Dopuszczenie do użytkowania wyrobów – opis procesu Zdefiniowanie zakresu wyrobówZdefiniowanie zakresu wyrobów

Ustawa o ochronnie przeciwpożarowej w artykule 7 nałożyła obowiązek uzy-skania świadectwa dopuszczenia dla wyrobów⁸²:

• służących zapewnieniu bezpieczeństwa publicznego lub ochronie zdrowia i ży-cia oraz mienia,

• wprowadzanych do użytkowania w jednostkach ochrony przeciwpożarowej⁸³,

• wykorzystywanych przez te jednostki do:

– alarmowania o pożarze lub innym zagrożeniu, – prowadzenia działań ratowniczych,

• stanowiących podręczny sprzęt gaśniczy⁸⁴.

Obecnie obowiązujące akty prawne obejmują 91 wyrobów podzielonych na 15 grup. Konstrukcja przepisu jest taka, że pierwsze kryterium zakreśla obszar bezpieczeństwa publicznego lub obszar związany z ochroną zdrowia, życia i mie-nia. Powyższe nawiązuje z jednej strony do tradycji ochrony przeciwpożarowej w naszym kraju, z drugiej zaś do traktatu Unii Europejskiej i kluczowych wartości takich jak: bezpieczeństwo publiczne, ochrona zdrowia ludzi, ochrona środowi-ska, bezpieczeństwo pracy, które są w szczególnym obszarze zainteresowania Unii Europejskiej.

Kolejnego zawężenia (kryterium) zakresu wyrobów ustawodawca dokonuje przez wskazanie, że nie chodzi o wprowadzanie ich do obrotu, a o wprowadzanie do użyt-kowania w jednostkach ochrony przeciwpożarowej. Są to wyroby wymienione głów-nie w grupach I ÷ IX. Z tego zapisu wynika, że na rynku mogą występować wyroby bez świadectwa dopuszczenia i każdy może je zakupić (nie dotyczy gaśnic) na własne potrzeby. Jednak jeśli chodzi o jednostki ochrony przeciwpożarowej, muszą one do-konywać tych zakupów spośród wyrobów posiadających świadectwo dopuszczenia.

W praktyce oznacza to, że na przykład wąż pożarniczy z prądownicą bez takiego dokumentu można kupić tylko na własny użytek, zaś ten na potrzeby działań ratow-niczych musi posiadać świadectwo. Jest ono potwierdzeniem zgodności z wymaga-niami dla wyrobów przeznaczonych do działań ratowniczych i podlega corocznej

82 Obecne brzmienie art. 7 zostało wprowadzone przez art. 8 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r.

o zmianie i uchyleniu niektórych ustaw w związku z uzyskaniem przez Rzeczpospolitą Polską człon-kostwa w Unii Europejskiej (Dz. U. Nr 96, poz. 959) z dniem 1 maja 2004 r.

83 Jednostkami ochrony przeciwpożarowej są: jednostki organizacyjne Państwowej Straży Pożarnej, jednostki organizacyjne Wojskowej Ochrony Przeciwpożarowej, zakładowa straż pożarna, zakładowa służba ratownicza, gminna zawodowa straż pożarna, powiatowa (miejska) zawodowa straż pożarna, terenowa służba ratownicza, ochotnicza straż pożarna, związek ochotniczych straży pożarnych, inne jednostki ratownicze, art. 15 ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (Dz. U.

z 2009 r. Nr 178, poz. 1380 z późn. zm.).

84 Art. 7 ust. 1 ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (Dz. U. z 2009 r.

Nr 178, poz. 1380 z późn. zm.).

kontroli dopuszczenia, dokonywanej przez jednostkę, która wydała dopuszczenie.

Z kolei wyrób bez świadectwa może mieć tylko zbieżną nazwę handlową, zaś jego parametry techniczne i funkcjonalne mogą nie spełniać wymogów stawianych przez rozporządzenie.

