcyjnego od spełnienia się

49 M. Malec, Opcja call i put w umowie inwestycyjnej. Co to jest?, https://www.private-equity.pl/opcja-call-put-umowa-inwestycyjna-startup/ (dostęp: 12 października 2020).

30 dodatkowych warunków lub od upływu terminu. Analiza empiryczna dokonana przez autora niniejszej pracy potwierdza, iż co do zasady w umowach inwestycyjnych możliwość skorzystania z uprawnienia opcyjnego jest zależna od spełnienia się określonych warunków (analiza ta, w tym opis przykładowych warunków, zostanie szczegółowo podsumowana w rozdziale 3.4).