dokumentacji danych statystycznych Wydziału Karnego Sądu Rejonowego w Głogowie oraz Lubinie

Analiza powyższych dokumentów oraz danych statystycznych pozwoliła mi uzu-pełnić swoje spostrzeżenia z obserwacji oraz wnioski z wywiadów.

Technika analizy dokumentów zdaniem Pilcha „(…) jest techniką badawczą słu-żącą do gromadzenia wstępnych, opisowych, także ilościowych informacji o badanej

413 Maszke A.W., Metodologiczne podstawy badań pedagogicznych, UR, Rzeszów 2004, s. 156

414 Frankfurt-Nachmias Ch., Nachmias D., Metody badawcze …, dz. cyt., s. 223.

instytucji czy zjawisku wychowawczym”⁴¹⁵. Zdaniem autora, badanie dokumentów „(…) jest techniką poznawania biografii jednostek i opinii wyrażonych w dokumentach”⁴¹⁶. Analiza dokumentów jest na ogół mniej doceniana niż inne metody pedagogiczne, przybierając przeważnie charakter metody uzupełniającej, a nie podstawowej. Charakte-rystyczną jej cechą jest to, że dotyczy ona nie tylko materiału otrzymanego w procesie zainicjowanych specjalnie badań, ale też w wyniku działań nie związanych bezpośred-nio z podjętym procesem badawczym. Zależy to od rodzaju dokumentu poddanego ana-lizie. Chodzi tu o dokumenty szeroko rozumiane i w ścisłym znaczeniu tego słowa⁴¹⁷.

Narzędziem w badaniach jest zwykle kwestionariusz, który powinien zawierać

„starannie opracowany i sprawdzony w badaniach próbnych zbiór pytań jednorazo-wych, precyzyjnych, zrozumiałych dla badanego, niekiedy skategoryzowanych, w celu ułatwienia zliczeń, a niekiedy otwarty, w celu umożliwienia swobodnego wypowiedzenia się”⁴¹⁸. Mówiąc inaczej „(...) narzędzie badawcze jest przedmiotem służącym do reali-zacji wybranej techniki badań”⁴¹⁹. W wyborze, modyfikacji i konstruowaniu narzędzi badawczych brałam pod uwagę uniwersalne reguły prezentowane w literaturze metodo-logicznej⁴²⁰. Dążyłam również do tego, aby nie opierać się na jednej technice badaw-czej. Narzędzia stworzone przez innych badaczy były przeze mnie skrupulatnie anali-zowane pod kątem możliwości wykorzystania w prezentowanych badaniach.

Celem moim było także wykorzystanie dorobku innych badaczy i jednoczesne zmodyfikowanie narzędzi tak, aby były one nowatorskie i jednocześnie uniwersalne podczas kolejnych, podobnych zastosowań. Dobrane narzędzia zostały podporządko-wane celom ogólnym zawartym w problemach badawczych.

W swojej pracy badawczej wykorzystałam narzędzia badawcze przygotowane lub zmodyfikowane przez siebie oraz gotowe standaryzowane narzędzie badawcze:

1. Kwestionariusz wywiadu swobodnego (opracowanie własne) zawierający ogól-ne dyspozycje do wywiadu. Dokonany w oparciu o kwestionariusz wywiad własogól-nej konstrukcji stanowił dla autorki dysertacji kolejne źródło informacji. Zastosowanie wywiadu pozwoliło przede wszystkim na poznanie sytuacji kobiet, które zgłosiły się do Ośrodka Pomocy Psychologicznej ze szczególnym uwzględnieniem doświadczanej

415 Pilch T., Zasady badań pedagogicznych, dz. cyt., s. 88

416 Tamże, s. 88-91

417 Łobocki M., Wprowadzenie do metodologii …, dz. cyt., s. 241

418 Kamiński A. , Metoda, technika, procedura badawcza w pedagogice empirycznej, [w:] Wroczyński R., Pilch T. (red.), Metodologia pedagogiki społecznej, Ossolineum, Wrocław 1974, s. 64