Ustawodawca podzielił wyroby wymagające dopuszczenia do użytkowania na trzy grupy:

• wyroby wykorzystywane przez jednostki ochrony przeciwpożarowej do alar-mowania o pożarze lub innym zagrożeniu. Do nich należą wyroby głównie wymienione w grupie X,

• wyroby wykorzystywane do prowadzenia działań ratowniczych. Należy w tym miejscu zaznaczyć, że działania ratownicze⁸⁵ należy rozumieć jako działania podejmowane w momencie uzyskania informacji o zagrożeniu i zainicjowaniu dysponowania sił i środków w celu likwidacji zaistniałego zdarzenia. Zakłada-jąc taką definicję działań ratowniczych, do wyrobów wykorzystywanych na te potrzeby zaliczyć należy sprzęt i wyposażenie jednostek ochrony przeciwpoża-rowej służące do tego celu oraz elementy wyposażenia obiektów. Zaliczają się do nich głównie wyroby wymienione w grupach I ÷ XV,

• podręczny sprzęt gaśniczy − jednoznacznie określona przez ustawodawcę zde-finiowana grupa wyrobów. W odróżnieniu od wcześniejszego otwartego zbioru wyrobów jest to jednoznacznie zdefiniowana grupa wyrobów, którą zapewne ustawodawca uznał za bardzo ważną. Wyroby te zostały umieszczone w grupie VII. Można przypuszczać, że chodziło o zapewnienie niezawodnego i w pełni funkcjonalnego podręcznego sprzętu gaśniczego, który będzie służył również osobom nieposiadającym specjalnego przeszkolenia do jego użycia. Kolejnym prawdopodobnym argumentem było to, że od 2003 roku gaśnice stały się obo-wiązkowym wyposażeniem pojazdów⁸⁶.

Warto zauważyć, że wymagania dotyczące uzyskania świadectwa dopuszczenia zostały umieszczone w ustawie w rozdziale „Zapobieganie pożarowi, klęsce żywio-łowej lub innemu miejscowemu zagrożeniu”. W związku z tym od początku inten-cją ustawodawcy było zapewnienie wyrobów, które gwarantują bezpieczną pracę, tj.

bezpieczeństwo ratowników w drodze do zdarzenia i podczas działań ratowniczo-gaśniczych, minimalizują ryzyko związane ze środowiskiem działań ratowniczych, maksymalizują możliwości dotrwania osób zagrożonych do momentu udzielenia pomocy, pozwalają na samodzielne ewakuowanie się osób w razie zagrożenia, po-zwalają na podjęcie podstawowych działań w początkowej fazie rozwoju pożaru.

85 Działania ratownicze − każda czynność podjęta w celu ochrony życia, zdrowia, mienia lub śro-dowiska, a także likwidację przyczyn powstania pożaru, wystąpienia klęski żywiołowej lub innego miejscowego zagrożenia. Art. 2. 2) ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (Dz. U. z 2009 r. Nr 178, poz. 1380 z późn. zm.).

86 §11 ust. 1 pkt 14 rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 31 grudnia 2002 r. w sprawie wa-runków technicznych pojazdów oraz zakresu ich niezbędnego wyposażenia (Dz. U. z 2015 r. poz. 305 z późn. zm.).

Kryteria wydania dopuszczenia

Dopuszczenie może być wydane na podstawie⁸⁷:

• pozytywnej oceny właściwości użytkowych odpowiednio zidentyfikowanego wyrobu, potwierdzonej w zależności od potrzeb: badaniami, opiniami eksper-tów lub innymi dokumentami, jeżeli wynika to z warunków stosowania wyro-bu. Oceny dokonuje się na podstawie polskiech norm, a w razie ich braku zasto-sowanie mają wymagania techniczno-użytkowe określone w rozporządzeniu,

• pozytywnej oceny warunków techniczno-organizacyjnych producenta wyrobu na zgodność z wymaganiami zawartymi w normach dotyczących systemów za-rządzania jakością.

Dopuszczenie wydaje się po ustaleniu, że poziom bezpieczeństwa wyrobu nie jest niższy od określonego w polskich normach lub wymaganiach techniczno-użyt-kowych, jeżeli zgodnie z prawem został⁸⁸:

• wyprodukowany lub dopuszczony do obrotu w innym państwie członkowskim Unii Europejskiej lub w Republice Turcji,

• wyprodukowany w innym państwie członkowskim Europejskiego Porozumie-nia o Wolnym Handlu (EFTA) będącym stroną umowy o Europejskim Obsza-rze Gospodarczym.

Proces dopuszczenia

Proces dopuszczenia inicjowany jest przez wnioskodawcę (może nim być pro-ducent wyrobu lub jego upoważniony przedstawiciel), który składa odpowiednie dokumenty w jednostce dopuszczającej. Minister spraw wewnętrznych i admini-stracji wskazał CNBOP-PIB jako jednostkę dopuszczającą, która jest upoważniona do wydawania, zmiany, kontroli i cofania dopuszczenia⁸⁹. Warunkiem koniecznym do prowadzenia powyższej działalności jest posiadanie przez jednostkę akredytacji w rozumieniu ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. o systemie oceny zgodności (Dz. U.

z 2004 r. Nr 204, poz. 2087, z późn. zm.⁴⁾ )⁹⁰. Zgodnie z przywołaną ustawą i rozpo-rządzeniem (WE) nr 765/2008, akredytacji udziela Polskie Centrum Akredytacji.

