ORGANIZACJA BADAŃ – DOBÓR PRÓBY I CHARAKTERYSTYKA TERENU BADAŃ

W badaniach jakościowych rezygnuje się z postulatu reprezentatywności próby, dającej prawo do tworzenia uogólnień na podstawie zebranego materiału badawczego, natomiast o doborze respondentów decydują wyłącznie względy poznawcze. Nie kła-dzie się nacisku na dużą liczbę osób badanych, a badacz dokonuje doboru celowego, uzasadnionego sposobem określenia problemu badawczego⁴²⁴. Ze względu na mieszany charakter badań, a także ich przedmiot i możliwości badacza, przyjęto jako właściwy celowy dobór próby, czyli decyzję: kogo badać podejmowałam świadomie na podstawie jasno określonych kryteriów (cech). Przyjęcie koncepcji badań jakościowo-ilościowych uzasadnia dobór celowy próby. W literaturze metodologicznej podkreśla się, że „(…) przyjęcie doboru celowego jest warunkowane posiadaniem odpowiednich informacji o właściwościach zbiorowości generalnej”⁴²⁵.

W przeprowadzonym przeze mnie badaniu o charakterze mieszanym, jakościo-wo-ilościowym wzięło udział 30 kobiet, które doświadczały przemocy ze strony swoich partnerów. Założyłam także, że badania będą przeprowadzone na oddziale terapeutycz-nym w Ośrodku Pomocy Psychologicznej w Polkowicach, w którym odbywają terapię kobiety doświadczające przemocy domowej.

Badania empiryczne, podjęte w celu uzyskania odpowiedzi na sformułowane problemy badawcze przeprowadzone zostały na terenie powiatu polkowickiego, który usytuowany jest w północno-zachodniej części województwa dolnośląskiego i składa się z trzech miast, tj. Chocianowa, Polkowic i Przemkowa oraz 6 gmin: Chocianów, Gaworzyce, Grębocice, Polkowice, Przemków i Radwanice. Na terenach wiejskich znajdują się 103 miejscowości. Powiat liczy ok. 63 tys. mieszkańców.

Polkowice stanowią jeden z głównych ośrodków przemysłowych Legnicko-Głogowskiego Okręgu Miedziowego. Dominuje tam ludność napływowa, głównie ze środowisk wiejskich i robotniczych, zajmująca zbudowane w latach siedemdziesiątych osiedla mieszkaniowe tzw. blokowiska. Mieszkańcami powiatu są osoby „zwabione”

ofertami pracy i wysokich zarobków w górnictwie, często bez wykształcenia i kwalifi-kacji zawodowych. W ten sposób niniejszy rejon stał się zlepkiem różnych kultur, opar-tych w dużym stopniu na specyficznym tradycjonalizmie chłopskiego i robotniczego

424 Pilch T., Bauman T., Zasady badań pedagogicznych…, dz. cyt., s. 281-282

425 Nowak S., Metodologia badań socjologicznych, dz. cyt., s. 307

modelu rodziny. Osoby przybyłe do Polkowic z regionów biednych, wiejskich dozna-wały specyficznego awansu społecznego. Otrzymały pracę, dość wysokie w porówna-niu z innymi regionami w kraju wynagrodzenie oraz mieszkanie, które stanowiło pod-stawę do dalszego życia w nowych warunkach.

W dobie przemian społecznych, gospodarki rynkowej i restrukturyzacji górnic-twa miedziowego, środowiska te zostały pozbawione swojego etosu. W zamian otrzy-mały brak perspektyw życiowych, frustrację i bezrobocie. Oczywiście nie odnosi się to do wszystkich mieszkańców powiatu polkowickiego. Zdecydowana większość z nich pracuje nadal w górnictwie. Można jednak zauważyć osoby bezrobotne, które jak wyni-ka z ich relacji nie podejmują zatrudnienia, gdyż twierdzą, że nie ma dla nich pracy, bądź wystarcza im pomoc w postaci zasiłków i zapomóg fundowanych przez Ośrodki Pomocy Społecznej. Zjawisko bezrobocia i związane z tym poczucie wyalienowania przyczyniło się pośrednio do przejawów patologicznych zachowań w społeczności lo-kalnej (np. różnych przejawów agresji i przemocy).