419 Pilch T., Bauman T., Zasady badań …, dz. cyt., s. 42

420 Tamże, s. 149

przez nie przemocy. Kwestionariusz wywiadu składa się z 50 pytań odpowiadających poszczególnym problemom badawczym, zmiennym i wskaźnikom dotyczących środo-wiska życia respondentek. Kolejność poruszania problemów i zadawania pytań uzależ-niona była od okoliczności, w jakich przeprowadzane były poszczególne wywiady, jak również od cech osoby badanej. Kwestionariusz wywiadu obejmował następujące kate-gorie: a) dane demograficzne kobiet - wiek, stan cywilny, wykształcenie, zawód, status zawodowy, miejsce pracy; b) dane dotyczące socjalizacji rodzinnej kobiet: więź emo-cjonalna między małżonkami/partnerami, konflikty w rodzinie, nadużywanie alkoholu, doświadczenie przemocy w rodzinie biologicznej; c) dane dotyczące występujących aktów przemocy: formy przemocy, motywy przemocy, czas trwania przemocy. Zada-niem każdej badanej osoby było udzielenie odpowiedzi TAK/ NIE, a także każda z ko-biet miała możliwość na swobodne rozwinięcie swojej wypowiedzi. Uwzględniając specyfikę wywiadu, przeprowadziłam 2-3 sesje spotkaniowe z każdą respondentką.

Przeciętna długość trwania wywiadu wynosiła ok. 2 godziny. Przeprowadzone przeze mnie wywiady były rejestrowane za pomocą dyktafonu. Następny etap czynności ba-dawczych polegał na transkrypcji nagranych tekstów. Sporządziłam możliwie najbar-dziej dokładne protokoły wywiadów. Kolejny etap miał na celu poddanie tekstów struk-turalnemu opisowi.

2. Zmodyfikowany Kwestionariusz Nastawień Intrapersonalnych, Interperso-nalnych i Nastawień wobec Świata w opracowaniu Ewy Wysockiej. Opracowanie Kwestionariusza (KNIIŚ) stanowi w założeniu próbę wykorzystania koncepcji poznaw-czych osobowości do oceny relacji jednostki ze światem, z innymi ludźmi i samym so-bą. Wiąże się z przyjęciem metazałożenia, iż sposób postrzegania rzeczywistości decy-duje o sposobie działania w świecie, a także wyznacza ludzkie preferencje, sposób war-tościowania, zainteresowania, które wpisują się także pośrednio w sferę zawodową.

Przedmiotowy kwestionariusz został nieznacznie zmodyfikowany przez autorkę dyser-tacji dla potrzeb badania kobiet uczestniczących w procesie terapii. Jednocześnie odno-sząc się do przedstawionych założeń teoretycznych, przyjęto, iż: (a) nastawienia in-trapersonalne egzemplifikuje obraz siebie i samoocena globalna (system przekonań na temat własnego „ja”), na którą składają się samooceny cząstkowe (specyficzne – sfera poznawczo-intelektualna, sfera fizyczna, sfera społeczno-moralna i sfera charakterolo-giczna); (b) nastawienia interpersonalne stanowią wynik ukształtowanego lub kształ-tującego się obrazu innych ludzi i jakości relacji z nimi (przekonania na temat funkcjo-nowania w relacjach interpersonalnych: „inni wobec mnie” – wsparcie ze strony

in-nych i docenianie vs obojętność inin-nych i niedocenianie, zagrożenie ze strony inin-nych vs poczucie bezpieczeństwa w relacjach; „ja wobec innych” – działanie na rzecz innych, prospołeczność, altruizm, towarzyskość vs egocentryzm, izolowanie się; agresywność vs brak agresji); (c) nastawienia wobec świata, ujmowane są jako obraz świata, czyli przekonania na temat jego sensowności i przychylności ludziom (nadzieja podstawo-wa); (d) nastawienia wobec własnego życia stanowią obraz (wizję) własnego życia, która przejawia się w posiadanych przekonaniach na temat własnej skuteczności działa-nia i możliwości kontrolowadziała-nia tego, co się w życiu jednostki wydarza, lub wyuczonej bezradności, którą egzemplifikuje brak kontroli w tym zakresie; (e) aprobata społecz-na (skala kłamstwa) stanowi uzupełnienie koncepcji społecz-narzędzia, służąc ocenie skłonno-ści do przypisywania sobie w samoopisach takich stwierdzeń, które są społecznie pożą-dane, zaś odrzucanie społecznie niepożądanych. Nie jest to świadome oszukiwanie, ale niekontrolowana intelektualnie skłonność do pokazywania się z jak najlepszej strony.

Kwestionariusz składa się ze 140 twierdzeń, stąd na każdą podskalę przypada 10 pytań.

3. Kwestionariusz Postaw Życiowych (KPŻ) w opracowaniu Ryszarda Klamuta -