87 Art. 7 ust. 4, 5 ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (Dz. U. z 2009 r.

Nr 178, poz. 1380 z późn. zm.).

88 Art. 7 ust. 6 ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (Dz. U. z 2009 r.

Nr 178, poz. 1380 z późn. zm.).

89 §  2 rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 20 czerwca 2007 r.

w sprawie szczegółowych czynności wykonywanych podczas procesu dopuszczenia, zmiany i kon-troli dopuszczenia wyrobów, opłat pobieranych przez jednostkę uprawnioną oraz sposobu ustalania wysokości opłat za te czynności (Dz. U. Nr 143, poz. 1001).

90 § 4 ust. 1 rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie wykazu wyrobów służących zapewnieniu bezpieczeństwa publicznego lub ochronie zdrowia i życia oraz mienia, a także zasad wydawania dopuszczenia tych wyrobów do użytkowania (Dz. U. Nr 143, poz. 1002 z późn. zm).

Na podstawie wniosku jednostka dopuszczająca podejmuje określone w rozpo-rządzeniu czynności, do których zalicza się⁹¹:

• wstępną formalną ocenę wniosku − wniosek ma zawierać takie informacje jak:

– określenie wyrobu i jego przeznaczenie,

– oznaczenie wnioskodawcy i jego siedziby oraz wskazanie pełnomocników, jeżeli zostali ustanowieni,

– określenie producenta wyrobu, jego siedziby i miejsca produkowania wyrobu,

– załączniki w języku polskim:

dokumenty umożliwiające dokładną identyfikację wyrobu, opis techniczny i instrukcję obsługi wyrobu,

informacje o warunkach gwarancji i serwisu wyrobu, warunki techniczne zastosowania wyrobu,

dane dotyczące właściwości techniczno-użytkowych wyrobu i jego wpły-wu na środowisko,

deklaracje zgodności z wymaganiami zasadniczymi dla wyrobów obję-tych dyrektywami Unii Europejskiej oraz certyfikaty, atesty, świadectwa, jeśli są wymagane.

Z uwagi na to, że wniosek wraz z załącznikami stanowi obszerną doku-mentację, wstępna ocena formalna służy identyfikacji nieprawidłowego wypełnienia wniosku lub stwierdzenia braków w wymaganej dokumen-tacji. Na tym etapie dokumentacja nie jest szczegółowo analizowana,

• pobranie i przeprowadzenie badań próbki wyrobu przez jednostkę dopuszcza-jącą – dotyczy wyrobów, które nie były badane w laboratoriach jednostki do-puszczającej, a wnioskodawca dostarczył wyniki badań wykonanych w innych laboratoriach. W takiej sytuacji jednostka dopuszczająca wykonuje badania identyfikujące. Takie badanie jest uzasadnione w szczególności, gdy organy ści-gania prowadzą procedury wyjaśniające związane z danym wyrobem, wówczas jednostka dopuszczająca musi mieć pewność, jaki wyrób został dopuszczony,

• analizę wyników badań dostarczonych przez wnioskodawcę, której efektem ma być jednoznaczne stwierdzenie, czy wyrób spełnia wymagania określone w roz-porządzeniu. Niespełnienie wymagań skutkuje wstrzymaniem procesu dopusz-czenia i poinformowaniem wnioskodawcy o tym fakcie. Wznowienie procesu jest możliwe po dostarczeniu wyników badań potwierdzających zgodność robu z ww. wymaganiem. W praktyce niezgodności wynikają albo z braku

wy-91 § 3 ust. 1 rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 20 czerwca 2007 r.

w sprawie szczegółowych czynności wykonywanych podczas procesu dopuszczenia, zmiany i kon-troli dopuszczenia wyrobów, opłat pobieranych przez jednostkę uprawnioną oraz sposobu ustalania wysokości opłat za te czynności (Dz. U. Nr 143, poz. 1001) oraz § 4 ust. 1 i 2 rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie wykazu wyrobów słu-żących zapewnieniu bezpieczeństwa publicznego lub ochronie zdrowia i życia oraz mienia, a także zasad wydawania dopuszczenia tych wyrobów do użytkowania (Dz. U. Nr 143, poz. 1002 z późn. zm).