Na terenie powiatu polkowickiego osoby „dotknięte przemocą” mogą korzystać z pomocy psychologicznej, terapeutycznej oraz socjoterapeutycznej w Ośrodku Pomocy Psychologicznej działającym w Polkowickim Centrum Usług Zdrowotnych. W Ośrodku tym funkcjonuje także „Punkt Konsultacyjny dla osób dotkniętych przemocą”.

Punkt konsultacyjny jest często pierwszym miejscem, do którego zgłaszają się ofiary przemocy domowej prosząc o pomoc. Klientkami tego punktu są kobiety, a niekiedy też młode dziewczęta w wieku 15–17 lat, które podczas wizyt opowiadają o traumatycz-nych dla nich zdarzeniach, jakie występują w ich domach rodzintraumatycz-nych. Podstawowe za-dania punktu to wstępna diagnoza, udzielenie wsparcia psychicznego i informacji, po-moc w opracowaniu planu działania, porady prawne, popo-moc w redagowaniu pism pro-cesowych oraz przekazanie materiałów edukacyjnych na temat zjawiska przemocy (ulotki, broszury, informatory).

Od października 2007r. działa przy Ośrodku Pomocy Psychologicznej „grupa psychoedukacyjna dla kobiet dotkniętych przemocą”. Głównym celem pracy tej grupy jest natychmiastowe usuwanie zagrożenia życia i zdrowia kobiet, które są ofiarami przemocy domowej poprzez zapewnienie im schronienia, skutecznej interwencji policji oraz opieki prawnej. Nie jest to tradycyjna grupa psychoterapeutyczna, lecz grupa, która w swojej działalności jako priorytet obiera cel „zatrzymania przemocy”. Osoby do-świadczające przemocy są niejednokrotnie zrozpaczone, przerażone negatywnym za-chowaniem ze strony partnerów, ich poczucie wartości jest zniszczone. Upokorzenia

i urazy fizyczne, jakich doznają od sprawców przemocy, zawstydzają je i piętnują, zwiększając coraz bardziej poczucie beznadziejności i bezradności. Uczestnictwo w grupie daje im szansę na obronę przed przerażeniem i rozpaczą.

Badania zorganizowałam osobiście z racji posiadania uprawnień zawodowych pedagoga-socjoterapeuty, z zachowaniem tajemnicy zawodowej. Bezpośredni kontakt z pacjentkami pozwolił mi na dokonanie wstępnej selekcji. Wybrałam te kobiety, które zgodziły się zarówno na uczestnictwo w terapii, jak i na dwukrotny udział w badaniach przed i po upływie roku terapii.

Realizację projektu badawczego rozpoczęłam w maju 2011 roku. Przez okres trzech miesięcy (tj. maj, czerwiec, lipiec) pacjentki, które zgłaszały się i rozpoczynały terapię otrzymywały zestaw arkuszy badawczych i w mojej obecności lub innego tera-peuty wypełniały otrzymany zestaw ankiet. Następie po upływie 12 miesięcy terapii pacjentki ponownie otrzymały zestaw arkuszy badawczych celem ich ponownego wy-pełnienia. Badania te nie odbywały się anonimowo, każda osoba badana wyraziła zgodę na podanie swoich danych osobowych oraz interesujących mnie informacji z jej życia rodzinnego. Dodatkowo pacjentki podczas wstępnej rozmowy ze mną wyraziły zgodę na podanie następujących danych: wiek, stan cywilny, posiadanie dzieci i ich liczba, wykształcenie, zawód, miejsce zamieszkania (miasto, wieś), czas trwania związku, z jakiej rodziny pochodzi (pełnej, niepełnej).