ników badań i wtedy wnioskodawca musi je wykonać lub z faktu niespełnienia przez wyrób wymagań, wówczas wnioskodawca musi odpowiednio dostosować wyrób, czego potwierdzeniem będą wyniki badań,

• ocenę warunków techniczno-organizacyjnych producenta (WTO), która ma kluczowe znaczenie w całym procesie, ponieważ na jej podstawie określana jest m.in. stabilność i powtarzalność produkcji. W kontekście niezgodności, które stwierdzane są podczas badań realizowanych na potrzeby kontroli dopuszczeń, ocena WTO nabiera szczególnego znaczenia i powinna skłaniać do refleksji nad przyczynami takiego niezadowalającego stanu,

• analizę dokumentacji wyrobu pod kątem jej kompletności i wystarczalności do wydania dopuszczenia, która służy zbadaniu całej dokumentacji zgromadzonej w toku procesu,

• wydanie dopuszczenia bądź odmowę wydania świadectwa dopuszczenia.

Celem realizacji wymienionych czynności jest wyeliminowanie wyrobów nie-spełniających wymagań rozporządzenia lub potwierdzenie świadectwem dopusz-czenia spełnienie przez wyrób tych wymagań.

Podczas wyżej opisanych czynności identyfikowane są niezgodności, które w większości są usuwane przez wnioskodawców podczas procesu dopuszczenia.

W tabeli 3 przedstawiono zestawienie niezgodności stwierdzonych przez Jednost-kę Certyfikującą CNBOP-PIB podczas przeprowadzonych w 2014 r. procesów do-puszczenia. Z analizy zamieszczonych w niej danych wynika, że:

• występuje tylko jedna grupa wyrobów (pompy pożarnicze), w której nie stwier-dzono nieprawidłowości w złożonej dokumentacji, a wnioskodawca nie zrezy-gnował z kontynuacji procesu,

• w trzech grupach, mimo, że w złożonej dokumentacji nie stwierdzono niepra-widłowości, wnioskodawcy przerwali część procesów dopuszczenia wyrobów.

Grupy te obejmują: sprzęt pożarniczy dla straży pożarnej, sorbenty, przewody i kable do urządzeń przeciwpożarowych,

• w pięciu grupach stwierdzono nieprawidłowości we wnioskach, a mimo to ża-den z procesów nie został przerwany przez wnioskodawcę. Do tych grup zali-czają się: armatura i osprzęt pożarniczy, pojazdy pożarnicze, narzędzia ratowni-cze, pomocnicze i osprzęt dla straży pożarnej, elementy systemów alarmowania i powiadamiania, dźwigi dla straży pożarnej,

• w sześciu grupach występowały nieprawidłowości we wnioskach i wniosko-dawcy zdecydowali się przerwać procesy dopuszczenia.

Tabela 3. Zestawienie liczbowe niezgodności stwierdzonych podczas procesów dopuszczania wyrobów realizowanych przez Jednostkę Certyfikującą CNBOP-PIB

Procesy dopuszczenia realizowane w Jednostce Certyfikującej CNBOP-PIB

Grupa wyrobów I wyposażenie i środki ochrony

indywidualnej strażaka 26 3,85% 26,92%

II pompy pożarnicze 7 0,00% 0,00%

III armatura i osprzęt pożarniczy 55 14,55% 0,00%

IV pojazdy pożarnicze 56 51,79% 0,00%

V sprzęt pożarniczy dla straży

pożarnej 5 0,00% 60,00%

VI narzędzia ratownicze, pomocnicze i osprzęt dla

straży pożarnej 17 35,29% 0,00%

VII podręczny sprzęt gaśniczy 19 26,32% 5,26%

VIII środki gaśnicze 14 28,57% 14,29%

IX sorbenty 1 0,00% 100,00%

X elementy systemów

alarmo-wania i powiadamiania 19 52,63% 0,00%

XI elementy systemów

ostrzega-nia i ewakuacji 24 25,00% 16,67%

XII

i oświe-tlenie awaryjne 77 67,53% 11,69%

XIV przewody i kable do urządzeń

przeciwpożarowych 6 0,00% 16,67%

XV dźwigi dla straży pożarnej 5 60,00% 0,00%

Źródło: Opracowanie własne.

Ryc. 3. Procent wniosków o wydanie świadectwa dopuszczenia ze stwierdzonymi niezgodnościami w 2014 roku

Źródło: Opracowanie własne.

Rycina 3. przedstawia wykaz grup wyrobów, w których stwierdzono niezgod-ności w złożonych wnioskach o wydanie świadectwa dopuszczenia. Na piętnaście grup wyrobów w 11 z nich stwierdzono niezgodności w składanych wnioskach.

Celem tego etapu jest zbadanie przez jednostkę dopuszczająca, czy wyrób posiada właściwie przygotowaną i kompletną dokumentację. W tym czasie wnioskodawcy porządkują i kompletują dokumentację, a jednostka dopuszczająca niejednokrot-nie traktowana jest przez nich jak kolejny szczebel „kontroli produkcji”. Obecniejednokrot-nie trudno jest sformułować wniosek, z jakich powodów występuje to zjawisko – być może w ten sposób wnioskodawca skraca czas złożenia wniosku i pozostawia oce-nę dokumentacji jednostce dopuszczającej. Warto zaznaczyć, że nieprawidłowości w  złożonych wnioskach stwierdzano nie tylko u nowych klientów, ale również wśród tych wieloletnich, którzy w przeszłości skutecznie realizowali procesy do-puszczenia finalizowane wydaniem świadectwa dodo-puszczenia.

Rycina nr 4 przedstawia wykaz grup wyrobów, w których wnioskodawcy zdecy-dowali się przerwać proces dopuszczenia. Sytuacja występuje najczęściej wtedy, gdy wnioskodawca stwierdza, że nie można potwierdzić badaniami spełnienia wymagań rozporządzenia i tym samym wyrób wymaga dostosowania. W 2014 roku Jednostka Certyfikująca CNBOP-PIB realizowała łącznie 375 procesów, spośród których w 153 stwierdzono niezgodności w złożonej dokumentacji. Warto zaznaczyć, że wniosko-dawcy przerwali 9% (33) z ogólnej liczby prowadzonych procesów. Największą część stanowiły procesy dla wyrobów reprezentujących: znaki bezpieczeństwa i oświetle-nie awaryjne (grupa XIII, 9 wyrobów, 11,6%), wyposażei oświetle-nie i środki ochrony indywi-dualnej strażaka (grupa I, 7 wyrobów, 26,9%), urządzenia do uruchamiania urządzeń

przeciwpożarowych, wykorzystywanych przez jednostki ochrony przeciwpożarowej (grupa XII, 6 wyrobów, 13,6%), elementy systemów ostrzegania i ewakuacji (grupa XI, 4 wyroby, 16,6%), sprzęt pożarniczy dla straży pożarnej (grupa V, 3 wyroby, 60%), środki gaśnicze (grupa VIII, 2 wyroby, 14,2%), sorbenty (grupa IX, 1 wyrób, 100%), przewody i kable do urządzeń przeciwpożarowych (grupa XIV, 1  wyrób, 16,6%), podręczny sprzęt gaśniczy (grupa VII, 1 wyrobów, 5,2%).

Ryc. 4. Liczba rezygnacji wnioskodawców z kontynuacji procesu wydania świadectwa dopuszczenia w 2014 roku

Źródło: Opracowanie własne.

O przerwaniu procesu mówimy, gdy wyrób nie może spełnić wymagań rozpo-rządzenia. Oznacza to, że proces dopuszczenia zapobiegł wprowadzeniu 33 wyro-bów do stosowania w ochronie przeciwpożarowej, które nie spełniały oczekiwań użytkowników końcowych. Wprowadzenie tych wyrobów w razie wystąpienia za-grożenia i konieczności podjęcia działań ratowniczych mogło istotnie wpłynąć na ich skuteczność, a tym samym przełożyć się na życie i zdrowie osób zagrożonych i ratowników.

Świadectwo dopuszczenia

Dokumentem finalizującym proces dopuszczenia wyrobu, spełniającego wy-magania rozporządzenia, jest świadectwo dopuszczenia zwane dopuszczeniem do użytkowania. Jest ono wydawane przez CNBOP-PIB w formie świadectwa dopusz-czenia na okres pięciu lat i zawiera takie informacje jak:

• nazwa i adres jednostki dopuszczającej,

3. Wyroby stosowane na potrzeby bezpieczeństwa powszechnego 169

• wykaz zidentyfikowanych dokumentów potwierdzających właściwości tech-niczno-użytkowe wyrobu,

Dopuszczenie wydawane jest oddzielnie dla każdego typu wyrobu. Jednostka

W dokumencie SY STEM U RA TO WNICZEGO (Stron 162-170)